ДЕНСАУЛЫҚҚА ӘСЕРДІ БАҒАЛАУ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА СЕКТОРАРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚТЫ ДАМЫТУ ҚҰРАЛЫ РЕТІНДЕ
Кіріспе. Денсаулыққа әсерді бағалау – бұл «саясаттың, бағдарламаның немесе жобаның денсаулыққа және популяцияға тигізетін әсерін болжамалы бағалауға көмектесе алатын процедуралар, әдістер мен құралдардың жиынтығы». Әдіснаманың ерекшеліктері сектораралық ынтымақтастықтың қалыпатсуы үшін қолайлы орта қалыптастырады.
Зерттеу мақсаты. ДӘБ әдіснамасының іргелі негіздерін зерделеу және оның сектораралық ынтымақтастықты дамытуға ықпал етудегі рөлі.
Іздеу стратегиясы. Отандық және шетелдік зерттеушілердің еңбектеріне, ғылыми жарияланымдардың орыс және ағылшын тілдеріндегі мәліметтер базасына, сондай - ақ сұр әдебиеттерге әдеби шолу. Іздеудің түйінді сөздері ретінде қолданылды - «ДӘБ және...» : «сектораралық», «ынтымақтастық», «ведомствоаралық», «өзара әрекеттесу». Қосу және алып тастау критерийлері мазмұнның тақырыптық сәйкестігін ескерді.
Нәтижелері. ДӘБ «Барлық стратегиялардағы денсаулық», «Салауатты қалалар» және «Тұрақты даму мақсаттары» сияқты халықаралық бағдарламаларды жүзеге асырудағы негізгі элементтердің бірі болып табылады және жаңа жағдайлар мен қойылған мақсаттарға бейімделе отырып, дамуын жалғастыруда. Әдістеме шешім қабылдаушыларға ұсыныстар әзірлеуге жан-жақты, пәнаралық көзқарасты қамтиды.
Тұжырымдар. Әдіснаманы пайдаланудың әлемдік тәжірибесі оның ведомствоаралық ынтымақтастықты дамытуға, мемлекеттік билік тармақтары, қоғам және жеке сектор арасында диалог пен түсіністік үшін платформа құруға қосқан үлесінің маңыздылығын көрсетеді. ДӘБ-ды одан әрі зерттеу ұсынылады.
Жан С. Калел1, https://orcid.org/0000-0001-5116-3430
Алтын М. Арингазина1, https://orcid.org/0000-0002-9056-2394
Габриель Гулис2, https://orcid.org/0000-0002-8174-4591
1 «Каспий Университеті», Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Оңтүстік Дания Университеті, Эсбьерг қ., Дания.
1. Алматинская декларация. Международная конфе-ренция министров развивающихся стран. 2003. C. 12.
2. Алматинское официальное заявление мэров: Города на переднем крае охраны здоровья и благополучия для всех // 2018. Саммит мэров Алматы, Казахстан 23-24 октября. С. 6-7
3. Арингазина А.М. Введение в общественное здравоохранение // Учебное пособие. Алматы 2013. C. 192.
4. Иванова Т.И. Развитие международного проекта «Здоровые города» в республике Казахстан»» 2021.C. 16–17. Доклад на конференции с международным участием: Здравоохранение Казахстана: Вызовы, Возможности, Видение.
5. Кодекс Республики Казахстан от 2 января 2021 года № 400-VI ЗРК «Экологический кодекс Республики Казахстан». https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2100000400
6. Кодекс Республики Казахстан от 9 января 2007 года № 212 «Экологический кодекс Республики Казахстан». https://adilet.zan.kz/rus/docs/K070000212
7. Birley M., Bos R. Health impact assessment: a tool for intersectoral collaboration // Ecology and Control of Vector-borne Diseases. 2021. (6). C. 181–197.
8. Cave B. [и др.]. Lessons from an International Initiative to Set and Share Good Practice on Human Health in Environmental Impact Assessment // Int J Environ Res Public Health. 2021. № 4 (18). C. 1392.
9. Damari B. [и др.]. Designing a toolkit for the assessment of Health in All Policies at a national scale in Iran // Health Promot Perspect. 2020. № 3 (10). C. 244–249.
10. Diallo T. [и др.]. The inclusion of health in impact assessments: a case study in Geneva, Switzerland // Impact Assessment and Project Appraisal. 2018. № 1 (36). C. 45–56.
11. Gamache S. [и др.]. The Elaboration of an Intersectoral Partnership to Perform Health Impact Assessment in Urban Planning: The Experience of Quebec City (Canada) // Int. J. Environ. Res. Public Health. 2020. № 20 (17). C. 7556.
12. Greer S. [и др.]. From Health in All Policies to Health for All Policies // Lancet Public Health. 2022. № 8 (7). C. e718–e720.
13. Haigh F., Baum F., Dannenberg A.L. et al The effectiveness of health impact assessment in influencing decision-making in Australia and New Zealand 2005-2009 // BMC Public Health. 2013. (13). C. 1188.
14. Harris P., Kemp L., Sainsbury P. The essential elements of health impact assessment and healthy public policy: a qualitative study of practitioner perspectives. // BMJ Open. 2012. № 2(6) (19). C. e001245.
15. Hart J. The inverse care law // Lancet. 1971. (1). C. 405–12.
16. Ison E. Health impact assessment in a network of European cities // J Urban Health. 2013. (90). C. 105–115.
17. Kang E., Park H., Kim J. Health impact assessment as a strategy for intersectoral collaboration // J Prev Med Public Health. 2011. № 5 (44). C. 201–209.
18. Kemm J., Parry J., Palmer S. Health Impact Assessment / 2004. Oxford: Oxford University Press С. 21.
19. Kriegner S. [и др.]. Promoting Intersectoral Collaboration Through the Evaluations of Public Health Interventions: Insights From Key Informants in 6 European Countries // Int J Health Policy Manag. 2021. № 2 (10). C. 67–76.
20. Leppo K. [и др.]. Health in All Policies: Seizing opportunities, implementing policies. Ministry of Social Affairs and Health, Finland. 2013. С.20.
21. NCCHPP Internal Tool Health Impact Assessment (HIA) Screening Grid // 2014. https://www.ncchpp.ca/docs/2014_EIS_HIA_Tool_Scre.pdf
22. Ndumbe-Eyoh S., Moffatt H. Intersectoral action for health equity: a rapid systematic review // BMC Public Health. 2013. (13). C. 1056.
23. Pennington A. [и др.]. Development of an Urban Health Impact Assessment methodology: indicating the health equity impacts of urban policiesle // European Journal of Public Health. 2017. № 2 (27). C. 56–61.
24. Rasanathan K. [и др.]. Governing multisectoral action for health in low-income and middle-income countries: an agenda for the way forward. // BMJ Glob Health. 2018. (3). C. 890.
25. Simos J. [и др.]. The role of health impact assessment in Phase V of the Healthy Cities European Network // Health Promotion International. 2015. № suppl 1 (30). C. i71–i85.
26. Sithisarankul P. Health impact assessment (HIA): lessons from Thailand // Journal of the College of Community Physicians of Sri Lanka. 2014. № 1 (19). C. 42–44.
27. Stahl T. Health in All Policies: From rhetoric to implementation and evaluation - the Finnish experience // Scand J Public Health. 2018. (46). C. 38–46.
28. Tangcharoensathien V., Srisookwatana O., Pinprateep P., Posayanonda T., Patcharanarumol W. Multisectoral actions for health: challenges and opportunities in complex policy environments // Int J Health Policy Manag. 2017. № 7 (6). C. 359–363.
29. Thondoo M. [и др.]. Systematic Literature Review of Health Impact Assessments in Low and Middle-Income Countries // Int J Environ Res Public Health. 2019. (16(11)).
30. Tsouros A. Healthy Cities: A Political Movement Which Empowered Local Governments to Put Health and Equity High on Their Agenda // Integrating Human Health into Urban and Transport Planning. 2018. C. 73–88.
31. Watt G. The inverse care law revisited: a continuing blot on the record of the National Health Service // Br J Gen Pract. 2018. № 677 (68). C. 562–563.
32. Wende W., Scholles F., Hartlik J. Twenty-five years of EIA in Germany: our child has grown up // Journal of Environmental Assessment Policy and Management. 2012. № 4 (14). C. 1–15.
33. World Health Organization Health Impact Assessment Toolkit for Cities // 2005. С.3-6
34. World Health Organization City leadership for health. Summary evaluation of Phase IV of the WHO European Healthy Cities Network. 2008. С. 14
35. World Health Organization Healthy cities effective approach to a rapidly changing world. 2020. С.2
36. Yoo W.S., Kim K.Y., Koh K.W. Introduction of Health Impact Assessment and Healthy Cities as a Tool for Tackling Health Inequality // Journal of Preventive Medicine and Public Health. 2007. (40). C. 439–446.
References:
1. Almatinskaya deklaratsiya. Mezhdunarodnaya konferentsiya ministrov razvivayushhikhsya stran [Almaty Declaration. International Conference of Ministers of Developing Countries ]. 2003. p. 1–2. [in Russian]
2. Almatinskoe ofitsial'noe zayavlenie merov: Goroda na perednem krae okhrany zdorov'ya i blagopoluchiya dlya vsekh [Almaty City Mayors Official Statement: Cities at the forefront of health and well-being for all]. 2018. [in Russian]
3. Aringazina A.M. Vvedenie v obshhestvennoe zdravookhranenie [Introduction to Public Health]. 2013. pp. 192. [in Russian]
4. Ivanova T.I. Razvitie mezhdunarodnogo proekta «Zdorovye goroda» v respublike Kazakhstan» [Development of the international project “Healthy Cities” in the Republic of Kazakhstan”] 2021. pp. 16–17. [in Russian]
5. Kodeks Respubliki Kazakhstan ot 2 yanvarya 2021 goda № 400-VI ZRK «Ekologicheskii kodeks Respubliki Kazakhstan» [lawbook of the Republic of Kazakhstan dated January 2, 2021 No. 400-VI ZRK "Environmental Code of the Republic of Kazakhstan"]. [in Russian]
6. Kodeks Respubliki Kazahstan ot 9 janvarja 2007 goda № 212 «Jekologicheskij kodeks Respubliki Kazahstan» [lawbook of the Republic of Kazakhstan dated January 9, 2007 No. 212 "Environmental Code of the Republic of Kazakhstan"]. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 82
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Калел Ж.С., Арингазина А.М., Гулис Г. Денсаулыққа әсерді бағалау Қазақстан Республикасында сектораралық ынтымақтастықты дамыту құралы ретінде // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 6 (Т.24). Б. 187-194. doi 10.34689/SH.2022.24.6.023Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ