ТРОМБ ТҮЗІЛУДЕГІ СОЛ ЖАҚ ЖҮРЕКШЕ ҚОСАЛҚЫСЫНЫҢ МОРФОЛОГИЯЛЫҚ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІН ЗЕРТТЕУДЕГІ МАГНИТТЫҚ-РЕЗОНАНС ЖӘНЕ КОМПЬЮТЕРЛІК ТОМОГРАФИЯНЫҢ РӨЛІ: ӘДЕБИЕТ ШОЛУ
Өзектілігі. Жүрекшелердің фибрилляциясы өмір сапасына, жүрек жеткіліксіздігіне, тромбоэмболиялық инсульт қаупіне және осы себептерден болатын өлім-жітімнің артуына айтарлықтай әсер етеді. Магниттік резонансты бейнелеу және компьютерлік томография арқылы өлшенетін сол жақ жүрекше қосалқысының анатомиясын, аритмогендік және тромбогендік компоненттерін түсіну осы аурудың денсаулыққа қауіп төндіретін көптеген ықтимал салдарлары үшін арнайы емдеу әдістерін таңдаудың маңызды аспектісі болып табылады.
Мақсаты. Магниттік резонанс және тромб түзілу кезіндегі компьютерлік томографияға сәйкес сол жақ жүрекше қосалқыларының морфологиялық ерекшеліктері бойынша дереккөздерді талдау.
Іздеу стратегиясы. Сол жақ жүрекше қосымшасының морфологиялық ерекшеліктерін талдау туралы ақпаратты іздеу үшін PubMed, Google Scholar, Web of Science, MEDLINE Complete 2022 жылға дейін мәліметтер базасы пайдаланылды. Талдау үшін 10 жылдан астам уақыт бұрын жарияланған ғылыми мақалалар концептуалды ақпараттан тұратындықтан еңбекке енгізілді. Шолуға қосу критерийлері: сол журекше фибрилляциясы бар науқастарда жүргізілген зерттеулер, ағылшын тілінде жарияланған. Негізгі терминдер: «жүрекшенің фибрилляциясы», «сол жақ жүрекше қосалқысы», «сол жақ жүрекше қосалқысының морфологиясы», «сол жүрекшенің өлшемдері», «компьютерлік томография», «магниттік-резонанстық томография», «сол жақ жүрекше қосалқысының тромбы». Алып тастау критерийлері: жүрекшелердің фибрилляциясы диагнозы бар науқастарда жүргізілген зерттеулер, нақты қорытындылары бар, басқа тілдерде жарияланған мақалалар. Нәтижесінде осы шолуға 75 мақала таңдалды.
Қорытынды. Тромбоэмболиялық асқынулардың алдын алуда компьютерлік томография және магнитті-резонанстық томография деректеріне негізделген тәуекел критерийлерін талдау және одан әрі дамыту тиімді деп болжанады.
Бауыржан Б. Калиев1, https://orcid.org/0000-0003-4825-749X
Раушан И. Рахимжанова2, https://orcid.org/0000-0002-3490-6324
Тайрхан Б. Даутов1, https://orcid.org/0000-0002-5267-0108
Кайсар С. Алимбаев1, https://orcid.org/0000-0002-0364-5512
Омірбек М. Нуралинов1, https://orcid.org/0000-0002-5163-7760
Алмас Ж. Бимахан1, https://orcid.org/0000-0003-3100-3389
1 “Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы” АҚ, Интервенциялық кардиология және радиология бөлімшесі, Астана, қ., Қазақстан Республикасы;
2 “Астана медицина университеті” КеАҚ, Радиология бөлімшесі,
Астана қ., Қазақстан Республикасы.
1. Acar J., Cormier B., Grimberg D., Kawthekar G., et al. Diagnosis of left atrial thrombi in mitral stenosis – usefulness of ultrasound techniques compared with other methods // Eur Heart J. 1991. 12 Suppl B:70–76.
2. Agmon Y., Khandheria B.K., Gentile F., Seward J.B. Echocardiographic assessment of the left atrial appendage // J Am Coll Cardiol. 1999. 34(7):1867-1877. doi:10.1016/s0735-1097(99)00472-6
3. Anselmino M., Scaglione M., Di Biase L. et al. Left atrial appendage morphology and silent cerebral ischemia in patients with atrial fibrillation // Heart Rhythm. 2014. 11(1):2-7. doi:10.1016/j.hrthm.2013.10.020
4. Al-Saady N.M., Obel O., Camm A.J. Left atrial appendage: structure, function and role in thromboembolism // Heart. 1999. 82:547–554.
5. Ali AN, Abdelhafiz A. Clinical and Economic Implications of AF Related Stroke // J Atr Fibrillation. 2016. 8(5):1279. Published 2016 Feb 29. doi:10.4022/jafib.1279
6. Beinart R., Heist E.K., Newell J.B., Holmvang G., Ruskin J.N., Mansour M. Left atrial appendage dimensions predict the risk of stroke/TIA in patients with atrial fibrillation // J Cardiovasc Electrophysiol. 2011. 22(1):10-15. doi:10.1111/j.1540-8167.2010.01854.x
7. Benjamin E.J., Virani S.S., Callaway C.W. et al. Heart disease and stroke Statistics-2018 update: A report fr om the American Heart Association // Circulation. 2018. 137(12):e67-e492. doi:10.1161/CIR.0000000000000558
8. Benito EM, Carlosena-Remirez A, Guasch E, et al. Left atrial fibrosis quantification by late gadolinium-enhanced magnetic resonance: a new method to standardize the thresholds for reproducibility // Europace. 2017;19(8):1272-1279. doi:10.1093/europace/euw219
9. Bonita R. Epidemiology of stroke // Lancet. 1992. 339(8789):342-344. doi:10.1016/0140-6736(92)91658-U
10. Brandes A, Crijns HJGM, Rienstra M, et al. Cardioversion of atrial fibrillation and atrial flutter revisited: current evidence and practical guidance for a common procedure // Europace. 2020;22(8):1149–1161.
11. Brundel BJJM, Ai X, Hills MT, Kuipers MF, Lip GYH, de Groot NMS. Atrial fibrillation. Nat Rev Dis Primers. 2022. 8(1):21. Published 2022 Apr 7.
12. Caixal G., Alarcón F., Althoff T.F. et al. Accuracy of left atrial fibrosis detection with cardiac magnetic resonance: correlation of late gadolinium enhancement with endocardial voltage and conduction velocity // Europace. 2021. 23(3):380-388. doi:10.1093/europace/euaa313
13. Camm A.J. et al. European Heart Rhythm Association, European Association for Cardio-Thoracic Surgery, Guidelines for the management of atrial fibrillation: the Task Force for the Management of Atrial Fibrillation of the European Society of Cardiology (ESC) // Eur Heart J. 2010. 31(19):2369-2429. doi:10.1093/eurheartj/ehq278
14. Chang P, Xiao J, Hu Z, Kwan AC, Fan Z. Imaging of left heart intracardiac thrombus: clinical needs, current imaging, and emerging cardiac magnetic resonance techniques // Ther Adv Cardiovasc Dis. 2022. 16: doi:10.1177/17539447221107737.
15. Daccarett M., McGann C.J., Akoum N.W., MacLeod R.S., Marrouche N.F. MRI of the left atrium: predicting clinical outcomes in patients with atrial fibrillation // Expert Rev Cardiovasc Ther. 2011. 9(1):105-111. doi:10.1586/erc.10.177
16. De Sensi F, Penela D, Soto-Iglesias D, Berruezo A, Limbruno U. Imaging Techniques for the Study of Fibrosis in Atrial Fibrillation Ablation: From Molecular Mechanisms to Therapeutical Perspectives. J Clin Med. 2021;10(11):2277. Published 2021 May 24. doi:10.3390/jcm10112277
17. Di Biase L., Natale A., Romero J. Thrombogenic and arrhythmogenic roles of the left atrial appendage in atrial fibrillation // Circulation. 2018. 138(18):2036-2050. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.118.034187
18. Di Biase L., Burkhardt J.D., Mohanty P. et al. Left atrial appendage: an underrecognized trigger site of atrial fibrillation // Circulation. 2010. 122(2):109-118. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.109.928903
19. Di Biase L., Santangeli P., Anselmino M. et al. Does the left atrial appendage morphology correlate with the risk of stroke in patients with atrial fibrillation? Results from a multicenter study // J Am Coll Cardiol. 2012. 60(6):531-538. doi:10.1016/j.jacc.2012.04.032
20. Ernst G., Stöllberger C., Abzieher F. et al. Morphology of the left atrial appendage // Anat Rec. 1995. 242(4):553-561. doi:10.1002/ar.1092420411
21. Fukushima K., Fukushima N., Kato K. et al. Correlation between left atrial appendage morphology and flow velocity in patients with paroxysmal atrial fibrillation // Eur Heart J Cardiovasc Imaging. 2016. 17(1):59-66. doi:10.1093/ehjci/jev117
22. Fuster V., Rydén L.E., Cannom D.S. et al. Guidelines for the Management of Patients with atrial fibrillation: a report of the American College of Cardiology // Circulation. American Heart Association Task Force on Practice Guidelines and The European Society of Cardiology Committee for Practice Guidelines. 2006;114(7):e257-e354.
23. Galizia M., Renapurkar R., Prieto L. et al. Radiologic review of acquired pulmonary vein stenosis in adults // Cardiovasc Diagn Ther. 2018. 8(3):387-398. doi:10.21037/cdt.2018.05.05
24. Hayashi M., Shimizu W., Albert C.M. The spectrum of epidemiology underlying sudden cardiac death // Circ Res. 2015. 116(12):1887-1906. doi:10.1161/CIRCRESAHA.116.304521
25. Healey J.S., Connolly S.J., Gold M.R. et al. Subclinical atrial fibrillation and the risk of stroke // N Engl J Med. 2012. 366(2):120-129. doi:10.1056/NEJMoa1105575
26. Heist E.K., Refaat M., Danik S.B., Holmvang G., Ruskin J.N., Mansour M. Analysis of the left atrial appendage by magnetic resonance angiography in patients with atrial fibrillation // Heart Rhythm. 2006. 3(11):1313-1318. doi:10.1016/j.hrthm.2006.07.022
27. Hilberath JN, Oakes DA, Shernan SK, Bulwer BE, D'Ambra MN, Eltzschig HK. Safety of transesophageal echocardiography. J Am Soc Echocardiogr. 2010;23(11):1115-1221. doi:10.1016/j.echo.2010.08.013
28. Hur J, Kim YJ, Nam JE, et al. Thrombus in the left atrial appendage in stroke patients: detection with cardiac CT angiography--a preliminary report // Radiology. 2008. 249(1):81-87. https://doi.org/10.1148/radiol.2491071544
29. Karakus G., Kodali V., Inamdar V., Nanda N.C., Suwanjutah T., Pothineni K.R. Comparative assessment of left atrial appendage by transesophageal and combined two- and three-dimensional transthoracic echocardiography // Echocardiography. 2008. 25: 918–924.
30.Kato R, Lickfett L, Meininger G, et al. Pulmonary vein anatomy in patients undergoing catheter ablation of atrial fibrillation: lessons learned by use of magnetic resonance imaging // Circulation. 2003;107(15):2004-2010. doi:10.1161/01.CIR.0000061951.81767.4E
31. Kirchhof P., Benussi S., Kotecha D. et al. 2016 ESC Guidelines for the management of atrial fibrillation developed in collaboration with EACTS // Eur Heart J. 2016. 37(38):2893-2962. doi:10.1093/eurheartj/ehw210
32. Kimura T., Takatsuki S., Inagawa K. et al. Anatomical characteristics of the left atrial appendage in cardiogenic stroke with low CHADS2 scores // Heart Rhythm. 2013. 10(6):921-925. doi:10.1016/j.hrthm.2013.01.036
33. Kim Y.Y., Klein A.L., Halliburton S.S. et al. Left atrial appendage filling defects identified by multidetector computed tomography in patients undergoing radiofrequency pulmonary vein antral isolation: a comparison with transesophageal echocardiography // Am Heart. 2007. 154(6):1199-1205. doi:10.1016/j.ahj.2007.08.004
34. Kitkungvan D., Nabi F., Ghosn M.G. et al. Detection of LA and LAA thrombus by CMR in patients referred for pulmonary vein isolation // JACC Cardiovasc Imaging. 2016. 9: 809–818.
35. Khurram I.M., Dewire J., Mager M. et al. Relationship between left atrial appendage morphology and stroke in patients with atrial fibrillation // Heart Rhythm. 2013. 10(12):1843-1849. doi:10.1016/j.hrthm.2013.09.065
36. Kong B., Liu Y., Hu H. et al. Left atrial appendage morphology in patients with atrial fibrillation in China: implications for stroke risk assessment from a single center study // Chin Med J (Engl). 2014. 127(24):4210-4214
37. Kojodjojo P, O’Neill MD, Lim PB, et al. Pulmonary venous isolation by antral ablation with a large cryoballoon for treatment of paroxysmal and persistent atrial fibrillation: medium-term outcomes and non-randomised comparison with pulmonary venous isolation by radiofrequency ablation. Heart. 2010;96(17):1379–1384.
38. Lakkireddy D., Turagam M., Afzal M.R. et al. Left atrial appendage closure and systemic homeostasis: the LAA HOMEOSTASIS study // J Am Coll Cardiol. 2018. 71(2):135-144. doi:10.1016/j.jacc.2017.10.092 [published correction appears 2018 Feb 6;71(5):590
39. Lee J.M., Seo J., Uhm J.S. et al. Why is left atrial appendage morphology related to strokes? An analysis of the flow velocity and orifice size of the left atrial appendage // J Cardiovasc Electrophysiol. 2015. 26(9):922-927. doi:10.1111/jce.12710
40. Lennon M.J., Gibbs N.M., Weightman W.M. et al. Transesophageal echocardiography - related gastrointestinal complications in cardiac surgical patients // J Cardiothorac Vasc Anesth. 2005;19(2):141 -145.
41. Leung D.Y., Black I.W., Cranney G.B., Hopkins A.P., Walsh W.F. Prognostic implications of left atrial spontaneous echo contrast in nonvalvular atrial fibrillation // J Am Coll Cardiol. 1994;24(3):755-762. doi:10.1016/0735-1097(94)90025-6
42. Lupercio F., Carlos Ruiz J., Briceno D.F. et al. Left atrial appendage morphology assessment for risk stratification of embolic stroke in patients with atrial fibrillation: A meta-analysis // Heart Rhythm. 2016. 3(7):1402-1409. doi:10.1016/j.hrthm.2016.03.042
43. Lazoura O., Ismail T.F., Pavitt C. et al. A low-dose, dual-phase cardiovascular CT protocol to assess left atrial appendage anatomy and exclude thrombus prior to left atrial intervention // Int J Cardiovasc Imaging 2016. 32(2):347-354.
44. Lee D.K., Shim J., Choi J.I., Kim Y.H., Oh Y.W., Hwang S.H. Left Atrial Fibrosis Assessed with Cardiac MRI in Patients with Paroxysmal and Those with Persistent Atrial Fibrillation // Radiology. 2019. 292(3):575-582. doi:10.1148/radiol.2019182629
45. Manning W.J., Weintraub R.M., Waksmonski C.A., Haering J.M., et al. Accuracy of transesophageal echocardiography for identifying left atrial thrombi. A prospective, intraoperative study // Ann Intern Med. 1995. 123:817–822.
46. McDivitt J.D., Barstow C. Cardiovascular Disease Update: Atrial Fibrillation // FP Essent. 2017. 454:11-17
47. Melillo E., Palmiero G., Ferro A., Mocavero P.E., Monda V., Ascione L. Diagnosis and management of left atrium appendage thrombosis in atrial fibrillation patients undergoing cardioversion // Medicina (Kaunas). 2019. 55(9):511.
48. Merchant F.M., Levy M.R., Iravanian S. et al. Pulmonary vein anatomy assessed by cardiac magnetic resonance imaging in patients undergoing initial atrial fibrillation ablation: implications for novel ablation technologies // J Interv Card Electrophysiol. 201. 46(2):89-96. doi:10.1007/s10840-016-0106-9
49. Mohrs O.K., Nowak B., Petersen S.E. et al. Thrombus detection in the left atrial appendage using contrast-enhanced MRI: a pilot study // AJR Am J Roentgenol. 2006. 186: 198–205.
50. Nakatani Y., Yamaguchi Y., Sakamoto T., Kinugawa K. Cryoballoon ablation with left lateral decubitus position in atrial fibrillation patient wh ere the left atrium was compressed by the vertebra // Clin Case Rep. 2017. 5(8):1381–1384.
51. Nakamura R., Oda A., Tachibana S. et al. Prone-position computed tomography in the late phase for detecting intracardiac thrombi in the left atrial appendage before catheter ablation for atrial fibrillation // J Cardiovasc Electrophysiol. 2021. 32(7):1803–1811.
52. Nedios S., Kornej J., Koutalas E. et al. Left atrial appendage morphology and thromboembolic risk after catheter ablation for atrial fibrillation // Heart Rhythm. 2014. 11(12):2239-2246. doi:10.1016/j.hrthm.2014.08.016
53. Ohyama H., Hosomi N., Takahashi T. et al. Comparison of magnetic resonance imaging and transesophageal echocardiography in detection of thrombus in the left atrial appendage // Stroke. 2003. 34: 2436–2439.
54. Panikker S., Jarman J.W. et al. Left atrial appendage electrical isolation and concomitant device occlusion to treat persistent atrial fibrillation: A first-in-human safety, feasibility, and efficacy study // Circ Arrhythm Electrophysiol. 2016. 9(7):e003710. doi:10.1161/CIRCEP.115.003710
55. Parvathaneni L., Mahenthiran J., Jacob S., Foltz J., Gill W.J., Ghumman W., et al. Comparison of tissue Doppler dynamics to Doppler flow in evaluating left atrial appendage function by transesophageal echocardiography // Am J Cardiol. 2005. 95:1011–1014.
56. Petersen M., Roehrich A., Balzer J. et al. Left atrial appendage morphology is closely associated with specific echocardiographic flow pattern in patients with atrial fibrillation // Europace. 2015. 17(4):539-545. doi:10.1093/europace/euu347
57. Purza R, Ghosh S, Walker C, et al. Transesophageal echocardiography complications in adult cardiac surgery: a retrospective cohort study // Ann Thorac Surg. 2017;103(3):795–802.
58. Rathi V.K., Reddy S.T., Anreddy S. et al. Contrast-enhanced CMR is equally effective as TEE in the evaluation of left atrial appendage thrombus in patients with atrial fibrillation undergoing pulmonary vein isolation procedure // Heart Rhythm 2013; 10: 1021–1027.
59. Regazzoli D., Ancona F., Trevisi N. et al. Left atrial appendage: physiology, pathology, and role as a therapeutic target // Bio Med Res Int. 2015. 2015:205013. doi:10.1155/2015/205013
60. Romero J., Husain S.A., Kelesidis I., Sanz J., Medina H.M., Garcia M.J. Detection of left atrial appendage thrombus by cardiac computed tomography in patients with atrial fibrillation: a meta-analysis // Circ Cardiovasc Imaging. 2013. 6(2):185-194. https://doi.org/10.1161/ Circimaging.112.000153
61. Santangeli P., Biase L.D., Horton R., et al. CT imaging to assess the left atrial appendage anatomy: clinical implications. In (Ed.), Computed Tomography – Clinical Applications // Intech Open. 2012. doi:10.5772/25008
62. Sengupta P.P., Khandheria B.K. Transoesophageal echocardiography // Heart. 2005. 91(4):541-547. doi:10.1136/hrt.2003.031757
63. Stoddard M.F., Dawkins P.R., Prince C.R., Ammash N.M. Left atrial appendage thrombus is not uncommon in patients with acute atrial fibrillation and a recent embolic event: a transesophageal echocardiographic study // J Am Coll Cardiol. 1995. 25(2):452-459. doi:10.1016/0735-1097(94)00396-8
64. Shapiro M.D., Neilan T.G., Jassal D.S. et al. Multidetector computed tomography for the detection of left atrial appendage thrombus: a comparative study with transesophageal echocardiography // J Comput Assist Tomogr. 2007. 31(6):905-909. https://doi.org/10.1097/ rct.0b013e31803c55e3
65. Schmidt C, Kisselbach J, Schweizer PA, Katus HA, Thomas D. The pathology and treatment of cardiac arrhythmias: focus on atrial fibrillation. Vasc Health Risk Manag. 2011. 7:193-202. doi:10.2147/VHRM.S10758
66. Spagnolo P., Giglio M., Di Marco D. et al. Diagnosis of left atrial appendage thrombus in patients with atrial fibrillation: delayed contrast-enhanced cardiac CT // Eur Radiol. 2021. 31(3):1236–1244.
67. Squara F, Bres M, Scarlatti D, Moceri P, Ferrari E. Clinical outcomes after AF cardioversion in patients presenting left atrial sludge in trans-esophageal echocardiography // J Interv Card Electrophysiol. 2020;57(1):149–156.
68. Veinot J.P., Harrity P.J., Gentile F. et al. Anatomy of the normal left atrial appendage: a quantitative study of age-related changes in 500 autopsy hearts: implications for echocardiographic examination // Circulation. 1997. 96(9):3112-3115. doi:10.1161/01.cir.96.9.3112
69. von der Recke G., Schmidt H., Illien S., Luderitz B., Omran H. Use of transesophageal contrast echocardiography for excluding left atrial appendage thrombi in patients with atrial fibrillation before cardioversion //J Am Soc Echocardiogr. 2002. 15: 1256–1261.
70. Wang Y., Di Biase L., Horton R.P., Nguyen T., Morhanty P., Natale A. Left atrial appendage studied by computed tomography to help planning for appendage closure device placement // J Cardiovasc Electrophysiol. 2010. 21(9):973-982. doi:10.1111/j.1540-8167.2010.01814.x
71. Wolf P.A., Abbott R.D., Kannel W.B. Atrial fibrillation as an independent risk factor for stroke: the Framingham Study // Stroke. 1991. 22(8):983-988. doi:10.1161/01.str.22.8.983
72. Wyndham C.R. Atrial fibrillation: the most common arrhythmia. Tex Heart Inst J. 2000;27(3):257-267.
73. Xu J., Luc J.G.Y., Phan K. Atrial fibrillation: review of current treatment strategies // J Thorac Dis. 2016. 8(9):E886–E900.
74. Yaghi S., Song C., Gray W.A., Furie K.L., Kamel H. Left Atrial Appendage Function and Stroke Risk // Stroke. 2015. 46(12):3554-3559. doi:10.1161/STROKEAHA.115.011273
75. Zabalgoitia M. et al. Transesophageal echocardiographic correlates of clinical risk of thromboembolism in nonvalvular atrial fibrillation. Stroke prevention in atrial fibrillation III investigators // J Am Coll Cardiol. 1998. 31(7):1622-1626. doi:10.1016/s0735-1097(98)00146-6.
Көрген адамдардың саны: 4261
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Калиев Б.Б., Рахимжанова Р.И., Даутов Т.Б., Алимбаев К.С., Нуралинов О.М., Бимахан А.Ж. Тромб түзілудегі сол жақ жүрекше қосалқысының морфологиялық ерекшеліктерін зерттеудегі магниттық-резонанс және компьютерлік томографияның рөлі: әдебиет шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 4 (Т.25). Б. 163-171. doi 10.34689/SH.2023.25.4.021Ұқсас жариялымдар:
ДӘЛЕЛДІ МЕЙІРГЕРЛІК ТӘЖІРИБЕ. ӘДЕБИ ШОЛУ
КОРОНАРЛЫҚ АРТЕРИЯНЫ АЙНАЛЫП ӨТКЕН ПАЦИЕНТТЕРДІ ДИСПАНСЕРЛІК БАҚЫЛАУ АЛГОРИТМІН ӘЗІРЛЕУ
СОЗЫЛМАЛЫ ЖҮРЕК ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ПСИХОЭМОЦИОНАЛДЫ КҮЙ
ЖОҒАРҒЫ АСҚАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫ ҚАН АСУЫН ЭНДОСКОПИЯЛЫҚ ЕМДЕУ.ӘДЕБИЕТТЕРГЕ ШОЛУ
БАЛАЛАРДАҒЫ ЖЕТІЛМЕГЕН ОСТЕОГЕНЕЗДІ ХИРУРГИЯЛЫҚ ЕМДЕУ КЕЗІНДЕ ҚОЛДАНЫЛАТЫН ЗАМАНАУИ СҮЙЕКІШІЛІК ТЕЛЕСКОПИЯЛЫҚ ҚҰРЫЛҒЫЛАРДЫ ҚОЛДАНУДЫҢ ӨЗЕКТІ МӘСЕЛЕЛЕРІ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ