ОРТОДОНТИЯНЫҢ ҰЙЫМДАСТЫРУШЫЛЫҚ ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ МӘСЕЛЕЛЕРІ. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
Кіріспе: әлемнің барлық дерлік елдерінде тіс-жақ аномалияларының таралуы мен қарқындылығы тұрақты түрде өсіп келеді. Тіс-жақ аномалиялары тісжегі мен пародонт ауруларынан кейін зақымдану жиілігі бойынша үшінші орында. Аталып өткен жағдай, ортодонтиялық жабдықтардың шектеулі қаржыландырылуы мен едәуір қымбат болуы жағдайында, әртүрлі елдердегі ерсектерге де, балалалрға да ортодонтиялық көмек көрсетуді оңтайландыру қажеттілігін туындатады. Тіс-жақ жүйесі ауытқуларының эпидемиологиясын зерттеу, халыққа ортодонтиялық көмек көрсетуді оңтайландырудың маңызды мәселелерін шешуге мүмкіндік береді. Бұл мәселелер ортодонт дәрігерлерінің қажетті санын есептеуге, ортодонтиялық кабинеттер желісін ұйымдастыруға, емдеу, алдын алу іс-шараларын жоспарлауға әсерін тигізеді. Осы арада медициналық-әлеуметтік фактордың өсіп келе жатқан маңыздылығын, атап айтқанда, халыққа ортодонтиялық көмектің қол жетімділігін атап өткен жөн.
Мақсаты: балалар мен ересектердегі окклюзиялық стоматологиялық патологиялар болған кездегі ортодонтиялық көмектің өзектілік дәрежесін зерттеу, сонымен қатар ортодонтиялық күтімді уақтылы ұйымдастырудың маңыздылығы туралы мәселені атап өту.
Іздеу стратегиясы: әдебиеттерді іздеу Medline, PubMed, EMBASE, Web of Science, Google Scholar және e-library электронды базаларында жүргізілді (халыққа ортодонтиялық көмек; окклюзияны бағалауға арналған стоматологиялық индекстер; стоматологиялық жүйе ауытқуларының эпидемиологиясын зерттеу). Іздеу тереңдігі 35 жылды құрады (1986 жылдан 2021 жылға дейін). Біздің зерттеуіміздің мақсаттарына сәйкес келетін 59 жарияланым анықталды.
Нәтижелері мен талқылаулары: в обзоре проанализированы результаты ключевых клинических исследований относительно реализация ортодонтической помощи в Республике Казахстан и за рубежом. шолуда Қазақстан Республикасы мен шет елдердегі ортодонтиялық көмекті іске асыруға қатысты маңызды клиникалық зерттеулердің нәтижелері талданған. Ортодонтиялық емдеу қажеттілігін бағалаудың ең тиімді құралдарына талдау жасалды. Клиникалық қолдану тұрғысынан ең ыңғайлы және қарапайым ICON индексі екендігі анықталды. Науқастардың өмір сүру сапасын ескере отырып, ортодонтиялық емдеу нәтижелеріне қойылатын критерийлер көрсетілген.
Қорытындылар: бүгінгі таңда окклюзиялық стоматологиялық патологиялар үшін ортодонтиялық күтімді тағайындау – балалар мен ересектер арасында жоғары өзектілікке ие. Эстетикалық әсерге қол жеткізуге мүмкіндік беретіндіктен, тірек-қимыл жүйесіне жалпы терапиялық әсер етеді және асқынулардың дамуына жол бермейді. Тиімді ортодонтиялық емдеуді жоспарлау – денсаулық сақтау жүйесі тарапынан кешенді тәсілді және халықты алдын алу мақсаттарымен тұрақты хабардар етуді талап етеді. Бүгінгі таңда Қазақстан Республикасында ортодонтиялық қызметті оңтайландыру қажет.
Кенжеш Р. Досматова1,4, https://orcid.org/0000-0001-6113-00X
Кобейсин Д. Алтынбеков2, https://orcid.org/0000-0002-4549-5268
Курал К. Куракбаев2, https://orcid.org/0000-0002-8117-6846
Игорь В. Токаревич3, https://orcid.org/0000-0003-2855-5975
Ардак М. Ауезова1, https://orcid.org/0000-0001-5620-1651
Ардак Н. Нурбакыт1, https://orcid.org/0000-0002-4854-6809
Наталья Е. Глушкова4, https://orcid.org/0000-0003-1400-8436
1 «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстан медицина университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Қазақ ұлттық медицина университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы
3 Беларусь мемлекеттік медицина университеті, Минск қ., Беларус Республикасы;
4 әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Багненко Н.М. и др. Определение первоочередной нуждаемости в ортодонтическом лечении детей школьного возраста в ленинградской области // Стоматология. 2016. № 2 (95). С. 48–53.
2. Вахней С.Н. Ошибки и осложнения в ортодонтии. Часть II // Ортодонтия. 2015. № 55 (4). С. 33–37.
3. Восканян А.Р., Алексеенко С.Н., Аюпова Ф.С. Проблемы и перспективы оказания помощи детям с зубочелюстными аномалиями // Медицинский Вестник Северного Кавказа. 2016. № 11 (16). С. 452–456.
4. Гонтарев С.Н., Саламатина О.А. Распространенность зубочелюстных аномалий и дефектов зубных рядов у детей и подростков Белгородского региона. Оценка состояния ортодонтической помощи населению // Научные ведомости. Серия Медицина. Фармация. 2011. № 105 (10). С. 212–217.
5. Ермуханова Г.Т. и др. Особенности клинического течения пародонтитов у детей и подростков с зубочелюстными аномалиями // Медицина. 2017. № 186 (12). С. 62–65.
6. Жармагамбетова А.Г., Тулеутаева С.Т. Определение нуждаемости в ортодонтическом лечении у 12-летних детей // Медицина и экология. 2018. № 4 (89). С. 69–72.
7. Жумабеков А.И., Калбаев А.А. Совершенствование и пути оптимизации организации ортодонтического звена стоматологической службы // Современная медицина: актуальные вопросы. 2016. № 46 (2-3). С. 78–83.
8. Ипполитов Ю.А. и др. Принципы интерсептивной терапии в ортодонтии // Международный журнал экспериментального образования. 2015. № 8. С. 204–205.
9. Колесник К.А. и др. Нуждаемость детей регионов Крыма с разным уровнем медико- социальных условий в ортодонтическом лечении // Стоматология. 2018. № 4 (97). С. 55–57.
10. Лапина А.К. и др. К вопросу о заполнении врачами ортодонтами медицинских карт при диагностике зубочелюстных аномалий и деформаций // Российский медико-биологический вестник имени академика И.П. Павлова. 2017. № 2 (25). С. 279–288.
11. Митин Н.Е., Тихонов В.Э., Гришин М.И. Влияние стоматологического ортодонтического лечения на самооценку и качество жизни стоматологических пациентов // Медико-Фармацевтический Журнал «Пульс». 2015. № 4 (17). С. 349–353.
12. Нигматов Р.Н., Нигматова И.М., Нодирхонова М.О. Влияние заболеваний опорно-двигательного аппарата на зубочелюстную систему детей в периоде сменного прикуса (обзорная статья) // Вестник КазНМУ. 2021. № 1. С. 1–6.
13. Нигай Г.А. Совершенствование ортодонтической помощи детям и подросткам г.Алматы с зубочелюстными аномалиями в современных условиях: дис. к-та мед. Наук. 2010. 130 с.
14. Рузуддинов С.Р., Лобанов Ю.С., Седунов А.А. Этиология и клиника дефектов в зубных рядах - Параграф - WWW [Electronic resource]. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31038079#pos=6;-108 (accessed: 20.05.2021).
15. Свириденкова Е.С., Бойкова Е.И. Распространенность зубочелюстных аномалий и патологии мягких тканей у детей младшего школьного возраста // Евразийский союз ученых. 2015. № 20 (11). С. 110–113.
16. Спицына О.Б., Трезубов В.Н., Трезубов В.В. Система экспертной оценки качества ортодонтического лечения пациентов с зубочелюстными аномалиями // Ученые записки СПбГМУ им. Акад. И. П. Павлова. 2015. № 2 (22). С. 41–43.
17. Чабан A.B., Вдовенко E.С., Шевченко О.Л. Социологическое исследование мнения населения Дальнего Востока о возможностях и необходимости ортодонтического лечения // Дальневосточный медицинский журнал. 2009. № 3. С. 76–78.
18. Чабан А.В., Капитоненко Н.А. Организация ортодонтической помощи населению на уровне субъекта федерации (на примере Хабаровского края) // Дальневосточный медицинский журнал. 2014. № 2. С. 57–60.
19. Чабан А.В., Щепин В.О., Кораблев В.Н. Организация контроля качества ортодонтической помощи населению // Проблемы социальной гигиены, здравоохранения и истории медицины. 2015. № 2 (23). С. 22–26.
20. Черноморенко Н.С. Сравнение применения индексной оценки аномалий прикуса: анализ и оценка ранее проведенных исследований // Современная наука актуальные проблемы теории и практики. Серия естественные и технические науки. 2019. С. 200–205.
21. Чуйкин С.В. и др. Организация ортодонтической помощи населению. Уфа: ГБОУ ВПО БГМУ Минздрава России, 2014. 82 с.
22. Шамсидинов А.Т. и др. Распространенность и структура зубочелюстной патологии у детей и подростков г. Душанбе и необходимость в их коррекции // Вестник последипломного образования в сфере здравоохранения. 2015. № 4. С. 49–52.
23. Шарипова С.К., Кыдралиева К.С. Организация ортодонтической помощи детскому населению // Вестник КазНМУ. 2013. № 2 (4). С. 204–205.
24. Щепин В.О. и др. Нормативное правовое обеспечение ортодонтической помощи населению на уровне субъекта федерации // Проблемы социальной гигиены, здравоохранения и истории медицины. 2015. № 2 (23). С. 3–5.
25. 85 процентов казахстанских детей страдают кариесом - КН [Electronic resource]. URL: https://kstnews.kz/news/education/item-504 (Дата обращения: 20.05.2021).
26. Agarwal A. An Overview of Orthodontic Indices // World J. Dent. 2012. № 1 (3). P. 77–86.
27. Al-Bitar Z.B. et al. Bullying among Jordanian schoolchildren, its effects on school performance, and the contribution of general physical and dentofacial features // Am. J. Orthod. Dentofac. Orthop. American Association of Orthodontists, 2013. № 6 (144). P. 872–878.
28. Alkhatib M.N. et al. Ethnic variations in orthodontic treatment need in London schoolchildren // BMC Oral Health. 2005. № 1 (5). P. 8.
29. Alrashed M., Alqerban A. The relationship between malocclusion and oral health-related quality of life among adolescents: a systematic literature review and meta-analysis // Eur. J. Orthod. 2021. № 2 (43). P. 173–183.
30. Badran S.A. The effect of malocclusion and self-perceived aesthetics on the self-esteem of a sample of Jordanian adolescents // Eur. J. Orthod. 2010. № 6 (32). P. 638–644.
31. Banu A. et al. Dental health between self-perception, clinical evaluation and body image dissatisfaction – a cross-sectional study in mixed dentition pre-pubertal children // BMC Oral Health. 2018. № 1 (18). P. 74.
32. Bellot-Arcis C. et al. Orthodontic treatment need in a Spanish young adult population // Med. Oral Patol. Oral y Cir. Bucal. 2012. № 4 (17). P. 638–643.
33. Benson P.E., Javidi H., Dibiase A.T. What is the value of orthodontic treatment? // Br. Dent. J. 2015. № 3 (218). P. 185–190.
34. Borzabadi-Farahani A. A review of the evidence supporting the aesthetic orthodontic treatment need indices // Prog. Orthod. Elsevier Srl, 2012. № 3 (13). P. 304–313.
35. Borzabadi-Farahani A. An Overview of Selected Orthodontic Treatment Need Indices // Princ. Contemp. Orthod. 2011. № 2 (12). P. 132–142.
36. Brook P.H., Shaw W.C. The development of an index of orthodontic treatment priority // Eur. J. Orthod. 1989. № 3 (11). P. 309–320.
37. Burden D.J., Holmes A. The need for orthodontic treatment in the child population of the United Kingdom // Eur. J. Orthod. 1994. № 5 (16). P. 395–399.
38. Chen M. et al. Impact of malocclusion on oral health-related quality of life in young adults // Angle Orthod. 2015. № 6 (85). P. 986–991.
39. Chikaodi O. et al. Bullying, its effects on attitude towards class attendance and the contribution of physical and dentofacial features among adolescents in Northern Nigeria // Int. J. Adolesc. Med. Health. 2019. № 2 (31). P. 3–10.
40. Cons N. C., Jenny J K.F.J. DAI--the dental aesthetic index (Book, 1986) [WorldCat.org] [Electronic resource].
41. Dimberg L. et al. Prevalence and change of malocclusions from primary to early permanent dentition: A longitudinal study // Angle Orthod. 2015. № 5 (85). P. 728–734.
42. Dimberg L., Arnrup K., Bondemark L. The impact of malocclusion on the quality of life among children and adolescents: A systematic review of quantitative studies // Eur. J. Orthod. 2015. № 3 (37). P. 238–247.
43. Ghafari M. et al. The global prevalence of dental healthcare needs and unmet dental needs among adolescents: a systematic review and meta-analysis // Epidemiol Heal. 2019. № 41. P. 1–13.
44. Giannakopoulos N.N. et al. Neuromuscular Interaction of Jaw and Neck Muscles During Jaw Clenching // J. Orofac. Pain. 2013. № 1 (27). P. 61–71.
45. Giannakopoulos N.N., Schindler H.J., Hellmann D. Co-contraction behaviour of masticatory and neck muscles during tooth grinding // J. Oral Rehabil. 2018. № 7 (45). P. 504–511.
46. Kallunki J. et al. Oral health-related quality of life among children with excessive overjet or unilateral posterior crossbite with functional shift compared to children with no or mild orthodontic treatment need // Eur. J. Orthod. 2019. № 2 (41). P. 111–116.
47. Kasparaviciene K. et al. The prevalence of malocclusion and oral habits among 5-7-year-old children // Med. Sci. Monit. 2014. (20). P. 2036–2042.
48. Klostermann I. et al. Relationship between back posture and early orthodontic treatment in children // Head Face Med. Head & Face Medicine, 2021. № 1 (17). P. 1–8.
49. Kragt L. et al. The impact of malocclusions on oral health-related quality of life in children—a systematic review and meta-analysis // Clin. Oral Investig. Clinical Oral Investigations, 2016. № 8 (20). P. 1881–1894.
50. Krooks L. [et al.]. Prevalence of malocclusion traits and orthodontic treatment in a Finnish adult population // Acta Odontol. Scand. 2016. № 5 (74). P. 362–367.
51. Lochib S. et al. Occlusal characteristics and prevalence of associated dental anomalies in the primary dentition // J. Epidemiol. Glob. Health. Ministry of Health, Saudi Arabia, 2015. № 2 (5). P. 151–157.
52. Mandall N. A. et al. Perceived aesthetic impact of malocclusion and oral self-perceptions in 14-15-year-old Asian and Caucasian children in Greater Manchester // European Journal of Orthodontics. 2000. № 2 (22). C. 175–183.
53. Martins-Júnior P.A., Marques L.S., Ramos-Jorge M.L. Malocclusion: Social, functional and emotional influence on children // J. Clin. Pediatr. Dent. 2012. № 1 (37). P. 103–108.
54. Meeran N.A. Iatrogenic possibilities of orthodontic treatment and modalities of prevention // J Orthod Sci. 2013. № 2 (3). P. 73-86.
55. Parrini S. et al. Postural changes in orthodontic patients treated with clear aligners: A rasterstereographic study // J. Electromyogr. Kinesiol. 2018. № 38. P. 44–48.
56. Piassi E. et al. The impact of mixed dentition malocclusion on the oral health-related quality of life for children and their families: A case-control study // J. Clin. Pediatr. Dent. 2019. № 3 (43). P. 211–217.
57. Price J. et al. Socioeconomic disparities in orthodontic treatment outcomes and expenditure on orthodontics in England’s state-funded National Health Service: A retrospective observational study // BMC Oral Health. BMC Oral Health, 2017. № 1 (17). P. 1–9.
58. Sá-Pinto A.C. et al. Association between malocclusion and dental caries in adolescents: a systematic review and meta-analysis // Eur. Arch. Paediatr. Dent. Springer Berlin Heidelberg, 2018. № 2 (19). P. 73–82.
59. Sardenberg F. et al. Malocclusion and oral health-related quality of life in Brazilian school children: A population-based study // Angle Orthod. 2013. № 1 (83). P. 83–89.
60. Seehra J. et al. Bullying in orthodontic patients and its relationship to malocclusion, selfesteem and oral health-related quality of life // J. Orthod. 2011. № 4 (38). P. 247–256.
61. Singh A., Peres M.A., Watt R.G. The Relationship between Income and Oral Health: A Critical Review // J. Dent. Res. 2019. № 8 (98). P. 853–860.
62. Taghavi Bayat J. et al. Daily life impact of malocclusion in Swedish adolescents: A grounded theory study // Acta Odontol. Scand. 2013. № 3–4 (71). P. 792–798.
63. Tolessa M., Singel A.T., Merga H. Epidemiology of orthodontic treatment need in southwestern Ethiopian children: A cross sectional study using the index of orthodontic treatment need // BMC Oral Health. BMC Oral Health, 2020. № 1 (20). P. 1–6.
64. Tristão S.K.P.C. et al. Is there a relationship between malocclusion and bullying? A systematic review // Prog. Orthod. Progress in Orthodontics, 2020. № 21 (1). https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7459069/ (дата обращения: 19.05.2021).
65. Vedovello S.A.S. et al. Association between malocclusion and the contextual factors of quality of life and socioeconomic status // Am. J. Orthod. Dentofac. Orthop. 2016. № 1 (150). P. 58–63.
References [1-25]:
1. Bagnenko N.M. et al. Opredelenie pervoocherednoi nuzhdaemosti v ortodonticheskom lechenii detei shkol'nogo vozrasta v leningradskoi oblasti [Determination of the priority need for orthodontic treatment of schoolchildren in the Leningrad region]. Stomatologiya [Dentistry]. 2016. № 2 (95). pp. 48–53. [in Russian]
2. Vahnej S.N. Oshibki i oslozhneniya v ortodontii. Chast' II [Errors and complications in orthodontics]. Ortodontiya [Orthodontics]. 2015. №55 (4). pp. 33–37. [in Russian
3. Voskanjan A.R., Alekseenko S.N. Problemy i perspektivy okazaniya pomoshchi detyam s zubochelyustnymi anomaliyami [Problems and prospects of helping children with dentoalveolar anomalies]. Meditsinskii Vestnik Severnogo Kavkaza [Medical Bulletin of the North Caucasus]. 2016. № 11(16). pp. 452-456. [in Russian
4. Gontarev S.N., Salamatina O.A. Rasprostranennost' zubochelyustnykh anomalii i defektov zubnykh ryadov u detei i podrostkov Belgorodskogo regiona. Otsenka sostoyaniya ortodonticheskoi pomoshchi naseleniyu [Prevalence of dentoalveolar anomalies and dentition defects in children and adolescents in the Belgorod region. Assessment of the state of orthodontic care for the population]. Nauchnye vedomosti. Seriya Meditsina. Farmatsiya. [Scientific statements. Medicine series. Pharmacy]. 2011. № 105 (10). pp. 212–217. [in Russian
5. Ermuhanova G. T. et al. Osobennosti klinicheskogo techeniya parodontitov u detei i podrostkov s zubochelyustnymi anomaliyami [Features of the clinical course of periodontitis in children and adolescents with dentoalveolar anomalies]. Meditsina [Medicine]. 2017. № 186 (12). pp. 62–65. [in Russian
6. Zharmagambetova A.G., Tuleutaeva S.T. Opredelenie nuzhdaemosti v ortodonticheskom lechenii u 12-letnikh detei [Determination of the need for orthodontic treatment in 12-year-old children]. Meditsina i ekologiya [Medicine and Ecology]. 2018. (4). pp. 69–72. [in Russian
7. Zhumabekov A.I., Kalbaev A.A. Sovershenstvovanie i puti optimizatsii organizatsii ortodonticheskogo zvena stomatologicheskoi sluzhby [Improvement and ways of optimizing the organization of the orthodontic unit of the dental service]. Sovremennaya meditsina: aktual'nye voprosy [Modern medicine: topical issues]. 2016. № 46 (2–3). pp. 78–83. [in Russian
8. Ippolitov Ju.A. et al. Printsipy interseptivnoi terapii v ortodontii [Principles of interceptive therapy in orthodontics]. Mezhdunarodnyi zhurnal eksperimental'nogo obrazovaniya. [International Journal of Experimental Education]. 2015. № 8. pp. 204–205. [in Russian
9. Kolesnik K.A. et al. Nuzhdaemost' detei regionov Kryma s raznym urovnem mediko- sotsial'nykh uslovii v ortodonticheskom lechenii. [The need for orthodontic treatment in children of the Crimean regions with different levels of medical and social conditions]. Stomatologiya [Dentistry]. 2018. № 4 (97). pp. 55–57. [in Russian
10. Lapina A.K. et al. K voprosu o zapolnenii vrachami ortodontami meditsinskikh kart pri diagnostike zubochelyustnykh anomalii i deformatsii [On the issue of filling out medical records by orthodontists in the diagnosis of dentoalveolar anomalies and deformities]. Rossiiskii mediko-biologicheskii vestnik imeni akademika I.P. Pavlova [Russian medico-biological bulletin named after academician I.P. Pavlova]. 2017. № 2 (25). pp. 279–288. [in Russian
11. Mitin N.E., Tihonov V.Je., Grishin M.I. Vliyanie stomatologicheskogo ortodonticheskogo lecheniya na samootsenku i kachestvo zhizni stomatologicheskikh patsientov [Influence of dental orthodontic treatment on self-esteem and quality of life of dental patients]. Mediko-Farmatsevticheskii Zhurnal «Pul's» [Mediko-Pharmaceutical Journal «Pulse»]. 2015. № 4 (17). pp. 349–353. [in Russian
12. Nigmatov R.N., Nigmatova I.M., Nodirhonova M.O. Vliyanie zabolevanii oporno-dvigatel'nogo apparata na zubochelyustnuyu sistemu detei v periode smennogo prikusa (obzornaya stat'ya). [The impact of diseases of the musculoskeletal system on the dentition of children in the period of mixed bite (review article)]. Vestnik KazNMU [Vestnik KazNMU]. 2021. № 1. P. 1–6. [in Russian
13. Nigay G.A. Sovershenstvovanie ortodonticheskoi pomoshchi detyam i podrostkam g. Almaty s zubochelyustnymi anomaliyami v sovremennykh usloviyakh: dis. kand med. nauk [Improvement of orthodontic care for children and adolescents in Almaty with dentoalveolar anomalies in modern conditions: dis.]. 2010. 130 p. [in Russian
14. Ruzuddinov S.R., Lobanov Yu.S., Sedunov A.A. Etiologiya i klinika defektov v zubnykh ryadakh - [Etiology and clinic of defects in the dentition]. Paragraf [Electronic resource]. URL: https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=31038079#pos=6;-108 (accessed: 20.05.2021). [in Russian
15. Sviridenkova E.S., Bojkova E.I. Rasprostranennost' zubochelyustnykh anomalii i patologii myagkikh tkanei u detei mladshego shkol'nogo vozrasta. [The prevalence of dentoalveolar anomalies and soft tissue pathology in primary school children]. Evraziiskii soyuz uchenykh [Eurasian Union of Scientists]. 2015. № 20 (11). pp. 110–113. [in Russian
16. Spicyna O.B., Trezubov V.N., Trezubov V.V. Sistema ekspertnoi otsenki kachestva ortodonticheskogo lecheniya patsientov s zubochelyustnymi anomaliyami [The system of expert evaluation of the quality of orthodontic treatment of patients with dentoalveolar anomalies]. Uchenye zapiski SPbGMU im. Akad. I.P. Pavlova [Scientific notes of SPbSMU academician I. P. Pavlov]. 2015. № 2 (22). P. 41–43. [in Russian
17. Chaban A. B., Vdovenko E. S., Shevchenko O. L. Sotsiologicheskoe issledovanie mneniya naseleniya Dal'nego Vostoka o vozmozhnostyakh i neobkhodimosti ortodonticheskogo lecheniya [Sociological research of the opinion of the population of the Far East on the possibilities and necessity of orthodontic treatment]. Dal'nevostochnyi meditsinskii zhurnal [Far Eastern Medical Journal]. 2009. №3. pp. 76–78. [in Russian
18. Chaban A.V., Kapitonenko N.A. Organizatsiya ortodonticheskoi pomoshchi naseleniyu na urovne sub"ekta federatsii (na primere Khabarovskogo kraya) [Organization of orthodontic care for the population at the level of a constituent entity of the federation (on the example of the Khabarovsk Territory)]. Dal'nevostochnyi meditsinskii zhurnal [Far Eastern Medical Journal]. 2014. № 2. pp. 57–60. [in Russian
19. Chaban A.V., Shhepin V.O., Korablev V.N. Organizatsiya kontrolya kachestva ortodonticheskoi pomoshchi naseleniyu [Organization of quality control of orthodontic care for the population]. Problemy sotsial'noi gigieny, zdravookhraneniya i istorii meditsiny [Problems of social hygiene, health care and history of medicine]. 2015. № 2 (23). pp. 22–26. [in Russian
20. Chernomorenko N.S. Sravnenie primeneniya indeksnoi otsenki anomalii prikusa: analiz i otsenka ranee provedennykh issledovanii [Comparison of the use of the index assessment of bite anomalies: analysis and evaluation of previous studies]. Sovremennaya nauka aktual'nye problemy teorii i praktiki. Seriya estestvennye i tekhnicheskie nauki [Modern science: actual problems of theory and practice. Series: natural and technical sciences]. 2019. pp. 200–205. [in Russian
21. Chujkin S.V. et al. Chuikin S.V., Averyanov S.V., Snetkova T.V., Akateva G.G., Chuikin O.S. Organizatsiya ortodonticheskoi pomoshchi naseleniyu [Organization of orthodontic care for the population. Ufa: Publishing house of the State Budgetary Educational Institution of Higher Professional Education BSMU of the Ministry of Health of Russia], 2014. 82 p. [in Russian
22. Shamsidinov A.T. et al. Rasprostranennost' i struktura zubochelyustnoi patologii u detei i podrostkov g. Dushanbe i neobkhodimost' v ikh korrektsii [The prevalence and structure of dentoalveolar pathology in children and adolescents in Dushanbe and the need for their correction]. Vestnik poslediplomnogo obrazovaniya v sfere zdravookhraneniya [Bulletin of Postgraduate Education in Healthcare]. 2015. № 4. pp. 49–52. [in Russian
23. Sharipova S.K., Kydralieva K.S. Organizatsiya ortodonticheskoi pomoshchi detskomu naseleniyu [Organization of orthodontic care for children]. Vestnik KazNMU [Vestnik KazNMU]. 2013. № 2 (4). P. 204–205.
24. Shhepin V.O. et al. Normativnoe pravovoe obespechenie ortodonticheskoi pomoshchi naseleniyu na urovne sub"ekta federatsii [Regulatory legal support of orthodontic care to the population at the level of a constituent entity of the Federation]. Problemy sotsial'noi gigieny, zdravookhraneniya i istorii meditsiny. [Problems of social hygiene, health care and history of medicine]. 2015. № 2 (23). pp. 3–5. [in Russian
25. 85 protsentov kazakhstanskikh detei stradayut kariesom [85 percent of Kazakhstani children suffer from dental caries] CN [Electronic resource]. URL: https://kstnews.kz/news/education/item-504 (accessed: 20.05.2021). [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 159
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Досматова К.Р., Алтынбеков К.Д., Куракбаев К.К., Токаревич И.В., Ауезова А.М., Нурбакыт А.Н., Глушкова Н.Е. Ортодонтияның ұйымдастырушылық-эпидемиологиялық мәселелері. Әдебиеттерге шолу // Наука и Здравоохранение. 2021. 5(Т.23). С. 224-235. doi 10.34689/SH.2021.23.5.024Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ