ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА 2015-2020 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДА ЖҮРЕК-ТАМЫР АУРУЛАРЫНЫҢ ТАРАЛУЫ
Кіріспе: Қазақстан Республикасында халықтың аурушаңдылығы мен өлім-жітімнің жалпы құрылымында қан айналым жүйесінің аурулары жетекші орын алады. Қан айналым жүйесі ауруларының ішінде жүрек ишемиялық ауруы, артериялық гипертензия, мидың тамырлық зақымдануы жиі кездеседі.
Зерттеудің мақсаты: Қазақстан Республикасында 2015-2020 жылдар аралығында қан айналым жүйесі және оның ішінде жүректің ишемиялық ауруы мен артериялық гипертензиядан сырқаттылық және өлім-жітім көрсеткіштерінің динамикасын бағалау.
Материалдар мен әдістері: қан айналым жүйесінің аурулары және оның ішінде жүректің ишемиялық ауруы мен артериялық гипертензиядан сырқаттылық және өлім-жітім көрсеткіштерінің динамикасын бағалауда Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі туралы жыл сайынғы статистикалық жинақтар қолданылды.
Нәтижелер: 2008-2018 жылдар аралығында қан айналым жүйесі ауруларының таралу деңгейі 100 мың тұрғынға шаққанда 1204,3-тен 2755,4 жағдайға дейін 2,5 есеге жуық өсті. Осы сырқаттың аурушаңдық және өлім-жітім көрсеткіші еліміздің әр өңірінде әр түрлі: 2019 жылы қан айналым жүйесі ауруларының ең жоғары өлім-жітім көрсеткіші 100 мың адамға шаққанда Қарағанды облысында 325,47 жағдай тіркелді, ал республика бойынша осы жылы – 163,14 жағдай, екінші орында Шығыс Қазақстан облысы (255,81жағдай), үшінші орында – Батыс-Қазақстан облысы (209,45 жағдай). Халықтың аурушаңдылығы (100 мың адамға шаққанда алғаш рет тіркелген сырқаттар саны) 2019 жылы қан айналым жүйесі аурулары Республикада 2811,7 жағдайды құраса, аймақтар бойынша алғашқы орында Алматы қаласы – 3758,3, екінші орында Шымкент қаласы 3418,6 және Шығыс Қазақстан облысы 3406,5, үшінші орында Ақмола облысы 3099,7 және Жамбыл облысында 3008,2 жағдай. Қан қысымының жоғарылауы бойынша 2019 жылы Республикадағы (орташа 2016,6 жағдай) ең жоғары көрсеткішті Ақмола облысы берді – 2858,5 жағдайды болса, миокард жіті инфаркті бойынша ең жоғары көрсеткіш – Шымкент қаласында 166,1 жағдай. Артериялық гипертензиямен өмірінде алғаш сырқаттану деңгейі еліміз бойынша 2015 жылдан 2020 жыл аралығында 1433,7 жағдайға дейін жоғарылауы байқалады. Сонымен қатар ЖИА, жіті миокард инфаркті, ми тамырларының аурулары сәйкесінше 2015 -2020 жылдары келесідей болды: 470,7-604,2; 65,9-127,6; 458,4-433,7;
Қорытынды: Шетелдік және отандық ғалымдар жүргізген клиникалық зерттеулер адекватты терапия, позитивті мотивация және науқастың өз ауруын жеңудегі орасан зор еңбегі кезінде артериялық гипертензия науқастарының өмірлік болжамы мен өмір сүру жақсарту мүмкіндігін көрсетеді; алдын алуда үлкен рөл артериялық гипертензиясы бар науқастарды оқытудың терапевтік мектептеріне – «Артериялық гипертония мектептеріне» беріледі. Біздің елімізде артериялық гипертензияның жоғары таралуын және оның асқынулардың дамуындағы рөлін ескере отырып, артериялық гипертензиямен ауыратын науқастарға медициналық көмек көрсетуді, оның ішінде осы науқастарға ауруды басқару бағдарламасын енгізгеннен кейін, аурудың ерте кезеңдерінде анықтауды, дәрігерлердің қан айнылм жүйесі қаупінің дәрежесін дұрыс бағалауын және алдын алу шараларын уақтылы жүргізуді зерттеу үлкен маңызға ие.
Акбаян М. Маркабаева1, https://orcid.org/0000-0001-6894-1614
Айман С. Керимкулова1, https://orcid.org/0000-0001-5894-0749
Риза Г. Нурпейсова1, http://orcid.org/0000-0002-4145-8494
Жанар М. Жуманбаева2, http://orcid.org/0000-0001-8941-862X
Айнур А. Мухамеджанова1, https://orcid.org/0000-0001-5981-017X
1 «Астана медицина университеті» КеАҚ, №2 отбасылық медицина кафедрасы,
Астана қ., Қазақстан Республикасы;
2 «Семей медицина университеті» КеАҚ, Мейірбике ісі кафедрасы,
Семей қ., Қазақстан Республикасы.
1. Беркинбаев С.Ф., Жүнісбекова Г.А., Мұсағалиева А.Т. және т.б. Жүрек-қан тамырлары аурулары бар науқастарда эпидемиологиялық мониторингтің заманауи жүйесі // Медицина. 2016. No.5 (167). P. 2-8.
2. Давлетов К.К., Беркинбаев С.Ф., и др. Стандартизация показателей заболеваемости и смертности как основа для корректного сравнения разных регионов // Медицина. 2015. №6 (156). С. 2-5.
3. Джайнакбаев Н.Т., Рыскулова А.Р. О необходимости разработки организационно–управленческой модели ПСМП сельского здравоохранения Алматинской области // Терапевт. вестн. 2012. №1. С.11.
4. ДДҰ, ЖҚА бойынша көп елдік зерттеу. 2016 жылғы ҚР-да амбулаториялық емдеуге болатын аурулар. https://www.who.int/ru/news-room/fact-heets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds).
5. Искаков Е.Б. Эпидемиология сердечно-сосудистых заболеваний // Медицина и Экология. 2017 №2. С 19-28.
6. Крюков Н.Н., Садреева Д.С. Өзгертілген қауіп факторлары және артериялық гипертониямен ауыратын ауыл тұрғындарының өмір сүру сапасын бағалау // Ресей Ғылым академиясының Самара ғылыми орталығының жаңалықтары, Т. 11, №1(5), 2009. 973-978 Б.
7. Қазымов М.С., Артериялық гипертензияның таралуының этникалық ерекшеліктері және оның қауіп факторлары. Дис. медицина ғылымдарының докторы, 14.44.05.- 2009 ж. - 217 Б.
8. ҚР халқының денсаулығы және 2011-2019 жылдардағы денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі. Статистикалық жинағы. Астана. 2012-2020 жж. С. 18-21.
9. Маркабаева А.М., Показатели липидного профиля у лиц, подвергшихся радиационному воздействию Семипалатинского испытательного ядерного полигона, Казахстан // Экология человека. 2015. 09. С. 7-14.
10. Махамбетчин Е.Ж., Сералиев Т.С.,. Джакетаева Ш.Д, Блялова А.К., Каршалова Г.В., Оспанова Э.Н. Качество и доступность медицинской помощи пациентов с артериальной гипертензией // Медицина и экология, 2019. №4. С. 91-93.
11. Мусаханова А.К., Байбусинова А.Ж., Елемесова Н.М. и др. Распространенность и структура ССЗ в г. Семей // Наука и здравоохранение. 2014. №5. С. 7-9.
12. Ногаева М.Г., Тулеутаева С.А. Распространенность болезней системы кровообращения в Республике Казахстан // Медицина. 2014. №10. С. 13-16.
13. Нұртазина А.У., Кошпесова Г. К., Апсаликов Б. А. және т.б. Семіздік, қант диабеті және артериялық гипертензия қазіргі қоғамның жаһандық мәселелері. Әдебиеттерге шолу // Наука и здравоохранение. 2021. 5 (Т.23). C.149-160. doi 10.34689/SH.2021.23.5.017
14. Полунина Н.В. Общественное здоровье и здравоохранение. М.: Медицинское информационное агентство. 2010. 179 с.
15. Сейсембеков Т.З., Нұрғалиева Н.К., Жүсіпова А. С. және т. б. Жүрек-қан тамырлары аурулары және ересек тұрғындардың өлімі Астана қ. // Медицина. 2018. №11 (197). Б. 28-35.
16. Тауболдинова Н.А. К вопросу о заболеваниях сердечно-сосудистой системы среди населения РК // Вестник Каз НМУ. 2013. №1. С. 80-87.
17. Чазова И.Е., Жернакова Ю.В., Ощепкова Е.В. Артериялық гипертониямен ауыратын науқастардың Ресейлік популяциясында жүрек-қан тамырлары ауруларының қауіп факторларының таралуы // Кардиология 2014. 54: 4-12. DOI: 10.18565/cardio.2014.10.4-12.
18. Юрьев В.К., Артамонова К.В., Харбедия Ш.Д., Хведелидзе М.Г., Куприянова В.И. Оценка пациентами качества стационарной помощи. В сб.: Проблемы городского здравоохранения. СПб.; 2012. Вып. 19: 249–252. 10 - стат сборник.
19. 2019 жылда Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі. Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2019 году: Стат. жинақ. Нұр-Сұлтан. 2020. 324б.
20. 2020 жылда Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі. Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2020 году: Стат. жинақ.-Нұр-Сұлтан. 2021.-324 б.
21. Markabayeva A., Bauer S., Pivina L. Increased prevalence of essential hypertension in areas previously exposed to fallout due to nuclear weapons testing at the Semipalatinsk test site, Kazakhstan Environmental Research Volume 167, November 2018, pages 129–135.
22. Chalmers I., Bracken M.B., Djulbegovic B., Garattini S., Grant J., Gulmezoglu A.M., et al. How to increase value and reduce waste when research priorities are set. Lancet. 2014; 383(9912): 156–16.
23. Noncommunicable diseases country profiles. Kazakhstan. Geneva: WHO; 2014 (http://www. who.int/nmh/countries/kaz_en.pdf?ua=1.
References: [1-20]
1. Berkinbaev S.F., Zhynіsbekova G.A., Musagalieva A.T. i dr. Zhүrek-kan tamyrlary aurulary bar naukastarda epidemiologiyalyk monitoringtyn zamanaui zhuyesі [Modern system of epidemiological monitoring in patients with cardiovascular diseases]. Meditsina [Medicine]. 2016. No.5 (167). pp. 2-8. [in Kazakh]
2. Davletov K.K., Berkinbaev S.F. et al. Standartizatsiya pokazateley zabolevaemosti i smertnosti kak osnova dlya korrektnogo sravneniya raznykh regionov [Standardization of morbidity and mortality indicators as a basis for correct comparison of different regions]. Meditsina [Medicine]. 2015. №6 (156). pp. 2-5. [in Russian]
3. Dzhaynakbaev N.T., Ryskulova A.R. O neobkhodimosti razrabotki organizatsionno–upravlencheskoy modeli PSMP sel'skogo zdravookhraneniya Almatinskoy oblasti [On the need to develop an organizational and managerial model of the PSMP of rural healthcare in the Almaty region]. Terapevt. vestn. [Therapeutic Bulletin] 2012. №1. pp. 11. . [in Russian]
4. DDU, ZhKA boyynsha kop eldіk zertteu. 2016 zhylgy ҚR-da ambulatoriyalyk emdeuge bolatyn aurular. [World Health, multi-country study on cardiovascular diseases. Diseases that can be treated on an outpatient basis in the Republic of Kazakhstan in 2016]. https://www.who.int/ru/news-room/fact-heets/detail/cardiovascular-diseases-(cvds). [in Kazakh]
5. Iskakov E.B. Epidemiologiya serdechno-sosudistykh zabolevaniy [Epidemiology of cardiovascular diseases]. Meditsina i Ekologiya [Medicine & Ecology ]. 2017 №2. pp 19-28. [in Russian]
6. Kryukov N.N., Sadreeva D.S. Ozgertіlgen kauіp faktorlary zhane arteriyalyk gipertoniyamen auyratyn auyl turgyndarynyn omіr sүru sapasyn bagalau [Modified Risk Factors and assessment of the quality of life of rural residents suffering from arterial hypertension]. Resei Gylym akademiyasynyn Samara ғylymi ortalygynyn zhanalyrtary [news of the Samara scientific center of the Russian Academy of Sciences] 2009. T. 11, №1(5). рp 973-978. [in Kazakh]
7. Қazymov M.S. Arteriyalyk gipertenziyanyn taraluynyn etnikalyk erekshelіkterі zhane onyn kauіp faktorlary [Ethnic features of the spread of arterial hypertension and its risk factors]. Dokt Dis., 14.44.05. – 2009. 217 b. [in Kazakh]
8. KR halkynyn densaulygy zhane 2011-2019 zhyldardagy densaulyk saktau uiymdarynyn kyzmetі. Statistikalyk zhinagy [Health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of healthcare organizations for 2011-2019] Astana. 2012-2020, pages 18-21 [in Kazakh]
9. Markabaeva A.M. Pokazateli lipidnogo profilya u lits, podvergshikhsya radiatsionnomu vozdeystviyu Semipalatinskogo ispytatel'nogo yadernogo poligona, Kazakhstan [Lipid profile indicators in persons exposed to radiation from the Semipalatinsk nuclear test site]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2015. 09. pp.7-14. [in Russian]
10. Makhambetchin E.Zh., Seraliev T.S., Dzhaketaeva Sh.D, Blyalova A.K., Karshalova G.V., Ospanova E.N. Kachestvo i dostupnost' meditsinskoi pomoshchi patsientov s arterial'noi gipertenziey [The quality and accessibility of medical care for patients with hypertension]. Meditsina i ekologiya [Medicine & Eecology], 2019. №4. pp. 91-93. [in Russian]
11. Musakhanova A.K., Baybusinova A.Zh., Elemesova N.M. i dr. Rasprostranennost' i struktura SSZ v g. Semey [Prevalence and structure of cardiovascular disease in Semey]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2014. №5. pp. 7-9. [in Russian]
12. Nogaeva M.G., Tuleutaeva S.A. Rasprostranennost' bolezney sistemy krovoobrashcheniya v Respublike Kazakhstan [Prevalence of diseases of the circulatory system in the Republic of Kazakhstan]. Meditsina [Medicine]. 2014. №10. pp. 13-16. [in Russian]
13. Nurtazina A.U., Koshpesova G.K., Apsalikov B.A. et al. Semіzdіk, kant diabetі zhane arteriyalyk gipertenziya kazіrgі қogamnyn zhahandyk maselelerі. Adebietterge sholu [Obesity, diabetes and arterial hypertension are global problems of modern society]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2021. 5 (T.23). 149-160. doi 10.34689/SH.2021.23.5.017 [in Kazakh]
14. Polunina N.V. Obshchestvennoe zdorov'e i zdravookhranenie. [Public health and Healthcare]. M.: Meditsinskoe informatsionnoe agentstvo. [Medical Information Agency]. 2010. Pages 179. [in Russian]
15. Seysembekov T.Z., Nurgalieva N.K., Zhusіpova A.S. i dr. Zhurek-kan tamyrlary aurulary zhane eresek turgyndardyn olіmі Astana k. [Cardiovascular disease and death of the adult population of Astana]. Meditsina [Medicine]. 2018. №11 (197). B. 28-35. [in Kazakh]
16. Tauboldinova N.A. K voprosu o zabolevaniyakh serdechno-sosudistoy sistemy sredi naseleniya RK [On the issue of diseases of the cardiovascular system among the population of the Republic of Kazakhstan]. Vestnik Kaz NMU [Vestnik Kaz NMU]. 2013. №1. pp. 80-87. [in Russian]
17. Chazova I.E., Zhernakova Yu.V., Oshchepkova E.V. Arteriyalyқ gipertoniyamen auyratyn nauқastardyң Reseylіk populyatsiyasynda zhүrek-қan tamyrlary aurularynyң қauіp faktorlarynyң taraluy [Prevalence of risk factors for cardiovascular diseases in the Russian population of patients with arterial hypertension]. Kardiologiya [Cardiology]. 2014. 54: 4-12. DOI: 10.18565/cardio.2014.10.4-12. [in Kazakh]
18. Yur'ev V.K., Artamonova K.V., Kharbediya Sh.D., Khvedelidze M.G., Kupriyanova V.I. Otsenka patsientami kachestva statsionarnoi pomoshchi [Assessment by patients of the quality of inpatient care]. V sb.: Problemy gorodskogo zdravookhraneniya. SPb [Problems of urban health]. 2012; Vyp. 19: 249–252. 10- stat sbornik. [in Russian]
19. 2019 zhylda Kazakhstan Respublikasy khalkynyn densaulygy zhane densaulyk saktau uiymdarynyn kyzmety. Zdorov'e naseleniya Respubliki Kazakhstan i deyatel'nost' organizatsiy zdravookhraneniya v 2019 godu: Stat. zhinak. [Health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of healthcare organizations in 2019. Health population of the Republic of Kazakhstan and Health Organization in 2019.]. - Nur-Sultan. 2020. 324 b. [in Russian - in Kazakh]
20. 2020 zhylda Kazakhstan Respublikasy khalkynyn densaulygy zhane densaulyk saktau uiymdarynyn kyzmety. Zdorov'e naseleniya Respubliki Kazakhstan i deyatel'nost' organizatsiy zdravookhraneniya v 2020 godu: Stat. zhinak. [Health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of healthcare organizations in 2020. Health population of the Republic of Kazakhstan and Health Organization in 2020.] - Nur-Sultan. 2021. 324 b. [in Russian - in Kazakh].
Количество просмотров: 379
Категория статей:
Оригинальные исследования
Библиографическая ссылка
Маркабаева А.М., Керимкулова А.С., Нурпейсова Р.Г., Жуманбаева Ж.М., Мухамеджанова А.А. Қазақстан Республикасында 2015-2020 жылдар аралығында жүрек-тамыр ауруларының таралуы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 5 (Т.25). Б.70-77. doi 10.34689/SH.2023.25.5.009Похожие публикации:
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ОПТИМИЗАЦИЯ РЕЗУЛЬТАТОВ АУТОДЕРМОПЛАСТИКИ ПРИ ЛЕЧЕНИИ ГРАНУЛИРУЮЩИХ ГНОЙНЫХ РАН
BASICS OF REHABILITATION OF CHILDREN AFTER OPERATIONS ON THE COLON AND ANORECTAL AREA
HEALTH INDICATORS OF FIRST-YEAR-OF-LIFE CHILDREN IN THE REPUBLIC OF KAZAKHSTAN FOR 2013-2022
ОЦЕНКА УДОВЛЕТВОРЕННОСТИ ТРУДОВОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТЬЮ ВРАЧЕЙ АНЕСТЕЗИОЛОГОВ-РЕАНИМАТОЛОГОВ ГОРОДА АСТАНА