ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ СПОРТ МЕДИЦИНАСЫНЫҢ ЖАҒДАЙЫ ЖӘНЕ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
Кіріспе: Спорт пен дене шынықтырудың дамуы спорттық медицина мен дәрігерлік бақылаудан бөлінбейді және бәсекелестік пен жаттығу процесінің маңызды бөлігі болып табылады. Бұл мақала Қазақстан Республикасындағы спорттық медицина мен кәсіби және бұқаралық спортты медициналық қамтамасыз етудің өзекті мәселелеріне арналған.
Мақсаты: Спорттық медицина және медициналық бақылау дәрігерінің қызметін реттейтін нормативтік-құқықтық құжаттамаға және ғылыми әдебиеттерге талдау жасау.
Іздеу стратегиясы: Осы мақсатқа жету үшін тиісті әдебиет көздеріне, сондай-ақ Қазақстан Республикасының (ҚР) аумағында әрекет ететін нормативтік құқықтық актілерге талдау жүргізілді. Осы шолуды құрастыру үшін электронды деректер қорындағы жарияланымдарды жан-жақты іздеу жүргізілді. Осы мақсатқа жету үшін біз келесі мәліметтер базасы мен іздеу жүйелерін пайдаландық: Pubmed, Google Scholar, eLIBRARY, Cyberleninka. Құқықтық актілерді іздеу «Әділет БИЖ», «rcrz.kz», «legalacts.egov.kz» ақпараттық-құқықтық анықтамалық жүйелерінде жүргізілді.
Нәтиже: Бұл шолу қазіргі заманғы әлемдік спорттық медицина жағдайында спортшылардың дайындығын медициналық-биологиялық қамтамасыз етуге жауапты және дәрігерден кең ауқымды білімді талап ететін медициналық ғылым мен тәжірибенің жеке саласы екенін көрсетті. Фитнес-клубтар мен орталықтарды лицензиялаудың, көрсетілетін қызметтердің кәсіби стандарттарының, сондай-ақ тиісті медициналық бақылаудың жоқтығы осы қызметтерді тұтынушылар үшін қауіп төндіреді.
Қорытынды: Мақаланың практикалық маңыздылығы қорытындылар мен ұсыныстарды спорт саласындағы заңнаманы жетілдіру үшін пайдалану мүмкіндігінде. Зерттеу нәтижелері Қазақстан Республикасы Мәдениет және спорт министрлігінің нормативтік құқықтық актілерін дайындауда, медицина және спорт саласындағы мемлекеттік ұйымдардың жұмысын жетілдіруде пайдаланылуы мүмкін.
Кульман С. Нысанбаева1, https://orcid.org/0000-0003-1239-8610
Венера А. Абдулла1, https://orcid.org/0000-0002-6133-1298
Гульнара А. Нарбекова2,
Наталья Е. Глушкова3, https://orcid.org/0000-0003-1400-8436
1 «Денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстан медициналық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Қазақстан спорттық медицина федерациясы, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Андасова Ж.М. Подготовка спортивных врачей в Казахстане // Спортивна медицина і фізична реабілітація. 2019. № 1. C. 3–9.
2. Билюк А.А., Гончарова Н.Ю. Регулирование деятельности фитнес-индустрии с целью избежания фактора риска для конечного потребителя услуг // Oeconomia et jus. 2019. № 2. C. 1–8.
3. Журавлева А.И. Лечебная физкультура и спортивная медицина вчера и сегодня // Передовые статьи. 2012. № 100 (4). C. 5–12.
4. Закон Республики Казахстан от 13 декабря 2019 года № 280-VI «О внесении изменений и дополнений в некоторые законодательные акты Республики Казахстан по вопросам физической культуры и спорта» - Параграф-www [Электронный ресурс]. URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=33894018 (дата обращения: 20.01.2021).
5. Иркутск В.С. Проблемы обеспечения безопасности здоровья граждан при предоставлении фитнес-услуг в Российской Федерации. 2021. C. 101–108.
6. Круговых И.И., Таубаева Ш.Т., Онгарбаева Д.Т., Мадиева Г.Б. К вопросу о необходимости подготовки специалистов по фитнесу в системе высшего образования с учетом современных условий развития казахстана // Теория и методика физической культуры. 2020. № 59 (1). C. 34–37.
7. Малёваная И.Н. Организация медицинского обеспечения спортивной подготовки в разных странах // Прикладная спортивная наука. 2021. № 2(14) (7). C. 97–105.
8. Национальный проект «Качественное и доступное здравоохранение для каждого гражданина «Здоровая нация» - Официальный информационный ресурс Премьер-Министра Республики Казахстан [Электронный ресурс]. URL: https://primeminister.kz/ru/nationalprojects/nacionalnyy-proekt-kachestvennoe-i-dostupnoe-zdravoohranenie-dlya-kazhdogo-grazhdanina-zdorovaya-naciya-1594623 (дата обращения: 04.09.2022).
9. Об утверждении Концепции развития физической культуры и спорта Республики Казахстан до 2025 года - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U1600000168 (дата обращения: 05.09.2022).
10. Об утверждении номенклатуры специальностей и специализаций в области здравоохранения, номенклатуры и квалификационных характеристик должностей работников здравоохранения - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021856 (дата обращения: 10.10.2022).
11. Об утверждении государственных общеобязательных стандартов и типовых профессиональных учебных программ по медицинским и фармацевтическим специальностям - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012007 (дата обращения: 14.10.2022).
12. Об утверждении Методики нормативов питания и фармакологического обеспечения спортсменов, в том числе военнослужащих всех категорий и сотрудников правоохранительных и специальных государственных органов, в период учебно-тренировочного процесса и спортивных мероприятий - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1400010005 (дата обращения: 10.09.2022).
13. Об утверждении правил медицинского обеспечения и оказания медицинской помощи спортсменам и тренерам при проведении спортивных мероприятий, в период восстановительных мероприятий после интенсивных физических нагрузок, заболеваний и травм у спортсменов - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021943 (дата обращения: 09.09.2022).
14. Об утверждении правил медицинского обследования спортсменов для участия в спортивных соревнованиях - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021902 (дата обращения: 09.09.2022).
15. Об утверждении структуры организации спортивной медицины и положения об их деятельности - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1400010020 (дата обращения: 09.09.2022).
16. Об утверждении Типовых квалификационных характеристик должностей руководителей, специалистов организаций физической культуры и спорта - ИПС «Әділет» [Электронный ресурс]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014052 (дата обращения: 11.09.2022).
17. О нас - РГКП «Центр спортивной медицины и реабилитации» [Электронный ресурс]. URL: http://csmir.kz/o-nas/ (дата обращения: 05.09.2022).
18. Открытые НПА | НПА [Электронный ресурс]. URL: https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=12567422 (дата обращения: 09.09.2022).
19. Проблемы совершенствования врачебно-физкультурной службы России | Спортивная медицина [Электронный ресурс]. URL: http://www.sportmedicine.ru/polyaev-article.php (дата обращения: 06.09.2022).
20. Профессиональный стандарт «Спортивная медицина» [Электронный ресурс]. URL: http://www.rcrz.kz/files/nauka/CRON/профстандарты/ПС _ Спортивная медицина.pdf (дата обращения: 11.09.2022).
21. Спортивная медицина: Что? Где? Когда? – «Жәрдем» [Электронный ресурс]. URL: https://zhardem.kz/news/3894?ysclid=l7t6tuag60157457122 (дата обращения: 08.09.2022).
22. Веселкин М.С., Прокудин Б.Ф. Особенности в изменениях биологических структур организма квалифицированных конькобежцев в процессе многолетних тренировок // Материалы ХІV Международной научно-практической конференции "Олимпийский спорт, физическая культура, здоровье нации в современных условиях". 2017. С.21-24.
23. Трунина С.Г. Медицинское обеспечение тренировочных занятий и соревнований // Вестник КАЗНМУ. 2012. №1. C. 443.
24. Уколова Е.С. [и др.]. История становления отечественной спортивной медицины. 2019. (1). C. 179–182.
25. Чернышов Д.Г., Засыпкин М.Ю. Концептуальные вопросы организации спортивной медицины на региональном уровне // Вестник медицинского института «Реавиз»: реабилитация, врач и здоровье. 2015. №2(18). C. 47–51.
26. Andreasson J., Johansson T. (Un) Becoming a Fitness Doper: Negotiating the Meaning of Illicit Drug Use in a Gym and Fitness Context // Journal of Sport and Social Issues. 2020. № 1 (44). C. 93–109.
27. Andreasson J., Johansson T. Fitness doping: Trajectories, gender, bodies and health. – Springer, 2019. C. 4-6
28. Gray S.E., Finch C.F. The causes of injuries sustained at fitness facilities presenting to Victorian emergency departments - identifying the main culprits // Injury Epidemiology. 2015. № 1 (2). C. 0–7.
29. Makarova G.A. [и др.]. Risk factors in fitness physical activities // Sports Medicine: Research and Practice. 2017. (3). C. 72–78.
30. Molero Y., Bakshi A. S., Gripenberg J. Illicit Drug Use Among Gym-Goers: a Cross-sectional Study of Gym-Goers in Sweden // Sports Medicine - Open. 2017. № 1 (3).
31. Smit D. L. [и др.]. Positive and negative side effects of androgen abuse. The HAARLEM study: A one-year prospective cohort study in 100 men // Scandinavian Journal of Medicine and Science in Sports. 2021. № 2 (31). C. 427–438.
32. Tavares A.S. [и др.]. Prevalence of Performance-Enhancing Substance Use and Associated Factors among Portuguese Gym/Fitness Users // Substance Use and Misuse. 2020. № 7 (55). C. 1059–1067.
33. WMA Declaration on Principles of Health Care in Sports Medicine – WMA – The World Medical Association [Электронный ресурс]. URL: https://www.wma.net/policies-post/wma-declaration-on-principles-of-health-care-for-sports-medicine/ (дата обращения: 05.09.2022).
34. World anti-doping code international standard prohibited list 2022.
References:
1. Andasova Zh.M. Podgotovka sportivnykh vrachei v Kazakhstane [Training of sports doctors in Kazakhstan]. Sportivna meditsina і fіzichna reabіlіtatsіya. [Sports medicine and physical rehabilitation] 2019. №1. pp. 3–9. [in Russian]
2. Bilyuk A.A., Goncharova N.Yu. Regulirovanie deyatel'nosti fitnes-industrii s tsel'yu izbezhaniya faktora riska dlya konechnogo potrebitelya uslug [Regulation of the fitness industry in order to avoid the risk factor for the end user of services]. Oeconomia et jus. 2019. №2. pp. 1–8. [in Russian]
3. Zhuravleva A.I. Lechebnaya fizkul''tura i sportivnaya meditsina vchera I segodnya [Therapeutic physical culture and sports medicine yesterday and today]. Peredovye stat'i [Editorial articles]. 2012. № 100 (4). pp. 5–12. [in Russian]
4. Zakon Respubliki Kazakhstan ot 13 dekabrya 2019 goda № 280-VI «O vnesenii izmenenii i dopolnenii v nekotorye zakonodatel'nye akty Respubliki Kazakhstan po voprosam fizicheskoi kul'tury i sporta» [Law of the Republic of Kazakhstan dated December 13, 2019 No. 280-VI "On amendments and additions to some legislative acts of the Republic of Kazakhstan on issues of physical culture and sports"] - Paragraf-www [Electronic resource]. URL: https://online.zakon.kz/document/?doc_id=33894018 (accessed: 20.01.2021). [in Russian]
5. Irkutsk V.S. Problemy obespecheniya bezopasnosti zdorov'ya grazhdan pri predostavlenii fitnes-uslug v Rossiyskoi Federatsii [Problems of ensuring the safety of the health of citizens in the provision of fitness services in the Russian Federation]. 2021. C. 101–108. [in Russian]
6. Krugovykh I.I., Taubaeva Sh.T., Ongarbaeva D.T., Madieva G.B. K voprosu o neobkhodimosti podgotovki spetsialistov po fitnesu v sisteme vysshego obrazovaniya s uchetom sovremennykh uslovii razvitiya Kazakhstana [To the question of the need to train fitness specialists in the system of higher education taking into account the modern conditions of development of Kazakhstan]. Teoriya i metodika fizicheskoi kul'tury [Theory and methodic of physical culture]. 2020. № 59 (1). pp. 34–37. [in Russian]
7. Malevanaya I.N. Organizatsiya meditsinskogo obespecheniya sportivnoi podgotovki v raznykh stranakh [Organization of medical support of sports training in different countries]. Prikladnaya sportivnaya nauka [Applied Sports Science]. 2021. № 2(14) (7). C. 97–105. [in Russian]
8. Natsional'nyi proekt «Kachestvennoe i dostupnoe zdravookhranenie dlya kazhdogo grazhdanina «Zdorovaya natsiya» - Ofitsial'nyi informatsionnyi resurs Prem'er-Ministra Respubliki Kazakhstan [National project "Quality and affordable healthcare for every citizen "Healthy Nation" - Official information resource of the Prime Minister of the Republic of Kazakhstan] [Electronic resource]. URL: https://primeminister.kz/ru/nationalprojects/nacionalnyy-proekt-kachestvennoe-i-dostupnoe-zdravoohranenie-dlya-kazhdogo-grazhdanina-zdorovaya-naciya-1594623 (accessed: 04.09.2022). [in Russian]
9. Ob utverzhdenii Kontseptsii razvitiya fizicheskoi kul'tury i sporta Respubliki Kazakhstan do 2025 goda [On approval of the Concept for the development of physical culture and sports of the Republic of Kazakhstan until 2025] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/U1600000168 (accessed: 05.09.2022). [in Russian]
10. Ob utverzhdenii nomenklatury spetsial'nostei i spetsializatsii v oblasti zdravookhraneniya, nomenklatury i kvalifikatsionnykh kharakteristik dolzhnostei rabotnikov zdravookhraneniya [On approval of the nomenclature of specialties and specializations in the field of health care, the nomenclature and qualification characteristics of the positions of health workers] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021856 (data obrashcheniya: 10.10.2022). [in Russian]
11. Ob utverzhdenii gosudarstvennykh obshcheobyazatel'nykh standartov i tipovykh professional'nykh uchebnykh programm po meditsinskim i farmatsevticheskim spetsial'nostyam [On the approval of state mandatory standards and standard professional training programs for medical and pharmaceutical specialties] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012007 (accessed: 14.10.2022). [in Russian]
12. Ob utverzhdenii Metodiki normativov pitaniya i farmakologicheskogo obespecheniya sportsmenov, v tom chisle voennosluzhashchikh vsekh kategoriy i sotrudnikov pravookhranitel'nykh i spetsial'nykh gosudarstvennykh organov, v period uchebno-trenirovochnogo protsessa i sportivnykh meropriyatii [On approval of the Methodology of nutritional standards and pharmacological support of athletes, including military personnel of all categories and employees of law enforcement and special state bodies, during the training process and sports events] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1400010005 (accessed: 10.09.2022). [in Russian]
13. Ob utverzhdenii pravil meditsinskogo obespecheniya i okazaniya meditsinskoi pomoshchi sportsmenam i treneram pri provedenii sportivnykh meropriyatii, v period vosstanovitel'nykh meropriyatii posle intensivnykh fizicheskikh nagruzok, zabolevanii i travm u sportsmenov [On the approval of the rules for medical support and the provision of medical care to athletes and coaches during sports events, during the period of recovery activities after intense physical exertion, diseases and injuries among athletes] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021943 (accessed: 09.09.2022). [in Russian]
14. Ob utverzhdenii pravil meditsinskogo obsledovaniya sportsmenov dlya uchastiya v sportivnykh sorevnovaniyakh [On the approval of the rules for the medical examination of athletes for participation in sports competitions] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021902 (accessed: 09.09.2022). [in Russian]
15. Ob utverzhdenii struktury organizatsii sportivnoi meditsiny i polozheniya ob ikh deyatel'nosti [On approval of the structure of the organization of sports medicine and regulations on their activities] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1400010020 (accessed: 09.09.2022). [in Russian]
16. Ob utverzhdenii Tipovykh kvalifikatsionnykh kharakteristik dolzhnostei rukovoditelei, spetsialistov organizatsii fizicheskoi kul'tury i sporta [On approval of the Standard qualification characteristics of the positions of managers, specialists of physical culture and sports organizations] - IPS «Adіlet» [Electronic resource]. URL: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1600014052 (accessed: 11.09.2022). [in Russian]
17. O nas - RGKP «Tsentr sportivnoi meditsiny i reabilitatsii» [About us - State Enterprise "Center for Sports Medicine and Rehabilitation"] [Electronic resource]. URL: http://csmir.kz/o-nas/ (accessed: 05.09.2022). [in Russian]
18. Otkrytye NPA [Open legal acts]. URL: https://legalacts.egov.kz/npa/view?id=12567422 (accessed: 09.09.2022). [in Russian]
19. Problemy sovershenstvovaniya vrachebno-fizkul'turnoi sluzhby Rossii [Problems of improving the medical and physical education service in Russia] Sportivnaya meditsina [Sports medicine] [Electronic resource]. URL: http://www.sportmedicine.ru/polyaev-article.php (accessed: 06.09.2022). [in Russian]
20. Professional'nyy standart «Sportivnaya meditsina» [Professional standard "Sports medicine"] versiya 2 [version 2]. [Electronic resource]. URL: http://www.rcrz.kz/files/nauka/CRON/.pdf (accessed: 11.09.2022). [in Russian]
21. Sportivnaya meditsina: Chto? Gde? Kogda? [Sports medicine: What? Where? When?] – «Zhәrdem» [Electronic resource]. URL: https://zhardem.kz/news/3894?ysclid=l7t6tuag60157457122 (accessed: 08.09.2022). [in Russian]
22. Veselkin M.S., Prokudin B.F. Osobennosti v izmeneniyakh biologicheskih struktur organizma kvalifitsirovannykh kon'kobezhtsev v processe mnogoletnikh trenirovok [Features in changes in the biological structures of the organism of skilled skater during long-term training]. Materialy XІV Mezhdunarodnoi nauchno-prakticheskoi konferentsii "Olimpiiskii sport, fizicheskaya kul'tura, zdorov'e natsii v sovremennykh usloviyakh" [Materials of the XIV International scientific-practical conference "Olympic sport, physical culture, health of the nation in modern conditions]. 2017. pp.21-24 [in Russian]
23. Trunina S.G. Meditsinskoe obespechenie trenirovochnykh zanyatii i sorevnovanii [Medical support for training and competitions]. Vestnik KAZ NMU [Bulletin of Kaz NMU]. 2012. № 1. pp. 443. [in Russian]
24. Ukolova E.S. [et al.]. Istoriya stanovleniya otechestvennoi sportivnoi meditsiny [The history of the formation of domestic sports medicine] 2019. (1). pp. 179–182. [in Russian]
25. Chernyshov D.G., Zasypkin M.Yu. Kontseptual'nye voprosy organizatsii sportivnoi meditsiny na regional'nom urovne [Conceptual issues of the organization of sports medicine at the regional level]. Vestnik meditsinskogo instituta «Reaviz»: reabilitatsiya, vrach i zdorov'e [Bulletin of the Medical Institute "Reaviz": rehabilitation, physician and health]. 2015. № 2(18). pp. 47–51. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 283
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Нысанбаева К.С., Абдулла В.А., Нарбекова Г.А., Глушкова Н.Е Қазақстан Республикасындағы спорт медицинасының жағдайы және даму болашағы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 6(Т.24). Б. 232-244. doi 10.34689/SH.2022.24.6.028Ұқсас жариялымдар:
ДӘЛЕЛДІ МЕЙІРГЕРЛІК ТӘЖІРИБЕ. ӘДЕБИ ШОЛУ
КОРОНАРЛЫҚ АРТЕРИЯНЫ АЙНАЛЫП ӨТКЕН ПАЦИЕНТТЕРДІ ДИСПАНСЕРЛІК БАҚЫЛАУ АЛГОРИТМІН ӘЗІРЛЕУ
СОЗЫЛМАЛЫ ЖҮРЕК ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ПСИХОЭМОЦИОНАЛДЫ КҮЙ
ЖОҒАРҒЫ АСҚАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫ ҚАН АСУЫН ЭНДОСКОПИЯЛЫҚ ЕМДЕУ.ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
БАЛАЛАРДАҒЫ ЖЕТІЛМЕГЕН ОСТЕОГЕНЕЗДІ ХИРУРГИЯЛЫҚ ЕМДЕУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЗАМАНАУИ СҮЙЕКІШІЛІК ТЕЛЕСКОПИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ