НАУҚАСТАРДЫ САРАЛАУ ЖҮЙЕСІ: ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ, ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ МӘСЕЛЕЛЕР ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕШУ.
Кіріспе: Еліміздің тұрғындарының денсаулық көрсеткіші жедел медициналық көмек сапасына тікелей байланысты. Бүгінгі таңда Қазақстанда науқастарды саралауды енгізуде алғашқы қадамдар жасалуда, сондықтан «жедел жәрдем дәрігері» жаңа мамандығы енгізілді.
Мақсаты: Әртүрлі елдерде саралау жүйелерін талдау арқылы Қазақстандағы медицина қауымдастығының саралау жүйелерін пайдалануға қызуғышылықты арттыру.
Әдістері: дәлелді медицина деректер базасында (PubMed, Cochrane Library, ResearchGate) тиісті ғылыми жарияланымдарды іздеу жүргізілді. Барлығы 809 мақалалар табылды, олардың 50-і қосымша талдау үшін іріктелді. Іріктеу критерилері: ағылшын, түрік, орыс тілдерінде жарияланған, сондай-ақ адамдарда жүргізілген мақалалардың толық нұсқалары алынды. Шығару критерилері: есептер жиынтығы, газет жарияланымдары, жеке хабарламалар.
Нәтижелер: Көптеген зерттеулер пациенттердің саралануы науқастың клиникалық сипаттамаларына, өмірге маңызды көрсеткіштерге, жағдайдың ауырлығына және дереу асқынуларға байланысты екендігін көрсетті. Қолданыстағы саралау шкалаларын талдау нәтижесінде шкалалар көбінесе бес деңгейлі және өңірге, денсаулық сақтау жүйесіне бейімделген, бірақ бірыңғай әмбебап шкала жоқ.
Қорытынды: Қазақстанда «Триаж» жүйесін енгізу үшін саралау жүйелерін құру бойынша қосымша зерттеулер жүргізіп, медицина қызметкерлерін саралау әдістеріне оқытып, медицина бағдарламаларына енгізу қажет.
Асылжан М. Месова 1,
Ерсін Т. Жүнісов 1,
Людмила М. Пивина 1,
Садие Йолсу 2
1Семей қ. Мемлекеттік медицина университеті, Семей, Қазақстан;
2Бозок университеті, Йозгат, Турция
1. Aacharya R.P., Gastmans C., Denier Y. Emergency department triage: an ethical analysis // BMC Emerg Med. 2011.11.16.
2. Australasian College for Emergency Medicine. Guidelines on the implementation of the Australasian Triage Scale in emergency departments. www.acem.org.au/infocentre.aspx?docId=59#POLICIES. (аccessed 09.04.2018).
3. Beveridge R., Clarke B., Janes L., Savage N., Thompson J., Dodd G., et al. Canadian Emergency Department Triage and Acuity Scale (CTAS) implementation guidelines // CJEM. 1999. 1(3). 1-24.
4. Black J.J., Davies G.D. International EMS Systems: United Kingdom. Resuscitation. 2005. 64(1). 21-9.
5. Bullard M.J., Musgrave E., Warren D., Unger B., Skeldon T., Grierson R., van der Linde E., Swain J. Revisions to the Canadian Emergency Department Triage and Acuity Scale (CTAS) Guidelines 2016 // CJEM. 2017. 19(S2). S.1-27.
6. Bullard M.J., Unger B., Spence J., Grafstein E. Revisions to the Canadian Emergency Department Triage and Acuity Scale (CTAS) adult guidelines // CJEM 2008. 10. 136–51.
7. Carter A.J.E., Chochinow A.H. A systematic review of the impact of nurse practitioners on cost, quality of care, satisfaction and wait times in the emergency department // CJEM. 2007. 9(4). 286-95
8. Çinar O., Çevik E., Salman N., Cömert B. Emergency Severity Index triage system and implementation experience in a university hospital //| Türkiye Acil Tıp Dergisi - Turk J Emerg Med 2010.10(3).126-131
9. Cicolo E.A., Ayache Nishi F., Ciqueto Peres H.H., Cruz D.A. Effectiveness of the Manchester Triage System on time to treatment in the emergency department: a systematic review protocol // JBI Database System Rev Implement Rep. 2017. №15(4). Р.889-898.
10. Cooke M., Jinks S. Does the Manchester Triage System detect the critically ill // J Accid Emerg Med. 1999. 16(3).179-81.
11. Considine J., Ung L., Thomas S. Triage nurses’ decisions using the National Triage Scale for Australian emergency departments. Accid Emerg Nurs. 2000. 8(4). 201-9.
12. Dann E., Jackson R., Mackway-Jones K. Appropriate categorization of mild pain at triage: a diagnostic study // Emerg Nurse. 2005. 13(1). 28-32.
13. Derlet R.W., Richards J.R. Overcrowding in the nation’s emergency departments: complex causes and disturbing effects // Ann Emerg Med. 2000. 35. 63-8.
14. Doobinin K.A., Heidt-Davis P.E., Gross T.K., Isaacman D.J. Nonurgent pediatric emergency deparment visits: care-seeking behavior and parenteral knowledge of insurance // Pediatric emergency care. 2003. 19(1). 10-4.
15. Eitel D.R., Travers D.A., Rosenau A.M., Gilboy N., Wuerz R.C. The emergency severity index triage algorithm version 2 is reliable and valid // Acad Emerg Med. 2003. №10(10). Р.1070-1080.
16. Emergency severity index (ESI) A triage tool for emergency department care Version 4 Implementation handbook. 2012. 114 p.
17. Eitel D., Gilboy N., Rosenau A.M., Tanabe P., Travers D. ESI Triage Research Team LLC, Does this patient meet the criteria for Emergency Severity Index level 2 // J Emerg Nurs. 2008. 34(4). 382-3.
18. ESI Triage Study Group, Wuerz R. Emergency severity index triage category is associated with six-month survival //Acad Emerg Med. 2001.8.61–64.
19. Fernandes C.M., Tanabe P., Gilboy N., et al. Five-level triage: a report from the ACEP/ENA Five-level Triage Task Force // J Emerg Nurs 2005. 31. 39–50.
20. Gilboy N., Tanabe P., Travers D., Rosenau A.M., Eitel D.R.: Emergency Severity Index, Version 4. Implementation Handbook. AHRQ Publication No.05–0046–2 ed. Rockville, MD: Agency for Healthcare Research and Quality 2005.
21. Graham C.A., Cheung C.S., Rainer T.H. EMS systems in Hong Kong// Resuscitation. 2009. 80(7). 736-9.
22. Horne S., Vassallo J., Read J., Ball S. UK triage--an improved tool for an evolving threat // Injury. 2013. 44(1). 23-8.
23. Lee T.J., Baraff L., Guzy J., Johnson D., Woo H. Does telephone triage delay significant medical treatment. Advise nurse service vs on call pediatricians // Arch Pediatr Adolesc Med. 2003. 157(7). 635-41.
24. Kalemoglu M., Keskin O., Demirbas S., Ozisik T. Non-urgent patients in an emergency medical service // Rev Med. Chil. 2004. 132(9). 1085-9.
25. Marsden J., Windle J., Mackway-Jones K. Emergency triage // Emerg Nurse. 2013. 21(4). 11.
26. Mackway-Jones K., Marsden J., Windle J. Ersteinschätzung in der Not -aufnahme: Das Manchester Triage System. 2nd edition. Bern: Huber, 2006.
27. Mistry B., Balhara K.S., Hinson J.S., Anton X., Othman I.Y., E'nouz M.Al., Avila N.A., Henry S., Levin S., De Ramirez S.S. Nursing Perceptions of the Emergency Severity Index as a Triage Tool in the United Arab Emirates: A Qualitative Analysis // J Emerg Nurs. 2017.
28. Murray M., Bullard M., Grafstein E. CTAS Natioanal Working Group; CEDIS National Working Group. Revisions to the Canadian Emergency Department Triage and Acuity Scale implementation guidelines // CJEM. 2004. 6(6). 421-7.
29. Moskop J.C., Sklar D.P., Geiderman J.M., Schears R.M., Bookman K.J. Emergency department crowding, part 1-concept, causes, and moral consequences // Ann Emerg Med. 2009.53.605-11.
30. Nikkanen H.E., Pouges C., Jacobs L.M. Emergency Medicine in France // Annals of Emergency Medicine. 1998. 31(1). 116-20.
31. Order of the Ministry of Health of the Republic of Kazakhstan No. 450 of July 3, 2017. Messenger of Kazakhstan pharmacist. 2017. http://www.mz.gov.kz/en
32. Özüçelik D.N., Kunt M.M., Karaca M.A., Erbil B., Sivri B., Şahin A., Çetinkaya Şardan Y., Özmen M.M., Güçiz Doğan B. A model of complaint based for overcrowding emergency department: Five-Level Hacettepe Emergency Triage System // Turkish Journal of Trauma & Emergency Surgery. 2013. 19 (3). 205-214.
33. Robertson-Steel I. Evolution of triage systems // Emerg Med.J. 2006. 23(2). 154-5.
34. Roessler M., Zuzan O. EMS systems in Germany // Resuscitation. 2006. 68(1). 45-9.
35. Sağlık B., Renk Kodlaması ve Triyaj Uygulaması. Yataklı Sağlık Tesislerinde Acil Servis Hizmetlerinin Uygulama Usul Ve Esasları Hakkında Tebliğ. 2009 Resmi Gazete, Sayı.27378.
36. Salk E.D., Schriger D.L., Hubbell K.A., Schwartz B.L. Effect of visual cues, vital signs and protocols on triage: a prospective randomized crossover trial. Ann Emerg Med. 1998. 32(6). 655-64.
37. Shelton R. The emergency severity index 5-level triage system // Dimens Crit Care Nurs 2009. 28. 9–12.
38. Schellein O., Ludwig-Pistor F., Bremerich D.H.: Manchester triage system: Process optimization in the interdisciplinary emergency department // Anaesthesist 2008. 58.163–70.
39. Tanabe P., Travers D., Gilboy N, Rosenau A., Sierzega G., Rupp V., Adams J.G. Refining Emergency Severity Index triage criteria // Acad Emerg Med. 2005. №12(6). Р.497-501.
40. Tanabe P., Gimbel R., Yarnold P.R., Kyriacou D.N., Adams J.G. Reliability and validity of scores on The Emergency Severity Index version 3 // Acad Emerg Med. 2004. 11. 59–65.
41. Taboulet P., Moreira V., Haas L., Porcher R., Braganca A., Fontaine J.P., et al. Triage with the French Emergency Nurses Classification in Hospital scale: reliability and validity. Eur. J. Emerg. Med. 2009. 16(2). 61–7.
42. Travers D., Agans R., Eitel D., Mecham N., Rosenau A., Sierzega G., Rupp V., Adams J.G. Refining Emergency Severity Index triage criteria // Acad Emerg Med 2005. 12 (6). 497-501.
43. Trout A., Magnusson A.R., Hedges J.R. Patient satisfaction investigations and the emergency department: what does the literature say? Acad Emerg Med. 2000. 7. 695-709.
44. van Veen M., Steyerberg E.W., Ruige M., et al. Manchester triage system in pediatric emergency care: prospective observational study // BMJ 2008. 337. 1501.
45. Vassallo J., Beavis J., Smith J.E., et al. Major incident triage: derivation and comparative analysis of the Modified Physiological Triage Tool (MPTT) //Injury 2017. 48. 992–9.
46. Vassallo J., Smith J.E., Bruijns S.R., et al. Major incident triage: a consensus based definition of the essential life-saving interventions during the definitive care phase of a major incident // Injury. 2016. 47. 1898–902.
47. Warren D.W., Jarvis A., LeBlanc L., Gravel J.: Revisions to the Canadian Triage and Acuity Scale paediatric guidelines (PaedCTAS) // CJEM 2008. 10. 224–43.
48. Wuerz R., Milne L.W., Etitel D.R., Travers D., Gilboy N. Reliability and validity of new five-level triage instrument // Acad Emerg Med. 2000. 16 (9). 843-849.
49. Wuerz R.C., Travers D., Gilboy N., Eitel D.R., Rosenau A., Yazhari R. Implementation and refinement of the emergency severity index.[comment] // Acad Emerg Med. 2001.8.170–176.
50. Yousif K., Bebbington J., Foley B. Impact on patients triage distribution utilizing the Australasian Triage Scale compared with its predecessor the National Triage Scale. Emerg Med. Australas. 2005. 17(5-6). 429-33.
Көрген адамдардың саны: 363
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Месова А.М., Жунусов Е.Т., Пивина Л.М., Йолсу С. ТРИАЖ система: обзор литературы, проблемы и пути решения в Казахстане // Наука и Здравоохранение. 2018. 5 (Т.20). С. 23-30. Messova A.M., Zhunusov Ye.T., Pivina L.M., Yolcu S. TRIAGE system: literature review, problems and solutions in Kazakhstan. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2018, (Vol.20) 5, pp. 23-30. Месова А.М., Жүнісов Е.Т., Пивина Л.М., Йолсу С. Науқастарды саралау жүйесі: әдебиеттік шолу, Қазақстандағы мәселелер және оларды шешу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2018. 5 (Т.20). Б. 23-30.Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ