ПРОФИЛЬДІ АУРУХАНА НАУҚАСТАРЫНДА МИОКАРД ИНФАРКТІ ДАМУЫНЫҢ ҚАУІП ҚАТЕР ФАКТОРЛАРЫ ЖӘНЕ КОМОРБИДТІ ПАТОЛОГИЯСЫНЫҢ АУЫРЛЫҚ ДӘРЕЖЕСІ МЕН ҚҰРЫЛЫМ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Кіріспе: Жоғары дәрежелі коморбидттілік, қауіп қатер факторлары жедел миокард инфаркт (ЖИМ) ағымының нашарлауына және қолайсыз болжамға алып келеді. Жыныс және жас ерекшеліктерін ескере отырып, маңызды қауіп қатер факторларын зерттеу келешекте коморбидттілікпен күресуге арналған шараларды құруға үлкен мүмкіндік береді. Бұл жұмыстағы ең маңызды нәтиже жоғары қауіптегі науқастарды анықтап, сонымен жұмыс жасау болып табылады.
Зерттеудің мақсаты: қауіп қатер факторлары, коморбидті патологияның құрылымы, ауырлық дәрежесін зерттеп, олардың әртүрлі жас-жыныстық топ науқастардың инфаркт миокардының клиникалық ағымына әсер етуін зерттеу.
Зерттеу материалдары және әдістері: Ретроспективті зерттеуге нәтижесі қолайлы болған инфаркт миокарды бар 634 науқастың ауру тарихы талқыланды. Зерттелген топ 63,9% ер и 36,1% әйелден құрылды. Жедел инфаркт миокарды бар науқас коморбидтілігі Чарлсон коморбидтілік индексімен (ЧКИ) бағаланды. Науқастар 3 топқа бөлінді: I топ (төмен коморбидтілік, ЧКИ ≤3 балл); II топ (орта коморбидтілік, ЧКИ 3-5 балл); III топ (жоғары коморбидтілік, ЧКИ ≥5 балл).
Нәтижелер мен талқылау: Әйелдерге қарағанда ер адамдарда жиі АГ 89,7%, гиперхолестеринемия 75%, дене салмағының артық болуы 40%, темекі шегу 31,5%, семіздік 31%, ҚД 24,4% және глюкозаға толеранттылықтың бұзылуы 20 % науқастарда кездесті. Нозологиялардың орта саны 3,7±1,04 құрды. Чарлсон коморбидтілік индексі 5,5±1,9 балл. Науқастарда жоғары дәрежелі 47,3% және орта дәрежелі 48,3% коморбидтілік байқалды. Жоғары коморбидтілік индекс ер адамдарда (49,7%), әйелдерде (50,3%) бірдей болды. Жоғары коморбидтілігі бар науқастарда инфаркт миокарды жиі қайталанды (59,1%, р=0,001). Коронарлы артерияның ауыр зақымдалу дәрежесі, жас және коморбидтілік индексі арасында тікелей корреляциялық байланыс анықталды. (r=0,32, p=0,001). Әйелдерге қарағанда ер адамдарда коронарлы үш қантамырлық зақымдалу жиі анықталып отырды 64,1%, р=0,001. ЖИМ бар науқастарда коморбидті патология құрылымы мен ауырлық дәрежесін ескере отырып коморбидтілік индексі бойынша 10 жылдық болжам төмен болды.
Тұжырымдар: Қауіп қатер факторлары және коморбидті патология анамнезі бар науқастардың үлкен тобын ер адамдар құрады. Зерттелген ЖИМ бар науқастарда орта және жоғары дәрежелі коморбидтілік байқалды, осы науқастарда жиі қайталматы инфаркт миокарды, коронарлы артериялардың көптамырлық зақымдалуы және коронарография, кейіннен ТКӘ жасалу жиілігінің төмендеуі тіркелді. Коморбидтілік индексін санағанда 10 жылдық болжам төмен болды. Берілген жұмыс қауіп қатер факторларын уақтылы реттеуін, коморбидтілікті жүргізудің жақсаруының керек екенін дәлелдейді, ЖИМ ағымының жағымсыз өтуін төмендетуіне алып келеді.
Камила М. Кедельбаева 1, https://orcid.org/0000-0002-7645-2009
Салим Ф. Беркинбаев 1, https://orcid.org/0000-0003-2489-8276
Гульнара А. Джунусбекова 1, https://orcid.org/0000-0001-7452-5625
Мейрамгуль К. Тундыбаева 1, https://orcid.org/0000-0001-9202-7451
Айжан Ш. Кубеева 1, https://orcid.org/0000-0002-4616-724Х
1 С.Д. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медициналық Университеті,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
1. Андриевских И.А., Лукин О.П., Давыдов И.В. Коронарные вмешательства на фоне полипатий // Современные проблемы науки и образования. 2012. №5. С.58.
2. Бокерия Л.А., Гудкова Р.Г. Сердечно-сосудистая хирургия – 2015. Болезни и врожденные аномалии системы кровообращения – М. : Научный центр сердечно-сосудистой хирургии им. А.Н. Бакулева, 2016. – 208 с. ISBN: 978-5-7982-0367-3
3. Гинзбург М.Л., Кутищенко Н.П., Марцевич Ю.Ю. и др. Исследование ЛИС (Люберецкое исследование смертности больных, перенесших острый инфаркт миокарда). Влияние предшествующей лекарственной терапии на отдаленный прогноз жизни больных // Рациональная фармакотерапия в кардиологии. 2012;8(5):738-745, doi.org/10.20996/1819-6446-2012-8-6-738-745
4. Дульцев К.Н., Лапин О.М., Ощепкова М.А., Сыромятникова Л.И., Юнусов Е.М., Чижова А.А. Пути оптимизации оказания медицинской помощи больным с острым коронарным синдромом (по данным госпитального этапа регистра «Рекорд-3») // Современные проблемы науки и образования. 2015. № 5. С. 196.
5. Журавлев Ю.И., Тхорикова В.Н. Современные проблемы измерения полиморбидности // Научные ведомости БелГУ. Серия: Медицина. Фармация. 2013. №11 (154)
6. Зыков М.В., Кашталап В.В., Быкова И. С., Полтаранина В.А., Барбараш О.Л., Рафф С.А., Космачева Е.Д., Эрлих А.Д. от имени всех участников регистра РЕКОРД-3. Коморбидность при инфаркте миокарда, осложненном острой сердечной недостаточностью. Российский кардиологический журнал. 2020;25(7):3427. doi:10.15829/1560-4071-2020-3427
7. Лазебник Л.Б., Конев Ю.В., Дроздов В.Н., Ефремов Л.И. Полипрагмазия: гериатрический аспект проблемы // Consilium medicum. 2007. № 12. С. 29–34
8. Марцевич С.Ю., Кутишенко Н.П., Сичинава Д.П., и др. Проспективный амбулаторный регистр больных, перенесших острый инфаркт миокарда (ПРОФИЛЬ-ИМ): дизайн исследования и первые результаты // Кардиоваскулярная терапия и профилактика. 2018;17(1):81–86. doi. org/10.15829/1728-8800-2018-1-81-86
9. Малай Л.Н., Солохина Л.В., Бухонкина Ю.М., и др. Характеристика больных и госпитальные исходы у пациентов с острым инфарктом миокарда: данные регистра (г. Хабаровск) // Рациональная фармакотерапия в кардиологии. Часть 1. 2016;12(1):56-62. doi.org/10.20996/1819-6446-2016-12-1-56-62
10. Сумин А.Н., Корок Е.В., Щеглова А.В., Барбараш О.Л. Коморбидность у больных ишемической болезнью сердца: гендерные особенности // Рациональная фармакотерапия в кардиологии 2017;13(5):622-629. DOI: 10.20996/1819-6446-2017-13-5- 622-629
11. Статистический сборник Министерства здравоохранения Республики Казахстан «Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организации здравоохранения в 2019 году». Нур-Султан 2020, страница 16;196.
12. Тукиш О.В., Округин С.А., Юнусова Е.Ю., и др. Острый инфаркт миокарда у лиц пожилого и старческого возраста: эпидемиологическое исследование по программе ВОЗ “Регистр острого инфаркта миокарда” // Успехи геронтологии. 2016;29(1):123-127. ISSN:1561-9125
13.Шабунова А.А. и др. Смертность трудоспособного населения России и Беларуси как угроза демографическому развитию территорий // Экономические и социальные перемены: факты, тенденции, прогноз. 2012. Т.20. №.2. С. 83-97
14. Шарабчиев Ю.Т., Антипов В.В., Антипова С.И. Коморбидность - актуальная научная и научно-практическая проблема медицины ХХI века // Журнал «Медицинские новости». №8, 2014.-C.6-11
15. Akker M., Buntinx F., Metsemakers J.F. et al. Multimorbidity in general practice: prevalence, incidence and determinants of cooccurring chronic and recurrent diseases // Journal Clinical Epidemiology. 1998. Vol. 5l (5). P. 367-375. doi: 10.1016/s0895-4356(97)00306-5.
16. Gudnadottir G.S., James S.K., Andersen K., et al. Outcomes after STEMI in old multimorbid patients with complex health needs and the effect of invasive management // Am Heart J. 2019;211:11-21. doi:10.1016/j.ahj.2019.01.008.
17. Dodel R. Multimorbidity: concept, epidemiology and treatment // Nervenarzt. 2014;85(4):401-08. doi:10.1007/s00115-013-3937-y
18. Jean Ferrières, Dominik Lautsch, Baishali M. Ambegaonkar, Gaetano M. De Ferrari, Ami Vyas, Carl A. Baxter, Lori D. Bash, Maja Velkovski-Rouyer, Martin Horack, Wael Almahmeed, Fu-Tien Chiang, Kian Keong Poh, Moses Elisaf, Philippe Brudi, Anselm K. Gitt Use of guideline-recommended management in established coronary heart disease in the observational DYSIS II study // International Journal of Cardiology, Volume 270, 2018, Pages 21-27, ISSN 0167-5273, https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2018.06.008.
19. Kotseva K., De Backer G., De Bacquer D., et al. Euroaspire Investigators. Lifestyle and impact on cardiovascular risk factor control in coronary patients across 27 countries: Results from the European Society of Cardiology ESC-EORP EUROASPIRE V registry // Eur J Prev Cardiol. 2019;26(8):824–835. doi:10.1177/2047487318825350.
20. Krzysztofik J.M., Sokolski M., Kosowski M., et al. Acute heart failure in patients admitted to the emergency department with acute myocardial infarction // Kardiologia Polska. 2017;75(4):306-15. doi:10.5603/KP.a2016.0178.
21. Rizza A., Kaplan V., Senn O., et al; FIRE study group. Age- and gender-related prevalence of multimorbidity in primary care: the Swiss FIRE project. BMC Fam Pract. 2012;13:113. doi: 10.1186/1471- 2296-13-113
22. Rocca W.A., Boyd C.M., Grossardt B.R., et al. Prevalence of multimorbidity in a geographically defined American population: patterns by age, sex, and race/ethnicity // Mayo Clin Proc. 2014;89(10):1336- 49. doi: 10.1016/j.mayocp.2014.07.010
23. Sauver J.L., Boyd C.M., Grossardt B.R., et al. Risk of developing multimorbidity across all ages in an historical cohort study: differences by sex and ethnicity // BMJ Open. 2015;5(2):e006413. doi: 10.1136/bmjopen-2014-006413
24. Worrall-Carter L., McEvedy S., Wilson A., Rahman M.A. Gender Differences in Presentation, Coronary Intervention, and Outcomes of 28,985 Acute Coronary Syndrome Patients in Victoria, Australia. Women’s Health Issues. 2016;26(1):14-20. doi:10.1016/j. whi.2015.09.002.
25. Fortin M., Hudon C., Haggerty J. et al. Prevalence estimates of multimorbidity: a comparative study of two sources // BMC Health Serv Res 10, 111 (2010). https://doi.org/10.1186/1472-6963-10-111.
26. Hall M., Dondo T..B, Yan A.T., et al. Multimorbidity and survival for patients with acute myocardial infarction in England and Wales: Latent class analysis of a nationwide population-based cohort // PLOS Medicine. 2018;15(3):e1002501. doi:10.1371/journal. pmed.1002501.
27. Holzer B.M., Siebenhuener K., Bopp M. et al. Evidence-based design recommendations for prevalence studies on multimorbidity: improving comparability of estimates // Popul Health Metrics 15, 9 (2017). https://doi.org/10.1186/s12963-017-0126-4.
28. Charlson M.E. et al. A new method of classifying prognostic comorbidity in longitudinal studies: development and validation // J. of Chronic Diseases. 1987. Vol. 40. – P. 373–383. doi: 10.1016/0021-9681(87)90171-8.
29. Schmidt F.P., Schmitt C., Hochadel M., et al. Invasive treatment of NSTEMI patients in German Chest Pain Units — Evidence for a treatment paradox // International Journal of Cardiology. 2018;255:15-9. doi:10.1016/j.ijcard.2017.11.018.
Reverences:
1. Andrievskih I.A., Lukin O.P, Davydov I.V. Koronarnye vmeshatel'stva na fone polipatii [Coronary interventions against the background of polypathy]. Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya [Modern problems of science and education]. 2012. №5. P. 58. [in Russian].
2. Bokeriya L.A., Gudkova R.G. Serdechno-sosudistaya khirurgiya – 2015. Bolezni i vrozhdennye anomalii sistemy krovoobrashcheniya [Cardiovascular surgery - 2015. Diseases and congenital anomalies of the circulatory system]. – M. : Nauchnyi tsentr serdechno-sosudistoi khirurgii im. A.N. Bakuleva. 2016. – 208 s. ISBN: 978-5-7982-0367-3. [in Russian].
3. Ginzburg M.L., Kutishchenko N.P., Martsevich Yu.Yu. i dr. Issledovanie LIS (Lyuberetskoe issledovanie smertnosti bol'nykh, perenesshikh ostryi infarkt miokarda). Vliyanie predshestvuyushchei lekarstvennoi terapii na otdalennyi prognoz zhizni bol'nykh [LIS study (Lyubertsy study of mortality in patients with acute myocardial infarction). The effect of previous drug therapy on the long-term prognosis of patients] Ratsional'naya farmakoterapiya v kardiologii [Rational pharmacotherapy in cardiology]. 2012;8(5):738-745, doi.org/10.20996/1819-6446-2012-8-6-738-745. [in Russian].
4. Dul'tsev K.N., Lapin O.M., Oshchepkova M.A., Syromyatnikova L.I., Yunusov E.M., Chizhova A.A. Puti optimizatsii okazaniya meditsinskoi pomoshchi bol'nym s ostrym koronarnym sindromom (po dannym gospital'nogo etapa registra «Rekord-3») [Ways to optimize the provision of medical care to patients with acute coronary syndrome (according to the data of the hospital stage of the "Record-3" register)]. Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya [Modern problems of science and education]. 2015. № 5. pp. 196. [in Russian].
5. Zhuravlev Yu. I., Tkhorikova V. N. Sovremennye problemy izmereniya polimorbidnosti [Modern problems of measuring polymorbidity]. Nauchnye vedomosti BelGU. Seriya: Meditsina. Farmatsiya [Scientific Bulletin of BelSU. Series: Medicine. Pharmac]. 2013. №11 (154) [in Russian]
6. Zykov M.V., Kashtalap V.V., Bykova I.S., Poltaranina V.A., Barbarash O.L., Raff S.A., Kosmacheva E.D., Erlikh A.D. ot imeni vsekh uchastnikov registra REKORD-3. Komorbidnost' pri infarkte miokarda, oslozhnennom ostroi serdechnoi nedostatochnost'yu. [Comorbidity in myocardial infarction complicated by acute heart failure] Rossiiskii kardiologicheskii zhurnal [Russian journal of cardiology]. 2020;25(7):3427. doi:10.15829/1560-4071-2020-3427 [in Russian].
7. Lazebnik L.B., Konev Yu.V., Drozdov V.N., Efremov L.I. Polipragmaziya: geriatricheskii aspekt problem [Polypharmacy: the geriatric aspect of the problem]. Consilium medicum. 2007. №12. pp. 29–34 [in Russian].
8. Martsevich S.Yu., Kutishenko N.P., Sichinava D.P., i dr. Prospektivnyi ambulatornyi registr bol'nykh, perenesshikh ostryi infarkt miokarda (PROFIL''-IM): dizain issledovaniya i pervye rezul'taty [Prospective outpatient registry of patients with acute myocardial infarction (PROFILE-IM): study design and first results]. Kardiovaskulyarnaya terapiya i profilaktika [Cardiovascular therapy and prevention]. 2018;17(1):81–86. doi. org/10.15829/1728-8800-2018-1-81-86 [in Russian].
9. Malai L.N., Solokhina L.V., Bukhonkina Yu.M., i dr. Kharakteristika bol'nykh i gospital'nye iskhody u patsientov s ostrym infarktom miokarda: dannye registra (g. Khabarovsk). Chast' 1 [Patient characteristics and hospital outcomes in patients with acute myocardial infarction: register data (Khabarovsk)]. Ratsional'naya farmakoterapiya v kardiologii [Rational pharmacotherapy in cardiology]. 2016;12(1):56-62. doi.org/10.20996/1819-6446-2016-12-1-56-62 [in Russian].
10. Sumin A.N., Korok E.V., Shcheglova A.V., Barbarash O.L. Komorbidnost' u bol'nykh ishemicheskoi bolezn'yu serdtsa: gendernye osobennosti [Comorbidity in patients with coronary heart disease: gender characteristics]. Ratsional'naya farmakoterapiya v kardiologii [Rational pharmacotherapy in cardiology]. 2017;13(5):622-629. DOI: 10.20996/1819-6446-2017-13-5- 622-629 [in Russian]
11. Statisticheskii sbornik Ministerstva zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan «Zdorov'e naseleniya Respubliki Kazakhstan i deyatel'nost' organizatsii zdravookhraneniya v 2019 godu» [Statistical collection of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan "Health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of the healthcare organization in 2019"]. Nur-Sultan 2020, stranitsa 16;196. [in Russian].
12. Tukish O.V., Okrugin S.A., Yunusova E.Yu., i dr. Ostryi infarkt miokarda u lits pozhilogo i starcheskogo vozrasta: epidemiologicheskoe issledovanie po programme VOZ “Registr ostrogo infarkta miokarda” [Acute myocardial infarction in elderly and senile people: an epidemiological study under the WHO program "Register of acute myocardial infarction]. Uspekhi gerontologii [Advances in gerontology] 2016;29(1):123-127. ISSN: 1561-9125 [in Russian]
13. Shabunova A.A. i dr. Smertnost' trudosposobnogo naseleniya Rossii i Belarusi kak ugroza demograficheskomu razvitiyu territory [Mortality of the able-bodied population of Russia and Belarus as a threat to the demographic development of territories]. Ekonomicheskie i sotsial'nye peremeny: fakty, tendentsii, prognoz [Economic and social changes: facts, trends, forecast]. 2012. T. 20. №.2. pp. 83-97 [in Russian]
14. Sharabchiev Yu.T., Antipov V.V., Antipova S.I. Komorbidnost' - aktual'naya nauchnaya i nauchno-prakticheskaya problema meditsiny XXI veka [Comorbidity is an urgent scientific and scientific-practical problem of medicine in the XXI century]. Zhurnal «Meditsinskie novosti» [Journal "Medical News]. 2014. №8, C.6-11 [in Russian]
15. Akker M., Buntinx F., Metsemakers J.F. et al. Multimorbidity in general practice: prevalence, incidence and determinants of cooccurring chronic and recurrent diseases. Journal Clinical Epidemiology. 1998. Vol. 5l (5). P. 367-375. doi: 10.1016/s0895-4356(97)00306-5.
16. Gudnadottir G.S., James S.K., Andersen K., et al. Outcomes after STEMI in old multimorbid patients with complex health needs and the effect of invasive management. Am Heart J. 2019;211:11-21. doi:10.1016/j.ahj.2019.01.008.
17. Dodel R. Multimorbidity: concept, epidemiology and treatment. Nervenarzt. 2014; 85(4): 401-08. doi:10.1007/s00115-013-3937-y
18. Jean Ferrières, Dominik Lautsch, Baishali M. Ambegaonkar, Gaetano M. De Ferrari, Ami Vyas, Carl A. Baxter, Lori D. Bash, Maja Velkovski-Rouyer, Martin Horack, Wael Almahmeed, Fu-Tien Chiang, Kian Keong Poh, Moses Elisaf, Philippe Brudi, Anselm K. Gitt Use of guideline-recommended management in established coronary heart disease in the observational DYSIS II study. International Journal of Cardiology, Volume 270, 2018, Pages 21-27, ISSN 0167-5273, https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2018.06.008.
19. Kotseva K., De Backer G., De Bacquer D., et al. Euroaspire Investigators. Lifestyle and impact on cardiovascular risk factor control in coronary patients across 27 countries: Results from the European Society of Cardiology ESC-EORP EUROASPIRE V registry. Eur J Prev Cardiol. 2019;26(8):824–835. doi:10.1177/2047487318825350.
20.. Krzysztofik J.M., Sokolski M., Kosowski M., et al. Acute heart failure in patients admitted to the emergency department with acute myocardial infarction. Kardiologia Polska. 2017;75(4):306-15. doi:10.5603/KP.a2016.0178.
21. Rizza A., Kaplan V., Senn O., et al; FIRE study group. Age- and gender-related prevalence of multimorbidity in primary care: the Swiss FIRE project. BMC Fam Pract. 2012;13:113. doi: 10.1186/1471- 2296-13-113
22. Rocca W.A., Boyd C.M., Grossardt B.R., et al. Prevalence of multimorbidity in a geographically defined American population: patterns by age, sex, and race/ethnicity. Mayo Clin Proc. 2014;89(10):1336- 49. doi: 10.1016/j.mayocp.2014.07.010
23. Sauver J.L., Boyd C.M., Grossardt B.R., et al. Risk of developing multimorbidity across all ages in an historical cohort study: differences by sex and ethnicity. BMJ Open. 2015;5(2):e006413. doi: 10.1136/bmjopen-2014-006413
24. Worrall-Carter L., McEvedy S., Wilson A., Rahman M.A. Gender Differences in Presentation, Coronary Intervention, and Outcomes of 28,985 Acute Coronary Syndrome Patients in Victoria, Australia. Women’s Health Issues. 2016;26(1):14-20. doi:10.1016/j. whi.2015.09.002.
25. Fortin M., Hudon C., Haggerty J. et al. Prevalence estimates of multimorbidity: a comparative study of two sources. BMC Health Serv Res 10, 111 (2010). https://doi.org/10.1186/1472-6963-10-111.
26. Hall M., Dondo T..B, Yan A.T., et al. Multimorbidity and survival for patients with acute myocardial infarction in England and Wales: Latent class analysis of a nationwide population-based cohort. PLOS Medicine. 2018;15(3):e1002501. doi:10.1371/journal. pmed.1002501.
27. Holzer B.M., Siebenhuener K., Bopp M. et al. Evidence-based design recommendations for prevalence studies on multimorbidity: improving comparability of estimates. Popul Health Metrics 15, 9 (2017). https://doi.org/10.1186/s12963-017-0126-4.
28. Charlson M.E. et al. A new method of classifying prognostic comorbidity in longitudinal studies: development and validation. J. of Chronic Diseases. 1987. Vol. 40. – P. 373–383. doi: 10.1016/0021-9681(87)90171-8.
29. Schmidt F.P., Schmitt C., Hochadel M., et al. Invasive treatment of NSTEMI patients in German Chest Pain Units — Evidence for a treatment paradox. International Journal of Cardiology. 2018;255:15-9. doi:10.1016/j.ijcard.2017.11.018.
Көрген адамдардың саны: 109
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Кедельбаева К.М., Беркинбаев С.Ф., Джунусбекова Г.А., Тундыбаева М.К., Кубеева А.Ш. Профильді аурухана науқастарында миокард инфаркті дамуының қауіп қатер факторлары және коморбидті патологиясының ауырлық дәрежесі мен құрылым ерекшеліктері // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 4 (Т.23). Б. 113-122. doi 10.34689/SH.2021.23.4.012Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ