АҚТӨБЕ ОБЛЫСЫНДА ОНКОЛОГИЯЛЫҚ АУРУЛАРДАН БОЛАТЫН АЛДЫН АЛУҒА БОЛАТЫН ӨЛІМ-ЖІТІМ
Кіріспе. Халықтың денсаулығы денсаулық сақтау жүйесінің негізгі нәтижесі болып табылады. Денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін өлшеу қолданыстағы бағдарламалардың тиімділігін бағалау үшін өте маңызды. Сондықтан біздің зерттеуіміздің мақсаты-Ақтөбе облысында онкологиялық аурулардан болатын өлімнің алдын алуға болатын жағдайларды бағалау.
Материалдар мен әдістері. Біз Ақтөбе облысының Денсаулық сақтауды дамыту ұлттық зерттеу орталығының деректерін қалалық және ауылдық аудандар бойынша бөліп алдық. Жасы бойынша халық санын есептеу кезінде 2019-2023 жылдар аралығындағы кезеңде онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітім көрсеткіштері жынысы және 5 жас топтары бойынша бөлінді (0, 1-4, 5-9, 69). Қосылу нүктесінің регрессиясы орташа жылдық пайыздық өзгерісті анықтау үшін қолданылады.
Нәтижесі. 2019-2023 жылдар аралығында онкологиялық аурулардан болатын өлім-жітім 100000 тұрғынға шаққанда 29,92-ден 27,94 жағдайға дейін төмендеді. Онкологиялық аурулардан болатын алдын алуға болатын өлім-жітім көрсеткіші 100 000 тұрғынға шаққанда 17,20-дан 17,08-ге дейін ауытқиды, өсудің шыңы 2021 жылы 19,51-ге жетті, ал емделетін өлім-жітім 15,06-дан 10,87-ге дейін төмендеді. Зерттелген жылдары ерлер мен ауыл тұрғындары арасында алдын алуға болатын өлім деңгейі жоғары болды. Алдын алуға болатын өлім үшін абсолютті өзгерістер болды – 1,98, мұнда алдын алуға болатын -1,86 және емделетін -1,98. Салыстырмалы өзгерістер -0,07, ал алдын алуға болатын және емдеуге болатын көрсеткіштер арасындағы айырмашылық -0,11 - ден -0,01-ге дейін болды.
Қорытынды. Алдын алуға болатын өлім-жітімнің негізгі себептері тік ішек және өкпе қатерлі ісіктері болды. Алдын алуға болатын өлім-жітімнің біршама төмендеуіне қарамастан, бұл ауыл тұрғындары мен ер адамдар арасында жоғары болып қала береді, бұл себептерді зерттеуді және тиісті шараларды әзірлеуді талап етеді.
Динара Каташева1, https://orcid.org/0009-0008-5803-5114
Нургуль Алекенова1, https://orcid.org/ 000-0001-5751-1678
Назгуль Ахтаева2, https://orcid.org/0000-0002-0835-9814
Ануар Ахметжан2, https://orcid.org/0009-0009-7451-9706
Элеонора Нурбаулина1, https://orcid.org/0000-0003-0124-2848
1 ҚеАҚ «Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті»,
Ақтөбе қ., Қазақстан Республикасы;
2 ҚеАҚ «С. Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті»,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
1. Aaron K.J., Van Der Pol B., Jordan S.J., Schwebke J.R., Hook E.W. Delay in Seeking Health Care Services After Onset of Urethritis Symptoms in Men. Sex Transm Dis. 2019. 46(5): 317-320. doi:10.1097/OLQ.0000000000000976
2. Australian Institute of Health and Welfare. https://www.aihw.gov.au/reports/life-expectancy-death/deaths-in-australia/contents/age-at-death. (Accessed: 09.05.2023)
3. Avoidable mortality: OECD/Eurostat lists of preventable and treatable causes of death (January 2022 version); 2022. Available from: https://www.oecd.org/health/health-systems/Avoidable-mortality-2019-Joint-OECD-Eurostat-List-preventable-treatable-causes-of-death.pdf. (Accessed August 15, 2023).
4. Baker P., Shand T. Men's health: time for a new approach to policy and practice? J Glob Health. 2017 Jun. 7(1):010306. doi: 10.7189/jogh.07.010306.
5. Canadian Institute for Health Information (CIHI). Health Indicators 2012. Ottawa, Ontario: CIHI. 2012. https://secure.cihi.ca/free_products/health_indicators_2012_en.pdf. 10. (Accessed: 05.06.2024)
6. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Vital signs: avoidable deaths from heart disease, stroke, and hypertensive disease – United States, 2001–2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2013. 62(35):721–727.
7. Chan B.T., Rauscher C., Issina A.M. et al. A programme to improve quality of care for patients with chronic diseases, Kazakhstan. Bull World Health Organ. 2020. 98(3):161-169. doi:10.2471/BLT.18.227447
8. Chertischeva I.L., Li V.Ye., Bekezhan A.B., Masadykov A.S., Shalgumbayeva G.M., Sajdualiev D.N. Morbidity and mortality rate of breast cancer in Kazakhstan, 2015-2019. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2021, (Vol.23) 2, pp. 148-154. doi 10.34689/SH.2021.23.2.016
9. Currie J., Schilling H.T., Evans L. et al. Contribution of avoidable mortality to life expectancy inequalities in Wales: a decomposition by age and by cause between 2002 and 2020. J Public Health (Oxf). 2023. 45(3):762-770. doi:10.1093/pubmed/fdac133
10. Geng J., Yu X., Bao H. et al. Chronic Diseases as a Predictor for Severity and Mortality of COVID-19: A Systematic Review with Cumulative Meta-Analysis. Front Med (Lausanne). 2021. 8:588013. Published 2021 Sep 1. doi:10.3389/fmed.2021.588013
11. Hrzic R., Vogt T. The contribution of avoidable mortality to life expectancy differences and lifespan disparities in the European Union: a population-based study. Lancet Reg Health Eur. 2024 Aug 30.46:101042. doi: 10.1016/j.lanepe.2024.101042.
12. Kosherbayeva L., Samambayeva A., Akhtaeva N., Tolganbayeva K., Imamatdinova A. Treatable mortality in genitourinary system disease. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2023, (Vol.25) 1, pp. 79-85. doi 10.34689/SH.2023.25.1.010
13. Life expectancy at birth of the population of the Republic of Kazakhstan for 2023 Release date: 25.04.2024 https://stat.gov.kz/upload/iblock/5df/cqh3s0div41z8tbt5v23bk67407sj6r8/%D0%91-18-08-%D0%93%20(%D0%B0%D0%BD%D0%B3%D0%BB).pdf (Accessed: 28.06.2024)
14. Ministry of Healthcare of the Republic of Kazakhstan https://www.gov.kz/memleket/entities/dsm?lang=en (Accessed: 22.02.2024.)
15. Nolte E., McKee M. Variations in amenable mortality--trends in 16 high-income nations. Does Health Care Save Lives? 2011. 103(1):47-52. doi:10.1016/j. healthpol.2011.08.002
16. OECD. Avoidable mortality (preventable and treatable). In: Health at a Glance 2019: OECD Indicators. Paris: OECD Publishing; 2019.
17. OECD Health Statistics Definitions, sources and methods; 2022. Available from: https://stats.oecd.org/index.aspx?queryid=96018. (Accessed August 15, 2023).
18. Order of Target Groups of Persons Subject to Screening Studies. As Well As the Rules. Scope and Frequency of These Studies Acting Order Minister of Health of the Republic of Kazakhstan Dated October 30. 2020 No. ҚР ДСМ-174/2020. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on November 2. 2020 No. 21572. (Kazakh or Russian). https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021572. (Accessed: 20.06.2024)
19. Rutstein D.D., Berenberg W., Chalmers T.C., Child C.G., Fishman A.P., Perrin E.B. Measuring the quality of medical care. A clinical method. N Engl J Med. 1976. 294(11):582-588. doi:10.1056/nejm197603112941104
20. Santucci C., Carioli G., Bertuccio P., et al. Progress in cancer mortality, incidence, and survival: a global overview. Eur J Cancer Prev. 2020. 29(5):367-381. doi:10.1097/CEJ.0000000000000594
21. Siegel R.L., Giaquinto A.N., Jemal A. Cancer statistics, 2024 [published correction appears in CA Cancer J Clin. 2024 Mar-Apr. 74(2):203. doi: 10.3322/caac.21830]. CA Cancer J Clin. 2024. 74(1):12-49. doi:10.3322/caac.21820
22. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L. et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA Cancer J Clin. 2021. 71(3):209-249. doi:10.3322/caac.21660
23. Södergren M. Lifestyle predictors of healthy ageing in men. Maturitas. 2013. 75(2):113-117. doi:10.1016/j.maturitas.2013.02.011
24. WHO Primary Health Care Demonstration Platform. Copenhagen: WHO Regional O!ce for Europe. 2022. Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/363477/WHO-EURO-2022-6221-45986-66438-eng.pdf?sequence=1 (Accessed: 21.05.2024)
25. Wilson L., Bhatnagar P., Townsend N. Comparing trends in mortality from cardiovascular disease and cancer in the United Kingdom, 1983–2013: joinpoint regression analysis. Popul Health Metr. 2017. 15(1):23. doi: 10.1186/s12963-017-0141-5
Көрген адамдардың саны: 1
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеу
Библиографиялық сілтемелер
Каташева Д., Ахметжан А., Алекенова Н., Ахтаева Н., Нурбаулина Э. Ақтөбе облысында онкологиялық аурулардан болатын алдын алуға болатын өлім-жітім // Наука и Здравоохранение. 2024. Т.26 (6). С. 28-37. doi 10.34689/SH.2024.26.6.004Ұқсас жариялымдар:
ОРТА ЖАСТАҒЫ ЖӘНЕ ЕГДЕ ЖАСТАҒЫ АДАМДАРДАҒЫ ДЕНЕ САЛМАҒЫ ИНДЕКСІ МЕН СҮЙЕКТІҢ МИНЕРАЛДЫ ТЫҒЫЗДЫҒЫ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС
САРКОИДОЗ ЖӘНЕ ӨКПЕ ТУБЕРКУЛЕЗІ КЕЗІНДЕГІ ГРАНУЛЕМАТОЗДЫ ҚАБЫНУДЫ КЛИНИКА-МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ МОРФОМЕТРИЯЛЫҚ БАҒАЛАУ
БЕЛСЕНДІ ТУБЕРКУЛЕЗБЕН АУЫРАТЫН АИТВ ЖҰҚТЫРҒАН НАУҚАСТАРДА БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК ЗАҚЫМДАНУЫ: САЛЫСТЫРМАЛЫ ЗЕРТХАНАЛЫҚ СИПАТТАМАСЫ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СОЗЫЛМАЛЫ ЖҮРЕК ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ БОЙЫНША АУРУЛАРДЫ БАСҚАРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ИНСУЛИНГЕ ТӨЗІМДІЛІГІ БАР НАУҚАСТАРДА ИНСУЛЬТ КЕЗІНДЕ ІШЕК МИКРОБИОМАСЫНЫҢ СИПАТТАМАСЫ