АУТИЗМ ТУРАЛЫ ІЛІМНІҢ НЕГІЗГІ ЕРЕЖЕЛЕР ДАЙДЖЕСТІ
Кіріспе: Аутизм - қазіргі заманның өзекті мәселелерінің бірі. Бұл мәселенің өзектілігі жыл сайынғы бастапқы және жалпы аурушаңдық көрсеткіштерінің өсуімен, «аутизм» диагнозын ерте диагностикалауында туындайтын қиындықтармен және мүгедектіктің жоғары деңгейімен байланысты.
Зерттеу мақсаты: аутизмнің таралуы туралы әдебиеттерді қарастыру және аутизм спектрінің бұзылуын ерте диагностикалау мен емдеудегі деректердің талдауын жүргізу.
Іздеу стратегиясы: ғылыми жарияланымдар мен мамандандырылған іздеу жүйелерінің келесі дерекқорларын қолдана отырып, жалпыға қолжетімді, 20 жылдық тереңдігі бар мақалалар зерттелді: PubMed, Google Scholar, Cochrane Library, Web of Science, Scopus және eLIBRARY электронды кітапханасында. Ақпараттық іздеу аутизм, аутизм спектрінің бұзылуы, эпидемиология, скрининг, аутизмді түзету секілді негізгі сөздерді қолдану арқылы жүргізілді. Іріктеу критерийлері: A, B дәлелдемелерінің жариялану деңгейі: мета-анализдер, жүйелі шолулар, когорттық және көлденең зерттеулер. Шығару критерийлері: жарнамалар, қысқа хабарламалар түріндегі сарапшылардың пікірі.
Нәтижелер: шолу аутизмнің бұзылуын зерттеудің динамикасын, аурулардың қазіргі халықаралық жіктемелеріне сәйкес диагноз қоюдың клиникалық тәсілдерін ұсынады, соңғы онжылдықтарда аутизмнің таралуының мүмкін болатын себептерін қарастырады. Аутизмнің негізгі жіктелуі қарастырылады - Қазақстанда қабылданған 10 -шы қайта қараудың аурулардың халықаралық жіктелуі және американдық психиатриялық ассоциациясының аутизм спектрінің бұзылуына қатысты жаңа DSM -5 классификаторындағы маңызды өзгерістер. Балалардағы аутизм спектрінің бұзылуын диагностикалауға байланысты қиындықтар айтылады. Аутистикалық бұзылуларды ерте диагностикалаудың ең танымал әдістері мен оны түзетудің негізгі әдістері сипатталған.
Қорытынды: Аутистикалық бұзылулар мәселесіне, атап айтқанда, ерте диагностика, ерте араласу мәселелеріне көбірек назар аудару қажет. Аутизммен ауыратын адамды өмір бойы сүйемелдеудің бірыңғай алгоритмін құру.
Гульжан Т. Касенова1, https://orcid.org/0000-0003-0815-279X
Корлан З. Садуакасова1, https://orcid.org/0000-0002-4758-6948
Раушан Б. Исаева1, https://orcid.org/0000-0001-7370-025X
1КЕАҚ «Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университет», Алматы қ., Қазақстан Республикасы
1. Антонов И.П., Шанько Г.Г. Гиперкинезы у детей: Вопросы этиологии, патогенеза, лечения. - Минск, 1975.-256с.
2. Бауэр Т. Психическое развитие младенца. М., Прогресс, 1979, -322c
3. Башина В.М. Ранний детский аутизму/Исцеление: Альманах. М., 1993. С. 154-165
4. Садуакасова К.З. Детская психиатрия. Учебник.- Алматы, 2019.- 346с.
5. Садуакасова К.З., Енсебаева Л.З. Аутизм. История развития. Ситуация в Казахстане (обзор литературы) // Вестник КазНМУ №1, 2018, С.176-182.
6. Манелис Н.Г., Никитина Ю.В., Феррои Л.М., Комарова О.П. Сенсорные особенности детей с расстройствами аутистического спектра. Стратегии помощи. Методическое пособие / / Под общ. ред. А.В. Хаустова, Н.Г. Манелис. М.: ФРЦ ФГБОУ ВО МГППУ, 2018. 70 с.
7. МКБ-10. Классификация психических и поведенческих расстройств. Исследовательские диагностические критерии. Пер. с англ. С-Петербург: Оверлайд, 1994, 300 с.
8. Симашкова Н.В. Расстройства аутистического спектра у детей. Научно-практическое руководство. М.: Авторская академия, 2013. - 264 с.:ил
9. Шевченко Ю.С., Венгер А.Л. Детская и подростковая психиатрия и медицинская психология. М.: Мед-практика-М. 2006; 548 с.
10. Autism spectrum disorders. Accessed November 7, 2019 https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders (Дата обращения: 02.05.2021)
11. A peer-reviewed article on the SCERTS® model, published in Infants & Young Children in October, 2003 http://www.scerts.com/. (Дата обращения: 17.05.2021)
12. Bachmann C.J., Gerste B., Hoffmann F. Diagnoses of autism spectrum disorders in Germany: Time trends in administrative prevalence and diagnostic stability. Autism. 2018. 22(3): 283-290. https://doi.org/10.1177/1362361316673977
13. Baron-Cohen S., Scott F.J., Allison C., Williams J., Bolton P., Matthews F.E., Brayne C. Prevalence of autism-spectrum conditions: UK school-based population study // Br J Psychiatry. 2009; 194(6):500-509. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.108.059345
14. Bishop S.L. et al. Diagnostic assessment. Autism spectrum disorders in infants and toddlers. Diagnosis, assessment, and treatment / ed. by Chawarska K., Klin A., Volkmar F. R. – New York: Guilford Press, 2008. – C. 23-49
15. Bleuler E. Dementia Praecox oder Gruppe der Schizophrenien. Leipzig, Germany: Deuticke; 1911.-Т4
16. «Childhood Autism Rating Scale» – CARS Second Edition by Eric Schopler, Mary E. Van Bourgondien, Glenna Janette Wellman, Steven R. Love, Jan 1, 2010
17. Chawarska K., Klin A., Paul R., Macari S., Volkmar F. A prospective study of toddlers with ASD: short-term diagnostic and cognitive outcomes // J Child Psychol Psychiatry. 2009. 50(10): 1235-2345. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2009.02101.x
18. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. American Psychiatric Association. 2013. 212 р.
19. Fombonne E. Epidemiological surveys of autism and other pervasive developmental disorders: an update. J Autism Dev Disord 2003;33:365–82
20. ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (Version:05/2021) https://icd.who.int/browse11/l-m/en (Дата обращения: 02.06.2021г)
21. Kleinman J.M., Ventola P.E., Pandey J., Verbalis A.D., Barton M., Hodgson S., Green J., Dumont-Mathieu T., Robins D.L., Fein D. Diagnostic stability in very young children with an autism spectrum disorder // J Autism Dev Disord. 2008. 38(4): 606-615. https://doi.org/10.1007/s10803-007-0427-8
22. Le Couteur A., Haden G., Hammal D., McConachie H. Diagnosing autism spectrum disorders in pre-school children using two standardised assessment instruments: the ADI-R and the ADOS // J Autism Dev Disord. 2008 Feb. 38(2):362-72. doi:10.1007/s10803-007-0403-3. Epub 2007 Jun 29. PMID: 17605097.
23. Lord С, Rutter M. et al. Autism Diagnostic Observation Schedule Second Edition (ADOS -II) https://www.wpspublish.com/ados-2-autism-diagnostic-observation-schedule-second-edition (Дата обращения: 10.05.2021)
24. Lord C., Rutter M., DiLavore P.C., Risi S. Autism Diagnostic Observation Schedule (WPS ed.) manual. Los Angeles, CA: Western Psychological Services; 1999,p. 52
25. Maenner M.J., Shaw K.A., Baio J., et al. Prevalence of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years - Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2016. MMWR Surveill Summ 2020;69(No.SS-4):1-12. DOI: https://dx.doi.org/10.15585/mmwr.ss6904a1external%20icon
26. Marianne Barton, Diana L. Robins, Deborah Fein,Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised, with Follow-Up (M-CHAT-R/F) www.mchatscreen.com (Дата обращения: 12.05.2021г)
27. National Institute for Health and Clinical Excellence, Autism: Recognition, Referral, Diagnosis and Management of Adults on the Autism Spectrum. 2012 https://www.nice.org.uk/guidance/cg142 (Дата обращения: 12.06.2021г)
28. Ofner M., Coles A., Decou M.L., et al. Autism spectrum disorder among children and youth in Canada 2018. Ottawa, Canada: Public Health Agency of Canada; 2018. - 42p.
29. Gary B. Mesibov , Victoria Shea, Eric Schopler, The TEACCH Approach to Autism Spectrum Disorders (Issues in Clinical Child Psychology S) 2004th ISBN-13: 978-0306486463 https://teacch.com.
30. Williams J.G. Systematic review of prevalence studies of autism spectrum disorders. Archives of Disease in Childhood, 2005. 91(1), 8–15. doi:10.1136/adc.2004.062083
31. Wiggins L.D., Baio J., Schieve L., Lee L.C., Nicholas J., Rice C.E. Retention of autism spectrum diagnoses by community professionals: findings from the autism and developmental disabilities monitoring network, 2000 and 2006 // J Dev Behav Pediatr. 2012. 33(5):387-395. https://doi.org/10.1097/DBP.0b013e3182560b2f
32. Zander E., et al., The objectivity of the Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS) in naturalistic clinical settings // Eur Child Adolesc Psychiatry, 2016. 25(7): p. 769-80.
References:
1. Antonov I.P., Shanko G.G. Giperkinezy u detei: Voprosy etiologii, patogeneza, lecheniya [Hyperkinesis in children: Questions of etiology, pathogenesis, treatment]. - Minsk, 1975. – 256 p. [in Russian]
2. Baujer T. Psihicheskoe razvitie mladenca. [Mental development of the baby]. M., Progress, 1979, -322p [in Russian]
3. Bashina V.M. Rannii detskii autism [Early childhood autism] Iscelenie: Almanac. M., 1993. 154-165p [in Russian]
4. Saduakassova K.Z. Detskaya psikhiatriya [Child psychiatry]. Textbook. - Almaty, 2019.- 346p. [in Russian]
5. Saduakassova K.Z., Ensebaeva L.Z., Autizm. istoriya razvitiya. situatsiya v Kazakhstane (obzor literatury) [Autism. history of development. situation in Kazakhstan (literature review)], Vestnik KazNMU, №1, 2018, 176p. [in Russian]
6. Manelis N.G., Nikitina Yu.V., Ferroi L.M., Komarova O.P. Sensornye osobennosti detei s rasstroistvami autisticheskogo spektra. Strategii pomoshhi [Sensory characteristics of children with autism spectrum disorders. Assistance strategies]. Methodical manual // Under total. ed. Khaustova A.V., Manelis N.G. Moscow: FRTs FGBOU VO MGPPU, 2018.70 p. [in Russian]
7. MKB-10. Klassifikatsiya psihicheskikh i povedencheskikh rasstrojstv. Issledovatel'skie diagnosticheskie kriterii. Per. s angl. S-Peterburg [ICD-10. Classification of mental and behavioral disorders. Research diagnostic criteria]. translation from English St. Petersburg: Overlaid, 1994, 300 p. [in Russian]
8. Simashkova N.V. Rasstroistva autisticheskogo spektra u detei. Nauchno-prakticheskoe rukovodstvo [Autism spectrum disorders in children. Scientific and practical guidance.] Edited by. - M .: Author's Academy, 2013. - 264 p.: [in Russian]
9. Shevchenko Yu.S., Venger A.L. Detskaya i podrostkovaya psikhiatriua i meditsinskaya psikhologiya. [Child and adolescent psychiatry and medical psychology.] M .: Med-practice-M. 2006; 548 p. [in Russian]
10. Autism spectrum disorders. Accessed November 7, 2019 https://www.who.int/ru/news-room/fact-sheets/detail/autism-spectrum-disorders (Date of access: 02.05.2021)
11. A peer-reviewed article on the SCERTS® model, published in Infants & Young Children in October, 2003 http://www.scerts.com/. Date of access: (17.05.2021)
12. Bachmann C.J., Gerste B., Hoffmann F. Diagnoses of autism spectrum disorders in Germany: Time trends in administrative prevalence and diagnostic stability. Autism. 2018 22(3): 283-290. https://doi.org/10.1177/1362361316673977
13. Baron-Cohen S., Scott F.J., Allison C., Williams J., Bolton P., Matthews F.E., Brayne C. Prevalence of autism-spectrum conditions: UK school-based population study. Br J Psychiatry. 2009. 194(6): 500-509. https://doi.org/10.1192/bjp.bp.108.059345
14. Bishop S.L. et al. Diagnostic assessment // Autism spectrum disorders in infants and toddlers. Diagnosis, assessment, and treatment / ed. by Chawarska K., Klin A., Volkmar F. R. – New York: Guilford Press, 2008. – C. 23-49
15. Bleuler E. Dementia Praecox oder Gruppe der Schizophrenien. Leipzig, Germany: Deuticke; 1911 -T4.
16. «Childhood Autism Rating Scale» – CARS Second Edition by Eric Schopler, Mary E. Van Bourgondien, Glenna Janette Wellman, and Steven R. Lov, Jan 1, 2010
17. Chawarska K, Klin A, Paul R, Macari S, Volkmar F. A prospective study of toddlers with ASD: short-term diagnostic and cognitive outcomes. J Child Psychol Psychiatry. 2009. 50(10):1235-2345. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2009.02101.x
18. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. American Psychiatric Association. 2013. 212 р.
19. Fombonne E. Epidemiological surveys of autism and other pervasive developmental disorders: an update. J Autism Dev Disord. 2003. 33: 365–82
20. ICD-11 for Mortality and Morbidity Statistics (Version : 05/2021) https://icd.who.int/browse11/l-m/en (Date of access: 02.06.2021)
21. Kleinman J.M., Ventola P.E., Pandey J., Verbalis A.D., Barton M., Hodgson S., Green J., Dumont-Mathieu T., Robins D.L., Fein D. Diagnostic stability in very young children with an autism spectrum disorder. J Autism Dev Disord. 2008 38(4): 606-615. https://doi.org/10.1007/s10803-007-0427-8
22. Le Couteur A., Haden G., Hammal D., McConachie H. Diagnosing autism spectrum disorders in pre-school children using two standardised assessment instruments: the ADI-R and the ADOS. J Autism Dev Disord. 2008 Feb. 38(2):362-72. doi:10.1007/s10803-007-0403-3. Epub 2007 Jun 29. PMID: 17605097.
23. Lord С, Rutter M. et al. Autism Diagnostic Observation Schedule Second Edition (ADOS -II) https://www.wpspublish.com/ados-2-autism-diagnostic-observation-schedule-second-edition (Date of access: 10.05.2021)
24. Lord C., Rutter M., DiLavore P.C., Risi S. Autism Diagnostic Observation Schedule (WPS ed.) manual. Los Angeles, CA: Western Psychological Services; 1999, p. 52
25. Maenner M.J., Shaw K.A., Baio J., et al. Prevalence of Autism Spectrum Disorder Among Children Aged 8 Years - Autism and Developmental Disabilities Monitoring Network, 11 Sites, United States, 2016. MMWR Surveill Summ 2020. 69 (No.SS-4):1-12. DOI: https://dx.doi.org/10.15585/mmwr.ss6904a1external%20icon
26. Marianne Barton, Diana L. Robins, Deborah Fein, Modified Checklist for Autism in Toddlers, Revised, with Follow-Up (M-CHAT-R/F) www.mchatscreen.com (Date of access: 12.05.2021)
27. National Institute for Health and Clinical Excellence, Autism: Recognition, Referral, Diagnosis and Management of Adults on the Autism Spectrum. 2012 https://www.nice.org.uk/guidance/cg142 (Date of access: 12.06.2021)
28. Ofner M., Coles A., Decou M.L., et al. Autism spectrum disorder among children and youth in Canada 2018. Ottawa, Canada: Public Health Agency of Canada; 2018. -p. 42
29. Gary B. Mesibov, Victoria Shea, Eric Schopler, The TEACCH Approach to Autism Spectrum Disorders (Issues in Clinical Child Psychology S) 2004th ISBN-13: 978-0306486463 https://teacch.com.
30. Williams J.G. Systematic review of prevalence studies of autism spectrum disorders. Archives of Disease in Childhood, 2005. 91(1), 8–15. doi:10.1136/adc.2004.062083
31. Wiggins L.D., Baio J., Schieve L., Lee L.C., Nicholas J., Rice C.E. Retention of autism spectrum diagnoses by community professionals: findings from the autism and developmental disabilities monitoring network, 2000 and 2006. J Dev Behav Pediatr. 2012. 33(5): 387-395. https://doi.org/10.1097/DBP.0b013e3182560b2f
32. Zander E., et al., The objectivity of the Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS) in naturalistic clinical settings. Eur Child Adolesc Psychiatry, 2016. 25(7): p. 769-80.
Көрген адамдардың саны: 153
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Касенова Г.Т., Садуакасова К.З., Исаева Р.Б. Аутизм туралы ілімнің негізгі ережелер дайджесті // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 5 (Т.23). Б. 194-202. doi 10.34689/SH.2021.23.5.021Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ