АҒЗАНЫҢ ТЕТРАБОРАТ НАТРИЙМЕН СОЗЫЛМАЛЫ ИНТОКСИКАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕГІ БАУЫРДЫҢ МОРФОЛОГИЯСЫ
Кіріспе: Қазақстан Республикасының Ақтобе қаласы бор және хромнан биогеохимиялық аймақ болып табылады, хром қосылысының әртүрлі дозалары адам және жануарлар ағзасына әсері жайлы зерттеулер көптеп кездеседі, ал бор қосылысының мүшелер мен жүйелерге әсері жөніндегі зерттеулер бірең – сараң.
Зерттеу мақсаты: тетраборат натрийдің бауыр морфологиясына әсерін зерттеу.
Әдістері: Зерттеу 50 тексіз аталық ақ егеуқұйрықтарға (10 интактылы, 20 – бақылау, 20 – тәжірибелік) жүргізілді. Тәжірибелік жануарларға 2 ай бойына күн сайын 150 мг/кг дозада тетраборат натрийдің физиологиялық ерітіндісін 1-2 мл көлемде іш қуысына енгізілді. Бақылау жануарларына сол мерзімдерде іш қуысына 1-2 мл физиологиялық ерітінді енгізілді. Зерттеу материалы бауыр бөлігі. Гистологиялық өткізуден 7-8 мкм қалыңдықта кесілген бауыр кесінділерін гематоксилин - эозин және ван – Гизонмен боялды. Квадратты торда (250 нүкте) 40X40 мкм морфометриясын өткіздік.
Нәтижесі: Екі ай тетраборат натриймен созылмалы улануынан кейін орталық венаның қанға толғанын – қан іркілісі, синусоидальды капиллярлардың кеңігені, дегенерация байқалды, негізінен орталық венаның айналасында ашық гепатоциттер, фибробластар санының және бауыр триадасының айналасында коллаген талшықтарының өсуі, гепатоцит ядроларында амитоз анықталды, екі ядролы жасушалар (бақылауда 6,2±0,41%, тәжірибеде 12,7±0,75%) полиплоидты жасушалар санының (бақылауда 1,2±0,02%, тәжірибеде 4,3±0,27%) көбейгені байқалды. Сонымен қатар салмақ индексінің төмендегені байқалды (бақылауда 41,7±2,14%, тәжірибеде 36,3±2,53%).
Қорытынды: Тетраборат натрийдың созылмалы интоксикациясы егеуқұйрықтар ағзасын гепатоциттер дегенерациясына, бауыр бөліктерінің венозды тамырларда қан іркілуіне, екі ядролы және полиплоидты гепатоциттер санының өсуіне әкеледі.
А. К. Бердалинова, Т. Ж. Умбетов, Ж. Е. Комекбай
Марат Оспанов атындағы Батыс Қазақстан мемлекеттік медицина университеті, Ақтөбе қаласы, Қазақстан
Литература:
1. Афанасьев Ю. И. Юрина Н. А. Печень // Гистология, цитология, эмбриология (учебник). Москва, 2012. С.595-606.
2. Бекетова Т. П., Секамова С. М. К вопросу структурной гетерогенности гепатоцитов // III Всесоюзная Конференция по патологии клетки. (Тез. докл). 1982. С.101-102.
3. Борисов А. И. Гигиенические аспекты охраны окружающей среды // Гигиена и санитария. 1976. №1. С.11-16.
4. Вербицкая Г. В. Актуальные вопросы гигиены населенных мест // Гигиена и санитария. М., 1975. №7. С.11-16.
5. Добровольский В. В. География микроэлементов. Глобальное рассеяние // М.: Мысль, 1983. 272с.
6. Жаксылыкова А. К., Алмабаев Ы. А., Идрисов А. А., Ткаченко Н.Л. Морфофункциональные нарушения в гепатоцитах крыс при хроническом отравлении солями кадмия // Вестник КазНМУ им. С.Ж. Асфендиярова. 2014. №2(3). С.14-17.
7. Марупов А. М., Лужников Е. Ж., Гольдфарб Ю. С. Эндотоксикоз при острых экзогенных отравлениях (обзор литературы) // Токсикологический вестник. 2004. №2. С.28.
8. Немывако Е.Е., Доровских В.А., Коршунова Н.В., Шаповаленко Н.С. Влияние пищевых добавок из биологически активного сырья на морфологическую организацию миокарда и печени крыс в условиях теплового стресса // Морфология. 2011. Т.140. №5. С.103.
9. Палаичева В. Один дома // Эксперт Казахстана. 2006. № 44.(100). С.49-53.
10. Попп Е. А. Морфофункциональная характеристика печени матери при эндогенной интоксикации и протекции цеолитами // Морфология, лимфология, клиника (Сборник научных работ посвященных 80-летию академика Ю.И.Бородина). Новосибирск, 2009. С.294-296.
11. Работникова Л. В. К сравнительной оценке значимости путей введения ядов в организм в условиях токсического эксперимента // Актуальные проблемы токсикологии. Л.,1970. С.180-185.
12. Толоконцев Н.А., Филов В.А. Основы общей промышленной токсикологии // Л.: Медицина, 1976. 304с.
13. Шкрупий В. А. Количественное исследование ультраструктурной организации гепатоцитов интактных мышей в условиях острого отравления CCL4 // Бюллетень экспериментальной биологии, 1973. №2. С.110-113.
14. Jpek J. Yilmaz, Kabay N., Yuksel M., Kizmizisakal O., Bryjak M. Removal of boron from Balcova geothermal water by ion exchange microfiltration hybrid process // Desalination. 2009. V.241. P.167-173.
15. Iwamasa T., Ninomiya N., Hanvada T., Fukuda S. Immunohistochemical localization of Acid a-glucosidase in rat liver // J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №4. P.378-384.
16. Gumicio J., Miller D. Liver cell heterogeneity // The liver biology and pathology. New York, 1982. P.647-661.
17. Miller L., Lanolli C., Gumucio J. Quantitave morphology of the sinusoids of the Hepatic acinus. Quantiment analysis of rat liver // Gastroenterlogy, 1979. Vol.76. P.965-969.
18. Novikoff P. Intracellular organells and lipoprotein metabolism in normal and futty livers // The liver: biology and pathology, New York, 1982. P.143-168.
19. Parschova H., Mistova E., Jelinek L., Kabay N., Kauppinen P. Comparison of several polymetic sorbents for selective boron removal from reverse osmosis permete // React. Funct. Polym. 2007. V.67. №12. P.1622-1627.
20. Pigkal E., Maurice M., Feldmann G. Immunoperoxidase localization of albumen and fibrinogen in rat liver fixed by perfusion of immersion: effect of saponin on the infracellular penerution of labeled antilodies // J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №10. P.1004-1014.
21. Taniguchi M., Fusaoka Y., Nishikowa T., Kurihara M. Boron removal in RO seawater desalination // Desalination. 2004. V.167. P.419-426.
References:
1. Afanas'ev Yu. I. Yurina N. A. Pechen'. Gistologiya, tsitologiya, embriologiya (uchebnik) [Liver. Histology, Cytology, embryology (textbook)]. Moskva, 2012. pp.595-606.
2. Beketova T. P., Sekamova S. M. K voprosu strukturnoy geterogennosti gepatotsitov [On the question of structural heterogeneity of hepatocytes]. III Vsesoyuznaya Konferentsiya po patologii kletki. (Tez. dokl) [III All-Union Conference on cell pathology. (Proc. Rep)]. 1982. pp.101-102.
3. Borisov A. I. Gigienicheskie aspekty okhrany okruzhayushchey sredy [Hygienic aspects of environment protection]. Gigiena i sanitariya [Hygiene and sanitation]. 1976. №1. pp.11-16.
4. Verbitskaya G. V. Aktual'nye voprosy gigieny naselennykh mest [Actual questions of hygiene localities]. Gigiena i sanitariya [Hygiene and sanitation]. M., 1975. №7. pp.11-16.
5. Dobrovol'skiy V. V. Geografiya mikroelementov [Geography micronutrients]. Global'noe rasseyanie [Global scattering]. M.:Mysl', 1983. 272p.
6. Zhaksylykova A. K., Almabaev Y. A., Idrisov A. A., Tkachenko N. L. Morfofunktsional'nye narusheniya v gepatotsitakh krys pri khroniches-kom otravlenii solyami kadmiya [Morphological and functional abnormalities in rat hepatocytes in chronic poisoning with salts of cadmium]. Vestnik KazNMU [Bulletin KazNMU]. Almaty, 2014. №2(3). pp.14-17.
7. Marupov A. M., Luzhnikov E. Zh., Gol'dfarb Yu. S. Endotoksikoz pri ostrykh ekzogennykh otravleniyakh (obzor literatury) [Endotoxemia in acute exogenous poisoning (review)]. Toksikologicheskiy vestnik [Poison Gazette]. 2004. №2. pp. 28.
8. Nemyvako E. E., Dorovskikh V. A., Korshunova N. V., Shapovalenko N. S. Vliyanie pishchevykh dobavok iz biologicheski aktivnogo syr'ya na morfologicheskuyu organizatsiyu miokarda i pecheni krys v usloviyakh teplovogo stressa [Effect of supplementation of the active materials on the morphological organization of the myocardium and liver of rats under conditions of heat stress]. Morfologiya [Morphology]. 2011. T.140. №5. pp.103.
9. Palaicheva V. Odin doma [Alone at home]. Ekspert Kazakhstana [Expert Kazakhstan]. 2006. № 44. (100). pp.49-53.
10. Popp E. A. Morfofunktsional'naya kharakteristika pecheni materi pri endogennoy intoksikatsii i protektsii tseolitami [Morphofunctional characteristic of liver mother at endogenous intoxication and patronage zeolites]. Morfologiya, limfologiya, klinika (Sbornik nauchnykh rabot posvyashchennykh 80-letiyu akademika Yu.I.Borodin) [Morphology, lymphology clinic (Collection of scientific works dedicated to the 80th anniversary of academician Yu.I.Borodin)]. Novosibirsk, 2009. pp.294-296.
11. Rabotnikova L. V. K sravnitel'noy otsenke znachimosti putey vvedeniya yadov v organizm v usloviyakh toksicheskogo eksperimenta [For comparative evaluation of the significance of routes of administration of poisons into the body in a toxic experiment]. Aktual'nye problemy toksikologii [Actual problems of toxicology]. L.,1970. pp.180-185.
12. Tolokontsev N. A., Filov V. A. Osnovy obshchey promyshlennoy toksikologii [Fundamentals of general industrial toxicology]. L.: Meditsina [Medicine], 1976. 304p.
13. Shkrupiy V. A. Kolichestvennoe issledovanie ul'trastrukturnoy organizatsii gepatotsitov intaktnykh myshey v usloviyakh ostrogo otravleniya CCL4 [Quantitative study of the ultrastructural organization of hepatocytes intact mice in acute poisoning CCL4]. Byulleten' eksperimental'noy biologii [Bulletin of Experimental Biology]. 1973. №2. pp.110-113.
14. Jpek J. Yilmaz, Kabay N., Yuksel M., Kizmizisakal O., Bryjak M. Removal of boron from Balcova geothermal water by ion exchange microfiltration hybrid process. Desalination. 2009. V.241. pp.167-173.
15. Iwamasa T., Ninomiya N., Hanvada T., Fukuda S. Immunohistochemical localization of Acid a-glucosidase in rat liver. J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №4. pp.378-384.
16. Gumicio J., Miller D. Liver cell heterogeneity. The liver biology and pathology. New York, 1982. pp.647-661.
17. Miller L., Lanolli C., Gumucio J. Quantitave morphology of the sinusoids of the Hepatic acinus. Quantiment analysis of rat liver. Gastroenterlogy. 1979. Vol.76. pp.965-969.
18. Novikoff P. Intracellular organells and lipoprotein metabolism in normal and futty livers. The liver: biology and pathology. New York, 1982. pp.143-168.
19. Parschova H., Mistova E., Jelinek L., Kabay N., Kauppinen P. Comparison of several polymetic sorbents for selective boron removal from reverse osmosis permete. React.Funct. Polym. 2007. V.67. №12. pp.1622-1627.
20. Pigkal E., Maurice M., Feldmann G. Immunoperoxidase localization of albumen and fibrinogen in rat liver fixed by perfusion of immersion: effect of saponin on the infracellular penerution of labeled antilodies. J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №10. pp.1004-1014.
21. Taniguchi M., Fusaoka Y., Nishikowa T., Kurihara M. Boron removal in RO seawater desalination. Desalination. 2004. V.167. pp.419-426.
1. Афанасьев Ю. И. Юрина Н. А. Печень // Гистология, цитология, эмбриология (учебник). Москва, 2012. С.595-606.
2. Бекетова Т. П., Секамова С. М. К вопросу структурной гетерогенности гепатоцитов // III Всесоюзная Конференция по патологии клетки. (Тез. докл). 1982. С.101-102.
3. Борисов А. И. Гигиенические аспекты охраны окружающей среды // Гигиена и санитария. 1976. №1. С.11-16.
4. Вербицкая Г. В. Актуальные вопросы гигиены населенных мест // Гигиена и санитария. М., 1975. №7. С.11-16.
5. Добровольский В. В. География микроэлементов. Глобальное рассеяние // М.: Мысль, 1983. 272с.
6. Жаксылыкова А. К., Алмабаев Ы. А., Идрисов А. А., Ткаченко Н.Л. Морфофункциональные нарушения в гепатоцитах крыс при хроническом отравлении солями кадмия // Вестник КазНМУ им. С.Ж. Асфендиярова. 2014. №2(3). С.14-17.
7. Марупов А. М., Лужников Е. Ж., Гольдфарб Ю. С. Эндотоксикоз при острых экзогенных отравлениях (обзор литературы) // Токсикологический вестник. 2004. №2. С.28.
8. Немывако Е.Е., Доровских В.А., Коршунова Н.В., Шаповаленко Н.С. Влияние пищевых добавок из биологически активного сырья на морфологическую организацию миокарда и печени крыс в условиях теплового стресса // Морфология. 2011. Т.140. №5. С.103.
9. Палаичева В. Один дома // Эксперт Казахстана. 2006. № 44.(100). С.49-53.
10. Попп Е. А. Морфофункциональная характеристика печени матери при эндогенной интоксикации и протекции цеолитами // Морфология, лимфология, клиника (Сборник научных работ посвященных 80-летию академика Ю.И.Бородина). Новосибирск, 2009. С.294-296.
11. Работникова Л. В. К сравнительной оценке значимости путей введения ядов в организм в условиях токсического эксперимента // Актуальные проблемы токсикологии. Л.,1970. С.180-185.
12. Толоконцев Н.А., Филов В.А. Основы общей промышленной токсикологии // Л.: Медицина, 1976. 304с.
13. Шкрупий В. А. Количественное исследование ультраструктурной организации гепатоцитов интактных мышей в условиях острого отравления CCL4 // Бюллетень экспериментальной биологии, 1973. №2. С.110-113.
14. Jpek J. Yilmaz, Kabay N., Yuksel M., Kizmizisakal O., Bryjak M. Removal of boron from Balcova geothermal water by ion exchange microfiltration hybrid process // Desalination. 2009. V.241. P.167-173.
15. Iwamasa T., Ninomiya N., Hanvada T., Fukuda S. Immunohistochemical localization of Acid a-glucosidase in rat liver // J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №4. P.378-384.
16. Gumicio J., Miller D. Liver cell heterogeneity // The liver biology and pathology. New York, 1982. P.647-661.
17. Miller L., Lanolli C., Gumucio J. Quantitave morphology of the sinusoids of the Hepatic acinus. Quantiment analysis of rat liver // Gastroenterlogy, 1979. Vol.76. P.965-969.
18. Novikoff P. Intracellular organells and lipoprotein metabolism in normal and futty livers // The liver: biology and pathology, New York, 1982. P.143-168.
19. Parschova H., Mistova E., Jelinek L., Kabay N., Kauppinen P. Comparison of several polymetic sorbents for selective boron removal from reverse osmosis permete // React. Funct. Polym. 2007. V.67. №12. P.1622-1627.
20. Pigkal E., Maurice M., Feldmann G. Immunoperoxidase localization of albumen and fibrinogen in rat liver fixed by perfusion of immersion: effect of saponin on the infracellular penerution of labeled antilodies // J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №10. P.1004-1014.
21. Taniguchi M., Fusaoka Y., Nishikowa T., Kurihara M. Boron removal in RO seawater desalination // Desalination. 2004. V.167. P.419-426.
References:
1. Afanas'ev Yu. I. Yurina N. A. Pechen'. Gistologiya, tsitologiya, embriologiya (uchebnik) [Liver. Histology, Cytology, embryology (textbook)]. Moskva, 2012. pp.595-606.
2. Beketova T. P., Sekamova S. M. K voprosu strukturnoy geterogennosti gepatotsitov [On the question of structural heterogeneity of hepatocytes]. III Vsesoyuznaya Konferentsiya po patologii kletki. (Tez. dokl) [III All-Union Conference on cell pathology. (Proc. Rep)]. 1982. pp.101-102.
3. Borisov A. I. Gigienicheskie aspekty okhrany okruzhayushchey sredy [Hygienic aspects of environment protection]. Gigiena i sanitariya [Hygiene and sanitation]. 1976. №1. pp.11-16.
4. Verbitskaya G. V. Aktual'nye voprosy gigieny naselennykh mest [Actual questions of hygiene localities]. Gigiena i sanitariya [Hygiene and sanitation]. M., 1975. №7. pp.11-16.
5. Dobrovol'skiy V. V. Geografiya mikroelementov [Geography micronutrients]. Global'noe rasseyanie [Global scattering]. M.:Mysl', 1983. 272p.
6. Zhaksylykova A. K., Almabaev Y. A., Idrisov A. A., Tkachenko N. L. Morfofunktsional'nye narusheniya v gepatotsitakh krys pri khroniches-kom otravlenii solyami kadmiya [Morphological and functional abnormalities in rat hepatocytes in chronic poisoning with salts of cadmium]. Vestnik KazNMU [Bulletin KazNMU]. Almaty, 2014. №2(3). pp.14-17.
7. Marupov A. M., Luzhnikov E. Zh., Gol'dfarb Yu. S. Endotoksikoz pri ostrykh ekzogennykh otravleniyakh (obzor literatury) [Endotoxemia in acute exogenous poisoning (review)]. Toksikologicheskiy vestnik [Poison Gazette]. 2004. №2. pp. 28.
8. Nemyvako E. E., Dorovskikh V. A., Korshunova N. V., Shapovalenko N. S. Vliyanie pishchevykh dobavok iz biologicheski aktivnogo syr'ya na morfologicheskuyu organizatsiyu miokarda i pecheni krys v usloviyakh teplovogo stressa [Effect of supplementation of the active materials on the morphological organization of the myocardium and liver of rats under conditions of heat stress]. Morfologiya [Morphology]. 2011. T.140. №5. pp.103.
9. Palaicheva V. Odin doma [Alone at home]. Ekspert Kazakhstana [Expert Kazakhstan]. 2006. № 44. (100). pp.49-53.
10. Popp E. A. Morfofunktsional'naya kharakteristika pecheni materi pri endogennoy intoksikatsii i protektsii tseolitami [Morphofunctional characteristic of liver mother at endogenous intoxication and patronage zeolites]. Morfologiya, limfologiya, klinika (Sbornik nauchnykh rabot posvyashchennykh 80-letiyu akademika Yu.I.Borodin) [Morphology, lymphology clinic (Collection of scientific works dedicated to the 80th anniversary of academician Yu.I.Borodin)]. Novosibirsk, 2009. pp.294-296.
11. Rabotnikova L. V. K sravnitel'noy otsenke znachimosti putey vvedeniya yadov v organizm v usloviyakh toksicheskogo eksperimenta [For comparative evaluation of the significance of routes of administration of poisons into the body in a toxic experiment]. Aktual'nye problemy toksikologii [Actual problems of toxicology]. L.,1970. pp.180-185.
12. Tolokontsev N. A., Filov V. A. Osnovy obshchey promyshlennoy toksikologii [Fundamentals of general industrial toxicology]. L.: Meditsina [Medicine], 1976. 304p.
13. Shkrupiy V. A. Kolichestvennoe issledovanie ul'trastrukturnoy organizatsii gepatotsitov intaktnykh myshey v usloviyakh ostrogo otravleniya CCL4 [Quantitative study of the ultrastructural organization of hepatocytes intact mice in acute poisoning CCL4]. Byulleten' eksperimental'noy biologii [Bulletin of Experimental Biology]. 1973. №2. pp.110-113.
14. Jpek J. Yilmaz, Kabay N., Yuksel M., Kizmizisakal O., Bryjak M. Removal of boron from Balcova geothermal water by ion exchange microfiltration hybrid process. Desalination. 2009. V.241. pp.167-173.
15. Iwamasa T., Ninomiya N., Hanvada T., Fukuda S. Immunohistochemical localization of Acid a-glucosidase in rat liver. J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №4. pp.378-384.
16. Gumicio J., Miller D. Liver cell heterogeneity. The liver biology and pathology. New York, 1982. pp.647-661.
17. Miller L., Lanolli C., Gumucio J. Quantitave morphology of the sinusoids of the Hepatic acinus. Quantiment analysis of rat liver. Gastroenterlogy. 1979. Vol.76. pp.965-969.
18. Novikoff P. Intracellular organells and lipoprotein metabolism in normal and futty livers. The liver: biology and pathology. New York, 1982. pp.143-168.
19. Parschova H., Mistova E., Jelinek L., Kabay N., Kauppinen P. Comparison of several polymetic sorbents for selective boron removal from reverse osmosis permete. React.Funct. Polym. 2007. V.67. №12. pp.1622-1627.
20. Pigkal E., Maurice M., Feldmann G. Immunoperoxidase localization of albumen and fibrinogen in rat liver fixed by perfusion of immersion: effect of saponin on the infracellular penerution of labeled antilodies. J. Histochem. Cytochem. 1982. Vol.30. №10. pp.1004-1014.
21. Taniguchi M., Fusaoka Y., Nishikowa T., Kurihara M. Boron removal in RO seawater desalination. Desalination. 2004. V.167. pp.419-426.
Көрген адамдардың саны: 681
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Бердалинова А. К., Умбетов Т. Ж., Комекбай Ж. Е. Ағзаның тетраборат натриймен созылмалы интоксикациясы кезіндегі бауырдың морфологиясы / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2015. №3. Б. 89-97.
Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ