ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ 2012-2021 ЖЫЛҒА АРНАЛҒАН СҮТ БЕЗІ ОБЫРЫНЫҢ ЭПИДЕМИОЛОГИЯСЫ
Кіріспе. Сүт безі обыры (СБО) бүкіл әлемде, оның ішінде Қазақстан Республикасында (ҚР) әйелдер халық арасында онкологиялық аурулармен сырқаттанушылық құрылымында жетекші ауру болып табылады. Соңғы онжылдықта ҚР сүт безі обырының эпидемиологиялық көрсеткіштерінің өзгеруіне көптеген факторлар әсер етті.
Мақсаты: Біздің зерттеуіміздің мақсаты 2012-2021 жылдар аралығындағы ҚР сүт безі обырының негізгі эпидемиологиялық көрсеткіштерін зерттеу болды.
Материалдар мен әдістер. Эпидемиологиялық талдау жүргізу үшін 2012-2021 жылдардағы ресми статистикалық есептердің деректері («Қатерлі аурулармен ауыратын науқастар туралы есеп», Қазақстан Республикасы Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің деректері) пайдаланылды. Таралу, сырқаттанушылық және өлім-жітім (өрескел және стандартталған) көрсеткіштері, олардың орташа өсуі, ерте кезеңде (I сатысы) анықталған сүт безі обыры жағдайларының үлесі зерттелді.
Зерттеу нәтижелері. Сүт безі обырының өрескел (CIR) және стандартталған сырқаттанушылық (ASIR) 100 000 әйел халыққа шаққанда сәйкесінше 48,2 және 44,4 құрады. 2012-2021 жылдар аралығындағы өрескел өлім-жітімнің орташа коэффициенті (CMR) 13,9 (95% CI 12,7-15,1) 100 000 әйел халыққа шаққанда болды. 2017-2021 жылдарда стандартталған өлім-жітім көрсеткіші (ASMR) 11,2 (95% CI 10,1-12,3) байқалды.
СБО сырқаттанушылық пен өлім-жітімнің 100 000 адамға шаққанда ең жоғары көрсеткіші Павлодар облысында (39,2±1,8 және 10,7±0,9) болды, ең төменгі көрсеткіштері Түркістан облысында (11,0±1,1 және 3,5±0,06) байқалды. Өлім-жітім мен сырқаттанушылық коэффициенті (М/І) орта есеппен 0,28 құрады және аймақтар бойынша 0,21-ден (Қарағанды облысы) 0,41-ге (Жамбыл облысы) дейін өзгерді. 2017-2021 жылдар аралығында сүт безі обырының І сатысы диагнозы қойылған науқастардың үлесі 28,8%, II сатысы – 55,7% құрады.
Қорытынды. Қазақстанда СБО эпидемиологиялық жағдайы сырқаттанушылықтың артуы аясында өлім-жітім деңгейінің төмендеуіне байланысты жақсару тенденциясын көрсетеді. Зерттеу кезеңінде сүт безі обырының II сатысы бар науқастарды анықтау басым болды. Қазақстанның аймақтары бойынша эпидемиологиялық деректердің айтарлықтай өзгермелілігі сүт безі қатерлі ісігінің қауіп факторларын егжей-тегжейлі зерттеу қажеттілігін және тиімді емдеу мен алдын алу үшін аймақтарда маммографиялық скринингтің тиімділігін көрсетеді.
Гаухар А. Дуненова1, Жанна А. Калматаева1, Диляра Р. Кайдарова2,
Оксана В. Шатковская2, Алма Ж. Жылкайдарова2, Елена А. Марченко3,
Ажар А. Дюсупова4, Раида И. Фаизова4, Наталия Е. Глушкова1
1 Әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті, Медицина және денсаулық факультеті,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Қазақ онкология және радиология ғылыми-зерттеу институты,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 «Invivo» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
4 «Семей Медицина Университеті» КеАҚ, Жалпы дәрігерлік практика кафедрасы,
Семей қ., Қазақстан Республикасы.
1. Бюро национальной Статистики Агенства по Стратегическому развитию и реформам . Демографическая статистика РК. Численность населения РК по полу и отдельным возрастным группам. https://stat.gov.kz/official/industry/61/statistic/5. (дата обращения: 12.01.2023).
2. Кайдарова Д., Жылкайдарова А., Сактаганов М. Оценка влияния реализации маммографического скрининга на динамику эпидемиологических показателей рака молочной железы в казахстане // Вестник КазНМУ. 2020. (4). C. 156–161.
3. Об утверждении целевых групп лиц, подлежащих скрининговым исследованиям, а также правил, объема и периодичности проведения данных исследований, №174, 2020. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021572 (дата обращения: 12.01.2023).
4. Об утверждении Правил проведения профилактических медицинских осмотров целевых групп населения, №685, 2009. https://adilet.zan.kz/rus/archive/docs/V090005918_/10.11.2009 (дата обращения: 11.01.2023).
5. Статистикалық жинақтар. URL: https://stat.gov.kz/edition/publication/collection (дата обращения: 23.01.2023).
6. Сущевич В.В. Расчет и определение репрезентативности показателей заболеваемости. Учебно-методическое пособие. 2004. 56 c.
7. Arnold M., Morgan E., Rumgay H. Current and future burden of breast cancer: Global statistics for 2020 and 2040 // Breast (Edinburgh, Scotland). 2022. (66). C. 15–23
8. Ahmad O., Boschi-Pinto C., Lopez A. Age standardization of rates: a new WHO standard // World Health Organization. 2001. С. 10.
9. Beysebayev E., Bilyalova Z., Kozhakeeva L. Spatial and Temporal Epidemiological Assessment of Breast Cancer Incidence and Mortality in Kazakhstan, 1999-2013. // Asian Pacific journal of cancer prevention: APJCP. 2015. № 15 (16). C. 6795–6798.
10. Brierley J.D., Gospodarowicz M.K., Wittekind C. TNM Classification of Malignant Tumours, 8 th edition // Union for International Cancer Control. 2017. C. 1–272.
11. Celentano D., Szklo M. Gordis epidemiology, 6th edition, 2019, 410 p.
12. Fan L., Goss P. E., Strasser-Weippl K. Current Status and Future Projections of Breast Cancer in Asia // Breast care (Basel, Switzerland). 2015. № 6 (10). C. 372–378.
13. Figueroa J., Gray E., Pashayan N. The impact of the Covid-19 pandemic on breast cancer early detection and screening // Preventive medicine. 2021. (151). C. 106585.
14. Fujimoto R., Koifman R., Silva I. Survival rates of breast cancer and predictive factors: a hospital-based study from western Amazon area in Brazil // Ciencia & saude coletiva. 2019. № 1 (24). C. 261–273.
15. Gersten O., Wilmoth J. R. The Cancer Transition in Japan since 1951 // Demographic Research. 2002. (7). C. 271–306.
16. Green M., Raina V. Epidemiology, screening and diagnosis of breast cancer in the Asia-Pacific region: Current perspectives and important considerations // Asia-Pacific Journal of Clinical Oncology. 2008. № Suppl. 3 (4). C. 5–13.
17. Grimm L., Avery C., Hendrick E. Benefits and Risks of Mammography Screening in Women Ages 40 to 49 Years // Journal of primary care & community health. 2022. (13). C. 21501327211058320.
18. Heer E., Harper A., Escandor N. Global burden and trends in premenopausal and postmenopausal breast cancer: a population-based study // The Lancet. Global health. 2020. № 8 (8). C. e1027–e1037.
19. Leong S., Shen Zh., Liu T. Is breast cancer the same disease in Asian and Western countries? // World journal of surgery. 2010. № 10 (34). C. 2308–2324.
20. Li Y., Zheng J., Deng Y. Global Burden of Female Breast Cancer: Age-Period-Cohort Analysis of Incidence Trends From 1990 to 2019 and Forecasts for 2035 // Frontiers in oncology. 2022. (12). C. 891824.
21. Lima S., Kehm R., Terry M. Global breast cancer incidence and mortality trends by region, age-groups, and fertility patterns // EClinicalMedicine. 2021. (38). C. 100985.
22. Shatkovskaya O., Kaidarova D., Dushimova Z. Trends in incidence, molecular diagnostics, and treatment of patients with breast cancer in Kazakhstan, 2014-2019 // Oncologia i radiologia Kazakhstana. 2022. № 4 (62). C. 16–23.
23. Sung H., Ferlay J., Siegel R. Global Cancer Statistics 2020: GLOBOCAN Estimates of Incidence and Mortality Worldwide for 36 Cancers in 185 Countries // CA: a cancer journal for clinicians. 2021. № 3 (71). C. 209–249.
24. Tabár L., Chen T. H.-H., Yen A. M.-F. Early detection of breast cancer rectifies inequality of breast cancer outcomes // Journal of medical screening. 2021. № 1 (28). C. 34–38.
25. The Global Cancer Observatory. Breast cancer incidence, age standardized (World) rates, 2020, all ages, Asia.
26. The Global Cancer Observatory. Breast cancer incidence, age standardized (World) rates, 2020, all ages. A global overview.
27. The Global Cancer Observatory. Breast cancer incidence, age standardized (World) rates, 2020, all ages, Kazakhstan
28. Yip C.H. Breast cancer in Asia // Methods in molecular biology (Clifton, N.J.). 2009. (471). C. 51–64.
References: [1-6]
1. Byuro natsional'noi Statistiki Agenstva po Strategicheskomu razvitiyu i reformam. Demograficheskaya statistika RK. Chislennost' naseleniya RK po polu i otdel'nym vozrastnym gruppam [Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Development and Reform. Demographic statistics of the Republic of Kazakhstan. Population of the Republic of Kazakhstan by sex and individual age groups]. https://stat.gov.kz/official/industry/61/statistic/5. (accessed: 12.01.2023).
2. Kajdarova D., Zhylkajdarova A., Saktaganov M. Otsenka vliyanija realizatsii mammograficheskogo skrininga na dinamiku epidemiologicheskikh pokazatelei raka molochnoi zhelezy v Kazakhstane [Evaluation of the impact of the implementation of mammographic screening on the dynamics of epidemiological indicators of breast cancer in Kazakhstan]. Vestnik KazNMU [Bulletin of KazNMU]. 2020. (4). C. 156–161. [in Russian]
3. Ob utverzhdenii tselevyh grupp lits, podlezhashhikh skriningovym issledovaniyam, a takzhe pravil, ob’ema i periodichnosti provedeniya dannykh issledovanii [On approval of target groups of persons subject to screening studies, as well as the rules, scope and frequency of these studies] №174, 2020. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021572 (accessed: 12.01.2023).
4. Ob utverzhdenii Pravil provedeniya profilakticheskikh meditsinskih osmotrov tselevyh grupp naseleniya [On approval of the Rules for conducting preventive medical examinations of target population groups] №685, 2009. https://adilet.zan.kz/rus/archive/docs/V090005918_/10.11.2009 (accessed: 11.01.2023).
5. Statisticheskie sborniki [Statistical reports]. https://stat.gov.kz/edition/publication/collection (accessed: 23.01.2023). [in Kazakh and Russian]
6. Sushhevich V.V. Raschet i opredelenie reprezentativnosti pokazatelei zabolevaemosti [Calculation and determination of the representativeness of morbidity indicators]. Uchebno-metodicheskoe posobie [Study guide]. 2004, 56 p. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 126
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Дуненова Г.А., Калматаева Ж.А., Кайдарова Д.Р., Шатковская О.В., Жылкайдарова А.Ж., Марченко Е.А., Дюсупова А.А., Фаизова Р.И., Глушкова Н.Е. Қазақстандағы 2012-2021 жылға арналған сүт безі обырының эпидемиологиясы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 2 (Т.25). Б. 128-137. doi 10.34689/SH.2023.25.2.018Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ