СҮТ БЕЗІ ҚАТЕРЛІ ІСІГІНІҢ ҚАУІПТІ ФАКТОРЛАРЫ
Өзектілігі. Сүт безі қатерлі ісігі ауруы әйелдер арасында ең көп таралған және әлемдегі екінші рак ауруы болып табылады. Бүгінгі күні сүт безі қатерлі ісігінің дамуына өмір салты мен қоршаған орта факторларының әсерін көрсететін көптеген мәліметтер бар. Бұл факторларға майдың көп мөлшері, алкогольді тұтыну және жеткіліксіз физикалық белсенділік жатады. Бұл факторлар ауруға шалдығу мен өлімнің төмендеуіне алып келетін түзетуге қолайлы.
Мақсаты. Сүт безі қатерлі ісігінің қауіпті факторларын зерттеңіз.
Материалдар мен тәсілдер. Бұл шолуда MedLine, Cochrain, PubMEd мәліметтер базалары қолданылды. Дереккөздер тілдік шектеусіз зерттеледі. Әдебиеттерге шолу электронды және қол режимінде жүргізілді. Шолу үшін қосу және алып тастау критерийлеріне сай мақалалар таңдалды.
Мақалаларды іздеу және таңдау үшін PRISMA принципі қолданылды (жүйелік шолулар мен мета-анализдер үшін есеп беру әдісі). Бұл шолуда біз MedLine, Cochrain, PubMEd дерекқорларын пайдаландық. Іздеу тереңдігі 10 жылды құрады. Таңдалған дереккөздер тілдік шектеусіз зерттелді. Әдебиеттерге шолу электронды және қол режимінде жүргізілді. Шолу үшін кілт сөздерге сәйкес мақалалар таңдалды - сүт безі қатерлі ісігі, алғашқы қатерлі ісіктің алдын-алу, сүт безі қатерлі ісігінің факторлары. 715 мақала табылды, жүйелі шолулар, мета-анализдер, рандомизацияланған клиникалық зерттеулер іздеуге қосылды. Телнұсқаларды алып тастау және мақалаларды таңдау үшін «https://rayyan.ai/» ресурсы қолданылды.Мақалалар іріктелгеннен кейін соңғы синтезге енгізілген 200 дереккөздер таңдалды.
Нәтижелер мен талқылау. Бастапқы профилактика ауру деңгейіне айтарлықтай әсер етеді. Сүт безі қатерлі ісігінің дамуында өмір салты мен қоршаған орта факторлары үлкен рөл атқарады. Бұл жағдайда жиі кездесетін мәселе-әйелдердің өмір салтының сүт безі қатерлі ісігінің дамуына әсері туралы білімі шектеулі. Сүт безі қатерлі ісігінің даму қаупі факторлары және оларды түзету әдістері туралы әйелдер санының білім деңгейін арттыру қажет.
Қорытынды. Тәуекел факторларын зерттеу бүгінгі күні көптеген факторларды түзетуге болатындығын көрсетеді. Бүгінгі күні Алғашқы алдын алу шараларына баса назар аудара отырып, профилактиканы арттыруға бағытталған пәнаралық зерттеулер жүргізу қажет, бұл тәуекелдің "түзетілетін" факторларының әсерін азайтуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, генетикалық қауіп факторларының болуына байланысты генетикалық зерттеу әдістерін қолдану ауқымын арттыру қажет.
Адия Б. Шертаева 1, https://orcid.org/0000-0001-9320-3330
Динара А. Оспанова 1, https://orcid.org/0000-0002-6975-8392
Андрей М. Гржибовский 2, https://orcid.org/0000-0002-5464-0498
1 Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Солтүстік мемлекеттік медицина университеті, Архангельск, Ресей Федерациясы.
1. Anderson A.S. [и др.]. Promoting changesin dietand physical activity in breastand colorectal cancer screening settings: An unexplored opportunity for endorsing healthy behaviors // Cancer Prevention Research. 2013. Т. 6. № 3. C. 165–172.
2. Arnold M. [и др.]. Recent trends in incidence of five common cancers in 26 European countries since 1988: Analysis of the European Cancer Observatory // European Journal of Cancer. 2015. № 9 (51). C. 1164–1187.
3. Aune D. [и др.]. Dietary compared with blood concentrations of carotenoids and breast cancer risk: a systematic review and meta-analysis of prospective studies https://www.academic.oup.com. (Acceced: 26.03.2021).
4. Aune D. [и др.]. Dietary fiber and breast cancer risk: A systematic review and meta-analysis of prospective studies // Annals of Oncology. 2012. Т. 23. № 6. C. 1394–1402.
5. Aune D. [и др.]. Fruits, vegetables and breast cancer risk: a systematic review and meta-analysis of prospective studies // Breast cancer research and treatment. 2012. № 2 (134). C. 479–493.
6. Boutros P.C. [и др.]. Spatial genomic heterogeneity within localized, multifocal prostate cancer // Nature Genetics. 2015. C. 736–745.
7. Cao Y. [и др.]. Light to moderate intake of alcohol, drinking patterns, and risk of cancer: Results from two prospective US cohort studies // BMJ (Online). 2015. (351). C. 351-359.
8. Castelló A. [и др.]. Lower breast cancer risk among women following the World Cancer Research Fund and American Institute for Cancer Research lifestyle recommendations: Epigeicam case-control study // PLoS ONE. 2015. № 5 (10). C. 1-15.
9. Castro G.D., Castro J.A. Alcohol drinking and mammary cancer: Pathogenesis and potential dietary preventive alternatives // World Journal of Clinical Oncology. 2014. Т. 5. № 4. C. 713–729.
10. Catsburg C., Miller A.B., Rohan T.E. Adherence to cancer prevention guidelines and risk of breast cancer // International Journal of Cancer // 2014. № 10 (135). C. 2444–2452.
11. Chan D.S. [и др.]. Body mass index and survival in women with breast cancer—systematic literature review and meta-analysis of 82 follow-up studies // Annals of Oncology. 2014. Т. 25. № 10. C. 1901–1914.
12. Chen W.Y. [и др.]. Moderate alcohol consumption during adult life, drinking patterns, and breast cancer risk // JAMA - Journal of the American Medical Association. 2011. № 17 (306). C. 1884–1890.
13. Colditz G.A., Bohlke K. Priorities for the primary prevention of breast cancer // CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2014. № 3 (64). C. 186–194.
14. Colditz G.A., Wolin K.Y., Gehlert S. Applying what we know to accelerate cancer prevention // Science Translational Medicine. 2012. Т. 4. № 127.
15. Coughlin S., Health S.S.-J. of environment and, 2015 undefined The impact of the natural, social, built, and policy environments on breast cancer // J Environ Health Sci. 2015.1(3):10.C.1-7
16. Cuzick J. [и др.]. Selective oestrogen receptor modulators in prevention of breast cancer: An upd ated meta-analysis of individual participant data // The Lancet. 2013. № 9880 (381). C. 1827–1834.
17. Davoodi S. Obesity as an important risk factor for certain types of cancer, // Iranian journal of cancer prevention, 2013. 6(4), C.186–194
18. Eccles S.A. [и др.]. Critical research gaps and translational priorities for the successful prevention and treatment of breast cancer // Breast Cancer Research. 2013. № 5 (15), С.1-37
19. Eliassen A.H. [и др.]. Circulating carotenoids and risk of breast cancer: Pooled analysis of eight prospective studies // Journal of the National Cancer Institute. 2012. №24 (104). C. 1905–1916.
20. Evans D.G. [и др.]. Familial breast cancer: Summary of updated NICE guidance // BMJ (Online). 2013. Т. 346. №7914,C.88-105.
21. Evans D.R. [и др.]. Breast cancer risk assessment in 8,824 women attending a family history evaluation and screening programme // Familial Cancer. 2014. №2 (13). C. 189–196.
22. Fajadet J., Chieffo A. Current management of left main coronary artery disease // European Heart Journal. 2012. №1. С. 36–50
23. Ferrini K. [и др.]. Lifestyle, nutrition and breast cancer: Facts and presumptions for consideration// ecancermedicalscience. 2015. Т. 9. С.1-11.
24. Fischer C. [и др.]. Evaluating the performance of the breast cancer genetic risk models BOADICEA, IBIS, BRCAPRO and Claus for predicting BRCA1/2 mutation carrier probabilities: A study based on 7352 families from the German hereditary breast and ovarian cancer consortium // Journal of Medical Genetics. 2013. № 6 (50). C. 360–367.
25. Flores V.A., Taylor H.S. The Effect of Menopausal Hormone Therapies on Breast Cancer: Avoiding the Risk // Endocrinology and metabolism clinics of North America. 2015. № 3 (44). C. 587–602.
26. Frydenberg H. [и др.]. Alcohol consumption, endogenous estrogen and mammographic density among premenopausal women // Breast Cancer Research. 2015. № 1 (17). С.103-115
27. Furmaniak A. C., Menig M., Markes M. H. Exercise for women receiving adjuvant therapy for breast cancer // Cochrane Database of Systematic Reviews. 2016. №9. 16.
28. Gage M., Wattendorf D., Henry L. R. Translational advances regarding hereditary breast cancer syndromes // Journal of Surgical Oncology. 2012. Т.105. №5. C.444–451.
29. Goss P.E. [и др.]. Exemestane for Breast-Cancer Prevention in Postmenopausal Women // New England Journal of Medicine. 2011. № 25 (364). C. 2381–2391.
30. Haenlein G.F.W. Encyclopedia of Dairy Sciences // Small Ruminant Research. 2004. С.1-4878.
31. Hamilton E.L. [и др.]. Women’s views of a breast screening service // Health Care for Women International. 2003. 108(47). С.40-48.
32. Hauner D. [и др.].The effect of overweight and nutrition on prognosis in breast cancer//Deutsches Arzteblatt international.2011.C.795-801
33. Hennessy B. T. J. [и др.]. Somatic mutations in BRCA1 and BRCA2 could expand the number of patients that benefit from poly (ADP ribose) polymerase inhibitors in ovarian cancer // Journal of Clinical Oncology. 2010. № 22 (28). C. 3570–3576.
34. Howell A. [и др.]. Risk determination and prevention of breast cancer // Breast Cancer Research. 2014. № 5 (16). С. 446
35. Huo C. W. [и др.]. Mammographic density - A review on the current understanding of its association with breast cancer // Breast Cancer Research and Treatment. 2014. Т. 144. № 3. C. 479–502.
36. Jung S. [и др.]. Fruit and vegetable intake and risk of breast cancer by hormone receptor status // Journal of the National Cancer Institute. 2013. № 3 (105). C. 219–236.
37. Kähkönen M. P. [и др.]. Antioxidant activity of plant extracts containing phenolic compounds // Journal of Agricultural and Food Chemistry. 1999. С. 3954–3962
38. Kamińska M. [и др.]. Breast cancer risk factors // Przeglad Menopauzalny. 2015. Т. 14. № 3. C. 196–202.
39. Kast K. [и др.]. Validation of the Manchester scoring system for predicting BRCA1/2 mutations in 9,390 families suspected of having hereditary breast and ovarian cancer // International Journal of Cancer. 2014. № 10 (135). C. 2352–2361.
40. Kv K. [и др.]. Risks of Breast, Ovarian, and Contralateral Breast Cancer for BRCA1 and BRCA2 Mutation Carriers // JAMA. 2017. № 23 (317). C. 2402–2416.
41. Lahart I.M. [и др.]. Physical activity for women with breast cancer after adjuvant therapy // The Cochrane database of systematic reviews. 2018. № 1 (1).
42. Lee M., Piao J., Jeon M. J. Risk Factors Associated with Endometrial Pathology in Premenopausal Breast Cancer Patients Treated with Tamoxifen // Yonsei medical journal. 2020. № 4 (61). C. 317–322.
43. Liu Y. [и др.]. Alcohol intake between menarche and first pregnancy: A prospective study of breast cancer risk // Journal of the National Cancer Institute. 2013. № 20 (105). C. 1571–1578.
44. Lynch B.M., Neilson H.K., Friedenreich C.M. Physical activity and breast cancer prevention // Recent Results in Cancer Research. 2011. Т. 186. C. 13–42.
45. Lynch J.A., Venne V., Berse B. Genetic tests to identify risk for breast cancer // Seminars in Oncology Nursing. 2015. № 2 (31). C. 100–107.
46. Maas P. [и др.]. Breast Cancer Risk From Modifiable and Nonmodifiable Risk Factors Among White Women in the United States // JAMA oncology. 2016. № 10 (2). C. 1295–1302.
47. MacInnis R.J. [и др.]. Prospective validation of the breast cancer risk prediction model BOADICEA and a batch-mode version BOADICEACentre // British Journal of Cancer. 2013. № 5 (109). C. 1296–1301.
48. Meads C., Ahmed I., Riley R.D. A systematic review of breast cancer incidence risk prediction models with meta-analysis of their performance // Breast Cancer Research and Treatment. 2012. Т. 132. № 2. C. 365–377.
49. Milecki P. [и др.]. Exercise tolerance in breast cancer patients during radiotherapy after aerobic training // Wspolczesna Onkologia. 2013. № 2 (17). C. 205–209.
50. Neilson H.K., Conroy S.M., Friedenreich C.M. The Influence of Energetic Factors on Biomarkers of Postmenopausal Breast Cancer Risk // Current Nutrition Reports. 2014. Т. 3. № 1. C. 22–34.
51. Patnaik J.L. [и др.]. Prevention of breast cancer // Vrach. 2016. № 11 (13). C. 619–621
52. Powell M. [и др.]. Assessing breast cancer risk models in marin county, a population with high rates of delayed childbirth // Clinical Breast Cancer. 2014. № 3 (14).
53. Pritchard C.C. [и др.]. Inherited DNA-repair gene mutations in men with metastatic prostate cancer // New England Journal of Medicine. 2016. №5, С.443-454.
54. Protani M., Coory M., Martin J.H. Effect of obesity on survival of women with breast cancer: Systematic review and meta-Analysis // Breast Cancer Research and Treatment. 2010. Т. 123. № 3. C. 627–635.
55. Quante A.S. [и др.]. Breast cancer risk assessment across the risk continuum: Genetic and nongenetic risk factors contributing to differential model performance // Breast Cancer Research. 2012. № 6 (14). С.1-12.
56. Rahib L. [и др.]. Projecting cancer incidence and deaths to 2030: The unexpected burden of thyroid, liver, and pancreas cancers in the united states // Cancer Research. 2014. Т. 74. № 11. C. 2913–2921.
57. Ressel G.W. American cancer society releases guidelines on nutrition and physical activity for cancer prevention // American Family Physician. 2002. Т. 66. № 8.
58. Rodríguez-Miguel C. [и др.]. The role of dietary extra virgin olive oil and corn oil on the alteration of epigenetic patterns in the rat DMBA-induced breast cancer model // PLoS ONE. 2015. № 9 (10).
59. Rose D.P., Gracheck P.J., Davis L.V. The interactions of obesity, inflammation and insulin resistance in breast cancer // Cancers. 2015. Т. 7. № 4. C. 2134–2168.
60. Rosner B.A. [и др.]. Validation of Rosner-Colditz breast cancer incidence model using an independent data se t, the California Teachers Study // Breast Cancer Research and Treatment. 2013. № 1 (142). C. 187–202.
61. Scoccianti C. [и др.]. European Code against Cancer 4th Edition: Alcohol drinking and cancer // Cancer Epidemiology. 2015. (39). C. S67–S74.
62. Strasser-Weippl K., Goss P.E. Suitable trial designs and cohorts for preventive breast cancer agents // Nature Reviews Clinical Oncology. 2013. Т. 10. № 12. C. 677–687.
63. Teller P., Kramer R.M. Management of the asymptomatic BRCA mutation carrier // The Application of Clinical Genetics. 2010. (3). C. 121.
64. Thompson H.J. [и др.]. Impact of weight loss on plasma leptin and adiponectin in overweight-to-obese post menopausal breast cancer survivors // Nutrients. 2015. № 7 (7). C. 5156–5176.
65. Thomson C.A. [и др.]. Nutrition and physical activity cancer prevention guidelines, cancer risk, and mortality in the women’s health initiative // Cancer Prevention Research. 2014. № 1 (7). C. 42–53.
66. Wheatley K.E. [и др.]. Differential effects of calorie restriction and exercise on the adipose transcriptome in diet-induced obese mice // Journal of Obesity. 2011. №28.C. 1-13.
67. Zeng H. [и др.]. Physical activity and breast cancer survival: An epigenetic link through reduced methylation of a tumor suppressor gene L3MBTL1 // Breast Cancer Research and Treatment. 2012. № 1 (133). C. 127–135.
68. Zhang S.M. [и др.]. Folate intake and risk of breast cancer characterized by hormone receptor status // Cancer Epidemiology Biomarkers and Prevention. 2005. № 8 (14). C. 2004–2008.
69. Sun Y. S., [и др.]. Risk Factors and Preventions of Breast Cancer // International journal of biological sciences, 2017. 13(1), C.1387–1397.
70. Worldwide cancer data | World Cancer Research Fund. URL: https://www.wcrf.org/dietandcancer/cancer-trends/worldwide-cancer-data (acceced: 26.03.2021).
71. Antoniou A. [и др.]. Average risks of breast and ovarian cancer associated with BRCA1 or BRCA2 mutations detected in case Series unselected for family history: a combined analysis of 22 studies // Am J Hum Genet. 2003. C.1117–1130.
72. World Cancer Research Fund/American Institute for Cancer Research. Food, nutrition, physical activity and the prevention of cancer: a global perspective. Washington. 2007. http://www.aicr.org/assets/docs/pdf/reports/Second_Expert_Report.pdf. (acceced: 26.03.2021).
73. The WHO Global Database on Body Mass Index 2015 http://apps.who.int/bmi/index.jsp?introPage=intro_3.html. (acceced: 26.03.2021).
74. World Cancer Research Fund International/American... 2015 [cited 2015 November 8]. Available from: http://www.wcrf.org/sites/default/files/Breast-Cancer-Survivors-2014-Report.pdf. (acceced: 26.03.2021).
75. European Code against Cancer 4th Edition: 12 ways to reduce your cancer risk // Elsevier.
76. Assessment of the Effects of Breast Cancer Training on Women Between the Ages of 50 and 70 in Kemalpasa, Turkey // Asian Pacific Journal of Cancer Prevention. 2014. № 24 (15). C. 10749–10755.
77. Epidemiology, mechanisms of carcinogenesis and cancer prevention. http://health-ua.com/article/18356-epidemiologiya-mehanizmy-kantcerogeneza-i-profilaktika-raka (acceced: 21.01.2022).
78. Memorial Sloan Kettering Cancer Center https://www.mskcc.org/ru/cancer-care/patient-education/nutrition-and-breast-making-healthy-diet-decisions (acceced: 21.01.2022).
79. Breast cancer | World Cancer Research Fund International. https://www.wcrf.org/dietandcancer/breast-cancer/ (acceced: 21.01.2022).
Көрген адамдардың саны: 103
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Шертаева А.Б., Оспанова Д.А., Гржибовский А.М. Сүт безі қатерлі ісігінің қауіпті факторлары // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 2 (Т.24). Б. 167-174. doi 10.34689/SH.2022.24.2.020Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ