COVID-19 НЕГІЗГІ КЛИНИКАЛЫҚ-ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРЫНА ШОЛУ
Кіріспе. SARS-CoV-2 (Severe acute respiratory syndrome-related coronavirus 2) - қабықшал бір тізбекті ( + ) РНҚ вирусы. Алғаш рет 2019 жылдың соңында анықталды, COVID-19 қауіпті жоғары жұқпалы жұқпалы ауруды тудырады. Қазақстанда COVID-19 жұқтырудың алғашқы жағдайы 2020 жылғы 13 наурызда тіркелді. Пайда болған респираторлық патогенді анықтау және тарату оның негізгі эпидемиологиялық, клиникалық және вирусологиялық сипаттамаларына, атап айтқанда, оның популяция арасында таралу қабілетіне және вируленттілігіне (жағдайлар мен ауырлықтың арақатынасы) қатысты белгісіздікпен бірге жүреді. Сонымен бірге, бүгінгі таңда ғалымдар бүкіл әлем бойынша коронавирустық геномдардың таратылатын және таратылмайтын аймақтарында көптеген мутациялардың болуын анықтады. Вирус геномының мутациясы және оның жаңа штамдарының таралуы қазіргі уақытта жалғасуда. Вирустың генетикалық эволюциясын, оның географиялық сипаттамалары мен тұрақтылығын түсіну және бақылау аурудың таралуына қарсы тұру үшін, әсіресе барлық айналымдағы штаммдарды қамтитын әмбебап вакцинаны жасау үшін өте маңызды.
Көптеген жаңа тыныс алу қоздырғыштары сияқты, вирустың негізгі эпидемиологиялық, клиникалық параметрлері және індеттің динамикасы белгісіз. Сондай-ақ, COVID-19 ағымының сипатына және аурудың ауыртпалығын төмендетуге әсер ететін асқынулардың дамуына әсер ететін факторлар зерттелмеген.
Шолудың мақсаты: аурудың клиникалық-эпидемиологиялық сипаттамаларының кең спектрі бойынша ақпарат алу үшін зерттеулерге шолу жасау, COVID-19 бар пациенттерде асқынулардың өту механизмін бағалау.
Іздеу стратегиясы: іздеу «clinical characteristics», «covid-19 epidemiology» OR «coronavirus disease epidemiology of coronavirus disease», «covid-19 risk factors», «covid-19 complications», «covid-19 close contacts of COVID-19», «basic covid-19 reproductive number» түйінді сөздер арқылы PubMed, Scopus, ScienceDirect, Elsevier мәліметтер базалары арқылы жүргізілді. Барлығы 2020 және 2021 жылдардағы 100 мақала қаралды, олардың ішінен іздеу тақырыбы бойынша 82 мақала таңдалды. Аурудың патогенезі, коронавирустық инфекцияны емдеу, жануарлардағы аурудың дамуы, жүкті әйелдерде және медицина қызметкерлерінде аурудың барысы туралы нақты мәселелерді қарастыратын мақалалар алынып тасталды.
Іздеу нәтижесі: Орталық Азия, Еуропа және АҚШ елдері авторларының 82 мақаласы талданды, онда коронавирустық инфекцияның негізгі клиникалық-эпидемиологиялық сипаттамалары анықталды. Сонымен, байланыс сәтінен бастап симптомдар пайда болғанға дейінгі уақыт орташа есеппен 2-ден 7 күнге дейін. Инфекция жұқтырған адамдарда жиі кездесетін жалпы клиникалық белгілер: қызба (бәрі бірдей емес), жөтел, жұлдыру, бас ауруы, шаршау, миалгия және тыныс алу сияқты белгілер болды. Пациенттерде артериялық гипертензия (21,1%, 95% CI: 13,0–27,2%) және қант диабеті (9,7%, 95% CI: 7,2–12,2%), жүрек–қан тамырлары аурулары (8,4%, 95% CI: 3,8-13,8%) және тыныс алу жүйесінің аурулары (1,5%, 95% CI: 0,9–2,1%) сияқты ілеспе аурулардың болуы қарқынды терапия бөлімшелеріне емдеуге жатқызу мүмкіндігін арттырды.
Эльмира К. Кайдар1, http://orcid.org/0000-0003-1331-9152
Маржан А. Даулетьярова2, http://orcid.org/0000-0001-8178-4051
«Астана медицина университеті» КЕАҚ,
1 Қоғамдық денсаулық сақтау және эпидемиология кафедрасы,
2 Қоғамдық денсаулық сақтау және менеджмент кафедрасы,
Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы.
1. Abdollahi I. [и др.]. Can initial chest CT scan predict status and clinical outcomes of COVID-19 infection? A retrospective cohort study // Egyptian Journal of Radiology and Nuclear Medicine. 2021. № 1 (52). С.5-15.
2. Aghaali M. [и др.]. Estimation of the serial interval and basic reproduction number of COVID-19 in Qom, Iran, and three other countries: A data-driven analysis in the early phase of the outbreak // Transboundary and Emerging Diseases. 2020. № 6 (67). C. 2860–2868.
3. Alouane T. [и др.]. Genomic diversity and hotspot mutations in 30,983 SARS-CoV-2 genomes: Moving toward a universal vaccine for the “confined virus”? // Pathogens. 2020. № 10 (9). C. 1–19.
4. Altan A., Karasu S. Recognition of COVID-19 disease from X-ray images by hybrid model consisting of 2D curvelet transform, chaotic salp swarm algorithm and deep learning technique // Chaos, Solitons and Fractals. 2020. (140). С.132-139.
5. Bai H. X. [и др.]. Performance of radiologists in differentiating COVID-19 from viral pneumonia on chest CT. 2020. С.46-54
6. Bao C. [и др.]. Coronavirus Disease 2019 (COVID-19) CT Findings: A Systematic Review and Meta-analysis // Journal of the American College of Radiology. 2020. № 6 (17). C. 701–709.
7. Bellino S. [и др.]. COVID-19 Disease Severity Risk Factors for Pediatric Patients in Italy // Pediatrics. 2020. № 4 (146).
8. Bi Q. [и др.]. Epidemiology and transmission of COVID-19 in 391 cases and 1286 of their close contacts in Shenzhen, China: a retrospective cohort study // The Lancet Infectious Diseases. 2020. № 8 (20). C. 911–919.
9. Bridwell R., Long B., Gottlieb M. Neurologic complications of COVID-19 // The American Journal of Emergency Medicine. 2020. № 7 (38). C. 1549.e3-1549.e7.
10. Buhat C. A. H. [и др.]. A mathematical model of COVID-19 transmission between frontliners and the general public // Network Modeling Analysis in Health Informatics and Bioinformatics. 2021. № 1 (10). С.120-132.
11. Chen N. [и др.]. Epidemiological and clinical characteristics of 99 cases of 2019 novel coronavirus pneumonia in Wuhan, China: a descriptive study // The Lancet. 2020. № 10223 (395). C. 507–513.
12. Choi S., Ki M. Estimating the reproductive number and the outbreak size of COVID-19 in Korea // Epidemiology and Health. 2020. (42). С.27-34.
13. Chong K. C. [и др.]. Monitoring disease transmissibility of 2019 novel coronavirus disease in Zhejiang, China // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (96). C. 128–130.
14. Chu D.K.W. [и др.]. Molecular Diagnosis of a Novel Coronavirus (2019-nCoV) Causing an Outbreak of Pneumonia // Clinical chemistry. 2020. № 4 (66). C. 549–555.
15. Cohen J.P., Morrison P., Dao L. COVID-19 Image Data Collection 2020. 380с.
16. Dahai Zhao [и др.]. A Comparative Study on the Clinical Features of Coronavirus 2019 (COVID-19) Pneumonia With Other Pneumonias // Clinical Infectious Diseases. 2020. № 15 (71). C. 756–761.
17. Daniel E.A. [и др.]. Pooled Testing Strategies for SARS-CoV-2 diagnosis: A comprehensive review // Diagnostic Microbiology and Infectious Disease. 2021. № 2 (101). C. 115432.
18. Ding W., Abdel-Basset M., Hawash H. RCTE: A reliable and consistent temporal-ensembling framework for semi-supervised segmentation of COVID-19 lesions // Information Sciences. 2021. (578). C. 559–573.
19. Elhazmi A. [и др.]. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and Middle East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-CoV) coinfection: A unique case series // Travel Medicine and Infectious Disease. 2021. (41). С.195-215.
20. Flaxman S. [и др.]. Estimating the effects of non-pharmaceutical interventions on COVID-19 in Europe // Nature. 2020. № 7820 (584). C. 257–261.
21. Gąsecka A. [и др.]. Thrombotic Complications in Patients with COVID-19: Pathophysiological Mechanisms, Diagnosis, and Treatment // Cardiovascular Drugs and Therapy. 2020. (8). C. 215–229.
22. Ge Y. [и др.]. The impact of social distancing, contact tracing, and case isolation interventions to suppress the COVID-19 epidemic: A modeling study // Epidemics. 2021. (36). С.48-54.
23. Hammad W.A. [и др.]. Severe acute respiratory syndrome (SARS) coronavirus-2 infection (COVID-19) in pregnancy – An overview // European Journal of Obstetrics and Gynecology and Reproductive Biology. 2021. (263). C. 106–116.
24. Han R. [и др.]. Early clinical and CT manifestations of coronavirus disease 2019 (COVID-19) Pneumonia // American Journal of Roentgenology. 2020. № 2 (215). C. 338–343.
25. Harapan B.N., Yoo H.J. Neurological symptoms, manifestations, and complications associated with severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease 19 (COVID-19) // Journal of Neurology. 2021. Т. 268. № 9. C. 3059–3071.
26. Hassan M.N. [и др.]. Mathematical modeling and Covid-19 forecast in Texas, USA: A prediction model analysis and the probability of disease outbreak // Disaster Medicine and Public Health Preparedness. 2021. С.252-256
27. He J.L. [и др.]. Diagnostic performance between CT and initial real-time RT-PCR for clinically suspected 2019 coronavirus disease (COVID-19) patients outside Wuhan, China // Respiratory Medicine. 2020. (168). С.98-15.
28. He Y. [и др.]. What can the neurological manifestations of COVID-19 tell us: a meta-analysis // Journal of Translational Medicine. 2021. № 1 (19).С.35-42.
29. Hong K. [и др.]. Re-estimation of basic reproduction number of COVID-19 based on the epidemic curve by symptom onset date // Epidemiology and Infection. 2021. С.76-82.
30. Huang C. [и др.]. Clinical features of patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China // The Lancet. 2020. № 10223 (395). C. 497–506.
31. Huang P. [и др.]. Use of chest CT in combination with negative RT-PCR assay for the 2019 novel coronavirus but high clinical suspicion // Radiology. 2020. Т. 295. № 1. C. 22–23.
32. Ishige T. [и др.]. Highly sensitive detection of SARS-CoV-2 RNA by multiplex rRT-PCR for molecular diagnosis of COVID-19 by clinical laboratories // Clinica Chimica Acta. 2020. (507). C. 139–142.
33. Islam M. R. [и др.]. Genome-wide analysis of SARS-CoV-2 virus strains circulating worldwide implicates heterogeneity // Scientific Reports. 2020. № 1 (10). С.58-64.
34. Jin Y. H. [и др.]. A rapid advice guideline for the diagnosis and treatment of 2019 novel coronavirus (2019-nCoV) infected pneumonia (standard version) // Military Medical Research. 2020. Т. 7. № 1. С.39-49.
35. Jing Q. L. [и др.]. Household secondary attack rate of COVID-19 and associated determinants // medRxiv : the preprint server for health sciences. 2020. С.47-54.
36. Kadiane-Oussou N. J. [и др.]. COVID-19: comparative clinical features and outcome in 114 patients with or without pneumonia (Nord Franche-Comte Hospital, France) // Microbes and Infection. 2020. № 10 (22). C. 622–625.
37. Khunti K. [и др.]. Is ethnicity linked to incidence or outcomes of covid-19? // The BMJ. 2020. (369).
38. Kim H., Hong H., Ho Yoon S. Diagnostic performance of ct and reverse transcriptase polymerase chain reaction for coronavirus disease 2019: A meta-analysis // Radiology. 2020. № 3 (296). C. E145–E155.
39. Klok F.A. [и др.]. Incidence of thrombotic complications in critically ill ICU patients with COVID-19 // Thrombosis Research. 2020. (191). C. 145–147.
40. Klok F.A. [и др.]. Confirmation of the high cumulative incidence of thrombotic complications in critically ill ICU patients with COVID-19: An updated analysis // Thrombosis Research. 2020. (191). C. 148–150.
41. Kong J.D., Tekwa E.W., Gignoux-Wolfsohn S.A. Social, economic, and environmental factors influencing the basic reproduction number of COVID-19 across countries // PLoS ONE. 2021. № 6 June (16). С.125-135.
42. Kucharski A.J. [и др.]. Early dynamics of transmission and control of COVID-19: a mathematical modelling study // The Lancet Infectious Diseases. 2020. № 5 (20). C. 553–558.
43. Kurokawa R. [и др.]. Standardized reporting systems of chest computed tomography in a population with low coronavirus disease 2019 prevalence: A retrospective comparative study // Heliyon. 2021. № 8 (7). C. e07743.
44. Lai C. C. [и др.]. Severe acute respiratory syndrome coronavirus 2 (SARS-CoV-2) and coronavirus disease-2019 (COVID-19): The epidemic and the challenges // International Journal of Antimicrobial Agents. 2020. № 3 (55). C. 105924.
45. Li J. [и др.]. Clinical characteristics of emergency surgery patients infected with coronavirus disease 2019 (COVID-19) pneumonia in Wuhan, China // Surgery (United States). 2020. № 3 (168). C. 398–403.
46. Li J. [и др.]. Clinical features of familial clustering in patients infected with 2019 novel coronavirus in Wuhan, China // Virus Research. 2020. (286). C. 198043.
47. Li M. M., Kuo T. T. Previewable Contract-Based On-Chain X-Ray Image Sharing Framework for Clinical Research // International Journal of Medical Informatics. 2021. (156). С.66-74
48. Liu J. [и др.]. The spatial transmission of SARS-CoV-2 in China under the prevention and control measures at the early outbreak // Archives of Public Health. 2021. № 1 (79). С.164-175.
49. Liu Y. [и др.]. The reproductive number of COVID-19 is higher compared to SARS coronavirus // Journal of Travel Medicine. 2020. № 2 (27). С.13-26.
50. Long C. [и др.]. Diagnosis of the Coronavirus disease (COVID-19): rRT-PCR or CT? // European Journal of Radiology. 2020. (126). С.178-186.
51. Luo L. [и др.]. Modes of Contact and Risk of Transmission in COVID-19: A Prospective Cohort Study 4950 Close Contact Persons in Guangzhou of China // SSRN Electronic Journal. 2020. С.165-174.
52. Ministry of Health of the Republic of Kazakhstab N. source Situation of COVID-19 in Kazakhstan, national source // https://www.coronavirus2020.kz/. (accessed 07.04.2021)
53. Ng M. Y. [и др.]. Imaging profile of the covid-19 infection: Radiologic findings and literature review // Radiology: Cardiothoracic Imaging. 2020. № 1 (2). С.-122-128.
54. Nieuwkoop C. van COVID-19 associated pulmonary thrombosis // Thrombosis Research. 2020. (191). C. 151.
55. Ortiz N. [и др.]. Epidemiologic findings from case investigations and contact tracing for first 200 cases of coronavirus disease, santa Clara County, California, USA // Emerging Infectious Diseases. 2021. № 5 (27). C. 1301–1308.
56. Pan A. [и др.]. Association of Public Health Interventions with the Epidemiology of the COVID-19 Outbreak in Wuhan, China // JAMA - Journal of the American Medical Association. 2020. № 19 (323). C. 1915–1923.
57. Pan D. [и др.]. The impact of ethnicity on clinical outcomes in COVID-19: A systematic review // EClinicalMedicine. 2020. (23). С.169-175
58. Pan Y. [и др.]. Initial CT findings and temporal changes in patients with the novel coronavirus pneumonia (2019-nCoV): a study of 63 patients in Wuhan, China // European Radiology. 2020. № 6 (30). C. 3306–3309.
59. Park Y. J. [и др.]. Development and utilization of a rapid and accurate epidemic investigation support system for covid-19 // Osong Public Health and Research Perspectives. 2020. № 3 (11). C. 118–127.
60. Phan T. Genetic diversity and evolution of SARS-CoV-2 // Infection, Genetics and Evolution. 2020. (81). C. 104260.
61. Rothan H.A., Byrareddy S.N. The epidemiology and pathogenesis of coronavirus disease (COVID-19) outbreak // Journal of Autoimmunity. 2020. (109). C. 102433.
62. Kannan S. [и др.]. COVID-19 (Novel Coronavirus 2019) – recent trends. 2020. С.2006-2011
63. Shang Y. [и др.]. Clinical characteristics and changes of chest CT features in 307 patients with common COVID-19 pneumonia infected SARS-CoV-2: A multicenter study in Jiangsu, China // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (96). C. 157–162.
64. Shim E. [и др.]. Transmission potential and severity of COVID-19 in South Korea // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (93). C. 339–344.
65. Simpson S. [и др.]. Radiological society of North America expert consensus document on reporting chest CT findings related to COVID-19: Endorsed by the society of thoracic radiology, the American college of radiology, and RSNA // Radiology: Cardiothoracic Imaging. 2020. № 2 (2). С. 223-231.
66. Singhal T. A Review of Coronavirus Disease-2019 (COVID-19) // Indian Journal of Pediatrics. 2020. Т. 87. № 4. C. 281–286.
67. Varela-Santos S., Melin P. A new approach for classifying coronavirus COVID-19 based on its manifestation on chest X-rays using texture features and neural networks // Information Sciences. 2021. (545). C. 403–414.
68. W Graham Carlos [и др.]. COVID-19 Disease due to SARS-CoV-2 (Novel Coronavirus) // American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine. 2020. № 4 (201). C. 7–8.
69. Wang K. [и др.]. Imaging manifestations and diagnostic value of chest CT of coronavirus disease 2019 (COVID-19) in the Xiaogan area // Clinical Radiology. 2020. № 5 (75). C. 341–347.
70. Wang S. [и др.]. A deep learning algorithm using CT images to screen for Corona Virus Disease (COVID-19) // medRxiv. 2020.
71. World Health Organization Coronavirus disease (COVID-19) pandemic // https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019. (accessed: 20.03.2021.)
72. Wu F. [и др.]. A new coronavirus associated with human respiratory disease in China // Nature. 2020. № 7798 (579). C. 265–269.
73. Wu J.T., Leung K., Leung G.M. Nowcasting and forecasting the potential domestic and international spread of the 2019-nCoV outbreak originating in Wuhan, China: a modelling study // The Lancet. 2020. № 10225 (395). C. 689–697.
74. Xie X. [и др.]. Chest CT for Typical 2019-nCoV Pneumonia: Relationship to Negative RT-PCR Testing. 2020.
75. Yang J. [и др.]. Prevalence of comorbidities and its effects in coronavirus disease 2019 patients: A systematic review and meta-analysis // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (94). C. 91–95.
76. Zhang S. [и др.]. Estimation of the reproductive number of novel coronavirus (COVID-19) and the probable outbreak size on the Diamond Princess cruise ship: A data-driven analysis // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (93). C. 201–204.
77. Zhao Q. [и др.]. Lymphopenia is associated with severe coronavirus disease 2019 (COVID-19) infections: A systemic review and meta-analysis // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (96). C. 131–135.
78. Zhao S., Liang X. A re-analysis to identify the structural breaks in COVID-19 transmissibility during the early phase of the outbreak in South Korea // International Journal of Infectious Diseases. 2020. (100). C. 10–11.
79. Zhou F. [и др.]. Clinical course and risk factors for mortality of adult inpatients with COVID-19 in Wuhan, China: a retrospective cohort study // The Lancet. 2020. № 10229 (395). C. 1054–1062.
80. Zhou P. [и др.]. A pneumonia outbreak associated with a new coronavirus of probable bat origin // Nature. 2020. № 7798 (579). C. 270–273.
81. Zhu H. [и др.]. Cardiovascular Complications in Patients with COVID-19: Consequences of Viral Toxicities and Host Immune Response // Current Cardiology Reports. 2020. Т. 22. № 5.
82. Zhu N. [и др.]. A Novel Coronavirus from Patients with Pneumonia in China, 2019 // New England Journal of Medicine. 2020. № 8 (382). C. 727–733.
Көрген адамдардың саны: 165
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Кайдар Э.К., Даулетьярова М.А. COVID-19 негізгі клиникалық-эпидемиологиялық сипаттамаларына шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 6 (Т.23). Б. 31-37. doi 10.34689/SH.2021.23.6.003Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ