ЖОҒАРҒЫ ТЫНЫС ЖОЛДАРЫНЫҢ ҚАТЕРЛІ ІСІКТЕРІНІҢ ТАРАЛУЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ СЕБЕПТЕРІ
Зерттеудің өзектілігі. Қатерлі ісіктер әлемдегі халық өлімінің екінші себебі болып табылады. БҰҰ бағалауы бойынша, жыл сайын бүкіл әлемде 19,3 миллионға жуық жаңа қатерлі ісік ауруы тіркеледі, жоғарғы тыныс жолдарында 286 мыңнан астам жаңа жағдай ауыз қуысы мен жұтқыншақ аймақтары айқын басым, бұл 100 000 тұрғынға 7,3 жыл сайынғы ауруға әкеледі.
Зерттеу мақсаты. Қазақстан Республикасының оңтүстік өңірлерінде жоғарғы тыныс алу жолдары обырының таралуын және оның себептерін зерттеу.
Материалдар мен әдістер. Біз бес жылдық кезеңде (2016-2020 жж.) ретроспективті, сипаттамалық және аналитикалық зерттеулер жүргіздік. Зерттеуде АХЖ-10 сәйкес С30, С31, С32 коды бойынша жоғарғы тыныс алу жолдарының қатерлі ісігі бойынша онкологиялық орталықтарға түскен пациенттер қамтылды. «Емдеуге жатқызу бюросы» порталы, Стационарлық науқастардың электрондық тіркелімі, медициналық қызметтердің сапасын басқару жүйесі, «DamuMed» кешенді медициналық ақпараттық жүйесі сияқты ақпараттық жүйелердің деректері пайдаланылды.
Зерттеу нәтижесі: біздің зерттеу барысында жоғарғы тыныс жолдарының қатерлі ісігінің 213 жағдайы жиналды, бұл жылына 32,5 жағдайды құрайды. Пациенттердің орташа жасы 52,3 ± 4 жасты құрады. Көбінесе 61-70 жас тобында кездеседі (42,7%). Ерлердің айқын басымдылығы байқалды (83,1%), жыныстық қатынас 4,9. Отбасылық қатерлі ісік тарихы пациенттердің 6,5% - ында тіркелді. 42,7% жағдайда қауіп факторларының арасында алкоголь мен темекіге тәуелділік басым болды. Алайда, жағдайлардың 25,4% - ында қатерлі ісік ауруының пайда болуына ықпал ететін факторлар табылған жоқ.
Қорытынды. Біздің нәтижелеріміз жоғарғы тыныс жолдарының қатерлі ісігі күнделікті тәжірибеде жиі кездесетінін, көбінесе алкоголь мен темекіге тәуелді ересек ер адамдарда кездесетінін анықтады. Зерттеу нәтижелері қатерлі ісіктің пайда болуына ықпал ететін факторларды табуға, сондай-ақ жергілікті және республикалық эпидемиологиялық деректерімізді жаңартуға мүмкіндік берді.
Бекзат М. Тұрмаханбетов1, https://orcid.org/0000-0001-6241-2447
Закира А. Керимбаева2, https://orcid.org/0000-0003-2618-3151
Умытжан С. Самарова3, https://orcid.org/0000-0003-3320-7115
Reeti Debnath3, https://orcid.org/0000-0003-2702-6924
Гульнара Ж. Токмурзиева4, https://orcid.org/0000-0003-4315-722X
1 «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстан медицина университеті,
Алматы қ. Республикасы;
2 «Астана медицина университеті» КеАҚ. Нұр-сұлтан қ., Республикасы;
3 КеАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ., Қазақстан Республикасы;
4 Маулан Абул Калам Азад технологиялық университеті, Калькутта қ., Батыс Бенгалия, Үндістан;
5 ҚР ДСМ «Масғұт Айқымбаев атындағы аса қауіпті инфекциялар ұлттық ғылыми орталығы» ШЖҚ РМК, Алматы қ., Республикасы.
1. Адылханов Т.А., Кайдарова Д.Р., Белихина Т.И., Рахманкулова А.М., Уагызханкызы Ж., Андреева О.Б. Клинические особенности коронавирусной инфекции среди пациентов с онкологическими заболеваниями в Республике Казахстан // Наука и здравоохранение. 2020. №5. С. 5-17.
2. Агабекян Г.О., Азизян Р.И., Стельмах Д.К. Особенности тактики лечения первично-множественного плоскоклеточного рака верхних дыхательных и пищеварительных путей // Злокачественные опухоли. 2016. Спецвыпуск №1. С. 104-108.
3. Алиев Д.А., Гасанова Х.Н., Алиева Ш.Ш. Эпидемиологические аспекты заболеваемости рака пищевода в Азербайджанской Республике // Медицинские новости. 2018. №7 (286). С. 70-72.
4. Даулетбакова А.М., Онгарова Д.К., Нұрбақыт А.Н., Раушанова А.М. Стандартизованная заболеваемость злокачественными новообразованиями в Казахстане // Вестник Казахского Национального медицинского университета, 2020. №1-1, С. 594-597.
5. Жариков К.М., Нафиков А.В., Астафьев Б.В. Факторы, вызывающие заболевания ротовой полости // Бюллетень медицинских интернет-конференций. 2019. №5. С. 202
6. Мусагалиева А.Н., Оспанова Д.А., Мусагалиева А.Н. Оценка уровня заболеваемости неинфекционными заболеваниями населения Республики Казахстан // Вестник АГИУВ. 2020. №2. С. 168-171.
7. Магзумов Ж.М., Масадыков А.С., Сиязбекова З.С., Шалгумбаева Г.М. Эпидемиология рака гортани в Казахстане в 2008-2017 годах // Наука и здравоохранение, 2019. №2. С. 91-97.
8. Малышева В.С. Анализ онкологической заболеваемости населения в Российской Федерации // Социосфера. 2020. №2. С. 147-152.
9. Одинцова И.Н., Писарева Л.Ф., Хряпенков А.В. Эпидемиология злокачественных новообразований в мире // Сибирский онкологический журнал. 2015. №5. С. 95-101.
10. Онкологические заболевания в 2020 году: 19,3 млн новых случаев и 10 млн летальных исходов. https://news.un.org/ru/story/2020/12/1392562 Дата обращения: 14.08.2021)
11. Показатели онкологической службы Республики Казахстан за 2019 год (статистические и аналитические материалы). АО «Казахский научно-исследовательский институт онкологии и радиологии», Алматы, 2020 г. С.122-192.
12. Турсун-Заде Р.Т. Оценка распространенности злокачественных новообразований в России с применением модели заболеваемость-смертность // Демографическое обозрение, 2018. №5/3, С.103-126.
13. Baselga J. Why the epidermal growth factor receptor? The rationale for cancer therapy // Oncologist. 2002; 7(suppl 4): pp. 2– 8.
14. Boffetta P. Hashibe M. Alcohol and cancer. Lancet Oncol. 2006; №7: pp. 149– 156.
15. Bosetti C., Gallus S., Franceschi S. et al. Cancer of the larynx in non-smoking alcohol drinkers and in non-drinking tobacco smokers // Br J Cancer. 2002. №87: pp. 516– 518.
16. Bray F., Ferlay J., Soerjomataram I., Siegel R.L., Torre L.A., Jemal A. Cancer today - Global cancer statistics 2018: GLOBOCAN estimates of incidence and mortality worldwide for 36 cancers in 185 countries // CA Cancer J Clin. 2018. №68. pp. 394–424
17. DeSantis C., Naishadham D., Jemal A. Cancer statistics for African Americans // CA Cancer J Clin. 2013. №63: pp. 151– 166.
18. Goodwin W.J., Thomas G.R., Parker D.F. et al. Unequal burden of head and neck cancer in the United States. Head Neck. 2008. №30: pp. 358– 371.
19. Groome P.A., O'Sullivan B., Irish J.C. et al. Management and outcome differences in supraglottic cancer between Ontario, Canada, and the Surveillance, Epidemiology, and End Results areas of the United States // J Clin Oncol. 2003. №21: pp. 496– 505
20. Kuper H., Boffetta P., Adami H.O. Tobacco use and cancer causation: association by tumour type // J Intern Med. 2002. №252: pp.206– 224.
21. Shin J.Y., Truong M.T. Racial disparities in laryngeal cancer treatment and outcome: a population-based analysis of 24,069 patients // Laryngoscope. 2015, №125: pp. 1667–1674.
22. Rothman K.J., Cann C.I., Flanders D., Fried M.P. Epidemiology of laryngeal cancer // Epidemiol Rev. 1980, №2. pp. 195–209.
23. Siegel R.L., Miller K.D., Jemal A. Cancer statistics, 2016 // CA Cancer J Clin. 2016. №66: pp. 7–30.
24. Turmakhanbetov B.M., Tokmurzieva G.Zh., Kerimbayeva Z.A., Akhmadiyeva K.Е. Analysis of morbidity and mortality from malignant new growths // Biomedicine. 2018. №38 (3), pp.413-422.
References:
1. Adylkhanov T.A., Kaydarova D.R., Belikhina T.I., Rakhmankulova A.M., Uagyzkhankyzy Zh., Andreeva O.B. Klinicheskie osobennosti koronavirusnoy infektsii sredi patsientov s onkologicheskimi zabolevaniyami v Respublike Kazakhstan [Clinical features of coronavirus infection among patients with oncological diseases in the Republic of Kazakhstan]. Nauka i zdravookhranenie [Science and healthcare]. 2020. №5. pp. 5-17. [in Russian]
2. Agabekyan G.O., Azizyan R.I., Stel'makh D.K. Osobennosti taktiki lecheniya pervichno-mnozhestvennogo ploskokletochnogo raka verkhnikh dykhatel'nykh i pishchevaritel'nykh putey [Features of tactics of treatment of primary multiple squamous cell carcinoma of the upper respiratory and digestive tracts]. Zlokachestvennye opukholi [Malignant tumors]. 2016. Spetsvypusk №1. pp. 104-108. [in Russian]
3. Aliev D.A., Gasanova Kh.N., Alieva Sh.Sh. Epidemiologicheskie aspekty zabolevaemosti raka pishchevoda v Azerbaydzhanskoy Respublike [Epidemiological aspects of the incidence of esophageal cancer in the Republic of Azerbaijan]. Meditsinskie novosti [Medical news]. 2018. №7 (286). pp. 70-72. [in Russian]
4. Dauletbakova A.M., Ongarova D.K., Nұrbaқyt A.N., Raushanova A.M. Standartizovannaya zabolevaemost' zlokachestvennymi novoobrazovaniyami v Kazakhstane. [Standardized incidence of malignant neoplasms in Kazakhstan]. Vestnik Kazakhskogo Natsional'nogo meditsinskogo universiteta [Bulletin of the Kazakh National Medical University], 2020. №1-1, pp. 594-597. [in Russian]
5. Zharikov K.M., Nafikov A.V., Astaf'ev B.V. Faktory, vyzyvayushchie zabolevaniya rotovoy polosti [Factors causing diseases of the oral cavity]. Byulleten' meditsinskikh internet-konferentsiy [Bulletin of medical Internet conferences]. 2019. №5. pp. 2020 [in Russian]
6. Musagalieva A.N., Ospanova D.A., Musagalieva A.N. Otsenka urovnya zabolevaemosti neinfektsionnymi zabolevaniyami naseleniya Respubliki Kazakhstan [Assessment of the incidence of non-communicable diseases of the population of the Republic of Kazakhstan]. Vestnik AGIUV [Bulletin of the Kazakh Medical University of Continuing Education]. 2020. №2. pp. 168-171. [in Russian]
7. Magzumov Zh.M., Masadykov A.S., Siyazbekova Z.S., Shalgumbaeva G.M. Epidemiologiya raka gortani v Kazakhstane v 2008-2017 godakh. [Epidemiology of laryngeal cancer in Kazakhstan in 2008-2017]. Nauka i zdravookhranenie [Science and Healthcare], 2019. №2. pp. 91-97. [in Russian]
8. Malisheva V.S. Analiz onkologicheskoi zabolevaemosti naseleniya v RF [Analysis of oncological morbidity of the population in the Russian Federation]. Sociosfera [Sociosphere]. 2020. №2. pp. 147-152. [in Russian]
9. Odintsova I.N., Pisareva L.F., Khryapenkov A.V. Epidemiologiya zlokachestvennykh novoobrazovaniy v mire [Epidemiology of malignant neoplasms in the world]. Sibirskii onkologicheskiy zhurnal. [Siberian Journal of Oncology] 2015. №5. pp. 95-101. [in Russian]
10. Onkologicheskie zabolevaniya v 2020 godu: 19,3 mln novykh sluchaev i 10 mln letal'nykh iskhodov [Oncological diseases in 2020: 19.3 million new cases and 10 million deaths]. https://news.un.org/ru/story/2020/12/1392562 (Accessed: 14.08.2021. [in Russian]
11. Pokazateli onkologicheskoy sluzhby Respubliki Kazakhstan za 2019 god (statisticheskie i analiticheskie materialy) [Indicators of the oncological service of the Republic of Kazakhstan for 2019 (statistical and analytical materials]. AO «Kazakhskiy nauchno-issledovatel'skiy institut onkologii i radiologii» [JSC «Kazakh Research Institute of Oncology and Radiology»]. Almaty, 2020 g. pp. 122-192. [in Russian]
12. Tursun-Zade R.T. Otsenka rasprostranennosti zlokachestvennykh novoobrazovaniy v Rossii s primeneniem modeli zabolevaemost'-smertnost'. [Assessment of the prevalence of malignant neoplasms in Russia using the morbidity-mortality model] // Demograficheskoe obozrenie [Demographic Review Magazine], 2018. №5/3, pp. 103-126. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 102
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Тұрмаханбетов Б.М., Керимбаева З.А., Самарова У.С., Reeti Debnath, Токмурзиева Г.Ж. Жоғарғы тыныс жолдарының қатерлі ісіктерінің таралуы және оның себептері // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 6(Т.24). Б. 78-85. doi 10.34689/SH.2022.24.6.011Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ