соматоформды бұзылыстар, қажу, зардап шеккен тұрғындар, Семей ядролық полигоны2

СЕМЕЙ ЯДОРЛЫҚ ПОЛИГОН ҚЫЗМЕТІ САЛДАРЫНАН ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ СӘУЛЕГЕ ШАЛДЫҚҚАН ТҰРҒЫНДАРЫ АРАСЫНДА СОМАТОФОРМДЫ БҰЗЫЛЫСТАР МЕН ЖОҒАРЫ ҚАЖУДЫҢ ЖИІЛІГІ МЕН АУЫРЛЫҒЫ

Автор (лар): Семенова Ю.М., Пивина Л.М., Жунусов Е. Т., Булегенов Т.А., Манатова А.М., Белихина Т.И., Аукенов Н.Е., Жунусова Т.

DOI: 10.34689/SH.2018.20.5.014

Ашу PDF түрінде жүктеу

Кіріспе: Қазақстан өнеркісіпті-дамыған мемлекетер қатарына жатады және аумағының көп бөлігі антропогенді және техногенді қауіп-қатер факторларының әсеріне ұшыраған, бұл өз кезегінде халық денсаулығына жағымсыз әсер ететін қолайсыз экологиялық ситуациялардың дамуына әкеп соқтырады. Семей ядорлық полигонында жүргізілген ядролық қарулардың сынақтары (ССЯП) мыңдаған адамдардың өмір сүріп отырған орталарының маңызды қолайсыз өзгенрістерін тудырды, олар енді радионуклидтермен ластанған аумақтарда өмір сүріп, шаруашылық қызметтерін іске асыруға мәжбүр. Радиацианың созылмалы уақытта, аз мөлшерде психикалық функцияға әсер етуі белгілі бір қызығушылықты тудырады. Ядролық қару сынағының адам денсаулығына айтарлықтай және қайтымсыз салдарлары туралы ақпараттардың таралу есебінен ластанған территориялар тұрғындарын стрестік ситуацияға батырды. Мақсат: берілген зертттеудің мақсаты болып көп жылдық ССЯП-нының сынағынан зардап шеккен Абай және Бородулиха аудандарының тұрғындары арасындағы соматоформды бұзылыстар және жоғары мөлшерде қажудың таралуы мен ауырлығын экологиялық жағынан қолайлы болып келетін Күрішім ауданының тұрғындары жағдайымен салыстыра отырып зерттеу. Материалдар мен әдістер: берілген зерттеудің дизайны көлденең болды. Зерттеу барысында Шығыс Қазақстан облысының үш ауданының тұрғындары арасында сұрау жүргізлді, олар: Бородулиха, Абай, Күрішім аудандары. Абай ауданы бойынша іріктеме көлемі 222 адамды құрады. Бородулиха ауданы бойынша-233, Күрішім ауданы бойынша(бақылау тобы ) -245 адам. Соматоформды бұзылыстардың болын және ауырлығын бағалау үшін PHQ-15 клиникалық шкаласы ал қажуды анықтау үшін Multidimensional Fatigue Inventory (MFI) қолданды. Нәтижелердің статистикалық өңделуі SPSS (Statistical Package for Social Sciences) бағдарламасының статистикалық пакеті Windows –ке арналған (ГМУ г.Семей) 20.0 нұсқасы көмегімен жүргізілді. Пирсон Хи-квадраты және Манна-Уитни критерилері екі топтың номиналды ауыспалы белгідерін салдыстыруда қолданды. Мәнділік деңгейі 5 % болғанда топтар арасындағы айырмашылықтар дәйекті болып есептелінді. Нәтижелер: Соматикалық дистресстің тарамдылығын PHQ-15 шкаласымен зеррттеу бұзылыстың ең төмен деңгейі (0-4 балл) Абай ауданының тұрғындары арасында (72,1%) Бородулиха, Абай аудандары тұрғындарымен салыстырғанда (54,5% және 48,2%) жиірек кездесті.СД-нің төменгі деңгейінің жиілігінде Абай және Күрішім аудандарын салыстру барысында (р<0,001) сонымен қатар Абай және Бородулиха аудандарын салыстырғанда (р<0,001) айырмашылықтар мәнді болды. Бірақ Күршім және Бородулиха аудандарын салыстырғанда мәнсіз (р<0,171475) болды. Соматоформды бұзылыстардың жеңіл деңгейі (PHQ-15 шкаласы бойынша 5-9 балл) бақылау тобында (Күрішім ауданында) Абай және Бородулиха аудандарымен (50,2%; 23,6%; 41.9% сәйкесінше) салыстырғанда жиірек кездесті. Абай ауданының тұрғындары арасындағы белсенділіктің төмендеу жиілігі 10,098 құрады бұл қажудығ жоғарғы деңгейінің бар болуына күә, сол кезекте Бородулиха және Күрішім аудандарында бұл көрсеткіш айырмашылққа ие болмады сәйкесінше 8,184 және 8,158 құрады. Бұл ынсапты қажудың бар болуын сипаттайды. Тұжырым: Зерттелген тұрғындардың психоэмоционалды статусы жалпы астенияның басымдылығымен, белсенділіктің төмендігімен, орташа деңгейдегі соматикалық симптоматиканың байқалуымен ерекшеленді, олар өз кезегінде тура «доза-эффект» байланысына ие болды яғни максималды жоғарғы сәулелену дозасын иеленген Абай ауданының тұрғындары арасында максималды айқын болды.

Юлия М. Семенова1, Людмила М. Пивина1, Ерсин Т. Жунусов1, Толкын А. Булегенов1, Альмира М. Манатова1, Татьяна И. Белихина1, Нурлан Е. Аукенов1, Тамара Жунусова2 1 Семей қаласының мемлекеттік медицина университеті, Семей қ., Қазақстан Республикасы; 2 Норвегия радиациялық қорғау институты, Осло қ., Норвегия

1. Гржибовский А.М., Иванов С.В. Поперечные (одномоментные) исследования в здравоохранении // Наука и Здравоохранение. 2015. № 2. С. 5-18. 2. Гржибовский А.М., Иванов С.В., Горбатова М.А. Описательная статистика с использованием пакетов статистических программ Statistica и SPSS // Наука и Здравоохранение. 2016. № 1. С. 7-23. 3. Манатова А.М., Семенова Ю.М., Пивина Л.М., Белихина Т.И., Булегенов Т.А. Оценка качества жизни у потомков лиц, подвергшихся облучению в результате испытаний ядерного оружия в Казахстане // Медицинские новости Грузии. 2018. 279. С. 184-190. 4. Молдагалиев Т.М., Семенова Ю.М., Бауэр C. Анализ и оценка структуры соматоформных расстройств среди лиц, рожденных от облученных родителей, в результате испытаний ядерного оружия на Семипалатинском полигоне // Наука и здравоохранение. 2014. № 6. С. 18-21. 5. Bauer S., Gusev B., Belikhina T., Moldagaliev T., Apsalikov K. The Legacies of Soviet Nuclear Testing in Kazakhstan: Fallout, Public Health and Societal Issues. In D. Oughton & S. O. Hansson (Eds.), Social and Ethical Aspects of Radiation Risk Management // Elsevier Science. 2013: 239-258. 6. Bauer S., Gusev B.I., Pivina L.M., Apsalikov K.N., Grosche B. Radiation exposure due to local fallout from Soviet atmospheric nuclear weapons testing in Kazakhstan: solid cancer mortality in the Semipalatinsk historical cohort, 1960-1999 // Radiat Res. 2005 Oct;164(4 Pt 1):409-19. 7. Creed F.H., Tomenson B., Chew-Graham C., Macfariane G.J., Davies I., Jackson J., Littlewood A., McBeth J. Multiple somatic symptoms predict impaired health status in functional somatic syndromes // Int J Behav Med; (2013) 20:194–205. 8. Drozdovitch V., Schonfeld S., Akimzhanov K., Aldyngurov D., Land C.E., Luckyanov N., Mabuchi K., Potischman N., Schwerin M.J., Semenova Y., Tokaeva A., Zhumadilov Z., Bouville A., Simon S.L. Behavior and food consumption pattern of the population exposed in 1949-1962 to fallout from Semipalatinsk nuclear test site in Kazakhstan // Radiat Environ Biophys. 2011 Mar;50(1):91-103. 9. Faessler L., Perrig-Chiello P., Mueller B., Schuetz P. Psychological distress in medical patients seeking ED care for somatic reasons: results of a systematic literature review // Emerg Med J. 2016 Aug;33(8):581-7. 10. Gordeev K., Shinkarev S., Ilyin L., Bouville A., Hoshi M., Luckyanov N., Simon S.L. Retrospective dose assessment for the population living in areas of local fallout from the Semipalatinsk nuclear test site Part I: External exposure // J Radiat Res. 2006. № 47 (Suppl.A), A129-136. 11. Grosche B., Lackland D.T., Land C.E., Simon S.L., Apsalikov K.N., Pivina L.M., et al. Mortality from cardiovascular diseases in the Semipalatinsk historical cohort, 1960-1999, and its relationship to radiation exposure // Radiat Res. 2011; 176(5): 660-9. 12. Hirabayashi K., Kawano N., Muldagaliyev T., Apsalikov K. The psychological effects and their factors among inhabitants around the Semipalatinsk Nuclear // Japanese Review of Political Society. Vol.2. 2014, P. 7-19. 13. Hoffmann F.O., Apostonaei A.I., Thomas B.A. (2002). A perspective on public concerns about exposure to fallout from the production and testing of nuclear weapons // Health Physics. 2002; 82:736–748. 14. Ibrayeva Zh., Aldyngurov D., Myssayev A., Meirmanov S., Zhanaspayev M., Khismetova Z., Muzdubayeva Zh., Smail E., Yurkovskaya O., Pivina L., Semenova Y. Depression, Anxiety and Somatic Distress in Domestic and International Undergraduate Medical Students in Kazakhstan // Iran J Public Health. 2018. 47 (6), 919-921. 15. Kawano N., Hirabayashi K., Motsuo M., Taooka Y., Hiraoka T., Apsalikov K. Human Suffering Effects of Nuclear Tests at Semipalatinsk, Kazakhstan: Established On the Basis of Questionnaire Surveys. Journal of Radiation Research. 2006;47:Suppl, A209–A217. 16. Markabayeva A., Bauer S., Pivina L., Bjørklund G., Chirumbolo S., Kerimkulova A., Semenova Y., Belikhina T. Increased prevalence of essential hypertension in areas previously exposed to fallout due to nuclear weapons testing at the Semipalatinsk Test Site, Kazakhstan // Environ Res. 2018 Jul 9;167:129-135. 17. Schwerin M., Schonfeld S., Drozdovitch V., Akimzhanov K., Aldyngurov D., Bouville A., Land C., Luckyanov N., Mabuchi K., Semenova Y., Simon S., Tokaeva A., Zhumadilov Z., Potischman N. The utility of focus group interviews to capture dietary consumption data in the distant past: dairy consumption in Kazakhstan villages 50 years ago // J Dev Orig Health Dis. 2010 Jun;1(3):192-202. 18. Skvortsov V., Ivannikov A., Tikunov D., Stepanenko V., Borysheva N., Orlenko S. Considerations regarding the implementation of EPR dosimetry for the population in the vicinity of Semipalatinsk nuclear test site based on experience from other radiation accidents // J Radiat Res. 2006 Feb;47 Suppl A:A61-9. 19. Smets E.M.A., Garssen B., Bonke B., De Haes J. The Multidimensional Fatigue Inventory (MFI) psychometric qualities of an instrument to assess fatigue // Journal of psychosomatic research. Volume 39, Issue 3, April 1995, P. 315-325 20. Stawkowski M.E. “I am a radioactive mutant”: Emergent biological subjectivities at Kazakhstan’s Semipalatinsk Nuclear Test. American Ethnologist. 2016;43(1):144-157. 21. Takamura N., Yamashita S., Namba H., Alipov G., Ito M., Sekine I., Espenbetova M., Raisov T., Gusev B. Need for investigation of thyroid disease around Semipalatinsk nuclear testing site, Kazakhstan // Thyroid. 1998 Jul;8(7):635-6. 22. Whitehead L. The measurement of fatigue in chronic illness: a systematic review of unidimensional and multidimensional fatigue measures // J Pain Symptom Manage. 2009 Jan; 37(1):107-28. 23. Witthöft M., Fischer S., Jasper F., Rist F., Nater U.M. Clarifying the latent structure and correlates of somatic symptom distress: A bifactor model approach // Psychol Assess. 2016 Jan;28(1):109-15. 24. Yabe H., Suzuki Y., Mashiko H., Nakayama Y., Hisata M., Niwa S. Psychological distress after the Great East Japan Earthquake and Fukushima Daiichi Nuclear Power Plant accident: results of a mental health and lifestyle survey through the Fukushima Health Management Survey in FY2011 and FY2012 // Fukushima J Med Sci. 2014;60:57-67. 25. Zaroff C.M., Davis J.M., Chio P.H., Madhavan D. Somatic presentations of distress in China. Aust N.Z. // J Psychiatry. 2012 Nov;46(11):1053-7. References: 1. Grjibovski A.M., Ivanov S.V. Poperechnye (odnomomentnye) issledovaniya v zdravookhranenii [Cross-sectional studies in health sciences]. Nauka I Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2015. №2. P. 5-18. [in Russian] 2. Grjibovski A.M., Ivanov S.V., Gorbatova M.A. Opisatel’naya statistika s ispol’zovaniyem paketov statisticheskikh program Statistica I SPSS [Descriptive statistics using STATISTICA and SPSS Software]. Nauka I Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016. №1. P. 7-23. [in Russian] 3. Manatova A.M., Semenova Yu.M., Pivina L.M., Belikhina T.I., Bulegenov T.A. Otsenka kachestva zhizni u potomkov lits, podvergschikhsya oblucheniyu v rezultate ispytanii yadernogo oruzhiya v Kazakhstane [Evaluation of quality of life in the offsprings of people exposed to radiation due to nuclear weapons tests in Kazakhstan]. Meditsinskie novosti Gruzii [Georgian Med News]. 2018 Jun;(279). P. 184-190. [in Russian] 4. Moldagaliev T.M., Semenova Yu.M., Bauer C. Analiz i otsenka struktury somatoformnykh rasstroistv sredi lits, rozhdennykh ot obluchennykh roditelei, v rezul'tate ispytanii yadernogo oruzhiya na Semipalatinskom poligone [Analysis and evaluation of the structure of somatoform disorders among persons born from irradiated parents as a result of nuclear weapons tests at the Semipalatinsk test site]. Nauka i zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2014. № 6. pp. 18-21. [in Russian]. 5. Bauer S., Gusev B., Belikhina T., Moldagaliev T., Apsalikov K. The Legacies of Soviet Nuclear Testing in Kazakhstan: Fallout, Public Health and Societal Issues. In D. Oughton & S. O. Hansson (Eds.), Social and Ethical Aspects of Radiation Risk Management. Elsevier Science. 2013: 239-258. 6. Bauer S., Gusev B.I., Pivina L.M., Apsalikov K.N., Grosche B. Radiation exposure due to local fallout from Soviet atmospheric nuclear weapons testing in Kazakhstan: solid cancer mortality in the Semipalatinsk historical cohort, 1960-1999. Radiat Res. 2005 Oct;164(4 Pt 1):409-19. 7. Creed F.H., Tomenson B., Chew-Graham C, Macfariane G.j, Davies I., Jackson J., Littlewood A., Mc Beth J. Multiple somatic symptoms predict impaired health status in functional somatic syndromes. Int J Behav Med; 2013. 20:194–205. 8. Drozdovitch V., Schonfeld S., Akimzhanov K., Aldyngurov D., Land C.E., Luckyanov N., Mabuchi K., Potischman N., Schwerin M.J., Semenova Y., Tokaeva A., Zhumadilov Z., Bouville A., Simon S.L. Behavior and food consumption pattern of the population exposed in 1949-1962 to fallout from Semipalatinsk nuclear test site in Kazakhstan. Radiat Environ Biophys. 2011 Mar;50(1):91-103. 9 Faessler L., Perrig-Chiello P., Mueller B., Schuetz P. Psychological distress in medical patients seeking ED care for somatic reasons: results of a systematic literature review. Emerg Med J. 2016 Aug;33(8):581-7. 10. Gordeev K., Shinkarev S., Ilyin L., Bouville A., Hoshi M., Luckyanov N., Simon S.L. Retrospective dose assessment for the population living in areas of local fallout from the Semipalatinsk nuclear test site Part I: External exposure. J Radiat Res. 2006. № 47 (Suppl.A), A129-136. 11. Grosche B., Lackland D.T., Land C.E., Simon S.L., Apsalikov K.N., Pivina L.M., et al. Mortality from cardiovascular diseases in the Semipalatinsk historical cohort, 1960-1999, and its relationship to radiation exposure. Radiat Res. 2011; 176(5): 660-9. 12. Hirabayashi K., Kawano N., Muldagaliyev T., Apsalikov K. The psychological effects and their factors among inhabitants around the Semipalatinsk Nuclear. Japanese Review of Political Society. 2014, Vol.2. P. 7-19. 13. Hoffmann F.O., Apostonaei A.I., & Thomas B.A. A perspective on public concerns about exposure to fallout from the production and testing of nuclear weapons. Health Physics. 2002; 82:736–748. 14. Ibrayeva Zh., Aldyngurov D., Myssayev A., Meirmanov S., Zhanaspayev M., Khismetova Z., Muzdubayeva Zh., Smail E., Yurkovskaya O., Pivina L., Semenova Y. Depression, Anxiety and Somatic Distress in Domestic and International Undergraduate Medical Students in Kazakhstan. Iran J Public Health. 2018. 47 (6), 919-921. 15. Kawano N., Hirabayashi K., Motsuo M., Taooka Y., Hiraoka T., Apsalikov K. Human Suffering Effects of Nuclear Tests at Semipalatinsk, Kazakhstan: Established On the Basis of Questionnaire Surveys. Journal of Radiation Research. 2006;47:Suppl, A209–A217. 16. Markabayeva A., Bauer S., Pivina L., Bjørklund G., Chirumbolo S., Kerimkulova A., Semenova Y., Belikhina T. Increased prevalence of essential hypertension in areas previously exposed to fallout due to nuclear weapons testing at the Semipalatinsk Test Site, Kazakhstan. Environ Res. 2018 Jul 9;167:129-135. 17. Schwerin M., Schonfeld S., Drozdovitch V., Akimzhanov K., Aldyngurov D., Bouville A., Land C., Luckyanov N., Mabuchi K., Semenova Y., Simon S., Tokaeva A., Zhumadilov Z., Potischman N. The utility of focus group interviews to capture dietary consumption data in the distant past: dairy consumption in Kazakhstan villages 50 years ago. J Dev Orig Health Dis. 2010 Jun;1(3):192-202. 18. Skvortsov V., Ivannikov A., Tikunov D., Stepanenko V., Borysheva N., Orlenko S. Considerations regarding the implementation of EPR dosimetry for the population in the vicinity of Semipalatinsk nuclear test site based on experience from other radiation accidents. J Radiat Res. 2006 Feb;47 Suppl A:A61-9. 19. Smets E.M.A., Garssen B., Bonke B., De Haes J. The Multidimensional Fatigue Inventory (MFI) psychometric qualities of an instrument to assess fatigue. Journal of psychosomatic research. Volume 39, Issue 3, April 1995, Pages 315-325 20. Stawkowski M.E. “I am a radioactive mutant”: Emergent biological subjectivities at Kazakhstan’s Semipalatinsk Nuclear Test. American Ethnologist. 2016;43(1):144-157. 21. Takamura N., Yamashita S., Namba H., Alipov G., Ito M., Sekine I., Espenbetova M., Raisov T., Gusev B. Need for investigation of thyroid disease around Semipalatinsk nuclear testing site, Kazakhstan. Thyroid. 1998 Jul;8(7):635-6. 22. Whitehead L. The measurement of fatigue in chronic illness: a systematic review of unidimensional and multidimensional fatigue measures. J Pain Symptom Manage. 2009 Jan; 37(1):107-28. 23. Witthöft M, Fischer S, Jasper F, Rist F, Nater UM. Clarifying the latent structure and correlates of somatic symptom distress: A bifactor model approach. Psychol Assess. 2016 Jan;28(1):109-15. 24. Yabe H., Suzuki Y., Mashiko H., Nakayama Y., Hisata M., Niwa S. Psychological distress after the Great East Japan Earthquake and Fukushima Daiichi Nuclear Power Plant accident: results of a mental health and lifestyle survey through the Fukushima Health Management Survey in FY2011 and FY2012. Fukushima J Med Sci. 2014;60:57-67. 25. Zaroff C.M., Davis J.M., Chio P.H., Madhavan D. Somatic presentations of distress in China. Aust N.Z. J Psychiatry. 2012 Nov;46(11):1053-7.

Көрген адамдардың саны: 692

Түйенді сөздер:

Мақалалар санаты: Біртума зерттеулер

Библиографиялық сілтемелер

Семенова Ю.М., Пивина Л.М., Жунусов Е.Т., Булегенов Т.А., Манатова А.М., Белихина Т.И., Аукенов Н.Е., Жунусова T. Частота и тяжесть соматоформных расстройств и повышенной утомляемости у жителей восточно-казахстанской области, подвергшихся облучению вследствие деятельности Семипалатинского ядерного полигона // Наука и Здравоохранение. 2018. 5 (Т.20). С. 125-134. Semenova Yu.M., Pivina L.M., Zhunussov Ye.T., Bulegenov T.A., Manatova A.M., Belikhina T.I., Aukenov N., Zhunussova T. Prevalence and severity of somatic distress and fatigue among residents of East Kazakhstan region exposed to radiation due to the activity of the Semipalatinsk nuclear test site. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2018, (Vol.20) 5, pp. 125-134. Семенова Ю.М., Пивина Л.М., Жунусов Е.Т., Булегенов Т.А., Манатова А.М., Белихина Т.И., Аукенов Н.Е., Жунусова T. Семей ядорлық полигон қызметі салдарынан Шығыс Қазақстан облысының сәулеге шалдыққан тұрғындары арасында соматоформды бұзылыстар мен жоғары қажудың жиілігі мен ауырлығы / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2018. 5 (Т.20). Б. 125-134.