КОГНИТИВТІ ФУНКЦИЯЛАРДЫҢ БҰЗЫЛУЛАРЫНЫҢ ДАМУЫНДА СОЗЫЛМАЛЫ ВИРУСТЫҚ ГЕПАТИТТЕРДІҢ РӨЛІ ТУРАЛЫ ҚАЗІРГІ ЗАМАНҒЫ КӨЗҚАРАСТАР
Кіріспе: Соңғы жылдары жүргізілген зерттеулер созылмалы вирусты гепатит кезінде инфекциялық процесстің дамуы бауырда және одан тыс жерлерде де пайда болуы мүмкіндігін, сонымен қатар бауырдан тыс көріністердің кең спектрінің пайда болуын көрсетеді. Когнитивті дисфункция бауырдың уытты және синтетикалық функциясының бұзылуымен де, орталық жүйке жүйесіндегі вирустардың репликациясымен байланысты. Созылмалы вирустық гепатитпен ауыратын науқастардың жартысында тіркелген бауырдан тыс көріністердің бірі - когнитивті функциялардың бұзылыстары болып табылады. Когнитивті бұзылулар вирустардың созылмалы төзімділігімен байланысты болғандықтан, олардың бауырдан тыс көріністердің дамуына қатысуы зерттелді. Когнитивті бұзылулардың қалыптасуындағы вирустық агенттердің рөлін талдау пациенттердің осы санатында диагностикалау мен емдеу әдістерінің тиімділігін арттыруға ықпал етуі мүмкін.
Мақсаты: Қазіргі уақыттағы әдебиеттердің деректері бойынша созылмалы вирустық гепатитпен ауыратын пациенттерде когнитивті бұзылулардың дамуын жүйелеу және бағалау.
Ізденіс стратегиясы: дерек көздерді іздеу PubMed, The Сochrane Library, Scopus, elibrary базаларында жүргізілді. Ізденіс ұзақтығы 15 жылды құрады, 2005 жылдан 2020 жылға дейін. Қосу критерийлері: рандомизацияланған және когорттық зерттеулер туралы есептер, мета-талдаулар және жүйелі шолулар; ағылшын және орыс тілдеріндегі мақалалар. Алып тастау критерийлері: дәлелдер базасы жоқ материалдар, газет мақалалары. Іздеу барысында 86 дереккөз табылды, олардың 31-і жан-жақты зерттеу үшін таңдалып талданды.
Нәтижелері: Созылмалы вирустық гепатиттердің кезінде инфекциялық процестің дамуы когнитивті бұзылулардың қалыптасуы арасындағы өзара байланысқа талдау жүргізілді. СВГ бар науқастарда когнитивті бұзылулар дамуына әртүрлі факторлардың әсері анықталды, СВГ кезінде вирусқа қарсы терапияның рөлі бағаланды.
Қорытынды: СВГ кезінде инфекциялық процестің дамуы когнитивті бұзылулардың қалыптасуына және оның күшейе түсуіне әсер етеді. Алайда, клиникалық зерттеулерде СВГ-ке дер кезінде жүргізілген вирусқа қарсы терапия когнитивті дисфункциялардың даму динамикасына төмендеуі мен қайтымдылығында оң нәтиже көрсетті.
Татьяна В. Полукчи 1-2, https://orcid.org/0000-0002-6134-884X
Елена А. Славко 1, https://orcid.org/0000-0001-6335-6125
Гульжан Н. Абуова 2, https://orcid.org/0000-0002-1210-2018
1 Қазақ медициналық үздіксіз білім беру университеті,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
2 Оңтүстік Қазақстан медициналық академиясы,
Шымкент, Қазақстан Республикасы.
1. Байкова T.A., Лопаткина T.Н. Многообразие внепеченочных проявлений хронических вирусных гепатитов В и С, общие принципы лечения // Терапевтический Архив. Том 85. № 4. 2013. С. 106-110.
2. Бедельбаева Г.Г. Внепеченочные проявления хронических заболеваний печени (обзор литературы) // Вестник КазНМУ, 2012. №1. С. 219-220.
3. Дуйсенова А. К., Курманова Г. М., Жусупова Р. Т., Байхожаева Р.Ж., Балгазин Б.Н. Профилактика неблагоприятных исходов вирусных гепатитов // Вестник Казахского Национального медицинского университета. 2013. № 4 (2). С. 276-281.
4. Елпаева Е. А., Писарева М. М., Никитина О. Е., Кижло С.Н., Грудинин М.П., Дуданова О.П. Роль мутантных форм вируса гепатита В в прогрессирующем течении хронического гепатита в // Ученые записки Петрозаводского государственного университета. 2014. №6 (143).
5. Ильченко Л.Ю., Никитин И.Г. Гипераммониемия у пациентов на доцирротической стадии: клиническая реальность? // Архивъ внутренней медицины. 2018. №3 (41). С. 186-193.
6. Морозова Т.Г., Борсуков А.В. Диагностическое значение комплексной эластографии при диффузных заболеваниях печени: перспективы и возможности. Гастроэнтерология. 2016. № 1 (118).С. 33–37.
7. Нерсесов А.В., Беркинбаев С.Ф., Джунусбекова Г.А., Джумабаева А.Е., Новицкая М.С., Куаныш Н. Распространенность вирусных гепатитов среди жителей Южно-Казахстанской области // Medicine (Almaty). 2016. No. 9(171). С. 30-33.
8. Нерсесов А.В., Джумабаева А.Е. Вопросы реализации Дорожной карты по профилактике, борьбе и предотвращению последствий парентеральных гепатитов в РК // Вестник КазНМУ №3 (1)-2019. С. 3-5.
9. Нерсесов А.В., Калиаскарова К.С., Раисова А.М., Кайбуллаева Д.А., Джумабаева А.Е., Новицкая М.С., Жанкалова З.М. Характеристика амбулаторных пациентов с заболеваниями печени (хронический вирусный гепатит, стеатоз печени, заболевания печени, возникшие на фоне сахарного диабета и ожирения), получающих Эссенциале® форте Н в качестве дополнения к стандартной терапии в условиях реальной практики // Medicine (Almaty). 2016. No. 9(171). С. 35-50.
10. Улюкин И.М., Орлова Е.С. Когнитивные нарушения и их медикаментозная коррекция у больных хроническими вирусными гепатитами // Вестник Российской Военно-медицинской академии. №3 (55). 2016. С. 220-226.
11. Цветков В.В., Токин И.И., Позднякова С.А. Клиническая эпидемиология внепеченочных проявлений хронической инфекции, вызванной вирусом гепатита С // Медицинский совет. 2019. № 21. С.248-253.
12. Adinolfi L.E., Nevola R., Lus G., Restivo L., Guerrera B., Romano C., Zampino R., Rinaldi L., Sellitto A., Giordano M., Marrone A. Chronic hepatitis C virus infection and neurological and psychiatric disorders: an overview. World J Gastroenterol. 2015 Feb 28;21(8):2269-80.
13. Bednarska A., Horban A., Radkowski M. Central nervous system as a possible site of HCV replication // Przegl Epidemiol. 2007;61:739-745.
14. Boglione L. et al. Efficacy and safety of interferon-free regimens in patients affected by chronic hepatitis C and psychiatric disorders // J. Infect. Chemother. Elsevier, 2020. Vol. 26, № 1. P. 18–22.
15. Bruggmann P. et al. Historical epidemiology of hepatitis C virus (HCV) in selected countries // Journal of viral hepatitis. 2014. Vol. 21. P. 5–33.
16. Carvalho-Louro D.M., Soares E.B., Trevizoli J.E., Marra T.M.G., da Cunha A.L.R., Rodrigues M.P., Carvalho-Furtado A.C.L., Dos Santos B.T.A., de Assis da Rocha Neves F. Hepatitis C screening, diagnosis, and cascade of care among people aged > 40 years in Brasilia, Brazil // BMC Infect Dis. 2020 Feb 10;20(1):114.
17. Chen D.S. et al. Strategies to manage hepatitis C virus infection disease burden-Volume 4 // J. Viral Hepat. Blackwell Publishing Ltd, 2017. 24 Suppl 2:44-63.
18. Conde I., Vinaixa C., Berenguer M. Hepatitis C-related cirrhosis // Current status. Med Clin (Barc). 2017 Jan 20;148(2):78-85.
19. Fletcher N.F., McKeating J.A. Hepatitis C virus and the brain. J Viral Hepat. 2012;19:301-306.
20. Fletcher N.F., Wilson G.K., Murray J., Hu K., Lewis A., Reynolds G.M., Stamataki Z., Meredith L.W., Rowe I.A., Luo G. Hepatitis C virus infects the endothelial cells of the blood-brain barrier // Gastroenterology. 2012;142:634-643.e6.
21. Flores-Chávez A., Carrion J.A., Forns X., Ramos-Casals M. Extrahepatic manifestations associated with Chronic Hepatitis C Virus Infection // Rev Esp Sanid Penit. 2017 Dec;19(3):87-97.
22. Forton D.M., Allsop J.M., Main J., Foster G.R., Thomas H.C., Taylor-Robinson S.D. Evidence for a cerebral effect of the hepatitis C virus // Lancet. 2001;358:38-39.
23. Lanini S., Ustianowski A., Pisapia R., Zumla A., Ippolito G. Viral Hepatitis: Etiology, Epidemiology, Transmission, Diagnostics, Treatment, and Prevention. Infect Dis Clin North Am. 2019 Dec;33(4):1045-1062.
24. Monaco S., Mariotto S., Ferrari S., Calabrese M., Zanusso G., Gajofatto A., Sansonno D., Dammacco F. Hepatitis C virus-associated neurocognitive and neuropsychiatric disorders: Advances in 2015 // World J Gastroenterol. 2015 Nov 14;21(42):11974-83.
25. Pawełczyk A. Consequences of extrahepatic manifestations of hepatitis C viral infection (HCV) // Postepy Hig Med Dosw (Online). 2016 Apr21;70:349-59.
26. Perry W., Hilsabeck R.C., Hassanein T.I. Cognitive dysfunction in chronic hepatitis C: a review // DigDisSci. 2008 Feb;53(2):307-21.
27. Razavi H. et al. The present and future disease burden of hepatitis C virus (HCV) infection with today's treatment paradigm // J Viral Hepat. 2014 May;21 Suppl 1:34-59.
28. Senzolo M., Schiff S., D’Aloiso C.M., Crivellin C., Cholongitas E., Burra P., Montagnese S. Neuropsychological alterations in hepatitis C infection: the role of inflammation // World J Gastroenterol. 2011;17:3369-3374.
29. Wedemeyer H. et al. Strategies to manage hepatitis C virus (HCV) disease burden // J Viral Hepat. 2014 May;21 Suppl 1:60-89.
30. Wilkinson J., Radkowski M., Laskus T. Hepatitis C virus neuroinvasion: identification of infected cells // J Virol. 2009 Feb;83(3):1312-9.
31. Wozniak M.A., Lugo Iparraguirre L.M., Dirks M., Deb-Chatterji M., Pflugrad H., Goldbecker A., Tryc A.B., Worthmann H., Gess M., Crossey M.M., Forton D.M., Taylor-Robinson S.D., Itzhaki R.F., Weissenborn K. Apolipoprotein E-ε4 deficiency and cognitive function in hepatitis C virus-infected patients // J Viral Hepat. 2016 Jan;23(1):39-46.
References:
1. Baikova T.A., Lopatkina T.N. Mnogoobrazie vnepechenochnykh proyavlenii khronicheskikh virusnykh gepatitov B i С, obshchie printsipy lecheniya. [The variety of extrahepatic manifestations of chronic viral hepatitis B and C, general principles of treatment]. Terapevticheskii Arkhiv [Therapeutic Archives]. V. 85. 2013. № 4. pp. 106-110. [in Russian]
2. Bedel'baeva G.G. Vnepechenochnye proyavleniya khronicheskikh zabolevanii pecheni (obzor literatury) [Extrahepatic manifestations of chronic liver disease (literature review)]. Vestnik KazNMU [Bulletin KazNMU], 2012. №1. pp. 219-220. [in Russian]
3. Duisenova A.K., Kurmanova G.M., Zhusupova R.T., Baikhozhaeva R.Zh., Balgazin B.N. Profilaktika neblagopriyatnykh iskhodov virusnykh gepatitov [Prevention of adverse outcomes of viral hepatitis]. Vestnik KazNMU [Bulletin KazNMU]. 2013. № 4 (2). pp. 276-281. [in Russian]
4. Elpaeva E.A., Pisareva M.M., Nikitina O.E., Kizhlo S.N., Grudinin M.P., Dudanova O.P. Rol' mutantnykh form virusa gepatita B v progressiruyushchem techenii khronicheskogo gepatita B [The role of mutant forms of hepatitis B virus in the progressive course of chronic hepatitis B]. Uchenye zapiski Petrozavodskogo gosudarstvennogo universiteta [Scientific notes of Petrozavodsk State University]. 2014. №6 (143). [in Russian]
5. Il'chenko L.Yu., Nikitin I.G. Giperammoniemiya u patsientov na dotsirroticheskoi stadii: klinicheskaya real'nost'? [Hyperammonemia in precirrhotic patients: Clinical reality?]. Arkhiv" vnutrennei meditsiny [Archives of Internal Medicine]. 2018. №3 (41). pp. 186-193. [in Russian]
6. Morozova T.G., Borsukov A.V. Diagnosticheskoe znachenie kompleksnoi elastografii pri diffuznykh zabolevaniyakh pecheni: perspektivy i vozmozhnosti [Diagnostic value of complex elastography in diffuse liver diseases: prospects and opportunities]. Gastroenterologiya [Gastroenterology], 2016. №1 (118). pp. 33–37. [in Russian]
7. Nersesov A.V., Berkinbaev S.F., Dzhunusbekova G.A., Dzhumabaeva A.E., Novitskaya M.S., Kuanysh N. Rasprostranennost' virusnykh gepatitov sredi zhitelei Yuzhno-Kazakhstanskoi oblasti [Prevalence of viral hepatitis among residents of South Kazakhstan region]. Medicine (Almaty). 2016. No.9(171). pp. 30-33. [in Russian]
8. Nersesov A.V., Dzhumabaeva A.E. Voprosy realizatsii Dorozhnoi karty po profilaktike, bor'be i predotvrashcheniyu posledstvii parenteral'nykh gepatitov v RK [Issues of implementation of the Roadmap for the prevention, control and prevention of the consequences of parenteral hepatitis in the Republic of Kazakhstan]. Vestnik KazNMU [Bulletin KazNMU], №3 (1)-2019. pp. 3-5. [in Russian]
9. Nersesov A.V., Kaliaskarova K.S., Raisova A.M., Kaibullaeva D.A., Dzhumabaeva A.E., Novitskaya M.S., Zhankalova Z.M. Kharakteristika ambulatornykh patsientov s zabolevaniyami pecheni (khronicheskii virusnyi gepatit, steatoz pecheni, zabolevaniya pecheni, voznikshie na fone sakharnogo diabeta i ozhireniya), poluchayushchikh Essentsiale® forte N v kachestve dopolneniya k standartnoi terapii v usloviyakh real'noi praktiki [Characteristics of outpatients with liver diseases (chronic viral hepatitis, liver steatosis, liver disease associated with diabetes mellitus and obesity) receiving Essentiale® forte N as an adjunct to standard therapy in real practice]. Medicine (Almaty). 2016. №. 9(171). pp. 35-50. [in Russian]
10. Ulyukin I.M., Orlova E.S. Kognitivnye narusheniya i ikh medikamentoznaya korrektsiya u bol'nykh khronicheskimi virusnymi gepatitami [Cognitive impairments and their drug correction in patients with chronic viral hepatitis]. Vestnik Rossiiskoi Voenno-meditsinskoi akademii [Bulletin of the Russian Military Medical Academy]. №3 (55). 2016. pp. 220-226. [in Russian]
11. Tsvetkov V.V., Tokin I.I., Pozdnyakova S.A. Klinicheskaya epidemiologiya vnepechenochnykh proyavlenii khronicheskoi infektsii, vyzvannoi virusom gepatita C [Clinical epidemiology of extrahepatic manifestations of chronic hepatitis C virus infection]. Meditsinskii sovet [Medical Council], № 21- 2019. pp.248-253. [in Russian]
12. Adinolfi LE, Nevola R, Lus G, Restivo L, Guerrera B, Romano C, Zampino R, Rinaldi L, Sellitto A, Giordano M, Marrone A. Chronic hepatitis C virus infection and neurological and psychiatric disorders: an overview. World J Gastroenterol. 2015 Feb 28;21(8):2269-80.
13. Bednarska A., Horban A., Radkowski M. Central nervous system as a possible site of HCV replication. Przegl Epidemiol. 2007;61:739-745.
14. Boglione L. et al. Efficacy and safety of interferon-free regimens in patients affected by chronic hepatitis C and psychiatric disorders. J. Infect. Chemother. Elsevier, 2020. Vol. 26, № 1. P. 18–22.
15. Bruggmann P. et al. Historical epidemiology of hepatitis C virus (HCV) in selected countries. Journal of viral hepatitis. 2014. Vol. 21. P. 5–33.
16. Carvalho-Louro D.M., Soares E.B., Trevizoli J.E., Marra T.M.G., da Cunha A.L.R., Rodrigues M.P., Carvalho-Furtado A.C.L., Dos Santos B.T.A., de Assis da Rocha Neves F. Hepatitis C screening, diagnosis, and cascade of care among people aged > 40 years in Brasilia, Brazil. BMC Infect Dis. 2020 Feb 10;20(1):114.
17. Chen D.S. et al. Strategies to manage hepatitis C virus infection disease burden-Volume 4. J. Viral Hepat. Blackwell Publishing Ltd, 2017. 24 Suppl 2:44-63.
18. Conde I., Vinaixa C., Berenguer M. Hepatitis C-related cirrhosis. Current status. Med Clin (Barc). 2017 Jan 20;148(2):78-85.
19. Fletcher N.F., McKeating J.A. Hepatitis C virus and the brain. J Viral Hepat. 2012;19:301-306.
20. Fletcher N.F., Wilson G.K., Murray J., Hu K., Lewis A., Reynolds G.M., Stamataki Z., Meredith L.W., Rowe I.A., Luo G. Hepatitis C virus infects the endothelial cells of the blood-brain barrier. Gastroenterology. 2012;142:634-643.e6.
21. Flores-Chávez A., Carrion J.A., Forns X., Ramos-Casals M. Extrahepatic manifestations associated with Chronic Hepatitis C Virus Infection. Rev Esp Sanid Penit. 2017 Dec;19(3):87-97.
22. Forton D.M., Allsop J.M., Main J., Foster G.R., Thomas H.C., Taylor-Robinson S.D. Evidence for a cerebral effect of the hepatitis C virus. Lancet. 2001;358:38-39.
23. Lanini S., Ustianowski A., Pisapia R., Zumla A., Ippolito G. Viral Hepatitis: Etiology, Epidemiology, Transmission, Diagnostics, Treatment, and Prevention. Infect Dis Clin North Am. 2019 Dec;33(4):1045-1062.
24. Monaco S., Mariotto S., Ferrari S., Calabrese M., Zanusso G., Gajofatto A., Sansonno D., Dammacco F. Hepatitis C virus-associated neurocognitive and neuropsychiatric disorders: Advances in 2015. World J Gastroenterol. 2015 Nov 14;21(42):11974-83.
25. Pawełczyk A. Consequences of extrahepatic manifestations of hepatitis C viral infection (HCV). Postepy Hig Med Dosw (Online). 2016 Apr21;70:349-59.
26. Perry W., Hilsabeck R.C., Hassanein T.I. Cognitive dysfunction in chronic hepatitis C: a review. DigDisSci. 2008 Feb;53(2):307-21.
27. Razavi H. et al. The present and future disease burden of hepatitis C virus (HCV) infection with today's treatment paradigm. J Viral Hepat. 2014 May;21 Suppl 1:34-59.
28. Senzolo M., Schiff S., D’Aloiso C.M., Crivellin C., Cholongitas E., Burra P., Montagnese S. Neuropsychological alterations in hepatitis C infection: the role of inflammation. World J Gastroenterol. 2011;17:3369-3374.
29. Wedemeyer H. et al. Strategies to manage hepatitis C virus (HCV) disease burden. J Viral Hepat. 2014 May;21 Suppl 1:60-89.
30. Wilkinson J., Radkowski M., Laskus T. Hepatitis C virus neuroinvasion: identification of infected cells. J Virol. 2009 Feb;83(3):1312-9.
31. Wozniak M.A., Lugo Iparraguirre L.M., Dirks M., Deb-Chatterji M., Pflugrad H., Goldbecker A., Tryc A.B., Worthmann H., Gess M., Crossey M.M., Forton D.M., Taylor-Robinson S.D., Itzhaki R.F., Weissenborn K. Apolipoprotein E-ε4 deficiency and cognitive function in hepatitis C virus-infected patients. J Viral Hepat. 2016 Jan;23(1):39-46.
Көрген адамдардың саны: 153
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Полукчи Т.В., Славко Е.А., Абуова Г.Н. Когнитивті функциялардың бұзылуларының дамуында созылмалы вирустық гепатиттердің рөлі туралы қазіргі заманғы көзқарастар // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 4 (Т.23). Б. 58-65. doi 10.34689/SH.2021.23.4.006Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ