КОМПЬЮТЕРЛІК БАҒДАРЛАМА АРҚЫЛЫ НАҚТЫ ТАМАҚТАНУДЫ БАҒАЛАУ МҮМКІНДІКТЕРІ
Кіріспе. Қант диабетімен ауыратын науқастар ұтымды тамақтану арқылы дәрумендер мен минералдарды күнделікті тұтынудың маңыздылығын білуі керек, өйткені нашар бақыланатын қант диабетімен ауыратын адамдарда микроэлементтер жетіспейді. 2 типті қант диабеті үшін өзін-өзі басқаруды оқыту осы нозологиясы бар науқастарды басқарудағы стратегиялық маңызды бағыттардың бірі. Нақты тамақтануды талдаудың көмекшісі ретінде электронды қосымшаларды пайдалану болып табылады.
Зерттеудің мақсаты 2 типті қант диабетімен ауыратын науқастарда электронды қосымшаларды қолдану арқылы нақты тамақтануды бағалау болып табылады.
Материалдар мен әдістері. Зерттеу дизайны-көлденең клиникалық зерттеу, бақылау тобы жоқ. Зерттеуге 2 типті қант диабетімен ауыратын 156 пациент қатысты, олардың 62-сі ерлер мен 94-і әйелдер. Сауалнама пациенттерге бағдарламаның ұсынылған бөлімдері бойынша дайындалған маманмен бірге жүргізілді. Дайын қорытынды автоматты түрде қосымшаның өзіне енгізілді, онда антропометриялық мәліметтер, диета, оның сандық және сапалық көрсеткіштері ескерілді. Зерттеушілер 2 типті қант диабетімен ауыратын науқастардың тамақ өнімдерінің макро және микроэлементтік құрамын талдады.
Нәтижелер. Энергетикалық құндылығы бойынша 2 типті қант диабетімен ауыратын науқастардың тамақтануы ерлерде 962 ккал және әйелдерде 676-дан асады. Ерлердегі ақуыздар 23 г, әйелдерде 18 г аз тұтынылды, майлар бойынша ерлерде, 99,5 г әйелдерде қалыпты шектерде. Көмірсулар бойынша ерлер 191, ал әйелдер 136 жоғары екендігі анықталды.
Қорытынды. Зерттеу барысында біз 2 типті қант диабеті бар науқастардың диетасындағы макронутриенттер бойынша теңгерімсіздікті ақуыздар мен майларды қалыпты тұтыну кезінде көмірсуларға қарай ығысуы анықталды. Бұл көбінесе ер адамдарда байқалды. Сондай-ақ, 2 типті қант диабетімен ауыратын науқастарда барлық микроэлементтерді тұтыну бойынша төмен көрсеткіштері анықталды оларға: кальций, магний, йод, темір, селен, мырыш.
Айнур Н. Зиналиева1, https://orcid.org/0000-0003-0608-0964
Динара О. Төребаева1, https://orcid.org/0009-0006-7419-3855
Гаухар С. Дильмагамбетова1, https://orcid.org/0000-0002-8123-3476
Айгул Ш. Сартаева1, https://orcid.org/0000-0002-3262-8906
Ақмарал М. Баспақова1, https://orcid.org/0000-0002-0883-2245
Дана Т. Бегалина1, https://orcid.org/0000-0003-0162-5005
Мөлдір Б. Ахметжанова1, https://orcid.org/0000-0001-9342-2816
Зоя Б. Молдашева1, https://orcid.org/0000-0002-9203-283Х
Маржан К. Назарбаева1, https://orcid.org/0009-0004-0787-0049
Асем М. Тулеуова1, https://orcid.org/0009-0007-0291-522Х
1 «Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан медицина университеті» КеАҚ, Ақтөбе қ., Қазақстан Республикасы.
1. Айджанов М.М., Шарман А.Т, Бекшин Ж.М. и др. Методические рекомендации «Нормы физиологических потребностей и энергии в пищевых веществах для различных групп населения Республики Казахстан. Астана, 2012. -54с.
2. Ахметова С.В., Терехин С.П. Особенности пищевых приоритетов городского населения Казахстана в отношении потребления пищевых продуктов с высоким гликемическим индексом и значительным содержанием жира // Вопросы питания. Т.84, № 4, 2015, С. 82-88.
3. Дедов И.И., Шестакова М.В., Майоров А.Ю. и др. Алгоритмы специализированной медицинской помощи больным сахарным диабетом. 10-й выпуск, СД, vol. 24, no. 1S, pp. 1-148, авг 2022. Available: 10.14341/DM12802
4. Международная диабетическая федерация. IDF Diabetes Atlas, 10-е изд.; IDF: Брюссель, Бельгия, 2021 г.; Доступно в Интернете: http://www.diabetesatlas.org (по состоянию на 10 июня 2022 г.).
5. Adu M.D., Malabu U.H., Malau-Aduli A.E.O., Malau-Aduli B.S. Users' preferences and design to promote engagements with mobile apps for diabetes self-management: Multi-national recommendations perspectives // PLoS One. 2018 Dec 10. 13(12):e0208942. doi: 10.1371/journal.pone.0208942. PMID: 30532235, PMCID: PMC6287843
6. American Diabetes Association. Standards of medical care in diabetes - 2014 // Diabetes Care 2014. 37(Suppl. 1):S14–S80
7. Alison B. Evert, Jackie L. Boucher, Marjorie Cypress, Stephanie A. Dunbar et al. Nutrition Therapy Recommendations for the Management of Adults With Diabetes // Diabetes Care. 2014.37 (Supplement_1):S120–S143. PMID: 24357208 DOI: 10.2337/dc14-S120.
8. Bader A., Gougeon R., Joseph L., Da Costa D, Dasgupta K. Nutritional education through internet-delivered menu plans among adults with type 2 diabetes mellitus: pilot study // JMIR Res Protoc. 2013 Oct 11. 2(2):e41. doi: 10.2196/resprot.2525. PMID: 24185033; PMCID: PMC380635
9. Brede S., Lehnert H. Ernährung bei Diabetes mellitus Typ 2 [Nutrition in type 2 diabetes mellitus] // Internist (Berl). 2019 Jan. 60(1):49-58. German. doi: 10.1007/s00108-018-0531-1. PMID: 30560369.
10. Cai X., Qiu S., Luo D., Wang L., Lu Y., Li M. Mobile Application Interventions and Weight Loss in Type 2 Diabetes: A Meta-Analysis // Obesity (Silver Spring). 2020 Mar. 28(3):502-509. doi: 10.1002/oby.22715. Epub 2020 Jan 22. PMID: 31965748.
11. Cavanaugh K., Huizinga M.M., Wallston K.A., Gebretsadik T., Shintani A., Davis D., Gregory R.P., Fuchs L., Malone R., Cherrington A., Pignone M., DeWalt D.A., Elasy T.A., Rothman R.L. Association of numeracy and diabetes control // Ann Intern Med. 2008 May 20. 148(10):737-46. doi: 10.7326/0003-4819-148-10-200805200-00006. PMID: 18490687.
12. Evert A.B., Boucher J.L., Cypress M., Dunbar S.A., Franz M.J., Mayer-Davis E.J., Neumiller J.J., Nwankwo R., Verdi C.L., Urbanski P., Yancy W.S. Jr. Nutrition therapy recommendations for the management of adults with diabetes // Diabetes Care. 2014 Jan. 37 Suppl 1:S120-43. doi: 10.2337/dc14-S120. PMID: 24357208.
13. Forouhi N.G., Misra A., Mohan V., Taylor R., Yancy W. Dietary and nutritional approaches for prevention and management of type 2 diabetes // BMJ. 2018 Jun 13. 361:k2234. doi: 10.1136/bmj.k2234. PMID: 29898883; PMCID: PMC5998736.2.
14. Food and Agricultural Organization of the United Nations (FAO) // FAOSTAT (2021). http://faostat.fao.org/ (accessed July 8, 2021
15. Grimm K.A., Foltz J.L., Blanck H.M., Scanlon K.S. Household income disparities in fruit and vegetable consumption by state and territory: results of the 2009 Behavioral Risk Factor Surveillance System // J Acad Nutr Diet 2012. 12:2014–2021
16. Jeffrey B., Bagala M., Creighton A., Leavey T., Nicholls S., Wood C., Longman J., Barker J., Pit S. Mobile phone applications and their use in the self-management of Type 2 Diabetes Mellitus: a qualitative study among app users and non-app users // Diabetol Metab Syndr. 2019 Oct 16. 11:84. doi: 10.1186/s13098-019-0480-4. PMID: 31636719; PMCID: PMC6794726.
17. Kattelmann K.K., Conti K., Ren C. The Medicine Wheel nutrition intervention: a diabetes education study with the Cheyenne River Sioux Tribe // J Am Diet Assoc. 2010 May. 110(5 Suppl):S44-51. doi: 10.1016/j.jada.2010.03.003. PMID: 20399298.
18. Lee E.Y., Cha S.A., Yun J.S., Lim S.Y., Lee J.H., Ahn Y.B., Yoon K.H., Hyun M.K., Ko S.H. Efficacy of Personalized Diabetes Self-care Using an Electronic Medical Record-Integrated Mobile App in Patients With Type 2 Diabetes: 6-Month Randomized Controlled Trial // J Med Internet Res. 2022 Jul 28;24(7):e37430. doi: 10.2196/37430. PMID: 35900817; PMCID: PMC9496112.
19. Mian S.I., Brauer P.M. Dietary education tools for South Asians with diabetes // Can J Diet Pract Res. 2009 Spring. 70(1):28-35. doi: 10.3148/70.1.2009.28. PMID: 19261204.
20. McGill C.R., Kurilich A.C., Davignon J. The role of potatoes and potato components in cardiometabolic health: a review // Ann Med. 2013 Nov. 45(7):467-73. doi: 10.3109/07853890.2013.813633. Epub 2013 Jul 15. PMID: 23855880.
21. McTemple N.J. Strategic nutrition: a vision for the twenty-first century // Public Health Nutr. 2016 Jan;19(1):164-75. doi: 10.1017/S1368980014003292. Epub 2015 Feb 2. PMID: 25638207.
22. Pan L., Sherry B., Njai R., Blanck H.M. Food insecurity is associated with obesity among US adults in 12 states // J Acad Nutr Diet. 2012 Sep. 112(9):1403-1409. doi: 10.1016/j.jand.2012.06.011. PMID: 22939441; PMCID: PMC4584410.
23. Saman Agad Hashim, Mohd Yusof Barakatun-Nisak, Hazizi Abu Saad , Suriani Ismail , Osama Hamdy, Abbas Ali Mansour. Association of Health Literacy and Nutritional Status Assessment with Glycemic Control in Adults with Type 2 Diabetes Mellitus. 2020 Oct 15. 12(10):3152. doi: 10.3390/nu12103152 PMID: 33076406 PMCID: PMC760261
24. Sartayeva A., Bazargaliyev Y., Zinalieva A., Dilmagambetova G., Begalina D., Akhmetzhanova M., Adilova D. Efficiency Of Mobile Apps For Self-Management In Type Ii Diabetes: (Review) // Georgian Med News. 2022 Oct. (331):85-88. Pmid: 36539136.
25. Shah N.A., Levy C.J. Emerging technologies for the management of type 2 diabetes mellitus // J Diabetes. 2021 Sep. 13(9):713-724. doi: 10.1111/1753-0407.13188. Epub 2021 May 11. PMID: 33909352.
26. Schillinger D., Grumbach K., Piette J., Wang F., Osmond D., Daher C., Palacios J., Sullivan G.D., Bindman A.B. Association of health literacy with diabetes outcomes // JAMA. 2002 Jul 24-31. 288(4):475-82. doi: 10.1001/jama.288.4.475. PMID: 12132978.
27. Sun C., Sun L., Xi S., Zhang H., Wang H., Feng Y., Deng Y., Wang H., Xiao X., Wang G., Gao Y., Wang G. Mobile Phone-Based Telemedicine Practice in Older Chinese Patients with Type 2 Diabetes Mellitus: Randomized Controlled Trial // JMIR Mhealth Uhealth. 2019 Jan 4. 7(1):e10664. doi: 10.2196/10664. PMID: 30609983; PMCID: PMC6682265.
28. Sittig S., Wang J., Iyengar S., Myneni S., Franklin A. Incorporating Behavioral Trigger Messages Into a Mobile Health App for Chronic Disease Management: Randomized Clinical Feasibility Trial in Diabetes // JMIR Mhealth Uhealth. 2020 Mar 16. 8(3):e15927. doi: 10.2196/15927. PMID: 32175908; PMCID: PMC7105932.
29. Tinajero M.G., Malik V.S. An Update on the Epidemiology of Type 2 Diabetes: A Global Perspective // Endocrinol Metab Clin North Am. 2021 Sep. 50(3):337-355. doi: 10.1016/j.ecl.2021.05.013. PMID: 34399949.)
30. Więckowska-Rusek K., Danel J., Deja G. The usefulness of the nutrition apps in self-control of diabetes mellitus - the review of literature and own experience // Pediatr Endocrinol Diabetes Metab. 202. 28(1):75-80. English. doi: 10.5114/pedm.2022.113631. PMID: 35307999.
31. Yang Y., Lee E.Y., Kim H.S., Lee S.H., Yoon K.H., Cho J.H. Effect of a Mobile Phone-Based Glucose-Monitoring and Feedback System for Type 2 Diabetes Management in Multiple Primary Care Clinic Settings: Cluster Randomized Controlled Trial // JMIR Mhealth Uhealth. 2020 Feb 26. 8(2):e16266. doi: 10.2196/16266. PMID: 32130172, PMCID: PMC7066511.
Көрген адамдардың саны: 40
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Зиналиева А.Н., Төребаева Д.О., Дильмагамбетова Г.С., Сартаева А.Ш., Баспақова А.М., Бегалина Д.Т., Ахметжанова М.Б., Молдашева З.Б., Назарбаева М.К., Тулеуова А.М. Компьютерлік бағдарлама арқылы нақты тамақтануды бағалау мүмкіндіктері // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 5 (Т.25). Б.128-134. doi 10.34689/SH.2023.25.5.017Ұқсас жариялымдар:
МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТТЕРДІҢ ПРОФЕССОРЛЫҚ-ОҚЫТУШЫЛЫҚ ҚҰРАМЫ АРАСЫНДА DEPRESSION ANXIETY STRESS SCALE (DASS-21) САУАЛНАМАСЫНЫҢ ҚАЗАҚША НҰСҚАСЫН ВАЛИДИЗАЦИЯЛАУ: ПИЛОТТЫҚ ЗЕРТТЕУ
АУРУХАНАЛАРДА ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ЕНГІЗУ: МЕДИЦИНАЛЫҚ МАМАННЫҢ ХАБАРДАРЛЫҒЫ
ЖОҒАРЫ МЕДИЦИНАЛЫҚ БІЛІМ БЕРУДІҢ БЕЙІМДЕЛУ ОРТАСЫН ҚҰРУ ЖАҒДАЙЫНДА ПСИХОМЕТРИЯЛЫҚ ТЕСТІЛЕУДІҢ БОЛЖАМДЫҚ МӘНІ
КОМПЬЮТЕРЛІК БАҒДАРЛАМА АРҚЫЛЫ НАҚТЫ ТАМАҚТАНУДЫ БАҒАЛАУ МҮМКІНДІКТЕРІ
АБАЙ ОБЛЫСЫ БОЙЫНША ХАЛЫҚ АРАСЫНДА СҮЙЕКТІҢ МИНЕРАЛДЫ ТЫҒЫЗДЫҒЫН АНЫҚТАУ БОЙЫНША ЗЕРТТЕУ ЖҮРГІЗУДІҢ БАСТАЛУЫ ЖАЙЫНДА