ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СОЗЫЛМАЛЫ ЖҮРЕК ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ БОЙЫНША АУРУЛАРДЫ БАСҚАРУ БАҒДАРЛАМАСЫН ІСКЕ АСЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ

Автор (лар): Конысбекова Акжан., Пашимов М.О., Абикулова А.К., Сейдуанова Л.Б., Джумагазиева О., Құмар А.Б

DOI: 10.34689/SH.2024.26.6.007

Кіріспе. Жүрек-қан тамырлары аурулары дүние жүзінде өлім-жітімнің басты себебі болып табылады, 2021 жылы 20,5 миллион өлімді құрайды және дүние жүзіндегі барлық өлім-жітімнің үштен бір бөлігін құрайды (World Heart Report, 2023). Жүрек-қан тамырлары ауруларының негізгі оқиғаларын темекі шегу және диета сияқты мінез-құлыққа байланысты қауіп факторларын өзгерту, сондай-ақ дәрі-дәрмектік ем арқылы алдын-алуға болады. Осындай шешімдердің бірі - созылмалы науқастарды емдеуге байланысты шығындарды азайту арқылы медициналық көмекті жақсартуға бағытталған ауруларды басқару. Ауруды басқару бағдарламасы күтім мен сәйкестікті жақсартудың және сайып келгенде ресурстарды орынсыз пайдалануды тежеудің тиімді құралы болып табылады. Зерттеу мақсаты. Қазақстанда ауруларды басқару бағдарламасын іске асыру жылдарындағы созылмалы жүрек жеткіліксіздігі мысалында нәтижелерін талдау. Материалдар мен тәсілдер. Созылмалы жүрек жеткіліксіздігі мысалында Қазақстан Республикасындағы ауруларды басқару бағдарламасын іске асыру бойынша қажетті статистикалық деректер жиналды. Зерттеу материалы ретінде Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулықты дамыту орталығының 2013-2022 жылдарға арналған статистикалық жинақтары және "Кардиология және ішкі аурулар ғылыми зерттеу институты" АҚ 2018-2023 жылдарға арналған ресми есептері пайдаланылды. Нәтижелер. 2013-2022 жылдардың соңында созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бойынша ауруды басқару бағдарламасын енгізу жүрек қантамыр аурулары өлім-жітімінің 4,3%-ға, оның ішінде қан қысымының жоғарылауымен байланысты аурулардан 12%-ға, жүрек ишемиялық ауруларынан 4%-ға, миокард инфарктысынан 4,8%-ға төмендеуіне ықпал етті. Денсаулық сақтау жүйесі аясындағы медициналық көмектің сапасы айтарлықтай өзгерді. Денсаулық сақтау жүйесінде мұндай науқастарды қамту ұлғайды, науқастар мен медицина қызметкерлерін оқыту курстары жүргізілді. Conclusions. Бұл тұжырымдар іске асырылған стратегиялардың табыстылығын және денсаулық сақтау нәтижелерін одан әрі жақсарту үшін үздіксіз мониторинг пен бағалаудың маңыздылығын көрсетеді. Жалпы алғанда, зерттеу Қазақстандағы созылмалы ауруларды басқарудың оң траекториясын көрсетеді, бұл оңтайландыру мен халық денсаулығының тұрақты пайдасы үшін жол ашады.

Акжан Конысбекова1,2, https://orcid.org/0000-0001-6759-8041 Марат Пашимов2, https://orcid.org/0009-0004-9316-9549 Орынгуль Джумагазиева1, https://orcid.org/0000-0003-1914-7179 Акмарал Абикулова1, https://orcid.org/0000-0001-8063-1029 Лаура Сейдуанова1, https://orcid.org/0000-0003-0205-2421 Айнұр Құмар1, https://orcid.org/0000-0003-0457-7205 1 С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті, Денсаулық сақтау саясаты және менеджменті кафедрасы, Алматы қ., Қазақстан Республикасы; 2 "Кардиология және ішкі аурулар ғылыми зерттеу институты" АҚ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.

1 Арингазина А.М., Есимов Н.Б., Измаилова Н.Т. Программа управления заболеваниями в Республике Казахстан. Medicina (Almaty). 2019. №1(199). С. 43-46 2 Джумагазиева О.Д., Құмар А.Б., Мартыкенова Д.С., Изекенова А.К. Ауруларды басқару бағдарламасындағы бағалау индикаторлары. Вестник КазНМУ, №4 2019. С. 520-523. 3 Жорабек С.Б., Құмар А.Б., Кошербаева Л.К., Джумагазиева О.Ж. Созылмалы аурулар кезіндегі науқастардың өзін-өзі басқаруы. Вестник КазНМУ, 2019. №4. С.466-470. 4 Кумар А.Б., Кошербаева Л.К. Программа управления заболеваниями: монография. - Алматы: КазНМУ, 2019. – 227с. 5 Кумар А.Б., Кошербаева Л.К., Абикулова А.К., Джумагазиева О.Ж., Изекенова А.К., Жорабек С.Б. Нужды и потребности в самообслуживании у пациентов с хроническими заболеваниями. Вестник КазНМУ, 2019. №4. С. 474-478. 6 Кошербаева Л.К., Есназарова Г.С., Абикулова А.К., Кумар А.Б., Толганбаева К.А., Изекенова А.К. Оценка влияния школы здоровья на модифицируемые факторы риска артериальной гипертонии у пациентов, участвующих в программе управления заболеванием. Вестник КазНМУ, 2019. №4. С.470-474. 7 Тлемисова В.Б., Жумагулов Т.Т., Калманбаева К.Ж. Программа управления заболеваниями по трем нозологиям (артериальная гипертензия, сахарный диабет, хроническая сердечная недостаточность). Journal of Health Development. 2016. №3-4. С.20-21. 8 2013 жылда Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық Е 40 сақтау ұйымдарының қызметі=Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2013 году: Стат. жинақ.-Астана, 2014.-356 б.-қазақша, орысша. 9 2022 жылда Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі=Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения в 2022 году: Стат. жинақ. - Астана. 2023. -3 40б. - қазақша. Орысша 10 Al Habeeb W. Heart failure disease management program: A review. Medicine (Baltimore). 2022 Aug 5. 101(31):e29805. doi: 10.1097/MD.0000000000029805. PMID: 35945723. PMCID: PMC9351896. 11 Audi G., Korologou A., Koutelekos I., et al. Factors affecting health related quality of life in hospitalized patients with heart failure. Cardiol Res Pract. 2017. 2017:1–12 12 Boyde M., Peters R., New N., Hwang R., Ha T., Korczyk D. Self-care educational intervention to reduce hospitalisations in heart failure: A randomised controlled trial. Eur. J. Cardiovasc. Nurs. 2018. 17:178–185. doi:10.1177/1474515117727740. 13 Charais C., Bowers M., Do O.O., Smallheer B. Implementation of a Disease Management Program in Adult Patients With Heart Failure. Prof Case Manag. 2020 Nov/Dec. 25(6):312-323. doi: 10.1097/NCM.0000000000000413. PMID: 33017366. 14 Charchar F.J., Prestes P.R., Mills C., et al. Lifestyle management of hypertension: International Society of Hypertension position paper endorsed by the World Hypertension League and European Society of Hypertension. J Hypertens. 2024. 42(1):23-49. doi:10.1097/HJH.0000000000003563 15 Cho J.Y., Cho D.H., Youn J.C., et al. Korean Society of Heart Failure Guidelines for the Management of Heart Failure: Definition and Diagnosis. Korean Circ J. 2023. 53(4):195-216. doi:10.4070/kcj.2023.0046 16 Duan Y., Li Z., Zhong Q., Rao C., Hua Y., Wu R., Dong J., Li D., Wang W., He K. Efficacy of disease management program used among patients with chronic heart failure: protocol for a systematic review and network meta-analysis. Syst Rev. 2023 Feb 28. 12(1):27. doi: 10.1186/s13643-023-02183-8. PMID: 36855208. PMCID: PMC9972626. 17 Healy L., Ledwidge M., Gallagher .J, Watson C., McDonald K. Developing a disease management program for the improvement of heart failure outcomes: the do's and the don'ts. Expert Rev Cardiovasc Ther. 2019 Apr. 17(4):267-273. doi: 10.1080/14779072.2019.1596798. Epub 2019 Apr 8. PMID: 30916595. 18 Informed Health. What Are Disease Management Programs (DMPs)? Cologne, Germany: Institute for Quality and Efficiency in Health Care (IQWiG); 2016. Available at https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279412/. 19 Kim N. An introduction to chronic disease management programs to strengthen community centered primary care and future plans for improvement (in Korean). Health Insur Rev Assess Serv Policy Trends 2018.12:18–27. 20 Linden A., Adams J.L., Roberts N. An assessment of the total population approach for evaluating disease management program effectiveness. Dis Manag. 2003 Summer. 6(2):93-102. doi: 10.1089/109350703321908478. PMID: 14577903. 21 Nolte E., Knai C., Saltman R. Assessing Chronic Disease Management in European Health Systems: Concepts and Approaches. Copenhagen, Denmark: European Observatory on Health Systems and Policies. 2014. 22 Rice H., Say R., Betihavas V. The effect of nurse-led education on hospitalisation, readmission, quality of life and cost in adults with heart failure. A systematic review. Patient Educ. Couns. 2018. 101:363–374. doi:10.1016/j.pec.2017.10.002. 23 Takeda A., Martin N., Taylor R.S., Taylor S.J.C. Disease management interventions for heart failure. Cochrane Database of Systematic Reviews 2019, Issue 1. Art. No.: CD002752. DOI: 10.1002/14651858.CD002752.pub4.

Көрген адамдардың саны: 23

Түйенді сөздер: ауруларды басқару бағдарламасы, созылмалы жүрек жеткіліксіздігі, жұқпалы емес аурулар, Қазақстан.

Мақалалар санаты: Біртума зерттеулер

Библиографиялық сілтемелер

Конысбекова А., Пашимов М., Абикулова А., Сейдуанова Л., Джумагазиева О., Құмар А. Қазақстан Республикасындағы созылмалы жүрек жеткіліксіздігі бойынша ауруларды басқару бағдарламасын іске асыру нәтижелері // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (6). Б. 56-63. doi 10.34689/SH.2024.26.6.007