ІШКІ ҰЙҚЫ АРТЕРИЯСЫНЫҢ ПАТОЛОГИЯЛЫҚ БҰРМАЛАНУЫ: ЭТИОЛОГИЯСЫ, КЛИНИКАСЫ, ДИАГНОСТИКАСЫ, ЕМІ. ӘДЕБИ ШОЛУ
Кіріспе. Ішкі ұйқы артериясының (ІҰА) патологиялық бұрмалануы (ПБ) сирек кездесетін аурулар қатарында емес, бұл нозологияның жарты ғасырлық зерттелу тарихына қарамастан, этиологиясына, клиникасына, диагностикасына және ем тактикасына қатысты кейбір сұрақтар әлі күнге дейін жауапсыз қалуда. Мақсат. ІҰА ПБ этиологиясын, клиникасын, диагностикасын және емдеу тактикасын оңтайландыру бойынша әдебиеттерге шолу. Іздеу стратегиясы. Осы патологияны зерттеу барысында PubMed деректер базасының (MEDLINE) және «CyberLeninka» (CYBERLENINKA) ғылыми электронды кітапханасының және eLIBRARY.RU 20 жылдық іздеу тереңдігімен (2001–2021) ағымдағы әдебиеттерге іздеу жүргізілді. Кейбір жағдайларда тарихи құндылығы бар бұрынғы басылымдарға сілтемелер бар. Әдебиеттерді іздеуге орыс және ағылшын тілдеріндегі басылымдар кірді. Барлығы 488 дереккөз табылды, оның ішінен қосу критерийлеріне сәйкес келетін және газет жарияланымдарын, жағдай туралы есептерді, тезистерді және ақпараттың қайталануын немесе қайталануын жоққа шығаратын 52 дереккөз таңдалды. Нәтижелері. Мақалада туа біткен және жүре пайда болған ІҰА ПБ дамуының негізгі гипотезалары келтірілген. Бұл патологияның клиникалық көрінісінің әртүрлілігі көрсетілген. с диагностикасының әртүрлі аспаптық әдістері ұсынылған, олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктері бар. Ұйқы артериясын (КА) қалпына келтірудің заманауи әдістерімен ІҰА ПБ емдеу тактикасы қарастырылады. Қорытынды. Бүгінгі күні этиология туралы біржақты пікір жоқ. Артерияның иілу орнындағы арнасының тарылуы ІҰА арқылы қан ағымын азайтады және жалпы церебральды симптомдардың дамуын тудыруы мүмкін. ІҰА ПБ диагностикасы ультрадыбыстық және радиациялық әдістерді қамтиды, бірақ зерттеу әдістерінің стандартталған алгоритмі жоқ. Аспаптық дәлелденген гемодинамикалық маңызды деформациясы бар симптоматикалық ІҰА ПБ хирургиялық жолмен емделуі керек. ІҰА ПБ-ны хирургиялық емдеу жақсы нәтижелерге әкелуі мүмкін, аурушаңдық пен өлім-жітім төмен
Ербол К. Догалбаев1,2, https://orcid.org/0000-0001-8239-563X Алесандр Б. Фурсов2, https://orcid.org/0000-0002-6992-8646 Токан А. Султаналиев1, https://orcid.org/0000-0003-1732-9489 Ирлан Н. Сагандыков1, https://orcid.org/0000-0002-9597-198X Серик С. Сулейменов1, https://orcid.org/0000-0002-4103-4130 1 Ұлттық ғылыми онкология орталығы, Тамырлы хирургия орталығы, Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы; 2 КеАҚ «Астана медицина университеті», Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы
1. Воевода М.И., Куликов В.П., Куликов И.В., Максимов В.Н., Смирнова Ю.В. Ассоциация полиморфизма гена Sp4 с патологической извитостью внутренних сонных артерий // Кардиология. 2009. Т.49. №7-8. С. 46-49. 2. Гавриленко А.В., Абрамян А.В., Куклин А.В., Офосу Д. Патологическая извитость внутренней сонной артерии: клиника, диагностика и хирургическое лечение // Кардиология и сердечно-сосудистая хирургия. 2016. Т.9. №1. С. 29-33. 3. Гавриленко А.В., Абрамян А.В., Куклин А.В., Офосу Д. Сравнительный анализ эффективности реконструктивных операций и консервативного лечения у больных с патологической извитостью внутренней сонной артерии на основании динамики неврологического и офтальмологического статусов // Кардиология и сердечно-сосудистая хирургия. 2017. Т.10. №1. С. 51-55. 4. Гавриленко А.В., Куклин А.В., Хрипков А.С., Абрамян А.В. Оценка эффективности реконструктивных операций на сонных артериях в сочетании стеноза и Наука и Здравоохранение, 2021 6 (Т.23) Обзор литературы 137 патологической извитости // Ангиология и сосудистая хирургия. 2014. Т.20. №3. С. 116–122. 5. Данилова М.А., Байдина Т.В., Данилов В.Н. Дополни-тельные методы диагностики нестабильной атеро-склеротической бляшки в сонных артериях // Ангиология и сосудистая хирургия. 2014. Т.20. №3. С. 37–39. 6. Дуванов Д.А., Куликова А.Н., Чехонацкая М.Л., Илясова Е.Б. Патологические деформации внутренней сонной артерии: современные аспекты этиологии, патогенеза, диагностики и хирургического лечения // Клиническая медицина. 2017. Т.95. №7. С. 599-606. 7. Зербино Д.Д., Кузык Ю.И. Патологические деформации сонных артерий (обзор литературы) // Журнал неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова. 2015. Т.115. №1. С. 118-123. 8. Зубарев А.Р., Кривошеева Н.В., Рычкова И.В., Тарасенко Т.Д., Лазебный В.В. Сопоставление оценки данных клинико-ультразвукового исследования и данных магнитно-резонансной томографии у пациентов старшей возрастной группы с артериальной гипертензией // Российский электронный журнал лучевойдиагностики. 2017. Т.7. №2. С.65-77. 9. Каплан М.Л., Бонцевич Д.Н. Влияние формы патологической извитости внутренней сонной артерии на церебральную гемодинамику // Ангиология и сосудистая хирургия. 2013. Т.19. №3. С. 102–106. 10. Каплан М.Л., Бонцевич Д.Н., Шилько С.И. Роль локальных нарушений гемодинамики при патологической извитости сонных артерий в развитии сосудистой мозговой недостаточности // Российский журнал биомеханики. 2015. Т.19. №1. С. 8-24. 11. Кузык Ю.И. Патологические деформации сонных артерий: этиология, патогенез, клинические и патоморфологические изменения // Ангиология и сосудистая хирургия. 2014. №3. С. 123-128. 12. Кузык Ю.И. Фибромышечная дисплазия внутрен-них сонных артерий // Патология. 2015. №1. С. 35-38. 13. Леменев В.Л., Силуянова А.С., Шамшилин А.А., Ахметов В.В. Выбор способа сосудистой реконструкции у пациентов с патологической извитостью внутренней сонной артерии // Нейрохирургия. 2014. №3. С. 42-49. 14. Медведева Л.А. и др. Анализ показателей кровотока в патологически извитых внутренних сонных артериях при их ортостатической и ротационной транспозициях // Журнал неврологии и психиатрии им. С.С. Корсакова. 2019. Т.119. №8. С. 68-74. 15. Мурадян М. В. 3D-ротационная ангиография в диагностике сонных артерий // Бюллетень НЦССХ им. А.Н. Бакулева РАМН. Сердечно-сосудистые заболевания. 2016. Т.17. №5. С. 4-10. 16. Паулюкас П.А., Баркаускас Э.М. Хирургическая техника при выпрямлении петель внутренних сонных артерий // Хирургия. Журнал им. Н.И. Пирогова. 1989. №12. С. 12-18. 17. Покровский А.В., Белоярцев Д.Ф., Тимина И.Е., Адырхаев З.А. Когда нужно оперировать патологическую деформацию внутренней сонной артерии? // Ангиология и сосудистая хирургия. 2010. Т.16. №4. С. 116–122. 18. Поморцев А.В., Шевелѐв В.И., Багдасарян К.А. Ультразвуковая диагностика патологий сонных артерий // Российский электронный журнал лучевой диагностики. 2020. Т.10. №2. С. 195-204. 19. Силуянова, А.С., Шамшилин, А.А., Бармина, Т.Г., Леменев В.Л. Реконструктивные операции у больных с сочетанием патологической извитости общей и внутренней сонных артерий // Нейрохирургия. 2015. №2. С. 39-44. 20. Стародубцев В.Б., Карпенко А.А., Альсов С.А., с соавт. Хирургическое лечение патологической извитости внутренней сонной артерии у пациентов с сосудисто-мозговой недостаточностью // Патология кровообращения и кардиохирургия. 2009. №1. С. 58–61. 21. Тухбатуллин М.Г., Галиханов В.Р., Сафиуллина Л.Р., Хамзина Ф.Т. Деформация экстракраниальных отделов брахиоцефальных артерий у больных с гипертонической болезнью // Практическая медицина. 2014. Т.6. №82. С. 79–82. 22. Back M.R., Wilson J.S., Rushing G., Stordahl N., Linden C., Johnson B.L., Bandyk D.F. Magnetic resonance angiography is an accurate imaging adjunct to duplex ultrasound scan in patient selection for carotid endarterectomy // Journal of Vascular Surgery. 2000. V.32. N.3. P. 429-440. 23. Ballotta E., Thiene G., Baracchini C., et al. Surgical vs medical treatment for isolated internal carotid artery elongation with coiling or kinking in symptomatic patients: A prospective randomized clinical study // Journal of Vascular Surgery. 2005. V.42. N.5. P. 838-846. 24. Beeman S.C., Georges J.F., Bennett K.M. Toxicity, biodistribution, and ex vivo MRI detection of intravenously injected cationized ferritin // Magnetic resonance in medicine. 2013. V.69. N.3. P. 853-861. 25. Beigelman R., Izaguirre A.M., Robles M., Grana D.R., Ambrosio G., Milei J. Are kinking and coiling of carotid artery congenital or acquired? // Angiology. 2010. V.61. N.1. P. 107-112. 26. Callewaert B.L., Willaert A., Kerstjens-Frederikse W.S. et al. Arterial tortuosity syndrome: clinical and molecular findings in 12 newly identified families // Human mutation. 2008. N. 29. P. 150-158. 27. Choudhry F.A., Grantham J.T., Rai A.T., Hogg J.P. Vascular geometry of the extracranial carotid arteries: an analysis of length, diameter, and tortuosity // Journal of neurointerventional surgery. 2016. V.8. N.5. P. 536-540. 28. Diedrich K.T., et al. Validation of an arterial tortuosity measure with application to hypertension collection of clinical hypertensive patients // BMC Bioinformatics. 2011. V.12. N.10. P. 1-12. 29. Ekici F. et al. Course anomalies of extracranial internal carotid artery and their relationship with pharyngeal wall: an evaluation with multislice CT // Surgical and radiologic anatomy. 2012. V.34. N.7. P. 625-631. 30. Fisher A.G.T. Sigmoid tortuosity of the internal carotid artery and its relation to tonsil and pharynx // Lancet. 1915. N.2. P. 128-130. 31. Hai-Chao Han. Twisted blood vessels: symptoms, etiology and biomechanical mechanisms // Journal of vascular research. 2012. V.49. N.3. P. 185-197. 32. HSU I., KISTIN A. D. Buckling of the great vessels: a clinical and angiocardiographic study // AMA archives of internal medicine. 1956. V.98. N.6. P. 712-719. Reviews Science & Healthcare, 2021 (Vol. 23) 6 138 33. Hurwitt E.S., Carton С.A., Fell S.C. et al. Critical evaluations and surgical corrections of obstructions in the branches and aortic arch // Ann. Surg. 1960. V.152. N.3. P. 472-484. 34. Illuminati G., Ricco J.B., Caliò F.G., et al. Results in a consecutive series of 83 surgical corrections of symptomatic stenotic kinking of the internal carotid artery // Surgery. 2008. V.143. N.1. P. 134-139. 35. Ji-heng Hao, Li-yong Zhang, Kai Lin, Wei-dong Liu, et al. Surgical Revascularization of Symptomatic Kinking of the Internal Carotid Artery // Vascular and Endovascular Surgery. 2016. V.50. N.7. P. 470-474. 36. Jinlu Yu, Lai Qu, Baofeng Xu, Shouchun Wang, Chao Li, Xan Xu, et al. Current Understanding of Dolichoarteriopathies of the Internal Carotid Artery: A Review. International Journal of Medical Sciences. 2017. N.14. P. 772-784. 37. Josephson S.A., et al. Evaluation of carotid stenosis using CT angiography in the initial evaluation of stroke and TIA // Neurology. 2004. N.63. P. 457-460. 38. La Barbera G., La Marca G., Martino A. et al. Kinking, coiling, and tortuosity of extracranial internal carotid artery: is it the effect of a metaplasia // Surgical and Radiologic Anatomy. 2006. V.28. N.6. P. 573-580. 39. Lorimer W.S. Internal carotid artery angioplasty // Surgery, gynecology & obstetrics. 1961. N. 113. P. 783-784. 40. Oguz E.G. et al. Lack of nephrotoxicity of gadopentetate dimeglumine-enhanced non-vascular MRI and MRI without contrast agent in patients at high-risk for acute kidney injury // Medical science monitor: international medical journal of experimental and clinical research. 2013. N.19. P. 942. 41. Olin J.W. Atherosclerotic renal and carotid artery disease // Cardiology clinics. 2002. N. 20. P. 547-562. 42. Olmaz R. et al. Does the MRI or MRI contrast medium gadopentetate dimeglumine change the oxidant and antioxidant status in humans? // Acta Radiologica. 2013. V.54. N.1. P. 30-34. 43. Ota H. et al. Quantitative vascular measurements in arterial occlusive disease //Radiographics. 2005. V.25. №.5. P. 1141-1158. 44. Quattlebaum J.K., Wade J.S., Whiddon C.M. Stroke associated with elongation and kinking of the carotid artery: long-term follow-up // Annals of surgery. 1973. V.177 N.5. P. 572-579. 45. Riser M., Gerard J., Ribaut L. Dolichocarotide interne avec syndrome vertigineux // Revue neurologique. 1951. V.85. N.2. P. 145-147. 46. Sethi S.S., Lau J.F., Godbold J., Gustavson S., Olin J.W. The S curve: a novel morphological finding in the internal carotid artery in patients with fibromuscular dysplasia // Vascular Medicine. 2014. V.19. N.5. P. 356-362. 47. Shifrin E.G., Barkauskas E.M., Pauliukas P., et al. Clinical relevance of redundant carotid arteries // In Cerebral Revascularisation: Med-Orion Publishing Company. 1983. P. 379–393. 48. Weibel J., Fields W.S., Tortuosity, coiling and kinking of the internal carotid artery. Etiology and radiographic anatomy // Neurology. 1965. N.15. P. 7-18. 49. Welby J.P. et al. Carotid artery tortuosity is associated with connective tissue diseases // American Journal of Neuroradiology. 2019. V.40. N.10. P. 1738-1743. 50. Yildiz S. et al. Concurrence of the tortuosity of bilateral common and left internal carotid arteries in a case with common origin of the innominate trunk and left common carotid artery // Surgical and radiologic anatomy. 2010. V.32. N.8. P. 797-799. 51. Yu J. et al. Current understanding of dolichoarteriopathies of the internal carotid artery: A review // International journal of medical sciences. 2017. V.14. N.8. P. 772-784. 52. Zenteno M. et al. Clinical implications of internal carotid artery tortuosity, kinking and coiling: a systematic review // Romanian Neurosurgery. 2014. P. 50-59. References (1-21): 1. Voevoda M.I., Kulikov V.P., Kulikov I.V., Maksimov V.N., Smirnova Yu.V. Assotsiatsiya polimorfizma gena Sp4 s patologicheskoi izvitost'yu vnutrennikh sonnykh arterii [Association of Sp4 gene polymorphism with pathological tortuosity of the internal carotid arteries]. Kardiologiya [Cardiology]. 2009. T.49. №7-8. pp. 46-49 [in Russian]. 2. Gavrilenko A.V., Abramyan A.V., Kuklin A.V., Ofosu D. Patologicheskaya izvitost' vnutrennei sonnoi arterii: klinika, diagnostika i khirurgicheskoe lechenie [Pathological tortuosity of the internal carotid artery: clinical picture, diagnosis and surgical treatment]. Kardiologiya i serdechno-sosudistaya khirurgiya [Cardiology and Cardiovascular Surgery]. 2016. T.9. №1. pp. 29-33 [in Russian]. 3. Gavrilenko A.V., Abramyan A.V., Kuklin A.V., Ofosu D. Sravnitel'nyi analiz effektivnosti rekonstruktivnykh operatsii i konservativnogo lecheniya u bol'nykh s patologicheskoi izvitost'yu vnutrennei sonnoi arterii na osnovanii dinamiki nevrologicheskogo i oftal'mologicheskogo statusov [Comparative analysis of the effectiveness of reconstructive operations and conservative treatment in patients with pathological tortuosity of the internal carotid artery based on the dynamics of neurological and ophthalmological status]. Kardiologiya i serdechno-sosudistaya khirurgiya [Cardiology and Cardiovascular Surgery]. 2017. T.10. №1. pp. 51-55 [in Russian]. 4. Gavrilenko A.V., Kuklin A.V., Khripkov A.S., Abramyan A.V. Otsenka effektivnosti rekonstruktivnykh operatsii na sonnykh arteriyakh v sochetanii stenoza i patologicheskoi izvitosti [Evaluation of the effectiveness of reconstructive operations on the carotid arteries in combination of stenosis and pathological tortuosity]. Angiologiya i sosudistaya khirurgiya [Angiology and Vascular Surgery]. 2014. T.20. №3. pp. 116–122 [in Russian]. 5. Danilova M.A., Baidina T.V., Danilov V.N. Dopolnitel'nye metody diagnostiki nestabil'noi ateroskleroticheskoi blyashki v sonnykh arteriyakh [Additional diagnostic methods for unstable atherosclerotic plaque in the carotid arteries]. Angiologiya i sosudistaya khirurgiya [Angiology and Vascular Surgery]. 2014. T.20. №3. pp. 37–39 [in Russian]. 6. Duvanov D.A., Kulikova A.N., Chekhonatskaya M.L., Ilyasova E.B. Patologicheskie deformatsii vnutrennei sonnoi arterii: sovremennye aspekty etiologii, patogeneza, diagnostiki i khirurgicheskogo lecheniya [Pathological deformities of the internal carotid artery: modern aspects of etiology, pathogenesis, diagnosis and surgical treatment]. Klinicheskaya meditsina [Clinical medicine]. 2017. T.95. №7. pp. 599-606 [in Russian]. Наука и Здравоохранение, 2021 6 (Т.23) Обзор литературы 139 7. Zerbino D.D., Kuzyk Yu.I. Patologicheskie deformatsii sonnykh arterii (obzor literatury) [Pathological deformities of the carotid arteries (literature review)]. Zhurnal nevrologii i psikhiatrii im. S.S. Korsakova [Journal of Neurology and Psychiatry named after S.S. Korsakov]. 2015. T.115. №1. pp. 118-123 [in Russian]. 8. Zubarev A.R., Krivosheeva N.V., Rychkova I.V., Tarasenko T.D., Lazebnyi V.V. Sopostavlenie otsenki dannykh kliniko-ul'trazvukovogo issledovaniya i dannykh magnitno-rezonansnoi tomografii u patsientov starshei vozrastnoi gruppy s arterial'noi gipertenziei [Comparison of the evaluation of clinical ultrasound data and magnetic resonance imaging data in patients of the older age group with arterial hypertension]. Rossiiskii elektronnyi zhurnal luchevoi diagnostiki [Russian electronic journal of radiation diagnostics]. 2017. T.7. №2. pp.65-77 [in Russian]. 9. Kaplan M.L., Bontsevich D.N. Vliyanie formy patologicheskoi izvitosti vnutrennei sonnoi arterii na tserebral'nuyu gemodinamiku [Influence of the form of pathological tortuosity of the internal carotid artery on cerebral hemodynamics]. Angiologiya i sosudistaya khirurgiya [Angiology and Vascular Surgery]. 2013. T.19. №3. pp. 102–106 [in Russian]. 10. Kaplan M.L., Bontsevich D.N., Shil'ko S.I. Rol' lokal'nykhnarushenii gemodinamiki pri patologicheskoi izvitostisonnykh arterii v razvitii sosudistoi mozgovoi nedostatochnosti [The role of local hemodynamic disorders in pathological tortuous arteries in the development of cerebrovascular insufficiency]. Rossiiskii zhurnal biomekhaniki [Russian Journal of Biomechanics]. 2015. T.19. №1. pp. 8-24 [in Russian]. 11. Kuzyk Yu.I. Patologicheskie deformatsii sonnykh arterii: etiologiya, patogenez, klinicheskie i patomorfologicheskie izmeneniya [Pathological deformities of the carotid arteries: etiology, pathogenesis, clinical and pathomorphological changes]. Angiologiya i sosudistaya khirurgiya [Angiology and Vascular Surgery]. 2014. №3. pp. 123-128[in Russian]. 12. Kuzyk Yu.I. Fibromyshechnaya displaziya vnutrennikh sonnykh arterii [Fibromuscular dysplasia of the internal carotid arteries]. Patologiya [Pathology]. 2015. №1. pp. 35-38 [in Russian]. 13. Lemenev V.L., Siluyanova A.S., Shamshilin A.A., Akhmetov V.V. Vybor sposoba sosudistoi rekonstruktsii u patsientov s patologicheskoi izvitost'yu vnutrennei sonnoi arterii [The choice of the method of vascular reconstruction in patients with pathological tortuosity of the internal carotid artery]. Neirokhirurgiya [Neurosurgery]. 2014. №3. pp. 42-49 [in Russian]. 14. Medvedeva L.A., et al. Analiz pokazatelei krovotoka v patologicheski izvitykh vnutrennikh sonnykh arteriyakh pri ikh ortostaticheskoi i rotatsionnoi transpozitsiyakh [Analysis of blood flow parameters in pathologically tortuous internal carotid arteries during their orthostatic and rotational transpositions]. Zhurnal nevrologii i psikhiatrii im. S.S. Korsakova [Journal of Neurology and Psychiatry named after S.S. Korsakov]. 2019. T.119. №8. pp. 68-74 [in Russian]. 15. Muradyan M.V. 3D-rotatsionnaya angiografiya v diagnostike sonnykh arterii [3D rotary angiography in the diagnosis of carotid arteries]. Byulleten' NTsSSKh im. A.N. Bakuleva RAMN. Serdechno-sosudistye zabolevaniya [Bulletin NTSSSH them. A.N. Bakuleva RAMS. Cardiovascular diseases]. 2016. T.17. №5. pp. 4-10 [in Russian]. 16. Paulyukas P.A., Barkauskas E.M. Khirurgicheskaya tekhnika pri vypryamlenii petel' vnutrennikh sonnykh arterii [Surgical technique for straightening the loops of the internal carotid arteries]. Khirurgiya. Zhurnal im. N.I. Pirogova [Surgery. Journal named after N.I. Pirogov]. 1989. №12. pp. 12-18 [in Russian]. 17. Pokrovskii A.V., Beloyartsev D.F., Timina I.E., Adyrkhaev Z.A. Kogda nuzhno operirovat' patologicheskuyu deformatsiyu vnutrennei sonnoi arterii? [When is it necessary to operate on a pathological deformation of the internal carotid artery?]. Angiologiya i sosudistaya khirurgiya [Angiology and Vascular Surgery]. 2010. T.16. №4. pp. 116–122 [in Russian]. 18. Pomortsev A.V., Shevelѐv V.I., Bagdasaryan K.A. Ul'trazvukovaya diagnostika patologii sonnykh arterii [Ultrasound diagnostics of pathologies of the carotid arteries]. Rossiiskii elektronnyi zhurnal luchevoi diagnostiki [Russian electronic journal of radiation diagnostics]. 2020. T.10. №2. pp. 195-204 [in Russian]. 19. Siluyanova, A.S., Shamshilin, A.A., Barmina, T.G., Lemenev V.L. Rekonstruktivnye operatsii u bol'nykh s sochetaniem patologicheskoi izvitosti obshchei i vnutrennei sonnykh arterii [Reconstructive surgery in patients with a combination of pathological tortuosity of the common and internal carotid arteries]. Neirokhirurgiya [Neurosurgery]. 2015. №2. pp. 39-44 [in Russian]. 20. Starodubtsev V.B., Karpenko A.A., Al'sov S.A., s soavt. Khirurgicheskoe lechenie patologicheskoi izvitosti vnutrennei sonnoi arterii u patsientov s sosudisto-mozgovoi nedostatochnost'yu [Surgical treatment of pathological tortuosity of the internal carotid artery in patients with cerebrovascular insufficiency]. Patologiya krovoobrashcheniya i kardiokhirurgiya [Circulatory pathology and cardiac surgery]. 2009. №1. pp. 58–61 [in Russian]. 21. Tukhbatullin M.G., Galikhanov V.R., Safiullina L.R., Khamzina F.T. Deformatsiya ekstrakranial'nykh otdelov brakhiotsefal'nykh arterii u bol'nykh s gipertonicheskoi bolezn'yu [Deformation of the extracranial sections of the brachiocephalic arteries in patients with essential hypertension]. Prakticheskaya meditsina [Practical medicine]. 2014. T.6. №82. pp. 79–82 [in Russian].
Көрген адамдардың саны: 166

Түйенді сөздер:

Библиографиялық сілтемелер

Догалбаев Е.К., Фурсов А.Б., Султаналиев Т.А., Сагандыков И.Н., Сулейменов С.С. Ішкі ұйқы артериясының патологиялық бұрмалануы: этиологиясы, клиникасы, диагностикасы, емі. Әдеби шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 6 (Т.23). Б. 130-139. doi:10.34689/SH.2021.23.6.015

Авторизируйтесь для отправки комментариев