АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНЫҢ БАЛАЛАР ПОПУЛЯЦИЯСЫНДАҒЫ САЛЬМОНЕЛЛЕЗДЕРДІ ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІНДЕГІ МИКРОБИОЛОГИЯЛЫҚ МОНИТОРИНГ
Зерттеудің мақсаты 11-жылдағы сальмонелла штаммдарының бөлінуінің динамикасын бағалау. Материалдар мен әдістер. 2009-2019 жж.кезеңінде Алматы қ. №1 ҚКБ "Қалалық жұқпалы аурулар ауруханасы" бактериологиялық зертханасының жылдық статистикалық есеп беру нысандарын талдау жолымен ретроспективті зерттеу жүргізілді, онда емдеуге жатқызылған ішек инфекциялары бар балаларда олардың серотиптерінің басымдылығын айқындай отырып, верификацияланған сальмонеллалар штаммдарының жиілігі зерттелді. Нәтижелері. Алматы қаласындағы стационарға жатқызылған балалардың нәжісінен сальмонеллалардың клиникалық изоляттарының бактериологиялық бөлінуінің тиімділігін талдау 11 жылдық кезеңде бір мәнді емес "көріністі" анықтауға мүмкіндік берді. Патогеннің тиісті серотипіне байланысты сальмонеллез инфекциясы эпидемиялық процесті талдай отырып, ауруға қатысу деңгейінің көпжылдық ауытқуын анықтауға мүмкіндік берді: көтерілістер шамамен 3-4 жыл аралықпен тіркелді. Атап айтқанда, 1,25%-дан (2009) 1,74% - ға( 2010) дейін 1,4 есеге ұлғаю анықталды, келесі көтерілу 1,84% - ға (2012), одан әрі 1,47% - ға (2015) 0,54% - ға одан әрі төмендеумен (2016-2019 жж. кезең ішінде) байқалды. Тұжырымдар. Осылайша, біз зерттеп жүрген 11 жылдан (2009-2019жж) 2015 – 2019 жылдар кезеңінде төмендейтін (1,47% - дан 0,54% - ға дейін) пайыздық көрсеткіштерді тіркей отырып, тексерілген науқастар арасында сальмонеллалардың жиынтық бактериологиялық оқшаулануының өзгеруі байқалды. Осы үрдіс Алматы қаласының балалар популяциясындағы сальмонеллалар айналымы қарқындылығының төмендегенін айғақтайтын жеткілікті түрде оң деп санауға болады. Сальмонеллез инфекциясы қоздырғыштарының этиологиялық құрылымының микробиологиялық мониторингі Salmonella сирек топтарының (7/11жас) үстемдігін көрсетті, - 63,6%, оқшауланған S. Enteritidis үлесі - 18,2% және 9,1% S. Virchow және S. typhimurium құрады;
Майраш А. Баймуратова1, https://orcid.org/0000-0003-0219-7874 Басет А. Абдул1, https://orcid.org/0000-0001-5335-146Х Алма-Гуль Р. Рыскулова1, https://orcid.org/0000-0003-4768-4799 Алия С. Тугулбаева1, https://orcid.org/0000-0003-2867-9396 Улбосын К. Джуматова1, https://orcid.org/0000-0002-3242-0910 Захида С. Абдусаламова1, https://orcid.org/0000-0001-9781-2379 1 Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті (ҚазМҮББУ), Алматы қ., Қазақстан Республикасы
1. Андрюков Б.Г., Тимченко Н.Ф. Первичная обработка исходных данных микробиологических исследований // Здоровье. Медицинская экология. Наука. 2013. №4(53). С. 29-36. https://cyberleninka.ru/article/n/pervichnaya-obrabotka-ishodnyh-dannyh-mikrobiologicheskih-issledovaniy/viewer; (Дата обращения: 05.12.2020). 2. Базарова Г.С., Баймуратова М.А., Тьесова-Бердалина Р.А. Этиологическая структура ОКИ среди детской популяции // Материалы Международной научно-практической конференции студентов и молодых ученых. Апсатаровские чтения: «Будущее медицины, вызовы и решения». 2019 (24 апреля). – Алматы. С.82-83; 3. Баймуратова М.А., Воронина В.Э. и др. Предпатент №18874 от 2007г. «Способ идентификации энтеробактерий». Бюл. РК Промышленная собственность. 2007. №10. С. 3. 4. Баймуратова М.А. Опыт выявления положительных находок безусловно-патогенных энтеробактерий у пациентов, обследованных на дисбактериоз кишечника // Лабораторная медицина. 2(3) 2012. С. 76-80; http://new.kamld.kz/wp-content/uploads/2012.pdf#page=78 (Дата обращения: 18.12.2020). 5. Баймуратова М.А., Кенжебекова А.М., Джуматова У.К., Джумабекова Б.Т. Недостатки лабораторной диагностики или появление забытых, этиологически значимых возбудителей ОКИ // Лабораторная медицина. 2019. №2. С.9-15. 6. Баймуратова М.А., Сабигаткызы Ж., Абдусаламова З.С., Тьесова-Бердалина Р.А. Значимость бактерий рода Salmonella в структуре острых кишечных инфекций // Гигиена, эпидемиология и иммунология. 2015. №1, С.13-17. 7. Брико Н.И., Зуева Л.П., Покровский В.И., Сергиев В.П., Шкарин В.В. Эпидемиология: Учебник: В Т.1 – Т.2. М.: Медицинское информационное агентство, 2013. С. 832. 8. Гланц С. Медико-биологическая статистика: Пер с англ. М. 1999. 368 с. 9. Доан С.И., Малыш Н.Г. Эпидемиологические особенности диарейных инфекций в Украине // Актуальна інфектологія. 2017.Том 5, № 4. С.172-176. 10. Евмененкова И.Г., Мурач Л.В. Анализ резистентности штаммов Salmonella spp к антибиотикам в Смоленском регионе // Журнал Смоленского медицинского университета. 2018. С.94-97. 11. Егорова С.А., Сатосова Н.В., Любимова А.В. с соавт. Этиологическая структура сальмонеллезов и характеристика чувствительности к антимикробным препаратам возбудителей, выделенных от пациентов, получавших амбулаторную медицинскую помощь // Медикаль. 2018. № 2 (22). С.43-47. 12. Зубков М.Н. Практическое руководство по клинической микробиологии и антимикробной терапии для врачей стационарной помощи. М., 2002. - 270с. 13. Карамышева А.А., Барканова О.Н. Забор материала для бактериологического исследования как основа успеха антибактериальной терапии // Лекарственный вестник. 2011, 1 (41) Т.6, С.56-75. 14. Кафтырева Л.А., Егорова С.А., Макарова М.А., Забровская А.В., Матвеева З.Н., Сужаева Л.В. Многообразие механизмов антибиотикорезистентности сальмонелл // Инфекция и иммунитет. 2011. №1(4), С. 303-310. https://doi.org/10.15789/2220-7619-2011-4-303-310 (Дата обращения: 15.12.2020). 15. Ковалев О.Б., Молочкова О.В., Коняев К.С., Пылаева Е.Ю., Ануфриева П.А., Курманова В.В., Корсунский А.А. Этиология и клинические проявления острых кишечных инфекций у детей, по данным стационара за 2016-2018 гг. // Детские инфекции. 2019; 18(2):54-57 https://doi.org/10.22627/2072-8107-2019-18-2-54-57 (Дата обращения: 15.12.2020). 16. Корсунский А.А., Кащенко О.А., Галеева Е.В., Крылатова Н.И.,Чуелов С.Б., Пылаева Е.Ю., Караулова В.Е. Клинико-этиологическая характеристика ОКИ у госпитализированных детей города Москвы в 2015-2017 гг. // Детские инфекции. 2018. 17(3). С 27—33. 17. Куземцева С.В., Михайлова О.А. Микробиологический мониторинг в системе эпидемиологического надзора за сальмонеллезами // Ж. Национальные приортитеты России. Вопросы эпидемиологии. 2017. №4 (26). С.92-96; 18. Куракин Э.С. Устойчивость сальмонелл, выделенных от больных нозокомиальными сальмоне-ллезами, к факторам внешней среды // Эпидемиология инфекционные болезни. 2009. № 5. С. 12-16 19. Меньшиков В.В. Клиническая лабораторная аналитика. Том IY. – Частные аналитические технологии в клинической лаборатории. М.: Агат – Мед, 2003. – 706 с; 20. Пименов Н.В., Лаишевцев А.И. Пименова В.В. Роль возбудителей сальмонеллеза птиц в инфицировании и патологии человека // RJOAS, 2017. 2(62). С.282-289. 21. Пономарев С.И., Яковлев С.А. Инфекционные заболевания как медико-социальная проблема // Электронный научно-практический журнал «Синергия». 2017. №1. С.110-118. 22. Решетнева И.Т., Перьянова О.В., Дмитриева Г.М., Остапова Т.С. Антибиотикорезистентность сальмонелл, выделенных на территории Красноярского края // Гигиена и санитария. 2015. 94(2). С. 35-38. https://cyberleninka.ru/article/n/antibiotikorezistentnost-salmonell-vydelennyh-na-territorii-krasnoyarskogo-kraya 23. Рожнова С.Ш., Акулова Н.К., Христюхина О.А. Перспективы организации расширенной системы надзора за сальмонеллезами в России. – Ж. Эпидемиология и Вакцинопрофилактика № 6 (85)/2015.- С.28-34 24. Рожнова С.Ш., Акулова Н.К., Христюхина О.А. Этиологическая структура сальмонеллезов у детей раннего возраста. Эпидемиология и Вакцинопрофилактика. 2015. № 1 (80). С.56-58 URL: https://cyberleninka.ru/article/n/perspektivy-organizatsii-rasshirennoy-sistemy-nadzora-za-salmonellezami-v-rossii (Дата обращения: 15.12.2020). 25. Россина А.Л., Чуелов С.Б., Корсунский А.А., Кащенко О.А., Тебеньков А.В., Крылатова Н.И., Бережкова Т. В., Рогов А. А. и др. Этиологическая структура острых кишечных инфекций у детей в г. Москве в 2018 г. // Детские инфекции. Спецвыпуск: Материалы XVIII Конгресса детских инфекционистов России. 2019; Т. 18, С.145-146 26. Симонова Е.Г. Научно-методические и организационные основы системы управления эпидемическим процессом: Дис. … к.м.н. М., 2010. 248с. 27. Соловьева А.С., Шубин Ф.Н., Кузнецова Н.А. Антибиотикорезистентность штаммов Salmonella enteritidis, выделенных в Дальневосточном и Сибирском федеральном округах // Здоровье. Медицинская экология. Наука. 2017; 5(72): 15–21. 28. Степанищева Е.А., Веремеенко С.В. Формирование системы профилактики распространения инфекций в образовательных организациях // Территория науки. 2017. №3. С.187-190. 29. Шмайхель С.Е., Шадрова Н.Б., Ерофеева Е.С., Данильченко С.И. Серологические свойства и антибиотикорезистентность изолятов бактерий рода Salmonella, выделенных из сырья животного происхождения // Ветеринария сегодня. 2019;(4):25-30. https://doi.org/10.29326/2304-196X-2019-4-31-25-30 (Дата обращения: 25.12.2020). 30. Шубин Ф.Н., Раков А.В., Кузнецова Н.А., Н.А. Логинов Н.А., Хакимова М.И. Молекулярная эпидемиология сальмонеллеза, вызванного Salmonella Enteritidis в Иркутской области.- Ж. Здоровье. Медицинская экология. Наука. 2016. 4 (67). С.30-36 31. National Antimicrobial Resistance Monitoring System for Enteric Bacteria (NARMS): Human Isolates Final Report, 2010. Atlanta, Georgia: U.S. Department of Health and Human Services, CDC, 2012 https://doi.org/10.15789/2220-7619-2011-4-303-310 (Дата обращения: 07.12.2020). References: 1. Andryukov B.G., Timchenko N.F. Pervichnaya obrabotka ishodnykh dannykh mikrobiologicheskikh issledovanii» [Statistical analysis experimental data microbiological research: Primary data processing]. Zdorov'e. Meditsinskaya ekologiya. Nauka [Health. Medical ecology. Science]. 2013. №4(53). P.29-36. [in Russian] https://cyberleninka.ru/article/n/pervichnaya-obrabotka-ishodnyh-dannyh-mikrobiologicheskih-issledovaniy/viewer (accessed 05.12.2020). 2. Bazarova G.S., Bajmuratova M.A., T'esova-Berdalina R.A. Etiologicheskaya struktura OKI sredi detskoi populyatsii [Etiological structure of acute intestinal infections among the child population]. Materialy Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii studentov i molodykh uchenykh. Apsatarovskie chteniya: «Budushhee meditsiny, vyzovy i resheniya» [Materials of the International Scientific and Practical Conference of Students and Young Scientists. Apsatarovsky readings: "The future of medicine, challenges and solutions»]. 2019 (24 April). Almaty. P.82-83; [in Russian] 3. Baimuratova M.A., Voronina V.Je. i dr. Predpatent №18874 ot 2007g. «Sposob identifikacii jenterobakterij» [Pre-patent No. 18874 of 2007. "Method of identification of enterobacteria"]. Byul. RK Promyshlennaya sobstvennost' [Bulletin of the Republic of Kazakhstan Industrial Property]. 2007. №10. P.3. [in Russian] 4. Bajmuratova M.A. Opyt vyyavleniya polozhitel'nykh nakhodok bezuslovno-patogennykh enterobakterii u patsientov, obsledovannykh na disbakterioz kishechnika. [Experience in identifying positive findings of unquestionably pathogenic enterobacteria in patients examined for intestinal dysbacteriosis]. Laboratornaya meditsina» [Laboratory Medicine]. 2 (3) 2012. С. 76-80; http://new.kamld.kz/wp-content/uploads/2018-2012.pdf#page=78 (accessed 18.12.2020) [in Russian]. 5. Bajmuratova M.A., Kenzhebekova A.M., Dzhumatova U.K., Dzhumabekova B.T. Nedostatki laboratornoi diagnostiki ili poyavlenie zabytykh, etiologicheski znachimykh vozbuditelei OKI [Disadvantages of laboratory diagnostics or the appearance of forgotten, etiologically significant pathogens of acute intestinal infections]. Laboratornaya meditsina [J. Laboratory Medicine]. 2019. 2. P.9-15 [in Russian] 6. Bajmuratova M.A., Sabigatkyzy Zh., Abdusalamova Z.S., T'esova-Berdalina R.A. Znachimost' bakterii roda Salmonella v strukture ostrykh kishechnykh infektsii» [Significance of Salmonella bacteria in the structure of acute intestinal infections]. Gigiena, epidemiologiya i immunologiya [Journal of Hygiene, Epidemiology and Immunology]. 2015. №1, P.13-17; [in Russian] 7. Briko N.I., Briko N.I., Zueva L.P., Pokrovsky V.I., Sergiev V.P., Shkarin V.V. Epidemiologiya: Uchebnik: V2. T.1 [Epidemiology: Textbook: In 2 volumes. V.1] / - M.: Medicinskoe informacionnoe agentstvo [Publishing house Medical information agency], 2013. — Р.832. [in Russian] 8. Stanton A. Glantz, Mediko-biologicheskaja statistika [Primer of Biostatistics]: Per s angl. M. 1999. P. 368. 9. Doan S.I., Malysh N.G. Epidemiologicheskie osobennosti diareynykh infektsii v Ukraine [Epidemiological features of diarrheal infections in Ukraine]. Aktual'na іnfektologіya [Relevant Infectology]. 2017. Volume 5, No. 4. P.172-176 [in Russian] 10. Evmenenkova I.G., Murach L.V. Analiz rezistentnosti shtammov Salmonella spp k antibiotikam v Smolenskom regione. [Analysis of resistance of Salmonella spp strains to antibiotics in the Smolensk region]. Zh. smolenskogo medicinskogo universiteta [J. Smolensk Medical University]. 2018. Р.94-97 [in Russian] 11. Egorova S.A., Satosova N.V., Lyubimova A.V. with co-authors etiologicheskaja struktura sal'monellezov i harakteristika chuvstvitel'nosti k antimikrobnym preparatam vozbuditelej, vydelennyh ot pacientov, poluchavshih ambulatornuju medicinskuju pomoshh'. [The ethiological structure of salmonellosis and the characteristics of antimicrobial sensitivity of pathogens isolated from patients receiving outpatient medical care]. Medikal' [Journal "Medical"]. 2018. No. 2 (22). P.43-47 [in Russian] 12. Zubkov M.N. Prakticheskoe rukovodstvo po klinicheskoi mikrobiologii i antimikrobnoi terapii dlya vrachei statsionarnoi pomoshhi [Practical guide to Clinical Microbiology and antimicrobial Therapy for inpatient physicians]. M., 2002. P.270 [in Russian] 13. Karamysheva A.A., Barkanova O.N. Zabor materiala dlya bakteriologicheskogo issledovaniya kak osnova uspekha antibakterial'noi terapii [Collection of material for bacteriological research as the basis for the success of antibacterial therapy]. Lekarstvennyi vestnik [Medicinal Bulletin]. 2011. 1 (41) T.6. [in Russian] 14. Kaftyreva L.A., Egorova S.A., Makarova M.A., Zabrovskaya A.V., Matveeva Z.N., Suzhaeva L.V. Mnogoobrazie mehanizmov antibiotikorezistentnosti Sal'monell [Diversity of antimicrobial resistance mechanisms in Salmonella] Infektsiya i immunitet [Russian Journal of Infection and Immunity.] 2011;1(4):303-310. [in Russian] https://doi.org/10.15789/2220-7619-2011-4-303-310 (accessed 15.12.2020). 15. Kovalev O.B., Molochkova O.V., Konyaev K.S., Pylaeva E.Yu., Anufrieva P.A., Kurmanova V.V., Korsunsky A.A. Etiologiya i klinicheskie proyavleniya ostrykh kishechnykh infektsii u detei, po dannym statsionara za 2016-2018 gg. [The etiology and clinical manifestations of acute intestinal infections in children, according to the Moscow hospital for 2016—2018]. Detskie infektsii [Children infections.] 2019;18(2):54-57. [in Russian] https://doi.org/10.22627/2072-8107-2019-18-2-54-57 (accessed 15.12.2020). 16. Korsunsky А.А., O.A. Kashchenko, E.V. Galeeva, N.I. Krylatova, S.B. Chuelov, E.Yu. Pylaeva, V.E. Karaulova. Kliniko-etiologicheskaya kharakteristika OKI u gospitalizirovannykh detei goroda moskvy v 2015—2017 gg. [Clinical and etiological characteristics of Acute Intestinal Infections in hospitalized children of the Moscow city in 2015-2017.] Detskie infektsii [Children's infections.] 2018.-17 (3): 27-33. [in Russian] 17. Kuzemtseva S.V., Mikhailova O.A. Mikrobiologicheskii monitoring v sisteme epidemiologicheskogo nadzora za sal'monellezami. [Microbiological monitoring in the system of epidemiological surveillance of salmonellosis]. Nacional'nye priortitety Rossii. Voprosy epidemiologii [J. National priorities of Russia. Epidemiological issues]. 2017. 4(26). Р. 92-96; [in Russian] 18. Kurakin E.S. Ustoichivost' sal'monell, vydelennykh ot bol'nykh nozokomial'nymi sal'monellezami, k faktoram vneshnei sredy [Resistance of salmonella isolated from patients with nosocomial salmonellosis to environmental factors]. Epidemiologiya infektsionnye bolezni. [Epidemiology of infectious diseases] 2009. No.5. P. 12-16 [in Russian] 19. Men'shikov V.V. Klinicheskaya laboratornaya analitika [Clinical laboratory analysis] Tom IY. – Chastnye analiticheskie tekhnologii v klinicheskoi laboratorii [Private analytical technologies in a clinical laboratory] M.: Agat – Med, 2003. – P. 706; [in Russian] 20. Pimenov N.V., Laishevtsev A.I. Pimenova V.V. Rol' vozbuditelei sal'monelleza ptits v infitsirovanii i patologii cheloveka [The role of the causative agents of salmonellosis in birds in infection and human pathology]. Zh. RJOAS, 2017. 2 (62). Р.282-289. [in Russian] 21. Ponomarev S.I., Yakovlev S.A. Infektsionnye zabolevaniya kak mediko-sotsial'naya problema [Infectious diseases as a medical and social problem]. Elektronnyi nauchno-prakticheskii zhurnal «Sinergiya» [Electronic scientific and practical journal "Synergy”]. 2017. №1. Р.110-118 [in Russian] 22. Reshetneva I.T., Perianova O.V., Dmitrieva G.M., Ostapova T.S. Antibiotikorezistentnost' sal'monell, vydelennykh na territorii Krasnoyarskogo kraya. [Antibiotic resistance of Salmonella, which were allocated in the Krasnoyarsk Territory]. Gigiena i sanitariya [J. Hygiene and sanitation]. 2015; 94 (2): 35-38. [in Russian] 23. Rozhnova S.Sh., Akulova N.K., Khristyukhina O.A. Perspektivy organizacii rasshirennoj sistemy nadzora za sal'monellezami v Rossii [Prospects for the organization of an expanded system of salmonellosis surveillance in Russia]. Epidemiologiya i Vaktsinoprofilaktika [Journal of Epidemiology and Vaccine Prevention] № 6 (85)/2015.- P.28-34. [in Russian] 24. Rozhnova S.Sh., Akulova N.K., Khristyukhina O.A. Etiologicheskaya struktura sal'monellezov u detei rannego vozrasta. [Etiological structure of salmonellosis in young children]. Epidemiologiya i Vaktsinoprofilaktika. [Epidemiology and Vaccine prophylaxis]. 2015. No. 1 (80). P.56-58. [in Russian] 25. Rossina A.L., Chuelov S.B., Korsunsky A.A., Kashchenko O.A., Tebenkov A.V., Krylatova N.I., Berezhkova T.V., Rogov A.A., et al. Etiologicheskaya struktura ostrykh kishechnykh infektsii u detei v g. Moskve v 2018 g. [Etiological structure of acute intestinal infections in children in Moscow in 2018]. Detskie infektsii. Specvypusk: Materialy XVIII Kongressa detskih infekcionistov Rossii [J. Children's infections. Special Issue: Materials of the XVIII Congress of Pediatric Infectious Diseases of Russia]. 2019. V. 18, P.145-146 [in Russian] 26. Simonova E.G. Nauchno-metodicheskie i organizatsionnye osnovy sistemy upravleniya epidemicheskim protsessom: Dis. [Scientific, methodical and organizational foundations of the epidemic process control system] Ph.D. - M., 2010. P.48. [in Russian] 27. Solov'eva A.S., Shubin F.N., Kuznecova N.A. Antibiotikorezistentnost' shtammov Salmonella enteritidis, vydelennykh v Dal'nevostochnom i Sibirskom federal'nom okrugakh [Antibiotic resistance of Salmonella enteritidis strains isolated in the Far Eastern and Siberian Federal Districts]. Zdorov'e. Meditsinskaya ekologiya. Nauka. [J. Health. Medical ecology. Science]. 2017; 5(72): 15–21/ [in Russian] 28. Stepanishcheva E.A., Veremeenko S.V. - Formirovanie sistemy profilaktiki rasprostraneniya infektsii v obrazovatel'nykh organizatsiyakh [Formation of a system for the prevention of the spread of infections in educational institutions]. Territoriya nauki. [Territory of science]. 2017. №3. P.187-190 [in Russian] 29. Shmaykhel S.Y., Shadrova N.B., Yerofeyeva Y.S., Danilchenko S.I. Serologicheskie svoistva i antibiotikorezistentnost' izolyatov bakterii roda Salmonella, vydelennykh iz syr'ya zhivotnogo proishozhdeniya. [Serological characteristics and antimocrobial resistance of Salmonella isolates, recovered from animal raw material]. Veterinariya segodnya [Veterinary Science Today]. 2019;(4):25-30. [in Russian] https://doi.org/10.29326/2304-196X-2019-4-31-25-30 (accessed 25.12.2020). 30. Shubin F.N., Rakov A.V., Kuznetsova N.A., Loginov N.A., Khakimova M.I. Molekulyarnaya epidemiologiya sal'monelleza, vyzvannogo Salmonella Enteritidis v Irkutskoi oblasti [Molecular epidemiology of salmonellosis caused by Salmonella Enteritidis in the Irkutsk region]. Zdorov'e. Medicinskaya ekologiya. Nauka. [J. Health. Medical ecology. The science]. 4(67). 2016. P.30-36 [in Russian] 31. National Antimicrobial Resistance Monitoring System for Enteric Bacteria (NARMS): Human Isolates Final Report, 2010. Atlanta, Georgia: U.S. Department of Health and Human Services, CDC, 2012 https://doi.org/10.15789/2220-7619-2011-4-303-310 (accessed 07.12.2020).
Көрген адамдардың саны: 218

Түйенді сөздер:

Библиографиялық сілтемелер

Баймуратова М.А., Абдул Б.А., Рыскулова А.Р., Тугулбаева А.С., Джуматова У.К., Абдусаламова З.С. Алматы қаласының балалар популяциясындағы сальмонеллездерді эпидемиологиялық қадағалау жүйесіндегі микробиологиялық мониторинг // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 3 (Т.23). Б. 127-132. doi 10.34689/SH.2021.23.3.013

Авторизируйтесь для отправки комментариев