МИ ИНСУЛЬТІ БОЛҒАН НАУҚАСТАРДЫҢҚАЛПЫНА КЕЛТІРУ КЕЗІНДЕ ТРАНСКРАНИАЛЬДІ МАГНИТТІ СТИМУЛЯЦИЯНЫҢ ТИІМДІЛІГІ
Кіріспе. Ми инсульті бүкіл дүниежүзі мен Қазақстанда инвалидизацияның негізгі себебі болып табылады және тұрақты дезадаптацияны шақырады.
Зерттеудің мақсаты ерте қалпына келу кезіндегі ишемиялық инсульті бар науқастрадың реабилитациясы кезінде ТМС әсерін бағалау.
Әдістер. Экспериментальді рандомизирленген емес бақыланатын зерттеу.
Ерте қалпына келу кезіндегі ишемиялық инсульті бар 44 нақастар зерттелді. Зерттемелі топтағы науқастар (n=22 науқас) құрамына кинезотерапиямен емдік денешынықтыру, уқалау, магнитотерапия, Монтессори әдісі бойынша ұсақ моторикаға арналған жеке шұғылдану, «Neuro-MS/D» аппаратында бұлшықеттерді электростимуляциялау – сонын ішінде жоғары жиілікті ТМС (>5 ГЦ) жарақаттанбаған және төмен жиілікті ТМС (<1 ГЦ) жарақаттанған мижартысына /қозғалыс қыртысы мен орталық қатпары проекциясында/ кіретін қалпына келу курсын қабылдады. Бақылау топтағы науқастар (n=22 науқас) құрамына ТМС кірмейтін қалпына келу курсын қабылдады курс. Жүргізілген емдік-қалпына келтіру шараның әсерін бағалау үшін NIHSS шкаласы, Бартель индексі, Рэнкиннің инвалидтік шкаласы, бұлшықеттік қуат, MMSE шкаласы, «сағат салу» тесті қолданылды. Статистистикалық анализ Манн-Уитни өлшемін қолдану арқылы жүзеге асырылды.
Нәтиже. NIHSS шкаласы бойынша (р=0,026), Бартель индексі бойынша (р=0,042), Рэнкиннің модифицирленген шкаласы бойынша (р=0,049), қол бұлшықетінің күші бойынша (р=0,040) және аяқ бұлшықетінің күші бойынша (р=0,021), MMSE шкаласы бойынша (р=0,007), «сағат салу» тесті бойынша (р=0,042) зерттелген топтағы науқастарда нақты жақсарулар анықталды. Бақылау топтағы науқаста статистикалық маңызы аз нәтиже бақыланды.
Қорытынды. Біз ТМС–нің қозғалыс дефицитіне, күнделікті белсенділікке, қазахстанды таңдамалы ишемиялық инсульті бар науқастардың когнитивті бұзылыс дәрежесіне оң әсері бар екендігін анықтадық.
Әсель Қ. Әкімжанова 1, http://orcid.org/0000-0003-3248-575
Aндрей М. Гржибовский 2-5, http://orcid.org/0000-0002-5464-0498
Талгат Н. Хайбуллин 1, http://orcid.org/0000-0003-1886-0538
Насиба С. Изатуллаева 6,
Мария И. Гордиенко 6,
Қуат Д. Әкімжанов1, http://orcid.org/0000-0002-8608-0771
1 Семей қаласының Мемлекеттік Медицина Университеті, Семей қ., Қазақстан;
2 Қоғамдық Денсаулық сақтау Ұлттық Институты, Осло қ., Норвегия;
3 Солтүстік Мемлекеттік Медициналық Университеті, Архангельск қ., Ресей;
4 Х.А. Ясави ат. Халықаралық Қазақ – Түрік Университеті, Туркістан қ., Қазақстан;
5 Солтүстік-Шығыс Федералдық университеті, Якутск қ., Ресей;
6 Консультациялық-диагностикалық емханасы «Ин-Витро+», Семей қ., Қазақстан;
1. Акимжанова А. К., Хайбуллин Т. Н., Гржибовский A. М. Факторы риска 28-дневной летальности после инсульта в Казахстане: когортное исследование // Экология человека. 2016. № 3. С. 52–58.
2. Акимжанова А.К., Гржибовский A.М., Хайбуллин Т.Н., Патрушева О.П., Акимжанов К.Д. Факторы, влияющие на однолетнюю выживаемость пациентов после инсульта в Казахстане: когортное исследование / / Наука и Здравоохранение. 2016. №3. С. 46-57.
3. Гржибовский А. М., Иванов С. В., Горбатова М. А. Экспериментальные исследования в здравоохранении / / Наука и Здравоохранение. 2015. № 6. С. 5-17.
4. Гржибовский А. М., Иванов С. В., Горбатова М. А. Описательная статистика с использованием пакетов статистических программ Statistica и SPSS / / Наука и Здравоохранение. 2016. №1. С. 7-23.
5. Гржибовский А. М., Иванов С. В., Горбатова М. А. Сравнение количественных данных двух парных выборок с использованием программного обеспечения statistica и spss: параметрические и непараметрические критерии // Наука и Здравоохранение. 2016. №3. С. 5-25.
6. Гусев Е.И., Скворцова В.И. Ишемия головного мозга. М.: Медицина, 2001. С. 13.
7. Жусупова А.Е., Альжанова Д.С, Нурманова Ш.А., Сыздыкова Б.Р., Джумахаева А.С., Алтаева Б.С. Современная стратегия оказания медицинской помощи больным с инсультом // Нейрохирургия и неврология Казахстана. 2013,1 (30). pp. 32-35.
8. Кадырова И. А., Миндубаева Ф. А., Гржибовский А. М. Систематический обзор методов прогнозирования исхода мозгового инсульта // Экология человека. 2015. № 10. С. 55–64.
9. Ковальчук В. В., Хайбуллин Т. Н., Миннуллин Т. И. Соблюдение мультидисциплинарного принципа ведения пациентов после инсульта как фактор эффективной реабилитации // Наука и Здравоохранение. 2015. № 4. С. 29-41.
10. Кузьмичев А.А., Михайлов В.П., Визило Т.Л. Возможности траснкраниальной магнитной стимуляции в реабилитации больных с инсультом головного мозга // Бюллетень. 2002. № 11. С. 39-45.
11. Люсенюк В.П., Засуха В.А., Балицкий А.П. Применение транскраниальной магнитной стимуляции у больных ишемическим инсультом в остром и раннем восстановительном периодах с диагностической и лечебно-реабилитационной целью (методические рекомендации) // Физиотерапия, бальнеология и реабилиталогия. 2013. №3. С. 4-12.
12. Мусаев А.В. Транскраниальная магнитная стимуляция. Нейрофизиологичес-кие механизмы, значение в диагностике и реабилитации больных с заболеваниями нервной системы // Физиотерапия, бальнео-терапия и реабилитация. 2008. №2. С. 3–12.
13. Субботина А.В., Гржибовский А.М. Сравнение количественных данных в двух парных выборках с использованием пакета статистических программ STATA // Экология человека. 2014. №10. С. 61-64.
14.Субботина А.В., Гржибовский А.М. Описательная статистика и проверка нормаль-ности распределения количественных данных // Экология человека. 2014. №2. С. 51-57.
15. Унгуряну Т. Н., Гржибовский А. М. Программное обеcпечение для статистической обработки данных STATA: введение // Экология человека. 2014. № 1. С. 60–63.
16. Хасанова Н. М., Попов В. В., Шарашова Е. Е. Факторы риска инсульта и их влияние на 28-дневную выживаемость пациентов // Экология человека. 2011. № 8. С. 25–32.
17. Харькова О. А., Гржибовский А. М. Сравнение двух несвязанных выборок c использованием пакета статистических программ STATA: непараметрические крите-рии // Экология человека. 2014. №4. С. 60-64.
18. Скачкова Н.А. Комплексный анализ влияния транксраниaльной магнитной стимуляции на функциональное состояние головного мозга и сердечно-сосудистой системы у больных ишемическим инсультом: автореф. дис. … кан. мед. наук. Киев, 2014. 20с.
19. Скворцова В. И. Возможности расшире-ния реабилитационного потенциала больных с церебральным инсультом // Therapia. Укр. мед. вісник. 2011. № 10. С. 52–55.
20. Шинкоренко О.В. Эффективность комплексного лечения больных с ишемическим инсультом в остром периоде с включением транскраниальной магнитной стимуляции: автореф. дис. … кан. мед. наук. Москва, 2016. 10с.
21. Allman C., Amadi U., Winkler A.M. et.all. Ipsilesional anodal tDCS enhances the functional benefits of rehabilitation in patients after stroke // SciTransl Med. 2016. № 16. P.3303-3007
22. Brott T., Adams H.P., Olinger C.P. et al. Measurements of acute cerebral infarction- a clinical examination scale // Stroke. 1989. N 20. Р. 864-870.
23. Giovanni Pennisi, Ciuseppe Rapisarda, Rita Bella, et. all. Absence of response to early transcranial magnetic stimulation in ischemic stroke patients prognostic value hand motor recovery // Stroke. 1999. №30. Р. 2666-2670.
24. Le Q., Qu Y., Tao Y., Zhu S. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on hand function recovery and excitability of the motor cortex after stroke: a meta-analysis // Am. J. Phys. Med. Rehabil. 2014. Vol. 93. P. 422–430.
25. Feigin V.L., Forouzanfar M.H., Krishnamurthi R.Global and regional burden of stroke during 1990-2010: findings from the Global Burden of Disease Study 2010 // Lancet. 2014. Vol. 18. 383. P. 245-54.
26. Goff D.C., Lloyd-Jones D.M., Bennett G., Coady S., et al. 2013 ACC/AHA guideline on the assessment of cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines // J Am Coll Cardiol.2014. N63. P. 2935–2959.
27. Hao Z., Wang D., Zeng Y., et.el. Repetitive transcranial magnetic stimulation for improving function after stroke // Cochrane Database Syst. Rev. 2013. V. 5:CD008862
28. Hsu W.Y., Cheng C.H., Liao K.K. et al. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on motor functions in patients with stroke: a meta-analysis // Stroke. 2012. Vol. 43. P.1849–1857.
29. James T.H. Ornaldo B.C. Swayne, Binith Cheeran. Human theta burst stimulation enhances subsequent motor learning and increasec performance variability // Cerebral cortex. 2011. №21. P.1627-1638.
30. Lovenstone S. Cauthier S. Manegment of dementia-London // Martin Duits Ltd. 2000. P.145
31. Machoney F., Barthel D. Functional evalution: the Barthel Index // Md State Med J. 1965. Vol. 14. P. 61-65.
32. Official periodical: World Health Organization: Ten Leading causes of death // Information byulleten. 2014. № 310. URL: http: www. who. int/eb/who_constitution_ru.pdf (дата обращения: 15.04.2015).
33. Rankin J. Cerebral vascular accidents in patients over the age of 60: II Prognosis // Scott. Med. J. 1957. № 2. P.200-215.
34. Terao Y., Ugawa Y. Basic mechanisms of TMS // J. Clin. Neurophysiol. 2002. 19. P. 322-43.
35. Wan-Yu Hsu, Chia-Hsiung Cheng, Kwong-Kum Liao. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on motor functions in patients with stroke a meta-analysis // Stroke. 2012. № 43. P.1849-1857.
36. Ware JE. Jr., Sherboune C.D. The MOS 36-item short-form health survey (SF-36). I. Conceptual framework and item selection // Med Care. Vol.30 (6). P.473-483.
References:
1. Akimzhanova A.K., Khaibullin T.N., GrjibovskiA.M. Faktory riska 28-dnevnoi letal'nosti posle insul'ta v Kazakhstane: kogortnoe issledovanie [Risk factors 28-day stroke case fatality in Kazakhstan: A Cohort Study]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2016, 3, pp.52-58. [in Russian].
2. Akimzhanova A.K., Grjibovski A.M., Khaibullin T.N., Akimzhanov K.D. Faktory, vliyayushchie na odnoletnyuyu vyzhivaemost' patsientov posle insul'ta v Kazakhstane: kogortnoe issledovanie [Factors, associated with one year survival after stroke in Kazakhstan: a cohort study]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 3, pp. 46-57. [in Russian]
3. Grjibovski A. M., Ivanov S. V., Gorbatova M. A. Eksperimental'nye issledovaniya v zdravookhranenii [Experimental studies in health sciences]. Nauka i Zdravoohranenie [Science & Healthcare]. 2015, 6, pp. 5-17. [in Russian]
4. Grjibovski A. M., Ivanov S. V., Gorbatova M. A. Opisatel'naya statistika s ispol'zovaniem paketov statisticheskikh programm Statistica i SPSS [Descriptive statistics using Statistica and SPSS software]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 1, pp. 7-23. [in Russian]
5. Grjibovski A. M., Ivanov S. V., Gorbatova M. A. Sravnenie kolichestvennykh dannykh dvukh parnykh vyborok s ispol'zovaniem programmnogo obespecheniya statistica i spss: parametricheskie i neparametricheskie kriterii [Analysis of quantitative data in two non-independent groups using Statistica and SPSS software: parametric and non-parametric tests]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 3, pp. 5-25. [in Russian]
6. Gusev E.I., Skvorcova V.I. Ishemiya golovnogo mozga [Brain ischemia]. Moscow, Meditsina Publ., 2001. P.13 [in Russian].
7. Zhusupova A.E., Al'zhanova D.S, Nurmanova Sh.A., Syzdykova B.R., Dzhumahaeva A.S., Altaeva B.S. Sovremennaya strategiya okazaniya meditsinskoi pomoshchi bol'nym s insul'tom [Modern strategy of care for patients with stroke]. Neirokhirurgiya i nevrologiya Kazakhstana. [Neurosurgery and Neurology of Kazakhstan]. 2013, 1 (30). pp. 32-35. [in Russian]
8. Kadyrova I. A., Mindubaеva F. A., Grjibovski A. M. Sistematicheskii obzor metodov prognozirovaniya iskhoda mozgovogo insul'ta [Prediction of outcomes after stroke: a systematic review]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2015, 3, pp. 55-64. [in Russian].
9. Kovalchuk V. V., Khaibullin T. N., Minnullin T. I. Soblyudenie mul'tidistsiplinarnogo printsipa vedeniya patsientov posle insul'ta kak factor effektivnoi reabilitatsii [Maintenance of the multidisciplinary principle of stroke patients management as a factor of effective rehabilitation]. Nauka i zdravoohranenie [Science & Healthcare]. 2015, 4, pp. 29-41. [in Russian]
10. Kuz'michev A.A., Mikhailov V.P., Vizilo T.L. Vozmozhnosti trasnkranial'noi magnitnoi stimulyatsii v reabilitatsii bol'nykh s insul'tom golovnogo mozga [The possibilities of transcranial magnetic stimulation in rehabilitation of patients with brain stroke]. Byulleten' [Bulletin]. 2002, 11. pp. 39-45. [in Russian]
11. Lyusenyuk V.P., Zasukha V.A., Balitskii A.P. Primenenie transkranial'noi magnitnoi stimulyatsii u bol'nykh s ishemicheskim insul'tom v ostrom i rannem vosstanovitel'nom periodakh s diagnosticheskoi i lechebno-reabilitatsionnoi tsel'yu (metodicheskie rekomendatsii) [Transcranial magnetic stimulation in patients with ischemic stroke in the acute and early recovery period for diagnostic and therapeutic rehabilitative purpose (methodological recommendations)]. Fizioterapiya, bal'neologiya i reabilitologiya. [Physiotherapy, Balneology and rehabilitology]. 2013, 3. pp. 4-12. [in Russian]
12. Musaev A.V. Transkranial'naya magnitnaya stimulyatsiya. Neirofiziologicheskie mekhanizmy, znachenie v diagnostike i reabilitatsii bol'nykh s zabolevaniyami nervnoi sistemy [Transcranial magnetic stimulation. Neurophysiological mechanisms in the diagnosis and rehabilitation of patients with diseases of the nervous system]. Fizioterapiya, bal'neoterapiya i reabilitatsiya. [Physiotherapy, balneology and rehabilitation]. 2008, 2, pp. 3–12. [in Russian].
13. Subbotina A.V., Grjibovski A.M. Sravnenie kolichestvennykh dannikh v dvukh parnykh vyborkakh s ispolzovaniem paketa statisticheskikh program STATA [Comparison of quantitative data in two paired samples using STATA soft ware]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2014. 10. pp. 61-64. [in Russian]
14. Subbotina A.V., Grjibovski A.M. Opisatelnaya statistika I proverka normalnosti kolichestvennykh dannykh [Descriptive statistics and normality testing for quantitative data]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2014. 2. pp. 51-5. [in Russian]
15. Unguryanu T. N., Grjibovski A. M. Programmnoe obecpechenie dlya statisticheskoi obrabotki dannykh STATA: vvedenie [Introduction to STATA - statistical software for data analysis]. Ekologiya сheloveka [Human Ecology] 2014, 1, pp. 60-63. [in Russian]
16. Khasanova N.M., Popov V.V., Sharashova E.E. Faktory riska insulta i ikh vliyaniena 28-dnevnuyu vyzhivaemost patsientov [Risk factors of stroke and their effect on 28 days mortality of patients]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2011, 8, pp. 25-32. [in Russian].
17. Kharkova O.A., Grjibovski A.M. Sravnenie dvukh nesvyazannykh vyborok c ispol'zovaniem paketa statisticheskikh programm STATA: neparametricheskie kriterii [Ananlysis of two independent samples using STATA software: non-parametric criteria]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2014, 4, pp. 60-64. [in Russian]
18. Skachkova N.A. Kompleksnyi analiz vliyanii transkranial'noi magnitnoi stimulyatsii na funktsional'noe sostoyanie golovnogo mozga i serdechno-sosudistoi sistemy u bol'nykh ishemicheskim insul'tom. (avtoref. kand.diss) [Complex analysis of the influence of tranksranilnoy magnetic stimulation on the functional state of the brain and the cardiovascular system in patients with ischemic stroke. Author's Abstract of Cand. Diss]. Kiev, 2014, 20 p. [in Russian]
19. Skvortsova V. I. Vozmozhnosti rasshireniya reabilitatsionnogo potentsiala bol'nykh s tserebral'nym insul'tom [Expansion possibilities of rehabilitation potential in patients with cerebral stroke]. Therapia. Ukr. med. vіsnik [Therapy Ukr. med. mess]. 2011, 10, pp. 52–55. [in Russian].
20. Shinkorenko O. V. Effektivnost' kompleks-nogo lecheniya bol'nykh s ishemicheskim insul'tom v ostrom periode s vklyucheniem transkranial'noi magnitnoi stimulyatsii. (avtoref. kand.diss) [The effectiveness of complex treatment of patients with ischemic stroke in the acute period with the inclusion of transcranial magnetic stimulation Author's Abstract of Cand. Diss]. Moscow, 2016, 10p.
21. Allman C., Amadi U., Winkler A.M. et. al. Ipsilesional anodal tDCS enhances the functional benefits of rehabilitation in patients after stroke. SciTransl Med. 2016, 16. рр.3303-3007.
22. Brott T., Adams H.P., Olinger C.P. et al. Measurements of acute cerebral infarction- a clinical examination scale. Stroke. 1989, 20, pp. 864-870.
23. Giovanni Pennisi, Ciuseppe Rapisarda, Rita Bella, et all. Absence of response to early transcranial magnetic stimulation in ischemic stroke patients prognostic value hand motor recovery. Stroke. 1999, 30. рр. 2666-2670.
24. Le Q., Qu Y., Tao Y., Zhu S. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on hand function recovery and excitability of the motor cortex after stroke: a meta-analysis. Am. J. Phys. Med. Rehabil. 2014, 93, pp. 422–430.
25. Feigin V.L., Forouzanfar M.H., Krishnamurthi R.Global and regional burden of stroke during 1990-2010: findings from the Global Burden of Disease Study 2010. Lancet. 2014, 18, 383, pp. 245-54.
26. Goff D.C., Lloyd-Jones D.M., Bennett G., Coady S., et al. 2013 ACC/AHA guideline on the assessment of cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. J Am Coll Cardiol. 2014, 63, pp. 2935–2959.
27. Hao Z., Wang D., Zeng Y., et.el. Repetitive transcranial magnetic stimulation for improving function after stroke. Cochrane Database Syst. Rev, 2013, V. 5:CD008862
28. Hsu W.Y., Cheng C.H., Liao K.K. et al. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on motor functions in patients with stroke: a meta-analysis. Stroke. 2012, 43, pp.1849–1857.
29. James T.H. Ornaldo B.C. Swayne, Binith Cheeran. Human theta burst stimulation enhances subsequent motor learning and increasec performance variability. Cerebral cortex. 2011, 21, pp.1627-1638.
30. Lovenstone S. Cauthier S. Manegment of dementia-London. Martin Duits Ltd. 2000, pp.145.
31. Machoney F., Barthel D. Functional evalution: the Barthel Index. Md State Med J. 1965, 14, pp. 61-65.
32. Official periodical: World Health Organization: Ten Leading causes of death // Information byulleten. 2014. № 310. URL: http: www. who. int/eb/who_constitution_ru.pdf (date of the application: 15.04.2015).
33. Rankin J. Cerebral vascular accidents in patients over the age of 60: II Prognosis. Scott. Med. J. 1957, 2, pp. 200-215.
34. Terao Y., Ugawa Y. Basic mechanisms of TMS. J. Clin. Neurophysiol. 2002, 19, pp.322-43.
35. Wan-Yu Hsu, Chia-Hsiung Cheng, Kwong-Kum Liao. Effects of repetitive transcranial magnetic stimulation on motor functions in patients with stroke a meta-analysis. Stroke.2012, 43, pp.1849-1857.
36. Ware JE Jr., Sherboune C.D. The MOS 36-item short-form health survey (SF-36). I. Conceptual framework and item selection. Med Care. 30 (6), pp.473-483.
Көрген адамдардың саны: 349
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Акимжанова А.К., Гржибовский A.М., Хайбуллин Т.Н., Изатуллаева Н.С., Гордиенко М.И., Акимжанов К.Д. Эффективность транскраниальной магнитной стимуляции в реабилитации пациентов с мозговым инсультом / / Наука и Здравоохранение. 2016. №4. С. 50-65. Akimzhanova A.K., Grjibovski A.M., Khaibullin T.N., Izatullayeva N.S., Gordienko M.I., Akimzhanov K.D. Effectifveness of transcranial magnetic stimulation in rehabilitation of stroke patients. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2016, 4, pp. 50-65. Әкімжанова Ә.Қ., Гржибовский A.М., Хайбуллин Т.Н., Изатуллаева Н.С., Гордиенко М.И., Әкімжанов Қ.Д. Ми инсульті болған науқастардың қалпына келтіру кезінде транскраниальді магнитті стимуляцияның тиімділігі / / Ғылым және Денсаулық сақтау. 2016. №4. Б. 50-65.Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ