ТҮТІНСІЗ ТЕМЕКІ НАСЫБАЙДЫН САПАЛЫҚ ЖӘНЕ САНДЫҚ ХИМИЯЛЫҚ ТАЛДАУ
Орта Азияда аса көп таралған шылымдық емес темекі түрлерінің бірі насыбай болып табылады, тілдің астына салу арқылы пайдалану уытты қоспалардың, ең әуелі жүрекке, қан тамырларына, жүйке жүйесіне әсер етуін күшейтеді, сосын тез үйреніп кетуін жылдамдатады.
Зерттеудің мақсаты. Шылымдық емес темекі түрлерінің бірі түтінсіз насыбайдың құрамына сандық және сапалық химиялық талдау жасау және GOTHIATEK стандарты көрсеткіштерімен салыстыру.
Мәліметтер мен әдістері. Насыбайдың химиялық құрамын зерттеу, түтінсіз темекінің түрлерінің бірін Laboratory Research & Development, Chemical Analysis, Swedish Match Scandinavia Division SE-118 85 Stockholm Sweden жүргізілді. Насыбайды Қарағанды қаласының базарынан сатып алдық. Темекіге және темекі бұйымдарындағы пестицидтерге талдау жасаудың көптеген-топтық әдістемелері жүргізілді. GOTHIATEK стандарттарымен салыстырылатын сынамалардағы заттектердің шоғырлануының теориялық тұрғыдан ықтималдылығы z-тест көмегімен зерттелді. Айырмашылықтарының мәнінің сыни деңгейі р кем (<) 0,05 деңгейінде анықталды. Есептеу процедурасы SAS бағдарламасында жүргізілді.
Нәтиже. Зерттегенде ешқандай пестицидтердің қалдығы табылмады. Бактериялы егуде насыбайда бактериялардың жоғары таратуы көрсетілді. Бұл әзерлеу, тасу және сақтау кезінде стерильдік жағдайдың болмауын көрсетеді. Насыбай темекіні стандартты GOTHIATEK көрсеткіштерімен салыстырғанда, насвайда нитритиондарының жоғары саны табылған. Темекі-спецификалық N-нитрозамин (TSNA) деңгейі стандартты GOTHIATEK сәл жоғары немесе сәйкес келеді. Әртүрлі насыбай үлгілердің қоспаларың зерттегенде бензапирен, хром, никель, кадмий, қорғасын және күшәла элементтер табылды. Бұл олардың бір жолмен жасалғаның көрсетеді. Бірақ үлгілердін арасында осы элементтердің саны бір-бірінен күрт айрықша. Бұл шын мәнінде, осы өндіріс насыбай оның өндіру үшін ингредиенттер шамамен қосылған. Хром, никель, кадмий, қорғасын және күшәла мөлшелері стандартты GOTHIATEK көрсеткішінен көтерінкі. Біз білетіндей, олар адам үшін зиянды, тітіркендіргіш, уытты және канцерогенді әсер болып табылады.
Қорытынды. Насыбай адам өміріне өте қауіпті, өйткені ондағы табылған қоспалар әдебиеттердегі мәліметтерге сәйкес уыттық немесе канцерогендік әсерлерге ие.
Мейрам У. Раганин 1, http://orcid.org/0000-0001-8271-3060
Ульф Заттерстрем 2,
Йохан Линдхольм 3
1 Тіс емдеу емханасы «СПС», Астана қ., Қазақстан;
2 Aleris AB ауруханасы, Швеция, Стокгольм;
3 Химиялық талдау ғылыми-зерттеу зертханасы,
Swedish Match Scandinavia компаниясының бөлімі ММ-118 85, Швеция, Стокгольм1. Антошина Е. Е. Горькова Т. Г. Канцерогенное действие хрома и его соединений // Экспериментальная онкология, 1992. Т.14. С.79.
2. Гамаюрова B. C. Мышьяк в экологии и биологии. М.: Наука. 1993. 208с.
3. Горбунова Н. В. Состояние лор-органов при свинцовой интоксикации: Автореф. дисс. ...канд.мед.наук. Алма-Ата, 1973. 34с.
4. Давлятова Д. Д. Особенности профилактики гипертонической болезни в зависимости от состояния автономной нервной системы у больных и здоровых с наличием и без факторов риска: дис. ... канд.мед.наук. Душанбе. 2011. 118 с.
5. Домшлак М. Г., Макарова-Землянская Е. Н., Осипов А. Н., Елаков А. Н., Воробьева Н. Ю. Адаптивный ответ организма на воздействие сульфата никеля // Токсикологический вестник. 2007. № 3. С.21-25.
6. Измеров Н. Ф. Свинец и здоровье // Гигиенический и медико-биологический мониторинг. Москва. 2000. 256с.
7. Исаев С. Ю. Профессиональные болезни. 2003. URL: http://www.techno. edu.ru:8001/db/msg/6983.html.
8. Каплин В. Г. Основы экотоксикологии М.: Издательство Колос.2006. 232 с.
9. Касьянов Г. И., Можаев Д. Д. Извлечение из табачного сырья технически ценных веществ гидрофильными и гидрофобными растворителями // Проблемы создания нового поколения отечественных продуктов повышенной пищевой и биологической ценности - продуктов 21 века: сб.докладов научно-практ. конференции. Углич, 1998. С 29-30.
10. Касьянов В. Ю. Фондооснащенность и эффективность интенсивных технологий производства табачного сырья // Современные технологии пищевых продуктов нового поколения и их реализация на предприятиях АПК: сб. материалов научно-практ. конференции. Углич. 2000. С. 203-205.
11. Кнунянц И. Л. Химическая энциклопедия. Том 1. 1988. 623 с. URL:http://lib.mexmat.ru/books/11612
12. Корбакова А. И., Соркина Н. С., Молодкина Н. Н., Ермоленко А. Е.. Веселовская К. А. Свинец и его действия на организм (обзор литературы) // Медицина труда и промышленная экология 2001, №5. С.29-34.
13. Мамырбаев А. А. Токсикология хрома и его соединений: монография. Актобе. 2012. 284 с.
14. Манн А. У. Природные ресурсы // Химия окружающей среды. М. 1982. С.54-61.
15. Моисеев И. В. Теоретическое обоснование и разработка технологий новых табачных изделий с заданными показателями качества: дис. ... доктора технических наук. Краснодар. 2007. 351 с.
16. Новиков Ю. В. Экология, окружающая среда и человек: Учебное пособие для вузов и учащихся средних школ и колледжей. 2-е изд. М. 2002. 560 с.
17. Нозиров Д. Х. Некоторые аспекты эпидемиологии ишемической болезни сердца и ее основных факторов риска в Вахдатском районе Республики Таджикистан: дис. ... канд. мед. наук. Душанбе. 2006. 120 с.
18. Окшина Л. Н. Влияние свинца на состояние функции поджелудочной железы: клинико-экспериментальное исследование: дис. … канд. биол. наук. Алма-Ата. 1989. 239 с.
19. Пуздрова Н. В. Теоретическое обоснование и разработка системы оценки и регулирования качества курительных изделий: дис. ... канд. техн. наук. Краснодар. 2004. 256 с.
20. Сакиев А. Э. Совершенствование технологии комплексной переработки табака и махорки в условиях Кыргызской Республики: дис... канд. техн. наук. Краснодар. 2003. 175 с.
21. Татарченко И. И. Научное обоснование и разработка комплексных методов оценки качества пищевкусовых продуктов: табака, чая, кофе: дис...докт. техн. наук. Краснодар. 2003. 400 с.
22. Anawar H.M., Akai J., Mostofa K. M. G., Safiullah S., Tareq S. M. Arsenic poisoning in groundwater: health risk and geochemical sources in Bangladesh // Environ. Intern. 2002. V. 27. P. 597–604.
23. Brunnemann K., Qi J., Hoffmann D. Aging of oral moist snuff and the yields of tobacco-specific N-nitrosamines (TSNA) // American Health Foundation. Valhalla. N.Y. 2001. URL:http://www.tobacco.org/News/010622BostonRE.html
24. Casale G.P., Singhal M., Bhattacharya S. et al. Detection and quantification of depurinatedbenzo[a]pyrene-adducted DNA bases in the urine of cigarette smokers and women exposed to household coal smoke // Chem Res Toxicol, 2001. 14. p.192–201.
25. Foulds J., Furberg H. Is low-nicotine Marlboro snus really snus? // Harm Reduct J. 2008. p. 5-9
26. Foulds J., Ramstrom L., Burke M., Fagerström K. Effect of smokeless tobacco (snus) on smoking and public health in Sweden // Tob Control. 2003. 12 (4). p.349–359.
27. Frank A. Patty, Industrial hygiene and toxicology. Vol. II. New York. 1963. 1546 p.
28. Godleski J. J., Melnicoff M. J., Sadri S., Garbeil P. Effectsof inhaled ammonium sulfate on benzo[a]pyrenecarcinogenesis // J Toxicol Environ Health.14. 1984. p.225–238.
29. GOTHIATEK® limits for undesired components. URL:http://www.swedishmatch.com/en/Snus-and-health/GOTHIATEK/GOTHIATEK-standard.
30. Idris A., Ahmed H., Malik M. Toombak dipping and cancer of the oral cavity in the Sudan: a case-control study // Int J Cancer. 1995. Vol. 63. p. 477–480.
31. Idris A., Ibrahim S., Vasstrand E., Johannessen A., Lillehaug J., Magnusson B. et al. The Swedish snus and the Sudanese toombak: are they different? // Oral Oncol 1998. Vol. 34. p.558-566.
32. Lars E. Rutqvist, Margareta Curvall, Thord Hassler, Tommy Ringberger and Inger Wahlberg. Swedish snus and the GOTHIATEK® standard // Harm Reduct J. 2011. p .8 - 11.
33. O¨sterdahl B. Slorach, S. Tobacco-specific N-nitrosamines in the saliva of habitual male snuff dippers // Food Addit. Contam. 1988. 5. p 581-586.
34. Polynuclear Aromatic Hydrocarbons. In: Guidelines for Drinking-water Quality, 2nd ed. Vol. 2. Health Criteria and other Supporting Information. Geneva, World Health Organization, pp. 123—152.: (WHO, 1987; LAI, 1992)
35. Rodu B., Jansson C. Smokeless tobacco and oral cancer: a review of the risks and determinants // Crit Rev Oral Biol Med 2004. Vol.15. p.252-263.
36. Rosenquist K., Wennerberg J., Schildt E., Bladstro’m A. &Andersson G. Use of Swedish moist snuff, smoking and alcohol consumption in the aetiology of oral and oropharyngeal squamous cell carcinoma. A population-based case-control study in southern Sweden // 1Acta Oto-Laryngologica, 2005. P. 991-998.
37. Smith D.M., Rogers A.E., Newberne P.M. Vitamin Aand benzo[a]pyrene carcinogenesis in the respiratorytract of hamsters fed a semisynthetic diet // Cancer Res, 35. 1975. p.1485–1488.
38. Swedish Match quality standard. URL:http://www.swedishmatch.com/en/Snus-and-health/GOTHIATEK/
39. Watanabe K.H., Djordjevic M.V., Stellman S.D. et al. Incremental lifetime cancer risks computed for benzo[a]pyrene and two tobacco-specific N-nitrosamines inmainstream cigarette smoke compared with lung cancer risks derived from epidemiologic data // Regul Toxicol Pharmacol. 2009. 55. p.123–133.
40. World Health Organization (WHO): WHO Study Group on Tobacco Product regulation. Report on the scientific basis of tobacco product regulation: third report of a WHO study group. In WHO Technical Report Series.Volume 955. Geneva: WHO; 2009.
References:
1. Antoshina E. E. Gor'kova T. G. Kantserogennoe deistvie khroma i ego soedinenii [Carcinogenic effects of chromium and its compounds]. Eksperimental'naya onkologiya [Experimental oncology], 1992, 2. V.14, p.79.
2. Gamayurova B. C. Mysh'yak v ekologii i biologii [Arsenic in ecology and biology]. M.: Nauka [The science] 1993, 208 p.
3. Gorbunova N. V. Sostoyanie lor-organov pri svintsovoi intoksikatsii (Avtoref.diss. kand.med.nauk). [Status otolaryngology at the lead intoxication. Avtoref. dis. Candidate of medical sciences]. Alma-Ata, 1973, 34 p.
4. Davlyatova D. D Osobennosti profilaktiki gipertonicheskoi bolezni v zavisimosti ot sostoyaniya avtonomnoi nervnoi sistemy u bol'nykh I zdorovykh s nalichiem I bez faktorov riska (diss. kand. med. nauk). [Features of prevention hypertonic disease depending on the state of the autonomous nervous system and healthy patients with and without risk factors. Diss. Candidate of medical sciences]. Dushanbe, 2011, 118 p.
5. Domshlak M. G., Makarova-Zemlyanskaya E. N., Osipov A. N., Elakov A. N., Vorob'eva N. Yu. Adaptivnyi otvet organizma na vozdeistvie sul'fata nikelya [The adaptive response of the body to the impact of nickel sulfate]. Toksikologicheskii vestnik [Toxicology Vestnik]. 2007. N 3. pp. 21-25.
6. Izmerov N. F. Svinets I zdorov'e [Lead and health]. Gigienicheskii I mediko-biologicheskii monitoring [Hygienic and biomedical monitoring]. Moscow. 2000. 256 p.
7. Isaev S. Yu. Professional'nye bolezni [Professional diseases]. 2003. URL:http://www.techno.edu.ru:8001/db/msg/6983.html.
8. Kaplin V. G. Osnovy ekotoksikologii [Fundamentals of Ecotoxicology]. Moscow. Izdatel'stvo Kolos. 2006, pp. 232.
9. Kas'yanov G. I. Mozhaev. D. D. Izvlechenie iz tabachnogo syr'ya tekhnicheski tsennykh veshchestv gidrofil'nymi I gidrofobnymi rastvoritelyami [Extraction of raw tobacco technically valuable substances hydrophilic and hydrophobic solvents]. Problemy sozdaniya novogo pokoleniya otechestvennykh produktov povyshennoi pishchevoi I biologicheskoi tsennosti - produktov 21 veka: sb. Dokladov nauchno-prakt. konferentsii. Uglich. [Problems of a new generation of domestic products increased food and biological value - products of the 21 st century: Sat. Reports of Scient. conference. Uglich]. 1998. pp. 29- 30.
10. Kas'yanov V. Yu. Fondoosnashchennost' ieffektivnost' intensivnykh tekhnologi I proizvodstva tabachnogo syr'ya [Facilities Fund and the effectiveness of intensive technologies of production of raw tobacco]. Sovremennye tekhnologii pishchevykh produktov novogo pokoleniya i ikh realizatsiya na predpriyatiyakh APK: sb. Materialov nauchno-prakt. konferentsii. [Modern food technology of the new generation and their implementation at the enterprises of agrarian and industrial complex: Sat. Materials Scient. Conference]. Uglich. 2000. p.p 203-205.
11. Knunyants I. L. Khimicheskaya entsiklopediya. Tom 1. [Chemical Encyclopedia. Volume 1]. 1988. 623 с. URL:http://lib.mexmat.ru/books/11612
12. Korbakova A. I., Sorkina N. S., Molodkina N. N., Ermolenko A. E., Veselovskaya K. A. Svinets i ego deistviya na organizm (obzor literatury) [Lead and its effect on the organism (literature review)]. Meditsina truda I promyshlennaya ekologiya [Medicine of work and industrial ecology]. 2001, 5. pp. 29-34.
13. Mamyrbaev A. A. Toksikologiya khroma i ego soedinenii. (monografiya). [Toxicology chromium and its compounds. (monograph)] Aktobe. 2012, 284 p.
14. Mann A.U. Prirodnye resursy [Natural resources]. Khimiya okruzhayushchei sredy. [Environmental Chemistry]. М. 1982. pp.54-61
15. Moiseev I. V. Teoreticheskoe obosnovanie I razrabotka tekhnologii novykh tabachnykh izdelii s zadannymi pokazatelyami kachestva (diss. dokt. tekhn. nauk) [Theoretical substantiation and development of technologies for new tobacco products with the set quality indicators (diss. of the doctor of technical sciences)]. Krasnodar. 2007. 351 p.
16. Novikov Yu. V. Ekologiya, okruzhayushchaya sreda i chelovek: [Ecology, environment and people]. Uchebnoe posobie dlya vuzov I uchashchikhsya srednikh shkol i kolledzhei (2-e izd.). [Textbook for high schools and students of secondary schools and colleges (2nd edition)].М. 2002. 560 p.
17. Nozirov D. Kh. Nekotorye aspekty epidemiologii ishemicheskoi bolezni serdtsa I ee osnovnykh faktorov riska v Vakhdatskom raione Respubliki Tadzhikistan (diss. ... kand. med. nauk). [Some aspects of the epidemiology of coronary heart disease and its major risk factors in Vahdat district of the Republic of Tajikistan (diss. ... the candidate of medical sciences)]. Dushanbe. 2006. 120 p.
18. Okshina L. N. Vliyanie svintsa na sostoyanie funktsii podzheludochnoi zhelezy: kliniko-eksperimental'noe issledovanie (diss. … kand. biolog. nauk). [Effect of lead on the state of function of the pancreas: clinico-experimental research (diss….of a Cand.Biol.Sci)]. Alma-Ata. 1989. 239 p.
19. Puzdrova N. V. Teoreticheskoe obosnovanie I razrabotka sistemy otsenki i regulirovaniya kachestva kuritel'nykh izdelii (diss....kand. tekhn. nauk). [Theoretical substantiation and development of a system of evaluation and quality control of smoking articles. (diss....the candidate of technical sciences)]. Krasnodar. 2004. 256 p.
20. Sakiev A. E. Sovershenstvovanie tekhnologii kompleksnoi pererabotki tabaka I makhorki v usloviyakh Kyrgyzskoi Respubliki (diss.... kand. tekhn. nauk). [Improving the technology of complex processing of tobacco and tobacco under the Kyrgyz Republic (diss....the candidate of technical sciences)]. Krasnodar. 2003. 175 p.
21. Tatarchenko I. I. Nauchnoe obosnovanie I razrabotka kompleksnykh metodov otsenki kachestva pishchevkusovykh produktov: tabaka, chaya, kofe: dis. ... dokt. tekhn. nauk. [Scientific substantiation and development of integrated methods to assess the quality of flavoring products: tobacco, tea, coffee: dis. ... Dr.Sci.Tech.]. Krasnodar. 2003. 400 p.
22. Anawar H.M., Akai J., Mostofa K.M.G., Safiullah S., Tareq S.M. Arsenic poisoning in groundwater: health risk and geochemical sources in Bangladesh. Environ. Intern. 2002. V. 27. pp. 597–604.
23. Brunnemann K., Qi J., Hoffmann D. Aging of oral moist snuff and the yields of tobacco-specific N-nitrosamines (TSNA). American Health Foundation. Valhalla. N.Y. 2001. URL:http://www.tobacco.org/News/010622BostonRE.html
24. Casale G.P., Singhal M., Bhattacharya S. et al. (2001). Detection and quantification of depurinated benzo[a]pyrene - adducted DNA bases in the urine of cigarette smokers and women exposed to household coal smoke. Chem Res Toxicol. 14, 2001, pp.192–201.
25. Foulds J., Furberg H. Is low-nicotine Marlboro snus really snus? Harm Reduct J. 2008, pp. 5-9
26. Foulds J., Ramstrom L., Burke M., Fagerström K. Effect of smokeless tobacco (snus) on smoking and public health in Sweden. Tob Control. 2003, 12 (4), pp. 349–359.
27. Frank A. Patty, Industrial hygiene and toxicology. Vol. II. New York. 1963, 1546 p.
28. Godleski J. J., Melnicoff M. J., Sadri S., Garbeil P. Effects of inhaled ammonium sulfate on benzo[a]pyrene carcinogenesis. J Toxicol Environ Health. 1984, 14, p. 225–238.
29. GOTHIATEK® limits for undesired components. URL:http://www.swedishmatch.com/en/Snus-and-health/GOTHIATEK/GOTHIATEK-standard.
30. Idris A., Ahmed H., Malik M. Toombak dipping and cancer of the oral cavity in the Sudan: a case-control study. Int J Cancer. 1995. Vol.63. pp. 477–480.
31. Idris A., Ibrahim S., Vasstrand E., Johannessen A., Lillehaug J., Magnusson B. et al. The Swedish snus and the Sudanese toombak: are they different? Oral Oncol. 1998, Vol.34. pp. 558-566.
32. Lars E. Rutqvist, Margareta Curvall, Thord Hassler, Tommy Ringberger and Inger Wahlberg. Swedish snus and the GOTHIATEK® standard. Harm Reduct J. 2011, pp. 8-11.
33. O¨sterdahl B. Slorach S. Tobacco-specific N-nitrosamines in the saliva of habitual male snuff dippers. Food Addit. Contam. 1988, 5, pp. 581-586.
34. Polynuclear Aromatic Hydrocarbons. In: Guidelines for Drinking-water Quality, 2nd ed. Vol. 2. Health Criteria and other Supporting Information. Geneva, World Health Organization, pp. 123-152.: (WHO, 1987; LAI, 1992)
35. Rodu B., Jansson C. Smokeless tobacco and oral cancer: a review of the risks and determinants. Crit Rev Oral Biol Med. 2004, Vol.15, pp. 252-263.
36. Rosenquist K., Wennerberg J., Schildt E., Bladstro’m A. & Andersson G. Use of Swedish moist snuff, smoking and alcohol consumption in the aetiology of oral and oropharyngeal squamous cell carcinoma. A population-based case-control study in southern Sweden. 1Acta Oto-Laryngologica. 2005, pp. 991-998.
37. Smith DM, Rogers AE, Newberne PM. Vitamin A and benzapyrene carcinogenesis in the respiratory tract of hamsters fed a semisynthetic diet. Cancer Res. 1975, 35, pp. 1485–1488.
38. Swedish Match quality standard. URL:http://www.swedishmatch.com/en/Snus-and-health/GOTHIATEK/
39. Watanabe KH, Djordjevic MV, Stellman SD et al. Incremental lifetime cancer risks computed for benzapyrene and two tobacco-specific N-nitrosamines in mainstream cigarette smoke compared with lung cancer risks derived from epidemiologic data. Regul Toxicol Pharmacol. 2009, 55, pp. 123–133.
World Health Organization (WHO): WHO Study Group on Tobacco Product regulation. Report on the scientific basis of tobacco product regulation: third report of a WHO study group. In WHO Technical Report Series. Volume 955. Geneva: WHO; 2009
Библиографиялық сілтемелер
Раганин М.У., Заттерстрем У., Линдхольм Й. Количественный и качественный химический анализ некурительного табака насвай / / Наука и Здравоохранение. 2016. №1. С. 106-119.
Raganin M.U., Zätterström U., Lindholm J. Quantitative and qualitative chemical analysis of smokeless tobacco nasvay. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 1, pp. 106-119.
Раганин М.У., Заттерстрем У., Линдхольм Й. Түтінсіз темекі насыбайдын сапалық және сандық химиялық талдау / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2016. №1. Б. 106-119.