ОРТА АЗИЯ ЕЛДЕРІ АРАСЫНДА 2014 ЖӘНЕ 2019 ЖЫЛ АРАЛЫҒЫНДА ЛЕЙКЕМИЯНЫҢ ЖАҺАНДЫҚ АУЫРТПАЛЫҒЫНЫҢ ТАРАЛУЫН ТАЛДАУ
Кіріспе: Лейкемия – негізгі төрт түрі бар және адам денсаулығына қауіп төндіретін кең таралған қатерлі ісік. Әлем бойынша лейкемияның эпидемиологиялық мәртебесін және оның негізгі төрт түрін ұғыну тиісті ресурстарды бөлу, клиникалық тәжірибе басшылығы үшін және ары қарай зерттеу жүргізу қажеттілігі үшін маңызды.
Мақсаты: Орта Азия елдері арасында 2014 және 2019 жыл аралығында лейкемияның жаһандық ауртпалығы деректерін талдау.
Материалдар және әдістер: 2014-2019 ж. аралығында «Аурулардың жаһандық ауыртпалығы» (GBD 2019) деректер базасын пайдаланумен лейкемия ауыртпалығының негізгі көрсеткіштеріне талдау жүргізілді. Біз аурудың таралуына мүгедектікке бейімделген өмір жылы (DALY) қатынасы, аурудың таралуына қатынасы және мүгедектікпен сүрген өмір санына (YLD) жоғалтқан өмір жылдарының (YLL) қатынасы секілді 3 қайталанған көрсеткішті есептедік.
Нәтижелерi: 2014 және 2019 жыл аралығында жүргізілген зерттеу деректеріне сәйкес, Грузия, Әзірбайжан және Армения секілді елдер арасында YLL, DALY жоғары көрсеткіштері тіркелген. YLD көрсеткішіне қатысты ең жоғары көрсеткіш Ресей Федерациясында тіркелген. Сонымен қатар Қазақстан Республикасында YLD көрсеткішінің жыл сайын өсу тенденциясы байқалып жатқанын атап өткен маңызды. YLL, DALY көрсеткіштері бойынша лейкемия ауыртпалығы төмендеуінің елеусіз тенденциясы байқалады, Қазақстан Республикасында 2014-2019 жыл аралығында орташа жылдық пайыздық өзгерістер (AAPCs) - 1.34%-дан 1.38%-ға дейін өзгерді.
Қорытындылар: 2014 және 2019 жыл аралығында лейкемия ауыртпалығының едәуір төмендегені байқалды. Алайда 2019 жылы YLD көрсеткіші Орта Азияның кейбір елдерінде едәуір ұлғайған, бұл лейкемияның қоғамдық денсаулық сақтау ұйымының маңызды жаһандық мәселесіне айналуы мүмкін деген болжам жасауға мүмкіндік береді.
Алия К. Атабаева1, http://orcid.org/0000-0001-7725-2255
Зайтуна А. Хисметова1, https://orcid.org/0000-0001-5937-3045
Сауле Б. Маукаева1, https://orcid.org/0000-0002-1518-6528
Шолпан У. Алиева2, https://orcid.org/0000-0002-9717-2807
Мария Ұ. Анартаева3, https://orcid.org/0000-0003-1087-6578
Камила М. Ахметова4, https://orcid.org/0009-0009-6257-4337
Евгений Л. Борщук5, https://orcid.org/0000-0002-0973-6343
1 «Семей медицина университеті» КЕАҚ, Семей қ., Қазақстан Республикасы;
2 «Орталық клиникалық аурухана» АҚ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 «Оңтүстік Қазақстан медицина академиясы» АҚ, Шымкент қ., Қазақстан Республикасы;
4 ҚР ДСМ “Салидат Қайырбекова атындағы Ұлттық ғылыми денсаулық сақтауды дамыту орталығы” ШЖҚ РМК, Астана қ., Қазақстан Республикасы;
5 Ресей Денсаулық сақтау министрлігінің «Орынбор мемлекеттік медицина университеті» федералды мемлекеттік бюджеттік жоғары оқу орны, Орынбор қ., Ресей Федерациясы.
1 Атабаева А.К., Хисметова З.А. Эпидемиология новообразований системы крови. Обзор литературы // Наука и здравоохранение. 2021. 5:188–197
2. Adelman E.R., Shi J., Figueroa M.E. Aging Human Hematopoietic Stem Cells Manifest Massive Epigenetic Reprogramming and Altered Gene Splicing of Key Hematopoietic Gene Sets // Blood. 2016. 128:885–885. https://doi.org/10.1182/blood.v128.22.885.885
3. Alvarez A.E.B., Rubio A.J., Gonzalez M.A., Eiring A.M. Blood cancer health disparities in the United States Hispanic population // Cold Spring Harbor Molecular Case Studies 2021. 7:a005967
4. Baeker Bispo J.A., Pinheiro P.S., Kobetz E.K. Epidemiology and etiology of leukemia and lymphoma // Cold Spring Harbor Perspectives in Medicine. 2020. 10:a034819. https://doi.org/10.1101/cshperspect.a034819
5. Bailey H.D, Metayer C., Milne .E, et al Home paint exposures and risk of childhood acute lymphoblastic leukemia: findings from the Childhood Leukemia International Consortium // Cancer Causes and Control. 2015. 26:1257–1270. https://doi.org/10.1007/s10552-015-0618-0
6. Bailey H.D., Fritschi L., Infante-Rivard C. et al. Parental occupational pesticide exposure and the risk of childhood leukemia in the offspring: Findings from the childhood leukemia international consortium // International Journal of Cancer. 2014. 135:2157–2172. https://doi.org/10.1002/ijc.28854
7. Bonaventure A., Harewood R., Stiller C.A. et al Worldwide comparison of survival from childhood leukaemia for 1995–2009, by subtype, age, and sex (CONCORD-2): a population-based study of individual data for 89 828 children from 198 registries in 53 countries // The Lancet Haematology 2017. 4:e202-e217. https://doi.org/10.1016/S2352-3026(17)30052-2
8. Carlos-Wallace F.M., Zhang L., Smith M.A.T. et al. Parental, in Utero, and Early-Life Exposure to Benzene and the Risk of Childhood Leukemia: A Meta-Analysis. American Journal of Epidemiology. 2016. 183:1–14
9. Chen A., Jacobsen K.H., Deshmukh A.A., Cantor S.B. The evolution of the disability-adjusted life year (DALY) // Socio-Economic Planning Sciences. 2015. 49:10–15. https://doi.org/10.1016/j.seps.2014.12.002
10. Chunxia D., Meifang W., Jianhua Z. et al. Tobacco smoke exposure and the risk of childhood acute lymphoblastic leukemia and acute myeloid leukemia: A meta-Analysis // Medicine (United States) 2019. 98:e16454
11. Dong Y., Shi O., Zeng Q. et al. Leukemia incidence trends at the global, regional, and national level between 1990 and 2017 // Experimental Hematology and Oncology, 2020. 9:14. https://doi.org/10.1186/s40164-020-00170-6
12. Erratum: Global, regional, and national disability-adjusted life-years (DALYs) for 359 diseases and injuries and healthy life expectancy (HALE) for 195 countries and territories, 1990–2017: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2017 // The Lancet, 2019. 393:P. e44
13. Force L.M., Abdollahpour I., Advani S.M. et al. The global burden of childhood and adolescent cancer in 2017: an analysis of the Global Burden of Disease Study 2017. The Lancet Oncology 2019. 20:1211–1225. https://doi.org/10.1016/S1470-2045(19)30339-0
14. Institute for Health Metrics GBD Compare | Institute for Health Metrics and Evaluation. Seattle, WA: IHME, University of Washington. 2020 Electronic resource available from: https://www.healthdata.org/data-visualization/mortality-visualization (Дата обращения: 01.02.2023).
15. Kneale G.W. Risk of childhood cancer from fetal irradiation: 2. The British journal of radiology. 1997. 70:770–771
16. Kocarnik J.M., Compton K., Dean F.E. et al. Cancer Incidence, Mortality, Years of Life Lost, Years Lived With Disability, and Disability-Adjusted Life Years for 29 Cancer Groups From 2010 to 2019 A Systematic Analysis for the Global Burden of Disease Study 2019 // JAMA Oncology. 2022. 8:420–444. https://doi.org/10.1001/jamaoncol.2021.6987
17. Kuehl W.M., Bergsagel P.L. Molecular pathogenesis of multiple myeloma and its premalignant precursor // Journal of Clinical Investigation. 2012. 122:3456–3463
18. Kulkayeva G.U., Kemaykin V.M., Kuttymuratov A.M. et al. First report from a single center retrospective study in Kazakhstan on acute myeloid leukemia treatment outcomes // Scientific Reports. 2021, 11:24001. https://doi.org/10.1038/s41598-021-03559-3
19. Lin X., Wang J., Huang X. et al. Global, regional, and national burdens of leukemia from 1990 to 2017: a systematic analysis of the global burden of disease 2017 study Aging 2021. 13:10468–10489. https://doi.org/10.18632/aging.202809
20. Liu R., Zhang L., McHale C.M., Hammond S.K.. Paternal smoking and risk of childhood acute lymphoblastic leukemia: systematic review and meta-analysis // J Oncol. 2011 :854584. doi:10.1155/2011/854584.
21. Mahajan M. The IHME in the Shifting Landscape of Global Health Metrics // Global Policy. 2019. 10:110–120. https://doi.org/10.1111/1758-5899.12605
22. Mayer R.L., Schwarzmeier J.D., Gerner M.C. et al Proteomics and metabolomics identify molecular mechanisms of aging potentially predisposing for chronic lymphocytic leukemia. Molecular and Cellular Proteomics 17:290–303, 2018. https://doi.org/10.1074/mcp.RA117.000425
23. Merhi M., Raynal H., Cahuzac E. et al Occupational exposure to pesticides and risk of hematopoietic cancers: Meta-analysis of case-control studies // Cancer Causes and Control 2007. 18:1209–1226. https://doi.org/10.1007/s10552-007-9061-1
24. Mills A. Health Care Systems in Low- and Middle-Income Countries // New England Journal of Medicine. 2014. 370:552–557. https://doi.org/10.1056/nejmra1110897
25. Nagai H., Kim Y.H. Cancer prevention from the perspective of global cancer burden patterns // Journal of Thoracic Disease. 2017, 9:448–451
26. Nielsen L.K., Jarden M., Andersen C.L. et al. Health-Related Quality of Life (HRQoL) Measurements in Multiple Myeloma Patients Obtained By EORTC QLQ-C30; A Critical Review of Interpreting HRQoL Data in Longitudinal Studies // Blood. 2016. 128:540–540. https://doi.org/10.1182/blood.v128.22.540.540
27. Ou Z., Yu D., Liang Y. et al 2020 Analysis of the Global Burden of Disease study highlights the trends in death and disability-adjusted life years of leukemia from 1990 to 2017 // Cancer Communications 40:598–610. https://doi.org/10.1002/cac2.12094
28. Patel M.I., Lopez A.M., Blackstock W. et al. Cancer disparities and health equity: A policy statement from the american society of clinical oncology // Journal of Clinical Oncology. 2020. 38:3439–3448. https://doi.org/10.1200/JCO.20.00642
29. Piccirillo J.F., Vlahiotis A., Barrett L.B. et al. The changing prevalence of comorbidity across the age spectrum // Critical Reviews in Oncology/Hematology. 2008 .67:124–132
30. Rodriguez-Abreu D., Bordoni A., Zucca E. Epidemiology of hematological malignancies // Annals of Oncology. 2007. 18:3–i8. https://doi.org/10.1093/annonc/mdl443
31. Rowe J.W., Fulmer T., Fried L. Preparing for better health and health care for an aging population. JAMA - Journal of the American Medical Association. 2016. 316:1643–1644. 2016
32. Siegel R.L., Miller K.D., Fuchs H.E., Jemal A. Cancer Statistics, 2021 // CA: A Cancer Journal for Clinicians. 2021 71:7–33. https://doi.org/10.3322/caac.21654
33. Spector L.G., Marcotte E.L., Kehm R., Poynter J.N. Epidemiology and hereditary aspects of acute leukemia // Neoplastic Diseases of the Blood. 2018. pp 179–195
34. Stevens G.A., Alkema L., Black R.E. et al. Guidelines for Accurate and Transparent Health Estimates Reporting: the GATHER statement // The Lancet. 2016. 388:e19–e23
35. Stieglitz E., Loh M.L. Genetic predispositions to childhood leukemia // Therapeutic Advances in Hematology. 2013. 4:270–290. https://doi.org/10.1177/2040620713498161
36. Sung H., Ferlay J., Siegel R.L. et al. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries. CA: A Cancer Journal for Clinicians 2021. 71:209–249. https://doi.org/10.3322/caac.21660
37. Taylor J., Xiao W., Abdel-Wahab O. Diagnosis and classification of hematologic malignancies on the basis of genetics // Blood. 2017. 130:410–423
38. Verovskaya E V., Dellorusso P V., Passegué E Losing Sense of Self and Surroundings: Hematopoietic Stem Cell Aging and Leukemic Transformation. Trends in Molecular Medicine 2019. 25:494–515
39. Whitehead T.P., Metayer C., Wiemels J.L. et al. Childhood Leukemia and Primary Prevention. Current Problems in Pediatric and Adolescent. Health Care. 2016. 46:317–352. https://doi.org/10.1016/j.cppeds.2016.08.004
40. World Health Organization Global health estimates for 2020: deaths by cause, age, sex, by country and by region, 2000-2019 // Who, 2020. 1–59.
41. Zhou L., Deng Y., Li N. et al. Global, regional, and national burden of Hodgkin lymphoma from 1990 to 2017: Estimates from the 2017 Global Burden of Disease study // Journal of Hematology and Oncology. 2019. 12:107. https://doi.org/10.1186/s13045-019-0799-1
42. Zhou Y., Zhang S., Li Z., et al. Maternal benzene exposure during pregnancy and risk of childhood acute lymphoblastic leukemia: A meta-analysis of epidemiologic studies // PLoS ONE. 2014. 9:e110466. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0110466
43. Zon R.T., Frame J.N., Neuss M.N. et al. American society of clinical oncology policy statement on clinical pathways in oncology // Journal of Oncology Practice. 2016. 12:261–266. https://doi.org/10.1200/JOP.2015.009134
References: [1]
1. Atabaeva A.K., Hismetova Z.A. Epidemiologiya novoobrazovanii sistemy krovi. Obzor literatury [Epidemiology of neoplasms of the blood system. Literature review]. Nauka i zdravoohranenie [Science & Healthcare ] 2021. 5 (V.23). pp.188–197. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 69
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Атабаева А.К., Хисметова З.А., Маукаева С.Б., Алиева Ш.У., Анартаева М.Ұ., Ахметова К.М., Борщук Е.Л. Орта азия елдері арасында 2014 және 2019 жыл аралығында лейкемияның жаһандық ауыртпалығының таралуын талдау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 2 (Т.25). Б. 120-127. doi 10.34689/SH.2023.25.2.017Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ