ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ӘЙЕЛДЕРДІҢ ДЕНСАУЛЫҚЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ 2000-2020 Ж.
Кіріспе: Әйелдер денсаулығы – денсаулық сақтау саласындағы ең жоғары басымдықтардың бірі және Тұрақты даму мақсаттарының бірі. Өмір бойы әйелдің денсаулығына әртүрлі факторлар әсер етуі мүмкін. Бұл мақалада әйелдер денсаулығына қатысты негізгі көрсеткіштердің эпидемиологиясы қарастырылады. Мақалада денсаулық сақтау жүйесінің тиімділігін арттырудағы рөлі мен оның әйелдер денсаулығына қатысты мәселелерге жауап беру қабілетіне де назар аударылады.
Мақсаты: Қазақстан Республикасында 2000 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңдегі аурушаңдық пен өлімнің негізгі көрсеткіштеріне, сондай-ақ әйелдер арасында контрацепцияны қолданудың таралу көрсеткіштеріне эпидемиологиялық талдау.
Іздеу стратегиясы: Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросының деректері бойынша қол жетімді 2000-2020 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасындағы әйелдер денсаулығын сақтаудың негізгі көрсеткіштеріне салыстырмалы ретроспективті талдау жүргізілді. шығып.
Нәтижелерi: Соңғы 20 жылда Қазақстан Республикасында динамикада әйелдердің денсаулығына байланысты аурушаңдық пен өлім-жітім деңгейінің төмендеуі байқалды. 2016 жылдан 2020 жылға дейінгі кезеңде әйелдер арасында қатерлі жаңа түзілімдермен сырқаттанушылықтың 100 мың халыққа шаққанда 206,9-дан 188,6-ға дейін төмендеу үрдісі байқалады. Әйелдер арасында йод тапшылығымен байланысты ең жоғары сырқаттанушылық 2017 жылы байқалды және 100 000 халыққа шаққанда 237,8 құрады. 2000 жылдан бастап 2020 жылға дейінгі барлық зерттеу кезеңінде ауылдық жерлерде тұратын адамдармен салыстырғанда, қалалық жерлерде тұратын адамдар арасында сүт безі қатерлі ісігінен болатын өлім-жітімнің басым деңгейі байқалады. 2020 жылы ана өлімінің 100 000 тірі туылғанға шаққанда 36,5-ке дейін күрт өсуі байқалды. Ана өлімінің құрылымында экстрагенитальды аурулармен байланысты себептер басым. 2000 және 2020 жылдар аралығында контрацептивтерді пайдаланатын 15-49 жас аралығындағы әйелдердің үлесі іс жүзінде тұрақты 30,4 пен 32,0. 2009 және 2015 жылдар аралығында 15 – 49 жас аралығындағы АИВ/ЖИТС бар әйелдердің үлесі. ұқсас дерлік тұрақты тренд 84,8-ден 86,8-ге дейін.
Қорытындылар: Өлім-жітім және аурушаңдық сияқты көрсеткіштер динамикасының төмендеуіне қарамастан, олардың басымдығы әйелдер арасында айқынырақ. Әйелдердің денсаулық жағдайын және онымен байланысты ауруларды зерттеу үшін қауіп факторларын тереңірек түсіну үшін көбірек зерттеулер қажет екені анық. Сонымен қатар, Қазақстан Республикасында әйелдер денсаулығын қорғауға бағытталған ұлттық бағдарламаны әзірлеуді қамтамасыз ету қажет.
Шолпан У. Алиева1, https://orcid.org/0000-0002-9717-2807
Вячеслав Н. Локшин2, https://orcid.org/0000-0002-4792-5380
1 Қазақстан медицина университеті «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі»,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 «PERSONA» халықаралық клиникалық репродуктология орталығы,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Бюро национальной статистики Агентства по стратегическому планированию и реформам Республики Казахстан: https://gender.stat.gov.kz/ru/ (Дата обращения: 10.04.2022).
2. Кодекс Республики Казахстан от 7 июля 2020 года № 360-VI ЗРК: https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2000000360 (Дата обращения: 14.04.2022).
3. Постановление Правительства Республики Казахстан от 12 октября 2021 года № 725. Об утверждении национального проекта "Качественное и доступное здравоохранение для каждого гражданина "Здоровая нация": https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000725/history (Дата обращения: 124.04.2022).
4. Приказ и.о. Председателя Комитета по статистике Министерства национальной экономики Республики Казахстан от 23 декабря 2015 года № 219. Зарегистрирован в Министерстве юстиции Республики Казахстан 21 января 2016 года № 12909. Об утверждении Методики формирования системы показателей гендерной статистики: https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012909 (Дата обращения: 12.04.2022).
5. Результаты первого национального исследования по вопросам женского здоровья: https://aprfd.kz/index.php/novosti/item/2437 (Дата обращения: 22.04.2022).
6. Bruthans J., Mayer O.Jr., Bacquer D.D., De Smedt D., Reiner Z., Kotseva K. et al. Education level and risk profile and risk control in patients with coronary heart disease // Eur J Prev Cardiol. 2016. 23:881–90.
7. Cho S.M.J., Lee H.J., Shim J.S. et al. Associations between age and dyslipidemia are differed by education level: The Cardiovascular and Metabolic Diseases Etiology Research Center (CMERC) cohort // Lipids Health Dis. 2020. 19, 12. https://doi.org/10.1186/s12944-020-1189-y.
8. De Smedt D., De Bacquer D., De Sutter J., Dallongeville J., Gevaert S., De Backer G. et al. The gender gap in risk factor control: effects of age and education on the control of cardiovascular risk factors in male and female coronary patients. The EUROASPIRE IV study by the European Society of Cardiology // Int J Cardiol. 2016. 209:284–90.
9. Ferketich A.K., Schwartzbaum J.A., Frid D.J., Moeschberger M.L. Depression as an antecedent to heart disease among women and men in the NHANES I study. National Health and Nutrition Examination Survey // Arch Intern Med. 2000. 160:1261–1268.
10. Global Progress and Projections for Maternal Mortality. https://www.gatesfoundation.org/goalkeepers (Дата обращения: 02.04.2022).
11. Keita G.P. Psychosocial and cultural contributions to depression in women: considerations for women midlife and beyond // J Manag Care Pharm. 2007. 13(9 suppl A): P 12–15.
12. Kirirgia J., Sambo L., Agu V., Lambo E. How to develop an operational plan for health. East Afr Med J, 2001. 78 (3 Suppl): S14–9.
13. Panth Pallavi et al. A Review of Iodine Status of Women of Reproductive Age in the USA // Biological trace element research 2019. vol. 188, 1. 208-220. doi:10.1007/s12011-018-1606-5
14. Parvizi S., Ghasemzadeh K.F., Seyed F.N., Naseri F. Social factors contributing in women health in Tehran city: A qualitative study // IJNR, 2010. 4(15): 6– 15.
15. Programme HIV/Aids. For Every Child, Health. https://www.unicef.org/chad/hivaids (Дата обращения: 02.04.2022).
16. Shapiro D., Tambashe B.O. Fertility Transition in Urban and Rural Sub-Saharan Africa: Preliminary Evidence of a Three-Stage Process // Journal of Africa Policy Studies. 2002. 8:103–27.
17. The global health observatory. Indicator Metadata Registry List. https://www.who.int/data/gho/indicator-metadata-registry/imr-details/4986 (Дата обращения: 09.04.2022).
18. Torre L.A., Bray F., Siegel R.L., Ferlay J., Lortet-Tieulent J., Jemal A. Global cancer statistics, 2012 // CA Cancer J Clin. 2015. 65(2):87–108.
19. Torre L.A., Islami F., Siegel R.L., Ward E.M., Jemal A. Global Cancer in Women: Burden and Trends // Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2017. 26(4):444-457. doi:10.1158/1055-9965.EPI-16-0858.
20. Vaccarino V., Badimon L., Corti R., et al. Ischaemic heart disease in women: are there sex differences in pathophysiology and risk factors? Position Paper from the Working Group on Coronary Pathophysiology and Microcirculation of the European Society of Cardiology. Cardiovasc Res. 2010. 90:9–17
21. World Cancer Research Fund International. Breast cancer statistics. https://www.wcrf.org/cancer-trends/breast-cancer-statistics/ (Дата обращения: 10.03.2022).
22. World Health Organization. Why are national health policies, strategies and plans important? 2016. http://www.who.int/nationalpolicies/about/en/. (Дата обращения: 12.03.2022).
23. World Health Organization, Maternal mortality. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/maternal-mortality (Дата обращения: 09.04.2022).
24. World Health Organization, Regional Office for Europe 2001. Strategic Action Plan for the Health of Women in Europe. Copenhagen: WHO Regional Office for Europe. http://www.euro.who.int/en/publications/abstracts/. (Дата обращения: 22.04.2022).
References:
1. Byuro natsional'noi statistiki Agentstva po strategicheskomu planirovaniyu i reformam Respubliki Kazakhstan [Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan]. https://gender.stat.gov.kz/ru/category/3 (accessed: 10.04.2022).
2. Kodeks Respubliki Kazakhstan ot 7 iyulya 2020 goda № 360-VI ZRK [Code of the Republic of Kazakhstan dated July 7, 2020 No. 360-VI ZRK]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/K2000000360 (accessed: 14.04.2022).
3. Postanovlenie Pravitel'stva Respubliki Kazakhstan ot 12 oktyabrya 2021 goda №725. Ob utverzhdenii natsional'nogo proekta "Kachestvennoe i dostupnoe zdravookhranenie dlya kazhdogo grazhdanina "Zdorovaya natsiya" [Decree of the Government of the Republic of Kazakhstan dated October 12, 2021 No. 725. On approval of the national project "Quality and affordable healthcare for every citizen" Healthy Nation"]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P2100000725/history (accessed: 12.04.2022)
4. Prikaz i.o. Predsedatelya Komiteta po statistike Ministerstva natsional'noi ekonomiki Respubliki Kazakhstan ot 23 dekabrya 2015 goda № 219. Zaregistrirovan v Ministerstve yustitsii Respubliki Kazakhstan 21 yanvarya 2016 goda № 12909. Ob utverzhdenii Metodiki formirovaniya sistemy pokazatelei gendernoi statistiki [Acting order Chairman of the Committee on Statistics of the Ministry of National Economy of the Republic of Kazakhstan dated December 23, 2015 No. 219. Registered with the Ministry of Justice of the Republic of Kazakhstan on January 21, 2016 No. 12909. On approval of the Methodology for the formation of a system of indicators of gender statistics]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V1500012909 (accessted: 12.04.2022).
5. Rezul'taty pervogo nacional'nogo issledovaniya po voprosam zhenskogo zdorov'ya [Findings from the first national survey on women's health]. https://aprfd.kz/index.php/novosti/item/2437-predstavleny-rezultaty-pervogo-natsionalnogo-issledovaniya-po-voprosam-zhenskogo-zdorovya (accessed: 22.04.2022).
Көрген адамдардың саны: 76
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Алиева Ш.У., Локшин В.Н. Қазақстан Республикасындағы әйелдердің денсаулықын зерттеудің эпидемиологиялық аспектілері 2000-2020 ж. // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 6(Т.24). Б. 40-49. doi 10.34689/SH.2022.24.6.006Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ