ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫ АРАСЫНДАҒЫ АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛУЫН ТҮСІНУ
Кіріспе. Аутизм спектрінің бұзылуы (АСБ) жүйке жүйесінің дамуының бұзылуымен байланысты және қайталанатын мінез-құлықпен, әлеуметтік қарым-қатынастың болмауымен сипатталады. Аутизмнің таралуының жыл сайынғы өсуі (рет) стигматизацияны азайту және балалардағы алғашқы белгілерді ерте анықтауды қамтамасыз ету мақсатында халықтың осы бұзылыс туралы хабардарлығын арттыру қажеттілігін көрсетеді. Біздің зерттеуіміз қоғамның аутизмге қатынасын анықтауға, сондай-ақ халықтың осы бұзылыс туралы хабардар болу деңгейін бағалауға бағытталған.
Әдістері. Әдебиеттерді шолу негізінде қазақ және орыс тілдерінде сауалнама әзірленді. Сауалнама Қазақстанның барлық өңірлерінде денсаулық сақтаудың бастапқы буынының мамандары, АСБ балалары бар ата-аналар тобы арқылы пошта арқылы жіберілген google-нысанын пайдалана отырып жүргізілді. Сауалнамаға 18 жастан асқан 410 респондент өз еркімен қатысты. Статистикалық талдау MS Excel және SPSS 13 көмегімен жүргізілді.
Нәтижелер. Сауалнама негізінен 25 пен 54 жас аралығындағы респонденттерді тартты. Бұл аутизмнің таралуы және осы мәселемен айналысатын ұйымдар туралы ақпарат басқа жас топтары арасында кең таралмағанын көрсетуі мүмкін. Респонденттердің басым көпшілігінде Қазақстанда аутизмнің таралуы туралы түсінік болған жоқ. Бұл берілген мәселе туралы хабардар болу төмен болып қалатынын және қосымша білім мен ақпараттық жұмысты қажет ететінін көрсетуі мүмкін. Таралуы туралы хабардарлықтың төмендігіне қарамастан, респонденттер аутизмнің өсуін атап өтеді. Респонденттер аутизмнің қалай көрінетіні және осы салада жұмыс істейтін ұйымдар туралы хабардарлықтың жеткіліксіздігін көрсетті.
Қорытынды. Халықтың аутизм және оның барысы туралы хабардарлығын арттыру, сондай-ақ АСБ бар балалардың ата-аналары мен қамқоршыларына қалай қолдау көрсету жөніндегі іс-шараларды іске асыру қажет.
Кошербаева Ляззат1,2,3, https://orcid.org/0000-0001-8376-4345
Курманалина Сандугаш2, https://orcid.org/0000-0003-0659-1940
Ахтаева Назгуль1,2, https://orcid.org/0000-0002-0835-9814
Самамбаева Айжан3,1, http://orcid.org/0000-0001-8600-7980
Алтынбеков Қуаныш2,4, http://orcid.org/0000-0003-3755-0914
1 Сүлейман Демирель университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 КЕАҚ «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті»,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 ALimRE (Advancing learning through the innovation methods in research and education),
Алматы қ., Kazakhstan;
4 Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Abuhamdah S.M.A., Naser A.Y., Al Awawdeh S. The Jordanian Population's Knowledge, Attitudes, and Willingness to Help People with Autism: A Cross-Sectional Study // J Multidiscip Healthc. 2023 May 1;16:1203-1213. doi: 10.2147/JMDH.S407639.
2. Ahmed Y.A., Ahmad M.N., Ahmad N., Zakaria N.H. Social Media for Knowledge-Sharing: A Systematic Literature Review // Telemat. Inform. 2019. 37:72–112. doi: 10.1016/j.tele.2018.01.015
3. Alsehemi M.A., Abousaadah M.M., Sairafi R.A., Jan M.M. Public awareness of autism spectrum disorder // Neurosciences (Riyadh). 2017 Jul;22(3):213-215. doi: 10.17712/nsj.2017.3.20160525.
4. Anwar M.S., Tahir M., Nusrat K., Khan M.R. Knowledge, Awareness, and Perceptions Regarding Autism Among Parents in Karachi, Pakistan // Cureus. 2018 Sep 13;10(9):e3299. doi: 10.7759/cureus.3299.
5. Antezana L., Scarpa A., Valdespino A., Albright J., Richey J.A. Rural Trends in Diagnosis and Services for Autism Spectrum Disorder // Front Psychol. 2017 Apr 20;8:590. doi: 10.3389/fpsyg.2017.00590.
6. John R.P.S., Knott F.J., Harvey K.N. Myths about autism: An exploratory study using focus groups // Autism. 2018. 22:845–854. doi: 10.1177/1362361317714990.
7. Jones S.C., Akram M., Gordon C.S., Murphy N., Sharkie F. Autism in Australia: Community Knowledge and Autistic People's Experiences // J Autism Dev Disord. 2021 Oct. 51(10):3677-3689. doi: 10.1007/s10803-020-04819-3. Epub 2021 Jan 3.
8. Rolls K., Massey D. Social Media Is a Source of Health-Related Misinformation // Evid. Based Nurs. 2021;24:46. doi: 10.1136/ebnurs-2019-103222.
9. Rouphael M., Gerges P., Andres C., Sacre Y., Bitar T., Hleihel W. Evaluation of the Lebanese Adults' Knowledge Regarding Autism Spectrum Disorder // Int J Environ Res Public Health. 2023 Mar 6;20(5):4622. doi: 10.3390/ijerph20054622.
10. Talantseva O.I., Romanova R.S., Shurdova E.M., Dolgorukova T.A., Sologub P.S., Titova O.S., Kleeva D.F., Grigorenko E.L. The global prevalence of autism spectrum disorder: A three-level meta-analysis // Front Psychiatry. 2023 Feb 9;14:1071181. doi: 10.3389/fpsyt.2023.1071181.
11. Zeidan J., Fombonne E., Scorah J., Ibrahim A., Durkin M.S., Saxena S., Yusuf A., Shih A., Elsabbagh M. Global prevalence of autism: A systematic review update // Autism Res. 2022 May. 15(5):778-790. doi: 10.1002/aur.2696. Epub 2022 Mar 3.
Көрген адамдардың саны: 102
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Кошербаева Л., Курманалина С., Ахтаева Н., Самамбаева А., Алтынбеков Қ. Қазақстан халқы арасындағы аутизм спектрінің бұзылуын түсіну // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 4 (Т.25). Б.133-139. doi 10.34689/SH.2023.25.4.016Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ