ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫ ЖАСӨСПІРІМДЕРІ АРАСЫНДАҒЫ АРТЫҚ САЛМАҚТЫҢ, СЕМІЗДІКТІҢ ЖӘНЕ ДҰРЫС ТАМАҚТАНБАУДЫҢ ТАРАЛУЫНА ТАЛДАУ
Кіріспе. Дүниежүзі мемлекеттерінің көпшілігінде қанайналымы жүйесінің аурулары өлім –жітім құрылымында бірінші орын алады және жұмысқа жарамды тұрғындардың мүгедектігінің негізгі салдары болып табылады. Қазақтан Республикасында, басқа барлық өңірлер сияқты осы ауралыр тобының жастануы анықталуда, ол популяцияда қауіп факторларының өсуімен байланысты болуы мүмкін.
Материалдар және әдістер: Бізбен артық салмақ және дұрыс тамақтанбау сияқты осындай қауіп факторларының таралулары бойынша Шығыс Қазақстан облысының 729 жасөспірім - оқушыларын көлденеңінен зерттеу өткізілді. Аурушаңдықты Бақылау бойынша Орталықтармен (CDC, USA) әдістелген стандарттарға сәйкес зерттеуге қатысушылардағы капсулаасты және трицепсті тері қыртыстарының қалыңдығы, дене салмағының индексі бойынша артық салмақты және семіздікті антропометриялық бағалау.
Қайналымы жүйесі аурулары қаупі әлеуетті факторларын бағалау, дұрыс тамақтанбау сияқты балалар жасындағы семіздікті бақылау бойынша ДДС, Еуропалық бастамашылдығы хаттамасы негізінде өндірілді (ChildhoodObesitySurveillanceInitiative).
Нәтижелер: Зерттеу нәтижесінде 13,99% қыздарда және 11,25% ұлдарда артық салмақ немесе семіздік, сонымен материалды ауқатты отбасынан әрбір төртінші жасөспірім артық салмағымен анықталды (25,7%). ШҚО жасөспірімдер арасында «дұрыс тамақтанбау» қаупі факторы 37% - 86,5% дейін таратылды, 52,8% аса сауалнамаланған аптасына 3 күннен аса фаст-фуд қолданады.
Қорытындылары: ҚЖА дамуы мүмкіндігі салдары сияқты және семіздікті дамыту қаупі факторының таралуы өте жоғары, қалалық немесе ауылдық жерлерде тұрғанына , жынысына, сол сияқты отбасының табысына байланысты емес. Балалар жасында семіздікті қадағалау бойынша Еуропалық бастамашылдық жобасына Қазақстанның қосылуы болашақ ұрпақтың денсаулығын сақтау бойынша республиканың қоғамдық денсаулық сақтау үшін маңызды бастама болып табылады.
Кундыз Д. Турлыбекова 1,
Толебай К. Рахыпбеков 1, http://orcid.org/0000-0003-9232-1579
Аркадий А. Котляр 2-3,
Зайтуна А. Хисметова 1,
Наталья Е. Глушкова 1, http://orcid.org/0000-0003-1400-8436
1 Семей қаласының Мемлекеттік Медицина Университеті,
Қоғамдық денсаулық сақтау және информатика кафедрасы,
Семей қ., Қазақстан;
2 «Каплан» клиникасы, Реховот қ., Израиль;
3 «Интегративная медицина» клиникасы, Ришон Лe-Цион қ., Израиль.
1. Addo O. Y., Himes J. H. Are field measures of adiposity sufficient to establish fatness-related linkages with metabolic outcomes in adolescents&quest // European journal of clinical nutrition. 2014. Т. 68. №6. pp. 671-676.
2. BattakovaZh. et al. Nutrition and childhood obesity monitoring as a healthy lifestyle factor in Kazakhstan // Actual issues of healthy lifestyle development, disease prevention and health promotion. 2014. V. 1. №.5. P. 8.
3. BattakovaZh. et al. Standardized European Childhood Obesity Surveillance System // Eurasian Journal of Biomedicine. 2014. V.7. №2. P.1-3.
4. BattakovaZh.Е. et al. The Results Of a Pilot Research On Studying The Prevalence Of Childhood Overweight and Obesity In Republic Of Kazakhstan // Eurasian Journal of Biomedicine. 2015. V.8. №1. P.15-21.
5. DeBoer M. D. Obesity, systemic inflammation, and increased risk for cardiovascular disease and diabetes among adolescents: a need for screening tools to target interventions // Nutrition. 2013. V. 29. № 2. P. 379-386.
6. Kelly A. S. et al. Severe obesity in children and adolescents: identification, associated health risks, and treatment approaches a scientific statement from the American Heart Association // Circulation. 2013. V. 128. № 15. Р. 1689-1712.
7. Lang T. A., Altman D. G. Basic statistical reporting for articles published in biomedical journals: the “Statistical Analyses and Methods in the Published Literature” or the SAMPL Guidelines” // Handbook, European Association of Science Editors. 2013. 256 р.
8. Middlestadt S. E. et al. Determinants of middle-school students asking parents for fruits and vegetables: a theory-based salient belief elicitation // Public health nutrition. 2013. V. 16. №. 11. P. 1971-1978.
9. National Center for Health Statistics (US). Health, United States, 2013: With Special Feature on Prescription Drugs. Hyattsville (MD): National Center for Health Statistics (US); 2014. May. Available from: http://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK209224/
10. Ogden C. L. et al. Prevalence of obesity and trends in body mass index among US children and adolescents, 1999-2010 // Jama. 2012. V. 307. № 5. P. 483-490.
11. Pearson N. et al. Adolescent television viewing and unhealthy snack food consumption: the mediating role of home availability of unhealthy snack foods // Public health nutrition. 2014. V. 17. № 02. P. 317-323.
12. Perk J. et al. European Guidelines on cardiovascular disease prevention in clinical practice (version 2012) // European heart journal. 2012. V. 33. № 13. P. 1635-1701.
13. Wijnhoven T. M. A. et al. WHO European Childhood Obesity Surveillance Initiative 2008: weight, height and body mass index in 6–9‐year‐old children // Pediatric obesity. 2013. V. 8. № 2. P. 79-97.
Библиографиялық сілтемелер
Турлыбекова К.Д., Рахыпбеков Т.К., Котляр А.А., Хисметова З.А., Глушкова Н.Е. Анализ распространенности лишнего веса, ожирения и неправильного питания среди подростков Восточно-Казахстанской области / / Наука и Здравоохранение. 2016. №3. С. 113-122.
Turlybekova K.D., Rakhypbekov T.К., Kotlyar A.А., Khismetova Z.А., Glushkova N.Е. Analysis of the prevalence of overweight, obesity and unhealthy diet among adolescents of the East Kazakhstan region. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 3, pp. 113-122.
Турлыбекова К.Д., Рахыпбеков Т.К., Котляр А.А., Хисметова З.А., Глушкова Н.Е. Шығыс Қазақстан облысы жасөспірімдері арасындағы артық салмақтың, семіздіктің және дұрыс тамақтанбаудың таралуына талдау / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2016. №3. Б. 113-122.