Online ISSN: 3007-0244,
Print ISSN:  2410-4280
ДЕМЕНЦИЯСЫ БАР АДАМДАРҒА КҮТІМ ЖАСАУДЫҢ ҚОЛДАНЫСТАҒЫ ТӘЖІРИБЕСІ
Кіріспе. Дүние жүзінде деменцияның таралуының артуы оны денсаулық сақтаудың басымдығына айналдырады. Бұл бүкіл әлемдегі егде жастағы адамдар санының өсуіне байланысты. Қазақстанда деменция бойынша зерттеулер жеткіліксіз. Зерттеудің мақсаты: Алматы қаласында деменциясы бар адамдарға алғашқы медициналық-санитарлық көмек (МСАК) мекемелерінде медициналық көмек көрсетудің ағымдағы тәжірибесін зерделеу. Материалдар мен әдістері. Бірінші кезеңде Алматыда тіркелген деменция жағдайларының саны талданды. Деректер денсаулық сақтауды дамытудың Ұлттық ғылыми орталығының Алматы филиалынан алынды. Екінші кезеңде нысаналы топқа көмек көрсету мәселелері бойынша алғашқы медициналық-санитарлық көмек мамандарымен сұхбат жүргізілді. Сауалнамаға МСАК-тың 12 маманы қатысты. Нәтижесі. 2019 жылдан 2023 жылға дейін тамырлы деменция, сондай-ақ ерте немесе кеш Альцгеймер деменциясы жағдайларының саны артып келеді, ал басқа рубрикаларда жіктелген басқа аурулардағы деменция жағдайларының саны азайды. Деменциясы бар адамдарға медициналық көмек көрсетудің негізгі кедергісі-алғашқы медициналық-санитарлық көмек мамандарының біліктілігінің жеткіліксіздігі, сондай-ақ ересектер арасында деменция скринингінің болмауы. Деменцияны анықтауға арналған когнитивті сынақтар жоқ, бірақ олар деменцияны бағалауда тиімді. Қорытынды. Алматыда, деменциямен сырқаттанушылықтың өсуі байқалады, бұл МСАК мамандарының оның ерте скринингі мәселелері бойынша қосымша білім алуды талап етеді.. Сондай-ақ, болашақта МСАК деңгейінде деменциямен ауыратын адамдарға көмек көрсету моделін қайта қарау және халықтың хабардарлығын арттыру үшін қосымша зерттеулер қажет. Түйінді сөздер: деменция, МСАК, көмек, денсаулық сақтау саясаты.
Салтанат Былташ1, https://orcid.org/ 0009-0001-1367-7788 Маржан Бримжанова1, https://orcid.org/0000-0003-3517-4687 Назгуль Ахтаева2, https://orcid.org/0000-0002-0835-9814 Нургуль Алекенова3, https://orcid.org/ 0000-0001-5751-1678 Ляззат Кошербаева2,4, https://orcid.org/0000-0001-8376-4345 Элеонора Нурбаулина3, https://orcid.org/0000-0003-0124-2848
1. Aliya Naheed, Maliha Hakim, Md Saimul Islam, Badrul Islam, Eugene Y.H., Tang Abdul, Alim Prodhan, Mohammad Robed Amin, Blossom C.M. Stephan, Quazi Deen Mohammad Prevalence of dementia among older age people and variation across different sociodemographic characteristics: a cross-sectional study in Bangladesh The Lancet Regional Health - Southeast Asia 2023. 17: 100257 Published Online 24 August 2023 https://doi.org/10. 1016/j.lansea.2023. 100257 2. Alsalem Z.A., Alghathber N.M., Alowain F.S., Alqahtani M.S., Alharbi N.G. Dementia Knowledge Among Primary Healthcare Physicians in Riyadh, Saudi Arabia. Cureus. 2024 May 26. 16(5):e61112. doi: 10.7759/cureus.61112. 3. Arvanitakis Z., Shah R.C., Bennett D.A. Diagnosis and Management of Dementia: Review. JAMA. 2019 Oct 22;322(16):1589-1599. doi: 10.1001/jama.2019.4782 4. Callahan C.M., Boustani M.A., Unverzagt F.W., Austrom M.G., Damush T.M., Perkins A.J., Fultz B.A., Hui S.L., Counsell S.R., Hendrie H.C. Effectiveness of collaborative care for older adults with Alzheimer disease in primary care: a randomized controlled trial. JAMA, 2006. 295 (18), 2148-2157. 5. Cao Q., Tan C.C., Xu W., Hu H., Cao X.P., Dong Q., Tan L., Yu J.T. The Prevalence of Dementia: A Systematic Review and Meta-Analysis. J Alzheimers Dis. 2020. 73(3):1157-1166. doi: 10.3233/JAD-191092 6. Emmady P.D., Schoo C., Tadi P. Major Neurocognitive Disorder (Dementia) [Updated 2022 Nov 19]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557444/ 7. Fernandes B., Goodarzi Z, Holroyd-Leduc J. Optimizing the diagnosis and management of dementia within primary care: a systematic review of systematic reviews. BMC Fam Pract. 2021 Aug 11. 22(1):166. doi: 10.1186/s12875-021-01461-5. 8. Gale S.A., Acar D., Daffner K.R. Dementia. Am J Med. 2018 Oct. 131(10):1161-1169. doi: 10.1016/j.amjmed.2018.01.022. 9. GBD 2019 Dementia Forecasting Collaborators. Estimation of the global prevalence of dementia in 2019 and forecasted prevalence in 2050: an analysis for the Global Burden of Disease Study 2019. Lancet Public Health. 2022 Feb;7(2):e105-e125. doi: 10.1016/S2468-2667(21)00249-8. 10. Niu H., Álvarez-Álvarez I., Guillén-Grima F., Aguinaga-Ontoso I. Prevalence and incidence of Alzheimer's disease in Europe: A meta-analysis. Neurologia. 2017 Oct;32(8):523-532. English, Spanish. doi: 10.1016/j.nrl.2016.02.016. 11. Ogbuagu C., Uwakwe R., Kahn J.G., Ogbuagu E., Emelumadu O., Okereke U., Okeke I., Chigbo G., Okoye O. Primary health care providers knowledge of dementia and cognitive assessment tools for elderly populations in Southeast Nigeria: A pilot survey. SAGE Open Med. 2023 Oct 14;11. doi: 10.1177/20503121231204224. 12. Sideman A.B., Ma M., Hernandez de Jesus A., Alagappan C., Razon N., Dohan D., Chodos A., Al-Rousan T., Alving L.I., Segal-Gidan F., Rosen H., Rankin K.P., Possin K.L., Borson S. Primary Care Pracitioner Perspectives on the Role of Primary Care in Dementia Diagnosis and Care. JAMA Netw Open. 2023 Sep 5. 6(9):e2336030. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2023.36030. Erratum in: JAMA Netw Open. 2023 Oct 2;6(10):e2342418. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2023.42418. 13. Thomas D.W., Yeshmanova A., Akanova A., Umutbayeva G., Abikulova A., Chaikovska V. Development of a memory center for older adults in Almaty, Kazakhstan: Innovative Practice. Dementia (London). 2017 Jul. 16(5):665-672. doi: 10.1177/1471301216636491 14. van Voorden G., Koopmans R.T., Smalbrugge M., Zuidema S.U., van den Brink A., Persoon A., Oude Voshaar R.C., Gerritsen D.L. Well-being, multidisciplinary work and a skillful team: essential elements of successful treatment in severe challenging behavior in dementia. Aging Ment Health. 2023 Nov-Dec. 27(12):2482-2489. doi: 10.1080/13607863.2023.2169248. 15. Vipin A., Satish V., Saffari S.E., Koh W., Lim L., Silva E., Nyu M.M., Choong T.M., Chua E., Lim L., Ng A.S.L., Chiew H.J., Ng K.P., Kandiah N. Dementia in Southeast Asia: influence of onset-type, education, and cerebrovascular disease. Alzheimers Res Ther. 2021 Nov 30. 13(1):195. doi: 10.1186/s13195-021-00936-y. 16. Woods B., Aguirre E., Spector A.E., Orrell M. Cognitive stimulation to improve cognitive functioning in people with dementia. Cochrane Database Syst Rev. 2012 Feb 15. (2):CD005562. doi: 10.1002/14651858.CD005562.pub2. 17. Zholdassova Zh.A. Theoretical prediction of the prevalence of dementia in Republic of Kazakhstan. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2021, (Vol.23) 5, pp. 161-173. doi 10.34689/SH.2021.23.5.017
Көрген адамдардың саны: 41

Түйенді сөздер:

Мақалалар санаты:

Библиографиялық сілтемелер

Былташ С., Бримжанова М., Файзуллина К., Ахтаева Н., Алекенова Н., Кошербаева Л., Нурбаулина Э. Деменциясы бар адамдарға күтім жасаудың қолданыстағы тәжірибесі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (5). Б. 115-120. doi 10.34689/SH.2024.26.5.015

Авторизируйтесь для отправки комментариев