ШЕТ ЕЛДЕРДЕГІ ЖӘНЕ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ДИСПЕТЧЕРЛІК ҚЫЗМЕТТІ САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ. ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ.
Кіріспе Диспетчерлік қызмет жедел жәрдем жүйесінің құрамдас бөлігі болып табылады. Диспетчерлер пациенттерге күтім жасаудағы маңызды буынға айналды. Дегенмен, ғылымның жаңа саласы диспетчерлік жүйелер бойынша зерттеулер жеткіліксіз.
Зерттеудің мақсаты. Әртүрлі елдердегі диспетчерлік қызметті ұйымдастыруды салыстырмалы талдау және Қазақстан Республикасында енгізу мүмкіншідігін қарастыру.
Іздеу стратегиясы. Мақаланы дайындау барысында 2022 жылдың 16 қарашасына дейін PubMed, Web of Science, Embase, шолу және тарату орталығы (CRD) және Cochrane бақыланатын сынақтардың орталық тізілімінде мұқият іздеу жүргізілді. алдыңғы он жылда жарияланған «диспетчерлік қызметке», «апаттық диспетчерлік қызмет көрсету критерийлеріне» қатысты негізгі сөздер мен медициналық пәндік тақырыптардың терминдері құрастырылды. Барлығы 389 әдеби дереккөз табылып, оның ішінен 40 мақала әрі қарай талдауға іріктелді.
Нәтижелер Науқас қауіпсіздігін қамтамасыз ету үшін шұғыл медициналық қызметтер нақты жіберу жүйелерін қажет етеді. Диспетчерлік жүйенің екі негізгі түрі бар: негізінен англо-саксон елдерінде қолданылатын медициналық басымдықты диспетчерлік жүйе (MPDS) және Скандинавия және Еуропа елдерінде қолданылатын критерийлерге негізделген диспетчерлік жүйе (CBS). Зерттеу нәтижелеріне сүйене отырып, қай жүйенің жақсырақ екендігі туралы қорытынды жасау мүмкін емес, өйткені дәлелдеу деңгейі төмен және нәтижелер біркелкі емес.
Қорытынды Қазақстан Республикасында жедел медициналық көмек көрсету бойынша диспетчерлік қызмет қазіргі уақытта қалыптасу кезеңінде және барынша тиімді жұмыс істеуі үшін оның дамуы бойынша шетелдегі дамыған елдердің тәжірибесін және пациенттердің нәтижелерін ескеру қажет. Осы басылымда сипатталған кодтау жүйесі біздің еліміздегі медициналық диспетчерлік қызметтердің жұмысын айтарлықтай оңтайландыра алады деп есептейміз.
Асылжан М. Месова1, https://orcid.org/0000-0001-5373-0523
Людмила М. Пивина1, https://orcid.org/0000-0002-8035-4866
Диана Г. Ыгиева1, https://orcid.org/0000-0001-8391-8842
Алмас А. Дюсупов1, https://orcid. org/ 0000-0002-2086-8873
Гульнара Б. Батенова1, https://orcid.org/0000-0003-3198-1860
Галымжан Н. Абилов2,
Улжан С. Джамединова1 https://orcid.org/0000-0003-1671-289X
Лаура А. Пак1, https://orcid.org/0000-0002-5249-3359
Куанткан Т. Жабагин3, https://orcid.org/0000-0002-4304-5132
Аяулым Е. Ахметова1, https://orcid.org/ 0000-0002-4593-9404
1 «Семей медицина университеті» КеАҚ, Семей қ., Қазақстан республикасы;
2 «Әлеуметтік медициналық сақтандыру қоры» КеАҚ Абай облысы бойынша филиалы,
Семей қ., Қазақстан Республикасы;
3 Ядролық медицина және онкология орталығы, Семей қ., Казақстан Республикасы.
1. Andersen M.S., Johnsen S.P., Sørensen J.N., Jepsen S.B., Hansen J.B., Christensen E.F. Implementing a nationwide criteria-based emergency medical dispatch system: a register-based follow-up study // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2013 Jul 9.21.53. doi: 10.1186/1757-7241-21-53. PMID: 23835246; PMCID: PMC3708811.
2. American College of Surgeons-COT. Resources for optimal care of injured patient. Chicago: American college of surgions-COT. 2006. 25 р.
3. Craig A., Schwartz B., Feldman M. Development of evidence-based dispatch response plans to optimize ALS paramedic response in an urban EMS system (abstract) // Prehospital Emergency Care. 2006.10(1).114.
4. Clawson J., Olola C., Heward A. et al. Cardiac arrest predictability in seizure patients based on emergency medical dispatcher identification of previous seizure or epilepsy history // Resuscitation. Nov 2007. 75(2).298-304.
5. Clawson J., Olola C., Heward A., et al. Ability of the medical priority dispatch system protocol to predict the acuity of «unknown problem» dispatch response levels // Prehosp Emerg Care. Jul-Sep 2008. 12(3).290-6
6. Clawson J., Olola C., Heward A., et al. The Medical Priority Dispatch System’s ability to predict cardiac arrest outcomes and high acuity pre-hospital alerts in chest pain patients presenting to 9-9-9 // Resuscitation. 2008 Jun 16. [PubMed] [Google Scholar]
7. Clawson J.J., Scott G., Gardett I., Youngquist S., Taillac P., Fivaz C., et al. Predictive ability of an emergency medical dispatch stroke diagnostic tool in identifying hospital-confirmed strokes // J Stroke Cerebrovasc Dis. 2016. 25(8).2031–42.
8. Chenaitia H., Lefevre O., Ho V., et al. Emergency medical service in the stroke chain of survival // Eur J Emerg Med. 2013. 20.39–44
9. Dami F., Emeryb A., Pasquierb M., Carronb P.N., Fuchsa V. et al. Proposition and operational characteristics of a new dispatch scale to specifically identify acute strokes // Eur J Emerg Med. 2017.24.202–7.
10. Deakin C.D., England S., Diffey D. Ambulance telephone triage using ‘NHS Pathways’ to identify adult cardiac arrest // Heart. 2017.103(10).738–744.
11. Drennan I.R., Geri G., Brooks S., Couper K., Hatanaka T., Kudenchuk P. et al. Basic Life Support (BLS), Pediatric Life Support (PLS) and Education, Implementation and Teams (EIT) Taskforces of the International Liaison Committee on Resuscitation (ILCOR); BLS Task Force; Pediatric Task Force; EIT Task Force. Diagnosis of out-of-hospital cardiac arrest by emergency medical dispatch: A diagnostic systematic review // Resuscitation. 2021 Feb.159.85-96.
12. Ellensen E.N., Naess H., Wisborg T., Hunskaar S., Zakariassen E. Stroke identification by criteria based dispatch - a register based study // Acta Anaesthesiol Scand. 2018 Jan.62(1).105-115. doi: 10.1111/aas.13032. Epub 2017 Nov 5. PMID: 29105736, PMCID: PMC5725681.
13. Feldman M.J., Verbeek P.R., Lyons D.G., et al. Comparison of the medical priority dispatch system to an out-of-hospital patient acuity score // Acad Emerg Med. Sep. 2006.13(9).954-60.
14. Fukushima H., Imanishi M., Iwami T., Kitaoka H., Asai H., Seki T. et al. Implementation of a dispatch-instruction protocol for cardiopulmonary resuscitation according to various abnormal breathing patterns: а population-based study // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2015.23.64.
15. Gellerstedt M., Rawshani N., Herlitz J., Bang A., Gelang C., Andersson J.O., et al. Could prioritisation by emergency medicine dispatchers be improved by using computer-based decision support? A cohort of patients with chest pain // Int J Cardiol. 2016.220.734–8.
16. Giannakopoulos G.F., Bloemers F.W., Lubbers W.D., Christiaans H.M., van Exter P., de Lange-de Klerk E.S. et al. Criteria for cancelling helicopter emergency medical services (HEMS) dispatches // Emerg Med J. 2012.29(7).582–6.
17. Hardeland C., Olasveengen T.M., Lawrence R., Garrison D., Lorem T., Farstad G., Wik L. Comparison of Medical Priority Dispatch (MPD) and Criteria Based Dispatch (CBD) relating to cardiac arrest calls // Resuscitation. 2014 May.85(5).612-6. doi: 10.1016/j.resuscitation.2014.01.029. Epub 2014 Feb 10. PMID: 24525117.
18. Ob utverzhdenii pravil okazaniya skoroi meditsinskoi pomoshchi, v tom chisle s privlecheniem meditsinskoi aviatsii https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021713 (accessed: 08.08.2021)
19. Krebes S., Ebinger M., Baumann A.M., Kellner P.A., Rozanski M., Doepp F. et al. Development and validation of a dispatcher identification algorithm for stroke emergencies // Stroke. 2012.43(3).776–81.
20. Leopardi M., Sommacampagna M. Emergency nursing staff dispatch: sensitivity and specificity in detecting prehospital need for physician interventions during ambulance transport in Rovigo emergency ambulance service, Italy // Prehosp Disaster Med. 2013.28(5).523–8.
21. Malekzadeh J., Shafaee H., Behnam H., Mirhaghi A. The effect of Cincinnati prehospital stroke scale on telephone triage of stroke patients: evidence-based practice in emergency medical services // Int J Evid Based Healthc. 2015.13(2).87–92.
22. Medical Priority Dispatch system. http://www.emergencydispatch.org/Studies. (Assessed 28 June 2018).
23. Mishra N., Orthner H.F., Pigott D.C. Chest pain and validity of an emergency medical dispatch algorithm // AMIA Annu Symp Proc. 2006.2006.1035.
24. Merchant R.M., Kurz M.M., Gupta R. et al. Identification of Cardiac Arrest by Emergency Dispatch // Academic Emergency Medicine. 2005.12(5, Suppl).457.
25. Moller T.P., Andrell C., Viereck S., Todorova L., Friberg H., Lippert F.K. Recognition of out-of-hospital cardiac arrest by medical dispatchers in emergency medicaldispatch centres in two countries // Resuscitation. 2016.109.1–8.
26. Nurmi J., Pettilä V., Biber B. et al. Effect of protocol compliance to cardiac arrest identification by emergency medical dispatchers // Resuscitation. 2006. 70. 463-469
27. Oostema J.A., Carle T., Talia N., Reeves M. Dispatcher Stroke Recognition Using a Stroke Screening Tool: A Systematic Review // Cerebrovasc Dis. 2016. 42(5-6). 370-377. doi: 10.1159/000447459. Epub 2016 Jun 28. PMID: 27348228.
28. Rawshani A., Rawshani N., Gelang C., Andersson J.O., Larsson A., Bаng A., Herlitz J., Gellerstedt M. Emergency medical dispatch priority in chest pain patients due to life threatening conditions: A cohort study examining circadian variations and impact of the education // Int J Cardiol. 2017. Jun 1.236.43-48.
29. Riou M., Ball S., Williams T.A., Whiteside A. et al. The linguistic and interactional factors impacting recognition and dispatch in emergency calls for out-of-hospital cardiac arrest: a mixed-method linguistic analysis study protocol // BMJ Open. 2017. 7:e016510.
30. Snooks H., Evans A., Wells B., Peconi J., Thomas M., Woolard M. et al. What are the highest priorities for research in emergency prehospital care? // Emerg Med J. 2009.26.549–50
31. Sporer K.A., Youngblood G.M., Rodriguez R.M. The ability of emergency medical dispatch codes of medical complaints to predict ALS prehospital interventions // Prehosp Emerg Care. Apr-Jun 2007. 11(2).192-8
32. Sporer K.A., Johnson N.J., Yeh C.C. et al. Can emergency medical dispatch codes predict prehospital interventions for common 9-1-1 call types? // Prehosp Emerg Care. 2008 Oct-Dec. 12(4). 470–8. [PubMed] [Google Scholar]
33. Sporer K.A., Johnson N.J. Detailed analysis of prehospital interventions in medical priority dispatch system determinants // West J Emerg Med. 2011 Feb.12(1).19-29. PMID: 21691468, PMCID: PMC3088370.
34. Stipulante S., Tubes R., El Fassi M., Donneau A.F., Van Troyen B., Hartstein G. et al. Implemention of the ALERT-algorithm, a new dispatcher-assisted cardio pulmonary resuscitation protocol, in non-advanced medical priority dispatch system (AMPDS) emergency medical services centres // Resuscitation. 2014. 85.177–81.
35. Tanaka Y., Nishi T., Takase K., Yoshita Y., Wato Y., Taniguchi J. et al. Survey of a protocol to increase appropriate implementation of dispatcher-assisted cardiopulmonary resuscitation for out-of-hospital cardiac arrest // Circulation. 2014. 129(17). 1751–60.
36. Waalwijk J.F., Lokerman R.D., van der Sluijs R., Fiddelers A.A., Leenen L.P., van Heijl M., Poeze M. Pre-hospital Trauma Triage Research Collaborative (PTTRC). Priority accuracy by dispatch centers and Emergency Medical Services professionals in trauma patients: a cohort study // Eur J Trauma Emerg Surg. 2022 Apr.48(2). 1111-1120. doi: 10.1007/s00068-021-01685-1.
37. Wibring K., Lingman M., Herlitz J., Bаng A. The potential of new prediction models for emergency medical dispatch prioritisation of patients with chest pain: a cohort study // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2022 May 8.30(1).34.
38. Vaillancourt C., Charette M., Kasaboski A., Hoad M., Larocque V., Crete D. et al. Cardiac arrest diagnostic accuracy of 9-1-1 dispatchers: a prospective multi-center study // Resuscitation. 2015. 90. 116–20.
39. Viereck S., Moller T.P., Iversen H.K., Christensen H., Lippert F. Medical dispatchers recognise substantial amount of acute stroke during emergency calls // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2016. 24. 89.
40. Viereck S., Møller T.P., Rothman J.P., Folke F., Lippert F.K. Recognition of out-of-hospital cardiac arrest during emergency calls - a systematic review of observational studies // Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 2017 Feb 1. 25(1). 9. doi: 10.1186/s13049-017-0350-8. PMID: 28143588, PMCID: PMC5286832.
Көрген адамдардың саны: 122
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Месова А.М., Пивина Л.М., Ыгиева Д.Г., Дюсупов А.А., Батенова Г.Б., Абилов Г.Н., Джамединова У.С., Пак Л.А., Жабагин К.Т., Ахметова А.Е. Шет елдердегі және Қазақстан Республикасындағы диспетчерлік қызметті салыстырмалы талдау. Әдебиеттерге шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 6(Т.24). Б. 195-203. doi 10.34689/SH.2022.24.6.024Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ