ОРТА МЕКТЕП ОҚУШЫЛАРЫМЕНКОЛЛЕДЖСТУДЕНТТЕРІНІҢСАЛАУАТТЫӨМІРСАЛТЫНҰСТАНУШЫЛЫҚ
Адам денсаулығы медициналық ғылым мен тәжірибенің шеңберінен шығатын заманауи қоғамның жаһандық мәселесі болып табылады. Соңғы жылдары жастардың арасында сырқаттанушылықтың өсімі байқалады. Аталмыш тенденциясын бір себебі ретінде жастарда салауатты өмір салтын ұстану бойынша жеткілікті тәрбиенің және тәжірибенің жоқтығы қарастырылады. Жастар өз денсаулығына қанағаттанады және салауатты өмір салтын ұстануға дайын, бірақ салауатты өмір салтын ұстанудың жастарда жалпы мәдениеті қалыптаспаған.
Зерттеу мақсаты – ерте жастық шақ кезеңдегі жастардың әлеуметтік және жеке аспектілерін зерттеу, орта мектептер мен колледждердің оқушыларының салауатты өмір салтын қалыптастыруға әсер ететін факторлар мен шарттарды сараптау.
Материалдары мен әдістері. Семей қаласының мектептері мен колледждері оқушыларына сауалнама жүргізілді. Сауалнама және интервью арқылы беймазалық деңгейі, денсаулық жағдайының субъективті мәліметтері негізінде ерте жастық шақ кезеңіндегі жастардың салауатты өмір салтына берілгендігі зерттелді. Респонденттердің жалпы саны – 563. Топтарды салыстыруға Т-критерий қолданылды, тағайындау мүмкіншілігі x2 Пирсонның көмегімен анықталды.
Зерттеу нәтижелері. Зерттеуде салауатты өмір салтын қалыптастыруға әсер ететін 20 потенциалды фактор зерттелді. Соңында екі салыстырмалы топ мектеп оқушылары – 266, колледж- 297, келесі белгілер бойынша айырмашылықтар анықталды: жынысы, өмір сүру жағдайлары, тамақтану сапасы, салауатты өмір салтына көзқарасы, зиянды әдеттері, күнделікті таңертеңгілік гимнастика, бұрынғы жылдармен салыстырғандағы өміріндегі өзгерістер.
Салауатты өмір салтына көзқарасқа әсеріне әлеуметтік және психологиялық факторларын бағалауда Семей қаласы бойынша (563 респондент) ерте жастық шақ кезеңдегі барлық оқушылар жиынтығы қатысты. Келесі факторлар әсері анықталды: оқу орны,СӨС көзқарасы, темекі шегу, нашақорлық, спортпен айналысу, денсаулықты жыл сайын бақылау, физикалық белсенділік, еңбек пен тамақтану режимі, психологиялық әлеуметтік көмекке мұқтаждығы.
Қорытынды. Жүргізілген әлеуметтік зерттеу мектеп оқушылары мен колледж студенттерінің салауатты өмір салты факторлары туралы ақпараттанудың жақсы дәрежесін анықтады, бірақ салауатты өмір салтын ұстанудың төмен дәрежесін көрсетті. Бұл студенттердің өз денсаулығына және салауатты өмір салтына мотивацияның саналы көзқарасының жеткіліксіздігін, өз денсаулығына жауапкершіліктің төменгі дәрежесін көрсетеді.
Студенттік аудиторияның басым көпшілігі салауатты өмір салтын нығайту мен мотивациялау бойынша санитарлық ағарту жұмыстарының жалғасуына мұқтаж.
Ақбота К. Таңжарық, http://orcid.org/0000-0002-2448-6012
Аян О. Мысаев, http://orcid.org/0000-0001-7332-4856
Асель К. Жанатбекова, http://orcid.org/0000-0003-0314-9583
Қымбат М. Абдығалиева, http://orcid.org/0000-0002-7916-0407
Наргиз Амангельды, http://orcid.org/0000-0002-1135-1629
Даулет К. Алдынгуров, http://orcid.org/0000-0003-0915-7664
Семей мемлекеттік медицина университеті,
Қоғамдық денсаулық сақтау кафедрасы,
Семей қ., Қазақстан;
1. ВОЗ. Здоровье подростков. 2015. [Электронный ресурс]. URL: www.who.int. (дата обращения: 25.03.2016).
2. ВОЗ. Здоровье и права человека. 2016. [Электронный ресурс]. URL: www.who.int. (дата обращения: 12.03.2016).
3. Макскатова А.Т. Обучение искусству и культуре здоровой жизни в программе переподготовки специалистов // Здоровье сберегающее образование. 2008. № 1. C. 27.
4. Хало П. Психоэкология человека/ монография. Часть I, 2011. С. 208.
5. Яшкевич И. Пространство междисциплинарной методологии в исследовании человека: этические измерения и принципы // Пространство и Время. 2011. №2. C. 59.
6. Bodner E. On the origins of ageism among older and younger adults // International psychogeriatrics / IPA. 2009. № 6 (21). C. 1003–1014.
7. Gendron T.L., Lydecker J. The Thin-Youth Ideal: Should We Talk About Aging Anxiety in Relation to Body Image? // International journal of aging & human development. 2016. № 4 (82). C. 255–270.
8. Hunt S., Wisocki P., Yanko J. Worry and use of coping strategies among older and younger adults // Journal of Anxiety Disorders. 2003. № 5 (17). C. 547–560.
9. Karlin B.E., Duffy M., Gleaves D.H. Patterns and predictors of mental health service use and mental illness among older and younger adults in the United States. // Psychological Services. 2008. № 3 (5). C. 275–294.
10. Killackey E., Allott K., Woodhead G., Connor S., Dragon S., Ring, J. Individual placement and support, supported education in young people with mental illness: an exploratory feasibility study. // Early intervention in psychiatry. 2007. Vol. 1, issue 4.
11. McConatha J., Schnell F., Volkwein K., Riley L., Leach E. Attitudes toward aging: a comparative analysis of young adults from the United States and Germany. // International journal of aging & human development. 2003. № 3 (57). C. 203–215.
12. Moore G.F., Littlecott H., Fletcher A., Hewitt G., Murphy S. Variations in schools’ commitment to health and implementation of health improvement activities: a cross-sectional study of secondary schools in Wales. // BMC public health. 2016. № 1 (16). C. 138.
13. Noser A., Zeigler-Hill V. Investing in the ideal: does objectified body consciousness mediate the association between appearance contingent self-worth and appearance self-esteem in women? // Body image. 2014. № 2 (11). C. 119–125.
References:
1. VOZ. Zdorov'e podrostkov [World Health Organization. Health of adolescents]. 2015. Available at www.who.int. (accessed: 25.03.2016).
2. VOZ. Zdorov'e podrostkov [World Health Organization. Health and Human Rights]. 2016. Available at www.who.int. (accessed: 12.03.2016).
3. Makskatova А.Т. Obuchenie iskusstvu i kul'ture zdorovoi zhizni v programme perepodgotovki spetsialistov [Learning the art and culture of a healthy life in the program of retraining of specialists]. Zdorov'e sberegayushchee obrazovanie [Health-saving education]. 2008, 1. 27p.
4. Khalo P. Psikhoekologiya cheloveka. [Psycho-ecology of man]. Monograph. part I, 2011, С. 208.
5. Yashkevich I. Prostranstvo mezhdistsiplinarnoi metodologii v issledovanii cheloveka: eticheskie izmereniya i printsipy [A space interdisciplinary methodology in research of human: ethical measurements and principles]. Prostranstvo i Vremya. [Space and Time]. 2011, 2, pp. 59.
6. Bodner E. On the origins of ageism among older and younger adults. International psychogeriatrics / IPA. 2009, № 6 (21). pp. 1003–1014.
7. Gendron T.L., Lydecker J. The Thin-Youth Ideal: Should We Talk About Aging Anxiety in Relation to Body Image? International journal of aging & human development. 2016, № 4 (82). pp. 255–270.
8. Hunt S., Wisocki P., Yanko J. Worry and use of coping strategies among older and younger adults. Journal of Anxiety Disorders. 2003, № 5 (17). pp. 547–560.
9. Karlin B.E., Duffy M., Gleaves D.H. Patterns and predictors of mental health service use and mental illness among older and younger adults in the United States. Psychological Services. 2008, № 3 (5), pp. 275–294.
10. Killackey E., Allott K., Woodhead G., Connor S., Dragon S., Ring, J. Individual placement and support, supported education in young people with mental illness: an exploratory feasibility study. Early intervention in psychiatry. 2007, Vol. 1, issue 4.
11. McConatha J., Schnell F., Volkwein K., Riley L., Leach E. Attitudes toward aging: a comparative analysis of young adults from the United States and Germany. International journal of aging & human development. 2003, 3 (57). pp. 203–215.
12. Moore G.F., Littlecott H., Fletcher A., Hewitt G., Murphy S. Variations in schools’ commitment to health and implementation of health improvement activities: a cross-sectional study of secondary schools in Wales. BMC public health. 2016, № 1 (16). pp. 138.
13. Noser A., Zeigler-Hill V. Investing in the ideal: does objectified body consciousness mediate the association between appearance contingent self-worth and appearance self-esteem in women? Body image. 2014, № 2 (11). pp. 119–125.Библиографиялық сілтемелер
Танжарык А.К., Мысаев А.О., Жанатбекова А.К., Абдыгалиева К.М., Амангельды Н., Алдынгуров Д.К. Приверженность здоровому образу жизни учащихся средних школ и колледжей / / Наука и Здравоохранение. 2016. №2. С. 139-149.
Tanzharyk A.К, Myssaev A.О., Zhanatbekova A.К., Abdygalieva K.М., Amangeldy N., Aldyngurov D.К. Сommitment to healthy lifestyles of high school and college students. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 2, pp. 139-149.
Танжарык А.К., Мысаев А.О., Жанатбекова А.К., Абдығалиева Қ.М., Амангельды Н., Алдынгуров Д.К. Приверженность здоровому образу жизни учащихся средних школ и колледже / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2016. №2. Б. 139-149.