ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАТЫР ДЕНЕСІНІҢ ҚАТЕРЛІ ІСІГІ СЫРҚАТТАНУШЫЛЫҒЫНЫҢ ГЕОГРАФИЯЛЫҚ ВАРИАБЕЛДІГІ
Кіріспе: Қазақстан жатыр денесі қатерлі ісігімен (ЖДКІ) сырқаттанушылық пен өлім-жітім деңгейі жоғары елдерге жатады. Жасы бойынша стандартталған сырқаттанушылық деңгейіне сәйкес, қатерлі ісіктердің ең жиі таралған 10 түрінің қатарына кіреді. Ал әйелдер арасында ауру құрылымында жатыр денесінің қатерлі ісігі 5-ші орында тұр (6,3%).
Зерттеудің мақсаты: Қазақстанда жатыр денесінің қатерлі ісігімен сырқаттанушылықтың эпидемиологиялық ерекшеліктерін және оның кеңістіктік және уақыт бойынша бағалануын зерделеу.
Материал және зерттеу әдістері. 2009-2018 жылдар аралығында ретроспективті зерттеу жүргізілді. Эпидемиологияның сипаттамалық және аналитикалық әдістері қолданылды. Қатаң, жасына қарай стандартталған, сырқаттанушылықтың теңестірілген мен аппроксимацияның көрсеткіштері есептелді. Орташа мәннен (x) стандартты ауытқуды (σ) анықтауға негізделген картограмма әдісі қолданылды.
Нәтижелер. Зерттеу кезеңінде 10 522 жаңа ЖДҚІ жағдайы тіркелді. Жасы бойынша стандартталған орташа жылдық сырқаттанушылық көрсеткіші 100 000 әйелге шаққанда 11,1±0,2 жағдайды құрады (Т=+0,6%; R2=0,083). Картограммаларды жасау кезінде сырқаттанушылық көрсеткіштері стандартталған көрсеткіштер негізінде анықталды (100 000 әйелге шаққанда): төмен – 8,9 – ға дейін, орташа – 8,9-дан 12,6-ға дейін, жоғары- 12,6-дан жоғары. Кеңістіктік талдау нәтижелері 100 000 әйел адамға шаққанда ЖДҚІ-мен сырқаттанушылық деңгейі неғұрлым жоғары өңірлерді көрсетті: Павлодар, Қостанай, Қарағанды, Алматы, Солтүстік Қазақстан және Астана.
Қорытынды: Соңғы жылдары Қазақстанда ЖДҚІ сырқаттанушылық деңгейі өсуде. Сырқаттанушылықтың жоғары көрсеткіштері елдің солтүстік аймақтарында анықталды, ал аурудың өсу тенденциясы батыс және шығыс аймақтарда айқын байқалды.
Жансая Б. Тельманова1-3, https://orcid.org/0000-0002-2364-6520
Аида Ж. Байбусунова1-3, https://orcid.org/0000-0002-4460-0476
Гульнур С. Игисинова4,1, https://orcid.org/0000-0001-6881-2257
Зарина А. Билялова1, https://orcid.org/0000-0002-0066-235X
Жанар Ж. Кожахметова1,2, https://orcid.org/0000-0002-7255-0955
Жанерке Р. Ажетова1,2, https://orcid.org/ 0000-0002-8266-1720
Серикбай Т. Оразбаев2, https://orcid.org/0000-0003-3895-0426
Куаныш Т. Кулаев5, https://orcid.org/0000-0002-3886-7238
Ерлан К. Куандыков5, https://orcid.org/0000-0002-7966-1471
Нұрбек С. Игісін1-3, https://orcid.org/0000-0002-2517-6315
1 Central Asian Institute for Medical Research, Астана, Қазақстан Республикасы;
2 Астана медицина университеті, Астана, Қазақстан Республикасы;
3 Eurasian Institute for Cancer Research, Бішкек, Қырғыз Республикасы;
4 Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті, Алматы, Қазақстан Республикасы;
5 Қ.А. Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті, Шымкент, Қазақстан Республикасы.
1. Бокаева М.И., Жабагин К.Т., Семенова Ю.М., Даулетьярова М.А. и др. Заболеваемость и смертность от рака эндометрия в Республике Казахстан за 5-летний период (с 2012 по 2016 гг) // Наука и Здравоохранение. 2018. 20(2). С. 67-77.
2. Бюро национальной статистики Агентства стратегического планирования и реформ Республики Казахстан. https://stat.gov.kz (Дата обращения 23.06.2022).
3. Гланц С. Медико-биологическая статистика. Москва: Практика, 1999, 460 с.
4. Закон Республики Казахстан от 19 марта 2010 года № 257-IV “О государственной статистике”. http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000257 (Дата обращения 22.06.2022).
5. Игисинов Н.С., Балтакаева А.М. Пространственная оценка заболеваемости ожирением в Казахстане // Молодой ученый. 2011. 2(25), С. 153-156.
6. Игисинов С.И. Способ составления и применения картограмм в онкологической практике // Здрав. Казахстана. 1974. 2, С. 69-71.
7. Козгамбаева Л.Т., Тулеуов А.Е., Оразбеков Б.С. Эпидемиология рака тела матки в г. Астана // Сибирский онкологический журнал. 2007. 2, С 57.
8. Мерков А.М., Поляков Л.Е. Санитарная статистика. Ленинград: Медицина, 1974 г, 384 с.
9. Онлайн-Статистический калькулятор. https://medstatistic.ru/calculators/averagestudent.html (Дата обращения 21.05.2022).
10. Шакирова А.Ф. Динамика заболеваемости раком тела матки в Карагандинской области и их возрастные особенности // Тюменский медицинский журнал. 2014. 1(4), С. 7-9
11. Ahmad O.E., Boschi-Pinto C., Lopez A.D., et al. Age standardization of rates: a new who standard. GPE Discussion Paper Series: No.31 EIP/GPE/EBD World Health Organization. 2001.
12. Amant F., Mirza M.R., Koskas M., Creutzberg C.L. Cancer of the corpus uteri // Int J Gynaecol Obstet. 2018. 143(2), P. 37-50.
13. Arnold M., Pandeya N., Byrnes G., Renehan A.G. et al. Global burden of cancer attributable to high body-mass index in 2012: a population-based study // Lancet Oncol. 2015. 16, P 36-46.
14. Banas T., Juszczyk G., Pitynski K. et al. Incidence and mortality rates in breast, corpus uteri, and ovarian cancers in Poland (1980-2013): an analysis of population-based data in relation to socioeconomic changes // Onco Targets Ther. 2016. 9, P. 5521-5530.
15. Bray F., Loos A.H., Oostindier M., Weiderpass E. Geographic and temporal variations in cancer of the corpus uteri: incidence and mortality in pre- and postmenopausal women in Europe // Int J Cancer. 2005. 117(1), P. 123-131.
16. Cust A.E. Physical activity and gynecologic cancer prevention // Recent Results Cancer Res. 2011. 186, P. 159‐185.
17. dos Santos I.S. Cancer epidemiology: principles and methods. Lyon, France, IARC, 1999, 442 p.
18. Felix A.S., Brinton L.A. Cancer Progress and Priorities: Uterine Cancer // Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2018. 27(9,) P. 985-994.
19. Ferlay J., Ervik M., Lam F. et al. Global Cancer Observatory: Cancer Today. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. 2020. Available from: https://gco.iarc.fr/today (accessed 30.07.2022).
20. Khazaei Z., Goodarzi E., Sohrabivafa M., Naemi H., Mansori K. Association between the incidence and mortality rates for corpus uteri cancer and human development index (HDI): a global ecological study // Obstet Gynecol Sci. 2020. 63(2), P. 141-149.
21. Lai J.C., Weng C.S., Huang S.M. et al. Incidence and lifetime risk of uterine corpus cancer in Taiwanese women from 1991 to 2010 // Taiwan J Obstet Gynecol. 2017. 56(1), P. 68-72.
22. Lortet-Tieulent J., Ferlay J., Bray F. et al. International patterns and trends in endometrial cancer incidence, 1978-2013 // J Natl Cancer Inst. 2018. 110, P. 354–361.
23. Lu K.H., Broaddus R.R. Endometrial Cancer // N Engl J Med. 2020. 383(21), P. 2053-2064.
24. Ma J.Y., Zhou Y., Lin Y.T. et al. Incidence and mortality of corpus uteri cancer in China, 2015 // Zhonghua Zhong Liu Za Zhi [Chinese journal of oncology]. 2021. 43(1), P. 108-112.
25. Renehan A.G., Tyson M., Egger M., Heller R.F., Zwahlen M. Body‐mass index and incidence of cancer: a systematic review and meta‐analysis of prospective observational studies // Lancet. 2008. 371, P. 569‐578.
26. Sidorenko A., Eshmanova A., Abikulova A. Aging of the Population in Kazakhstan. 1. Problems and Opportunities // Advances in Gerontology. 2018. 8(1), P. 12–21.
27. Sighoko D. Ethnic and geographic variations in corpus uteri cancer burden: evidence based on data from 29 states and the District of Columbia. CI5 IX, X and SEER data (1998-2010) // Cancer Causes Control. 2014. 25(9), P. 1197-1209.
28. Smith R.A., Manassaram-Baptiste D., Brooks D. et al. Cancer screening in the United States, 2014: a review of current American Cancer Society guidelines and current issues in cancer screening // CA Cancer J Clin. 2014. 64, P. 30–51.
29. Telmanova Z., Igissinova G., Igissinov N. Corpus uteri cancer in Kazakhstan: component analysis of incidence dynamics // Medicina (Kaunas). 2021. 57(1), P 119.
30. Wartko P., Sherman M.E. et al. Recent changes in endometrial cancer trends among menopausal-age U.S. women // Cancer Epidemiol. 2013. 37(4), P. 374-377.
31. WMA Declaration of Helsinki – Ethical Principles for Medical Research Involving Human Subjects. 2013. Available from: https://www.wma.net/ (Accessed 24.06.2022).
References:[1-10]
1. Bokayeva M., Zhabagin K., Semenova Y., et al. Zabolevaemost' i smertnost' ot raka endometriya v Respublike Kazahstan za 5 letnij period (s 2012 po 2016 gg) [Mortality and morbidity from endometric cancer in the Republic of Kazakhstan from 2012 to 2016]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2018. 20(2), pp. 67-77. [in Russian]
2. Byuro nacional'noj statistiki Agentstva po strategicheskomu planirovaniyu i reformam Respubliki Kazahstan [The Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan]. Available from: https://stat.gov.kz/ (Accessed 23.06.2022).
3. Glanc S. Mediko-biologicheskaya statistika [Biomedical statistics]. Moscow, Praktika [Practice], 1999, 460 p. [in Russian]
4. Zakon Respubliki Kazahstan ot 19 marta 2010 goda № 257-IV “O gosudarstvennoj statistike” [The Law of the Republic of Kazakhstan No. 257-IV of March 19, 2010 “About State statistics”]. Available from: http://adilet.zan.kz/rus/docs/Z100000257 (accessed 22.06.2022). [in Russian]
5. Igissinov N., Baltakaeva A. Prostranstvennaya otsenka zabolevaemosti ozhireniem v Kazakhstane [Spatial assessment of the incidence of obesity in Kazakhstan]. Molodoi uchenyi [Young scientist]. 2011). 2(25), P 153-156. [in Russian]
6. Igissinov S.I. Sposob sostavleniya i primeneniya kartogramm v onkologicheskoi praktike [Preparation and application method of cartograms in oncology]. Zdravookhranenie Kazakhstana [Healthcare of Kazakhstan]. 1974. 2, P 69-71. [in Russian]
7. Kozgambayeva L.T., Tuleuov A.E., Orazbekov B.S. Epidemiologiya raka tela matki v g. Astana [Epidemiology of uterine body cancer in Astana]. Sibirskii onkologicheskii zhurnal [Siberian oncological journal]. 2007. 2, P 57. [in Russian]
8. Merkov A.M., Polyakov L.E. Sanitarnaya statistika [Sanitary statistics]. Leningrad, Meditsina [Medicine], 1974, 384 p. [in Russian]
9. Online Statistical Calculator. Available from: https://medstatistic.ru/calculators/averagestudent.html (accessed 21.05.2022).
10. Shakirova A.F. Dinamika zabolevaemosti rakom tela matki v Karagandinskoi oblasti i ih vozrastnie osobennosti [Dynamics of the incidence of uterine body cancer in the Karaganda region and their age characteristics]. Tyumenskii meditsinskii zhurnal [Tyumen Medical Journal]. 2014. 1(4), P. 7-9. [in Russian]
Количество просмотров: 354
Категория статей:
Оригинальные исследования
Библиографическая ссылка
Тельманова Ж.Б., Байбусунова А.Ж., Игисинова Г.С., Билялова З.А., Кожахметова Ж.Ж., Ажетова Ж.Р., Оразбаев С.Т., Кулаев К.Т., Куандыков Е.К., Игісін Н.С. Қазақстандағы жатыр денесінің қатерлі ісігі сырқаттанушылығының географиялық вариабелдігі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 1 (Т.25). Б. 115-122. doi 10.34689/SH.2023.25.1.015Похожие публикации:
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ОПТИМИЗАЦИЯ РЕЗУЛЬТАТОВ АУТОДЕРМОПЛАСТИКИ ПРИ ЛЕЧЕНИИ ГРАНУЛИРУЮЩИХ ГНОЙНЫХ РАН
BASICS OF REHABILITATION OF CHILDREN AFTER OPERATIONS ON THE COLON AND ANORECTAL AREA
HEALTH INDICATORS OF FIRST-YEAR-OF-LIFE CHILDREN IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN FOR 2013-2022
ОЦЕНКА УДОВЛЕТВОРЕННОСТИ ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬЮ ВРАЧЕЙ АНЕСТЕЗИОЛОГОВ-РЕАНИМАТОЛОГОВ ГОРОДА АСТАНА