АУТИЗМ СПЕКТРІНІҢ БҰЗЫЛУЫ ТУРАЛЫ ОРТА МЕДИЦИНАЛЫҚ ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ ХАБАРДАРЛЫҒЫ
Кіріспе. Аутизм спектрінің бұзылуы (АСБ) - бұл әлеуметтік қарым-қатынас пен өзара әрекеттесу мәселелерімен және шектеулі немесе қайталанатын мінез-құлық үлгілерімен сипатталатын неврологиялық бұзылулар. Әлемде АСБ таралуы өсті; осылайша, оларды ерте анықтау емдеу тиімділігінде шешуші рөл атқарады. АСБ бар балаларға және олардың отбасыларына күтім жасауды үйлестіруде медбикелердің рөлі де маңызды.
Зерттеудің мақсаты: АСБ бойынша медбикелердің білімі мен тәжірибесін зерттеу.
Материалдар мен әдістері. Көлденең-қималық зерттеу жүргізілді. Біз Muideen O. Bakare және бірлескен авторлар әзірлеген балалар аутизмі туралы 19 сұрақтан тұратын сауалнаманы бейімдедік. Сауалнама қазақ және орыс тілдеріне бейімделді. Сауалнама Алматыда жалпы практика дәрігерлерінің медбикелері мен алғашқы медициналық-санитарлық көмек (МСАК) педиатрлары арасында жүргізілді.
Нәтижесі. Екі топтағы респонденттердің көпшілігінде 11 жылдан астам жұмыс тәжірибесі болды (44,7%). Респонденттердің 66,7% - ы АСБ психикалық бұзылыс деп санайды және респонденттердің шамамен 9,1% - ы АСБ туралы көбірек білгісі келеді. Респонденттердің 70,9%-ы ХАЖ-11 өзгерістері туралы біледі. Тек 41,7% - ы АСБ диагностикасының барлық әдістерін білді және тек 27,8% - ы балаларға арналған аутизмге арналған скринингтік тест туралы білді. Педиатриялық медбикелер жалпы медбикелерге қарағанда төрт салада тереңірек білім көрсетті.
Қорытынды. Медбикелер АСБ бар науқастарға , әсіресе жалпы тәжірибелік дәрігерлермен жұмыс істейтіндерге күтім жасау бойынша біліктілікті арттыруды қажет етеді. Денсаулық сақтау менеджерлері АСБ-ның жақында өсуіне байланысты медбикелердің біліктілігін арттыруға басымдық беруі керек және уақтылы тексеру олардың күтімі мен емінің тиімділігін арттырудың ең жақсы жолы болып табылады.
Ляззат К. Кошербаева1,2, https://orcid.org/0000-0001-8376-4345
Клара Ж. Байльдинова2,
Назгуль С. Ахтаева2, https://orcid.org/0000-0002-0835-9814
Сандуғаш Н. Курманалина2, https://orcid.org/0000-0003-0659-1940
Айжан Бекова2, https://orcid.org/0009-0003-8161-6754
Азиза М. Имаматдинова2, https://orcid.org/0000-0003-2233-4522
Жанар С. Сабырділда2, https://orcid.org/0000-0002-2981-4580
1 Сулейман Демирел атындағы университет (SDU), Қаскелен қ., Қазақстан Республикасы.
2 «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КЕАҚ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Alibekova R., Kai Chan C., Crape B., Kadyrzhanuly K., Gusmanov A., An S., Bulekbayeva S., Akhmetzhanova Z., Ainabekova A., Yerubayev Z., Yessimkulova F., Bekisheva A., Ospanova Z., Rakhimova M. Stress, anxiety and depression in parents of children with autism spectrum disorders in Kazakhstan: prevalence and associated factors. Glob Ment Health (Camb). 2022 Oct 11;9:472-482. doi: 10.1017/gmh.2022.51.
2. Anselmi P., Colledani D., Robusto E. A Comparison of Classical and Modern Measures of Internal Consistency. Front Psychol. 2019 Dec 4;10:2714. doi: 10.3389/fpsyg.2019.02714.
3. Bakare M.O., Ebigbo P.O., Agomoh A.O., Menkiti N.C. Knowledge about childhood autism among health workers (KCAHW) questionnaire: description, reliability and internal consistency. Clin Pract Epidemiol Ment Health. 2008 Jun 6;4:17. doi: 10.1186/1745-0179-4-17.
4. Corden K., Brewer R., Cage E. A Systematic Review of Healthcare Professionals’ Knowledge, Self-Efficacy and Attitudes Towards Working with Autistic People. Rev J Autism Dev Disord. 2021. 10.1007/s40489-021-00263-w
5. Dunlap J.J., Filipek P.A. CE: Autism Spectrum Disorder: The Nurse's Role. Am J Nurs. 2020 Nov; 120(11):40-49. doi: 10.1097/01.NAJ.0000721236.69639.e3.
6. Elder J.H., D'Alessandro T. Supporting families of children with autism spectrum disorders: questions parents ask and what nurses need to know. Pediatr Nurs. 2009 Jul-Aug;35(4):240-5, 253.
7. Fond G., Boyer L., Boucekine M., Aden L.A., Schürhoff F., Tessier A., et al. Validation study of the Medication Adherence Rating Scale Results from the FACE-SZ national dataset. Schizophr Res. 2017;182:84–9.
8. Gardner M.R., Suplee P.D., Jerome-D’Emilia B. Survey of Nursing Faculty Preparation for Teaching About Autism Spectrum Disorders. Nurse Educator. 2016; 41(4):212–216. doi: 10.1097/NNE.0000000000000237
9. Harrison A.J., Slane M.M., Hoang L., Campbell J.M. An international review of autism knowledge assessment measures. Autism. 2016; 21(3):262–275. doi: 10.1177/1362361316638786.
10. Igwe M.N., Ahanotu A.C., Bakare M.O., Achor J.U., Igwe C. Assessment of knowledge about childhood autism among paediatric and psychiatric nurses in Ebonyi state, Nigeria. Child Adolescent Psychiatry Mental Health. 2011;5(1):1. doi:10.1186/1753-2000-5-1.
11. Inglese M.D. Caring for children with autism spectrum disorder. Part II: screening, diagnosis, and management. J Pediatr Nurs. 2009 Feb; 24(1):49-59. doi: 10.1016/j.pedn.2008.06.005.
12. Kozhageldiyeva L., Sabyrdylda Z., Akhtayeva N., Samambayeva A. Intersectoral care for children with autism spectrum disorder in Kazakhstan: Parents perspective. Eur J Public Health. 2023 Oct 24;33(Suppl 2):ckad160.1389. doi: 10.1093/eurpub/ckad160.
13. Li Y.A., Chen Z.J., Li X.D., Gu M.H., Xia N., Gong C., Zhou Z.W., Yasin G., Xie H.Y. et al. Epidemiology of autism spectrum disorders: Global burden of disease 2019 and bibliometric analysis of risk factors. Front Pediatr. 2022 Dec 5;10:972809. doi: 10.3389/fped.2022.972809.
14. Mahoney W.J., Villacrusis M., Sompolski M., Iwanski B., Charman A., Hammond C., Abraham G. Nursing care for pediatric patients with autism spectrum disorders: A cross-sectional survey of perceptions and strategies. J Spec Pediatr Nurs. 2021 Oct;26(4):e12332. doi: 10.1111/jspn.12332. Epub 2021 Mar 31. P
15. McIntosh C.E., Thomas C.M., Wilczynski S., McIntosh D.E. Increasing Nursing Students' Knowledge of Autism Spectrum Disorder by Using a Standardized Patient. Nurs Educ Perspect. 2018 Jan/Feb;39(1):32-34. doi: 10.1097/01.NEP.0000000000000179.
16. Mughal S., Faizy R.M., Saadabadi A., et al. Autism Spectrum Disorder (Nursing) [Updated 2022 Jul 19]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK568713/
17. Pinto-Martin J.A., Souders M.C., Giarelli E., Levy S.E. The role of nurses in screening for autistic spectrum disorder in pediatric primary care. J Pediatr Nurs. 2005 Jun; 20(3):163-9. doi: 10.1016/j.pedn.2005.01.004.
18. Salari N., Rasoulpoor S., Rasoulpoor S., Shohaimi S., Jafarpour S., Abdoli N., Khaledi-Paveh B., Mohammadi M. The global prevalence of autism spectrum disorder: a comprehensive systematic review and meta-analysis. Ital J Pediatr. 2022 Jul 8;48(1):112. doi: 10.1186/s13052-022-01310-w.
19. Somerton M., Stolyarova V., Khanin S. Autism and the Knowledge and Beliefs of Specialists in Kazakhstan. J Autism Dev Disord. 2022 Mar;52(3):1156-1168. doi: 10.1007/s10803-021-05021-9. Epub 2021 Apr 22.
20. Strunk J.A. School nurses’ knowledge of autism spectrum disorders. J School Nurs. 2009;25(6):445–452. doi: 10.1177/1059840509348221.
21. Tiner S., Cunningham G.B., Pittman A. "Physical activity is beneficial to anyone, including those with ASD": Antecedents of nurses recommending physical activity for people with autism spectrum disorder. Autism. 2021 Feb;25(2):576-587. doi: 10.1177/1362361320970082. Epub 2020 Nov 27.
22. Wang L., Wang B., Wu C., Wang J., Sun M. Autism Spectrum Disorder: Neurodevelopmental Risk Factors, Biological Mechanism, and Precision Therapy. Int J Mol Sci. 2023 Jan 17; 24(3):1819. doi: 10.3390/ijms24031819
Көрген адамдардың саны: 34
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Кошербаева Л.К., Байльдинова К.Ж., Ахтаева Н.С., Курманалина С.Н., Бекова А., Имаматдинова А.М., Сабырділда Ж.С. Аутизм спектрінің бұзылуы туралы орта медициналық қызметкерлердің хабардарлығы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (2). Б. 13-19. doi 10.34689/SH.2024.26.2.002Ұқсас жариялымдар:
ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ӘЙЕЛДЕР АРАСЫНДА ТҮСІК ЖАСАТУ ТӘЖІРИБЕСІ: КӨЛДЕНЕҢ ЗЕРТТЕУ
ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНЫҢ ТҰРҒЫНДАРЫНДА СҮТ БЕЗІ ҚАТЕРЛІ ІСІГІН СКРИНИНГТЕН ӨТУГЕ КЕДЕРГІЛЕР
АЛМАТЫ қ. КӨП САЛАЛЫ АУРУХАНАЛАРЫНДА МИ ҚАН АЙНАЛЫМЫНЫҢ ЖЕДЕЛ БҰЗЫЛУЫНДАҒЫ ВИЗУАЛДЫ ДИАГНОСТИКАНЫҢ РӨЛІ
АЛМАТЫ ҚАЛАСЫНДА СОЗЫЛМАЛЫ ЖҮРЕК ЖЕТКІЛІКСІЗДІГІНЕН СЫРҚАТТАНУШЫЛЫҚ ЖӘНЕ ӨЛІМ-ЖІТІМ ҮРДІСТЕРІ
ОҢАЛТУДЫҢ ӘРТҮРЛІ КЕЗЕҢДЕРІНДЕ АРТЫҚ САЛМАҒЫ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ КОРОНАРЛЫҚ АРТЕРИЯДЫ ШУНТТАУДАН КЕЙІНГІ МИОКАРДТЫҢ ҚҰРЫЛЫМДЫҚ-ФУНКЦИОНАЛДЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ