ЕГЕУҚҰЙРЫҚТАРДЫҢ ҚОЗҒАЛҒЫШТЫҚ БЕЛСЕНДІЛІГІН АНЫҚТАУ ӘДІСТЕМЕСІ
Кіріспе: бүкіл әлемнің эксперименттік зерттеулерінде егеуқұйрықтардың белсеңділігін оқып білу кеңінен қолданылады. Бұл клиникалық зерттеулердің ажырамас бөлігі болып табылады. Белсеңділікті анықтаудың арқасында біз белгілі бір фармакологиялық агенттердің, қоршаған ортаның тірі ағзаның психо-эмоционалды жағдайына қалай әсерін тигізетінің анықтай аламыз. Мақалада егеуқұйрықтардың қозғалғыштығы туралы әдебиеттік шолу және өзіміз даярлаған зерттеме көрсетілген.
Мақсаты: егеуқұйрықтардың қозғалғыштығын тәулік бойы қадағалайтын әдісті әзірлеу.
Материалдар мен әдістер: қойылған мақсатқа жету үшін ақ зертханалық «Wistar» тұқымының он алты егеуқұйрықтарына эксперимент жүргізілді және сонымен қоса әдебиеттік шолу жасалында.
Нәтижесі: біз әзірлеген әдістің көмегімен бокстарды тазалау және тамақтандыруға қажет уақытты санамағанда, сүтқоректілердің қозғалғыштығын тәулікке жуық уақыт аралағында қадағалай алдық. Ол үшін «Activity Sensor» аппаратын қолдандық. Оның құрамында инфрақызыл сәулелердің көмегімен егеуқұйрықтардың белсеңділігін анықтайтын тетік орналасқан. Деректер алдын ала осы аппаратқа жалғанған компьютерге жазылынып алынды.
Қорытынды: эпидемиологиялық және эксперименттік зерттеулердің негізгі кезеңдерінің бірі – тірі ағзаның белсеңділігін анықтау болып саналады. Өйткені, осылай ғана біз белгілі бір фактордың оның психо-эмоционалдық күйіне қалай әсер еткенін анықтай аламыз.
Айсулу Ж. Саимова 1, http://orcid.org/0000-0002-9564-732X
Касым Ш. Жумадилов 2, http://orcid.org/0000-0002-0205-4585
Найля Ж. Чайжунусова 1, httр://оrcid.оrg/0000–0002–6660–7118
Ынкар О. Кайрханова 1, httр://оrcid.оrg/0000–0001–9533–1723
Дархан Е. Узбеков 1, httр://оrcid.оrg/0000–0003–4399–460X
Валерий Ф. Степаненко 3, http://orcid.org/0000-0002-3541-0515
Толебай К. Рахыпбеков 1, httр://оrcid.оrg/0000–0002–5699–3086
Масахару Хоши 4, httр://оrcid.оrg/0000–0001–6978–0883
1 Семей қаласының Мемлекеттік Медицина Университеті, Семей қ., Қазақстан;
2 Ядролық физика, жаңа материалдар және технологиялар халықаралық кафедрасы, Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия Ұлттық Университеті, Астана, Қазақстан;
3 Ресей Федерциясының Денсаулық сақтау Министрлігінің «ҒМЗО» Федералдық Мемлекеттік бюджеттік мекемесінің филиалы А.Ф. Цыбы атындағы МРҒО, Обнинск;
4 Хиросима Университеті, Хиросима қ., Жапония.
1. Абдурасулова И.Н., Софонова А.Ф., Сизов В.В., Котылева М.П., Ермоленко Е.И. Действие различных пробиотиков на двигательную и ориентировочно-исследовательскую активность крыс// Здоровье-основа человеческого потенциала: проблемы и пути их решения.2015. №2.Т10. С.1047-1050.
2. Ахметова А.К., Семенова Ю.М., Шалгумбаева Г.М., Ибраева Т.Б. Избранные вопросы доказательной медицины// Учебно-методическое пособие, 2012 84c.
3. Вистаровский институт. URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/. (дата обращения 15.12.2014)
4. Габай И.А., Мухачев Е.В., Михайлова К.А., Носов В.Н. Апробация метода оценки горизонтальной активности белых лабораторных крыс с помощью автоматизированной установки «Открытое поле» // Общество. Среда. Развитие. 2011. №3. С. 223-226
5. Гржибовский А.М., Иванов С.В., Горбатова М.А. Экспериментальные исследования в здравоохранении // Наука и Здравоохранение. 2015. № 6. С. 5-17.
6. Двигательная активность. Vivarium Lab. URL: http://www.vivariumlab.com/dvigatelnaya-aktivnost (дата обращение 15.01.2015)
7. Денисенко С.А. Изучение ориентировочной активности крыс, внутриутробно испытавших воздействие низкоинтенсивного электромагнитного излучения сантиметрового диапазона//„Світ медицини та біології”. 2009. № 2. С. 99-104
8. Закон об утверждении Правил проведения доклинических (неклинических) исследований биологически активных веществ. Утверждены приказом Министра здравоохранения Республики Казахстан от 19 ноября 2009 года № 745. URL: http://egov.kz/ (дата обращения 29.11.2014)
9. Использование крыс в эксперименте. 07.09.2012. URL: http://handcent.ru/laboratornye-zhivotnye/416-ispolzovanie-krys-v-eksperimente-chast-1.html
10. Катюхин Л. Функционально-биохимические изменения эритроцитов крыс при стрессе: автореф. дис. ...кан.биол.наук. Ленинград, 1984. 15с.
11. Майоров О.Ю. Оценка индивидуально-типологических особенностей поведения и устойчивости интактных белых крыс-самцов на основе факторной модели нормального этологического спектра показателей в тесте «открытое поле» // Клиническая информатика и Телемедицина. 2011. Т.7. № 8. С. 21-32
12. Методические рекомендации по использованию поведенческих реакции животных в токсикологических исследованиях для целей гигиенического нормирования, Киев, 1980 (http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:http://meganorm.ru/Data2/1/4293768/4293768010.htm)
13. Николаишвили М.И., Иорданишвили Г.С., Чичинадзе К.Н., Джикиа Г.М., Зенаишвили С.И. Влияние радиации на выживаемость, поведение и нейрохимические корреляты крыс// Georgian Medical News. 2014. №6 (231). С. 77-81
14. Плескачева М.Г. Открытое поле и другие тесты, оценивающие тревожность. 2009 http://www.neurobiotech.ru/sites/default/
files/Openfield-AnxietyPleskachevaBION2011.pdf (дата обращения 15.12.2014).
15. Европейская конвенция о защите позвоночных животных, используемых для экспериментов или в иных научных целях// Параграф. Online.zakon.kz (дата обращения 20.12.2014)
16. Adriaan W. Bruijnzeel, Xiaoli Qi., Lidia V. Guzhva, Shannon Wall1, Jie V. Deng, Mark S. Gold, Marcelo Febo, Barry Setlow. Behavioral Characterization of the Effects of Cannabis Smoke and Anandamide in Rats. PLoS One. 2016 Apr 11;11(4):e0153327. doi: 10.1371/journal.pone.0153327. eCollection 2016.
17. Boissier J.R., Simon P. L’utilisation d’une reaction, particuliere de la souris (methode de la plache a trous) pour l’etude des medicaments psychotropes - «J. Therapie», 1964, 19, 3, 571
18. Drai D., Kafkafi N., Benjamini Y. et al. Rats and mice share common ethologically relevant parameters of exploratory behavior // Bevar. Brain Res. – 2001, V. 125. – P. 133–140.
19. Hall C.S. Emotional behavior in the rat: I. Defecation and urination as measures of individual differences in emotionality II J. Comparative Psychology. 1934. V. 18. P. 385-403
20. Kafkafi N , Elmer GI. Activity density in the open field: a measure for differentiating the effect of psychostimulants. Pharmacoljgy Biochemistry Behavioural. 2005 Feb;80(2):239-49. Epub 2004 Dec 23.
21. Kolomiychouk T.V., Cherno N.K., Karpov L.M. Effects of a Carotene-Tocopherol Complex on Behavioral Activity of Gamma-Irradiated Rats // Neurophysiology, Vol. 44, No. 1, April, 2012
22. Valentinuzzi V.S., Buxton O.M., Chang A.M. et al. Locomotor response to an open field during C57BL/6J active and inactive phases: differences dependent on conditions of illumination // Physiol. Behav. 2000, V.69. P. 269–275.
References:
1. Abdurasulova I.N., Sofonova A.F., Sizov V.V., Kotyleva M.P., Ermolenko E.I. Deistvie razlichnykh probiotikov na dvigatel'nuyu i orientirovochno-issledovatel'skuyu aktivnost' krys [The effect of different probiotics on the motor and orienting-exploratory activity in rats]. Zdorov'e-osnova chelovecheskogo potentsiala: problemy i puti ikh resheniya [Health is the basis of human development: Problems and Solutions]. 2015. №2. T10. pp.1047-1050.
2. Akhmetova A.K., Semenova Yu.M., Shalgumbaeva G.M., Ibraeva T.B. Izbrannye voprosy dokazatel'noi meditsiny [Selected questions of evidence-based medicine]. Uchebno-metodicheskoe posobie [Study guide], 2012 84pp.
3. Vistarovskii institut. [Institute of Vistorov]. URL: https://ru.wikipedia.org/wiki/. (data obrashcheniya [accessed date] 15.12.2014)
4. Gabai I.A., Mukhachev E.V., Mikhailova K.A., Nosov V.N. Aprobatsiya metoda otsenki gorizontal'noi aktivnosti belykh laboratornykh krys s pomoshch'yu avtomatizirovannoi ustanovki «Otkrytoe pole» [Testing method for assessing the activity of a horizontal white laboratory rats with an automated installation "Open Field"]. Obshchestvo. Sreda. Razvitie [Society. Environment. Development]. 2011. №3. pp. 223-226
5. Grzhibovskij A.M., Ivanov S.V., Gorbatova M.A. Eksperimental'nye issledovanija v zdravoohranenii [Experimental studies in health sciences]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare ]. 2015. № 6. pp. 5-17.
6. Dvigatel'naya aktivnost'. Vivarium Lab [Physical activity. Vivarium Lab]. URL: http://www.vivariumlab.com/dvigatelnaya-aktivnost (data obrashchenie [accessed date] 15.01.2015)
7. Denisenko S.A. Izuchenie orientirovochnoi aktivnosti krys, vnutriutrobno ispytavshikh vozdeistvie nizkointensivnogo elektromagnitnogo izlucheniya santimetrovogo diapazona [The study indicative the activity of the rats experienced in utero exposure to low-intensity electromagnetic radiation in the centimeter range]. Svіt meditsini ta bіologії [The world of medicine and biology]. 2009. № 2. pp. 99-104
8. Zakon ob utverzhdenii Pravil provedeniya doklinicheskikh (neklinicheskikh) issledovanii biologicheski aktivnykh veshchestv. Utverzhdeny prikazom Ministra zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan ot 19 noyabrya 2009 goda № 745 [The law on the approval of Rules of carrying out pre-clinical (non-clinical) research of biologically active substances. Approved by the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan 19/11/2009 № 745]. URL: http://egov.kz/ (data obrashcheniya [accessed date] 29.11.2014)
9. Ispol'zovanie krys v eksperimente [The use of rats in the experiment]. 07.09.2012. URL: http://handcent.ru/laboratornye-zhivotnye/416-ispolzovanie-krys-v-eksperimente-chast-1.html
10. Katyukhin L. Funktsional'no-biokhimicheskie izmeneniya eritrotsitov krys pri stresse [Functional and biochemical changes of red blood cells in rats under stress]: avtoref.dis. ...kan.biol.nauk [published summary of a dissertation… Ph.D, Biology]. Leningrad, 1984. 15p.
11. Maiorov O.Yu. Otsenka individual'no-tipologicheskikh osobennostei povedeniya i ustoichivosti intaktnykh belykh krys-samtsov na osnove faktornoi modeli normal'nogo etologicheskogo spektra pokazatelei v teste «otkrytoe pole» [Evaluation of individual typological features of behavior and resistance of intact while male rats on the basis of the factor model of the normal ethological spectrum of parameters in the open-field test]. Klinicheskaya informatika i Telemeditsina [Clinical Informatics and Telemedicine]. 2011. T.7. № 8. pp. 21-32
12. Metodicheskie rekomendatsii po ispol'zovaniyu povedencheskikh reaktsii zhivotnykh v toksikologicheskikh issledovaniyakh dlya tselei gigienicheskogo normirovaniya [Methodical recommendations for the use of animals in toxicology studies of behavioral reactions to hygienic standardization purposes], Kiev, 1980 (http://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:http://meganorm.ru/Data2/1/4293768/4293768010.htm)
13. Nikolaishvili M.I., Iordanishvili G.S., Chichinadze K.N., Dzhikia G.M., Zenaishvili S.I. Vliyanie radiatsii na vyzhivaemost', povedenie i neirokhimicheskie korrelyaty krys [Influence of radiation on survivability, behavior and neurochemical correlates of rats]. Georgian Medical News. 2014. №6 (231). pp. 77-81
14. Pleskacheva M.G. Otkrytoe pole i drugie testy, otsenivayushchie trevozhnost' [Open Field, and other tests that evaluating anxiety]. 2009 http://www.neurobiotech.ru/sites/default/files/Openfield-AnxietyPleskachevaBION2011.pdf. (data obrashcheniya [accessed date] 15.12.2014)
15. Evropeiskaya konventsiya o zashchite pozvonochnykh zhivotnykh, ispol'zuemykh dlya eksperimentov ili v inykh nauchnykh tselyakh [European Convention for the Protection of Vertebrate Animals used for Experimental and other Scientific Purposes]. Paragraf. Online.zakon.kz (data obrashcheniya [accessed date] 20.12.2014)
16. Adriaan W. Bruijnzeel, Xiaoli Qi., Lidia V. Guzhva, Shannon Wall1, Jie V. Deng, Mark S. Gold, Marcelo Febo, Barry Setlow. Behavioral Characterization of the Effects of Cannabis Smoke and Anandamide in Rats. PLoS One. 2016 Apr 11;11(4):e0153327. doi: 10.1371/journal.pone.0153327. eCollection 2016.
17. Boissier J.R., Simon P.L’utilisation d’une reaction, particuliere de la souris (methode de la plache a trous) pour l’etude des medicaments psychotropes. J Therapie, 1964, 19, 3, 571
18. Drai D., Kafkafi N., Benjamini Y. et al. Rats and mice share common ethologically relevant parameters of exploratory behavior. Bevar. Brain Res. 2001, V. 125. pp. 133–140.
19. Hall C.S. Emotional behavior in the rat: I. Defecation and urination as measures of individual differences in emotionality II J. Comparative Psychology. 1934. V. 18. pp. 385-403.
20. Kafkafi N., Elmer G.I. Activity density in the open field: a measure for differentiating the effect of psychostimulants. Pharmacoljgy Biochemistry Behavioural. 2005 Feb;80(2):239-49. Epub 2004 Dec 23.
21. Kolomiychouk T. V., Cherno N. K., Karpov L. M. Effects of a Carotene-Tocopherol Complex on Behavioral Activity of Gamma-Irradiated Rats. Neurophysiology. Vol. 44, No. 1, April, 2012
22. Valentinuzzi V.S., Buxton O.M., Chang A.M. et al. Locomotor response to an open field during C57BL/6J active and inactive phases: differences dependent on conditions of illumination. Physiol. Behav. 2000, V.69. pp. 269–275.
Көрген адамдардың саны: 505
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Саимова А.Ж., Жумадилов К.Ш., Чайжунусова Н.Ж., Кайрханова Ы.О., Узбеков Д.Е., Степаненко В.Ф., Рахыпбеков Т.К., Хоши М. Методика определения локомоторной активности крыс / / Наука и Здравоохранение. 2016. №6. С. 89-97. Saimova A.Zh., Zhumadilov К.Sh., Chaizhunusоva N.Zh., Kairkhanova Y.O., Uzbеkоv D.Е., Stерanеnkо V.F., Rаkhyрbеkоv T.K., Hоshi M. Methods of determining the locomotor activity of rats. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 6, pp. 89-97. Саимова А.Ж., Жумадилов К.Ш., Чайжунусова Н.Ж., Кайрханова Ы.О., Узбеков Д.Е., Степаненко В.Ф., Рахыпбеков Т.К., Хоши М. Егеуқұйрықтардың қозғалғыштық белсенділігін анықтау әдістемесі / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2016. №6. Б. 89-97.Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ