ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА ЖАЗАТАЙЫМ ОҚИҒАЛАРДАН, ЖАРАҚАТТАРДАН ЖӘНЕ УЛАНУДАН БОЛАТЫН ӨЛІМ-ЖІТІМДІ ТАЛДАУ
Зерттеудің өзектілігі. Жарақаттанудың үлкен әлеуметтік-экономикалық маңызы бар, өйткені ол еңбекке қабілетсіздік пен медициналық-әлеуметтік салдардың жоғары деңгейіне әкеледі: мүгедектік пен өлім. Жыл сайын әлемде 5 миллионнан астам адам жарақаттан көз жұмады. Қазіргі таңда әлемдегі 300 млн. мүгедектің басым бөлігін жол-көлік оқиғаларының құрбандары құрайды.
Мақсаты. Қазақстан Республикасында жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімді зерделеу болып табылады.
Материалдары мен әдістері. "Қазақстан Республикасы халқының денсаулығы және денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі" статистикалық жинағының, оның ішінде Мединформның деректері бойынша 2010-2020 жылдары Қазақстан Республикасының өңірлері бөлінісінде жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімге салыстырмалы ретроспективті талдау жүргізілді.
Зерттеу нәтижелері. Соңғы 10 жылда Қазақстан Республикасы бойынша жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімнің айтарлықтай төмендеуі байқалады. 2004-2006 жылдары өлім-жітімнің жоғары болуы байқалады, 100 мың халыққа шаққанда 148-150,2 шегінде ауытқиды. 2019 жылы жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімнің орташа республикалық көрсеткіші 100 мың тұрғынға шаққанда 65,35-ті құрады. Өлім-жітімнің жоғары көрсеткіші Шығыс Қазақстан (108,66) және Солтүстік Қазақстан (107,14) облыстарында байқалады. Ең төменгі өлім-жітім Нұр-Сұлтан қаласында (38,02) және Қызылорда облысында (38,55) тіркелді.
Қорытынды. Осылайша, Қазақстанда жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімнің төмендеуі байқалады. Солтүстік Қазақстан өңірлерінде өлім-жітімнің төмендеуіне қарамастан, елдің осы бөлігінде Оңтүстік және Батыс Қазақстанмен салыстырғанда жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімнің жоғары болуы байқалады.
Ни Роман1, https://orcid.org/0000-0002-7562-2096
Дарига С. Смаилова1, http://orcid.org/0000-0002-7152-7104
Серик Е. Ибраев2, https://orcid.org/0000-0002-7828-3042
Кенес Р. Акильжанов3, https://orcid.org/0000-0002-3342-2424
Айнур М. Елисинова3, https://orcid.org/0000-0002-3958-6809
Алтын М. Арингазина4, https://orcid.org/0000-0002-9056-2394
1 Қазақстандық медицина университеті «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі»,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 КeАҚ «Астана медицина университеті», Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы;
3 КeАҚ «Семей медицина университеті», Семей қ., Қазақстан Республикасы.
⁴ Каспий университеті, Каспий халықаралық медицина мектебі, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Абдрахманова З.Б., Булешов М.А., Молдалиев И.С. и др. Эпидемиология дорожно-транспортного травматизма в Республике Казахстан в 2013-2015 годах // Экология человека. 2017. № 5.С.14-20.
2. Баймуратова М.А., Тьесова-Бердалина Р.А., Адырбекова Ж.Б. Динамика уровня производственного травматизма за десятилетний период (2003-2012 г.) в Казахстане. // Наука о жизни и здоровье. 2017. № 2. C.76-81.
3. ВОЗ | Насилие и травмы в Европе: бремя, профилактика и приоритеты действий (2020 г.). https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/violence-and-injuries/publications/2020/violence-and-injuries-in-europe-burden,-prevention-and-priorities-for-action-2020 (дата обращения: 26.07.2021).
4. Гафаров Х., Гафаров Х.З., Муругов В.С. Травматизм - приоритетная медико-социальная проблема // Казанский медицинский журнал. 1999. Т. 80. № 4. С. 312–314.
5. Жанбасинова Н.М. Состояние производственного травматизма на предприятиях ТОО «Корпорация Казахмыс» // Гигиена труда и медицинская экология. 2017. Т. 2. № 55. С. 38–46.
6. Мединформ [Электронный ресурс]. URL: http://www.medinfo.kz/ (дата обращения: 26.07.2021).
7. Оспанова К.Ш. Медико-социальные проблемы травматизма в Республике Казахстан // Медицина и экология. 2012. № 1 (62).С.44-45.
8. Постановление Правительства Республики Казахстан от 26 декабря 2019 года № 982 «Об утверждении Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы».
9. Послание Президента Республики Казахстан Н.А. Назарбаева народу Казахстана, г. Астана, 28.01.2011. URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1100002011 (дата обращения: 30.07.2021).
10. Постановление Правительства Республики Казахстан от 17 июня 2021 года № 419 «Об утверждении Плана действий по обеспечению безопасного труда в Республике Казахстан до 2025 года». URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000419#z9 (дата обращения: 29.07.2021).
11. Приказ Министра здравоохранения и социального развития Республики Казахстан от 25.06.2015 № 514 «Об утверждении Стандарта организации оказания травматологической и ортопедической помощи в Республике Казахстан». URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500011738 (дата обращения: 30.07.2021).
12. Смагулов Д.Е., Тлемисов А.С. Анализ травматизма по данным города Павлодара с 2017 по 2019 ГГ. // Sci. Herit. 2021. № 59. С. 57–59.
13. Статистические сборники ‘Здоровье населения Республики Казахстан и деятельность организаций здравоохранения’.http://www.rcrz.kz/index.php/ru/?option=com_content&view=article&id=973 (дата обращения: 26.07.2021).
14. Указ Президента Республики Казахстан от 29.11.2010 № 1113 «Об утверждении Государственной программы развития здравоохранения Республики Казахстан «Саламатты Казакстан» на 2011-2015 годы» // Указ. 2010. С. 56.
15. Ashar Ahmed, Ahmad Farhan Mohd Sadullah, Ahmad Shukri Yahya. Errors in accident data, its types, causes and methods of rectification-analysis of the literature // Accid. Anal. Prev. 2019. N. 130. P. 3–21.
16. Chang F.-R. et al. Global road traffic injury statistics: Challenges, mechanisms and solutions // Chinese J. Traumatol. 2020. V. 23. N 4. С. 216.
17. Challenges for measuring the burden of non-fatal injury | Australasian Epidemiologist [Электронный ресурс]. URL:https://search.informit.org/doi/abs/10.3316/informit.160898262829433 (дата обращения: 29.07.2021).
18. Mironov S.P., Es’kin N.A., et al. Dynamics of traumatism in adult population of the Russian Federation // N.N. Priorov J. Traumatol. Orthop. 2019. V. 26. N3. P. 5–13.
19. Trauma Facts - The American Association for the Surgery of Trauma [Электронный ресурс]. URL: https://www.aast.org/resources/trauma-facts (дата обращения: 26.07.2021).
20. Wu Y., Zhang W., et al. Non-fatal injuries treated outside a hospital in Hunan, China: results from a household interview survey // Eur. J. Public Health. 2017. V. 27. N 2. P. 331.
References:
1. Abdrahmanova Z.B., Buleshov M.A., Moldaliev I.S. i dr. Jepidemiologija dorozhno-transportnogo travmatizma v Respublike Kazahstan v 2013-2015 godah [Epidemiology of road traffic injuries in the Republic of Kazakhstan in 2013-2015]. Ekologijy cheloveka [Human ecology]. 2017. № 5.pp.14-20. [in Russian]
2. Bajmuratova M.A., T'esova-Berdalina R.A., Adyrbekova Zh.B. Dinamika urovnya proizvodstvennogo travmatizma za desyatiletnii period (2003-2012 g.) v Kazakhstane [Dynamics of the level of work accidents over a ten-year period (2003-2012) in Kazakhstan]. Nauka o zhizni i zdorov'e [Life and health science]. 2017. № 2. pp.76-81. [in Russian]
3. VOZ | Nasilie i travmy v Evrope: bremya, profilaktika i prioritety deistvii (2020 g.) [WHO | Violence and injuries in Europe: burden, prevention and priorities for action (2020)] [Elektronnyi resurs]. URL: https://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/violence-and-injuries/publications/2020/violence-and-injuries-in-europe-burden,-prevention-and-priorities-for-action-2020 (accessed: 26.07.2021). [in Russian]
4. Gafarov H., Gafarov H.Z., Murugov V.S. Travmatizm - prioritetnayya mediko-sotsial'naya problema [Traumatism is a priority medical and social problem]. Kazanskii meditsinskii zhurnal [Kazan medical journal]. 1999. T.80. № 4. pp. 312–314. [in Russian]
5. Zhanbasinova N.M. Sostoyanie proizvodstvennogo travmatizma na predpriyatiyakh TOO «Korporatsiya Kazakhmys» [The state of industrial injuries at the enterprises of LLP «Kazakhmys Corporation»]. Gigiena truda i meditsinskaya ekologiya [Occupational health and medical ecology]. 2017. T.2. № 55. pp. 38–46. [in Russian]
6. Medinform [Medinform] [Elektronnyi resurs]. URL: http://www.medinfo.kz/ (accessed: 26.07.2021). [in Russian]
7. Ospanova K.Sh. Mediko-sotsial'nye problemy travmatizma v Respublike Kazakhstan [Medical and social problems of traumatism in the Republic of Kazakhstan]. Meditsina i ekologiya [Medicine and ecology]. 2012. №1 (62). pp.44-45. [in Russian]
8. Postanovlenie Pravitel'stva Respubliki Kazahstan ot 26 dekabrya 2019 goda № 982 «Ob utverzhdenii Gosudarstvennoi programmy razvitiya zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan na 2020 – 2025 gody» [Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated December 26, 2019 No. 982 „On approval of the State Health Development Program of the Republic of Kazakhstan for 2020-2025”]. [in Russian]
9. Poslanie Prezidenta Respubliki Kazakhstan N.A. Nazarbaeva narodu Kazakhstana, g. Astana, 28.01.2011 [Message of the President of the Republic of Kazakhstan N.A. Nazarbayev to the people of Kazakhstan]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/K1100002011 (accessed: 30.07.2021). [in Russian]
10. Postanovlenie Pravitel'stva Respubliki Kazahstan ot 17 ijunja 2021 goda № 419 «Ob utverzhdenii Plana deшstviш po obespecheniyu bezopasnogo truda v Respublike Kazakhstan do 2025 goda» [Message of the Government of the Republic of Kazakhstan dated 17.06.2021 No. 419 “On approval of the Action Plan to ensure safe labor in the Republic of Kazakhstan until 2025”]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000419#z9 (accessed: 29.07.2021). [in Russian]
11. Prikaz Ministra zdravookhraneniya i sotsial'nogo razvitiya Respubliki Kazakhstan ot 25.06.2015 № 514 «Ob utverzhdenii Standarta organizatsii okazaniya travmatologicheskoi i ortopedicheskoi pomoshhi v Respublike Kazakhstan» [Order of the Minister of Health and Social Development of the Republic of Kazakhstan dated June 25, 2015 No. 514 “On approval of the Standard for organizing the provision of trauma and orthopedic care in the Republic of Kazakhstan”]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500011738 (accessed: 30.07.2021). [in Russian]
12. Smagulov D.E., Tlemisov A.S. Analiz travmatizma po dannym goroda Pavlodara s 2017 po 2019 [Analiz travmatizma po dannym goroda Pavlodara s 2017 po 2019]. Sci. Herit. 2021. № 59. pp. 57–59. [in Russian]
13. Statisticheskie sborniki ‘Zdorov'e naseleniya Respubliki Kazakhstan i deyatel'nost' organizatsii zdravookhraneniya’ [Statistical compilations “Health of the population of the Republic of Kazakhstan and the activities of a healthcare organization”]. http://www.rcrz.kz/index.php/ru/?option=com_content&view=article&id=973 (accessed: 26.07.2021). [in Russian]
14. Ukaz Prezidenta Respubliki Kazahstan ot 29.11.2010 № 1113 «Ob utverzhdenii Gosudarstvennoi programmy razvitiya zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan «Salamatty Kazakstan» na 2011-2015 gody» [Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated November 29, 2010 No. 1113 On approval of the State Health Development Program of the Republic of Kazakhstan “Salamatty Kazakstan” 2011-2015]. Ukaz. 2010. pp. 56. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 118
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Ни Р., Смаилова Д.С., Ибраев С.Е., Акильжанов К.Р., Елисинова А.М., Арингазина А.М. Қазақстан Республикасында жазатайым оқиғалардан, жарақаттардан және уланудан болатын өлім-жітімді талдау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 1 (Т.24). Б. 71-78. doi 10.34689/SH.2022.24.1.009Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ