АЛМАТЫ ҚАЛАСЫ ХАЛҚЫНЫҢ АТМОСФЕРАЛЫҚ АУАНЫҢ ЛАСТАНУЫ КОНТЕКСТІНДЕ ӨКПЕ АУРУЛАРЫ ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ
Кіріспе: тұрғындардың тыныс жолдарының ауруларының артуы (ТЖАА): созылмалы бронхит, өкпенің созылмалы ауруы (ӨСА), мен астманы қоршаған ортадағы атмосфералық ауаның ластануымен байланыстырады.
Мақсаты: Алматы қаласының аспалы бөлшектермен ластануының 2013-2017 жылдар аралығындағы тыныс алу органдарының астма, созылмалы бронхит және ӨСА сияқты ауруларына әсерін анықтау.
Материалдар мен тәсілдер: Эпидемиологиялық зерттеу жүргізуде 2013-2017 жылдар аралығындағы Алматы қаласы тұрғындарының 3 тобы (0-14 жас аралығындағы балалар, 15-17 жас аралығындағы жасөспірімдер және 18 жастар асқан ересектер) мен ауадағы аспалы бөлшектер жиынтығының тыныс алу органдары ауруының алғашқы деректері 10 (J00-J99) пайдаланылды. Ауру көрсеткіштері 100 000,0 тұрғынға есептелді. Ретроспективті зерттеу MicrosoftExcel жалпықолданыстағы статистикалық тәсілін қолдана отырып жүргізілді. Барлық сандық деректерді шығаруда орташаквадраттық ауытқулар есептелді, статистикалық ауытқулар Стьюденттің t-критерилері негізінде анықталды, коэффиценттер Пирсонның корреляциясы жолымен есептелді. Ауру мөлшерінің сыртқы өлшемді заттардың ықпалына байланыстылығы мен регрессияның мөлшерін анықтауда бірфакторлы регрессивті талдау пайдаланылды. Күшті түзеткіш байланысты бағалауда Чеддоктың жуықтауды анықтау коэффиценті пайдаланылды.
Нәтижелер: 2013-2017 жылдар аралығында Алматы қаласы тұрғындарының тыныс жолдары ауруларына ұшырауы мен осы мерзім аралығындағы ауаның мөлшерлі заттармен улануына қатысты жүргізілген эпидемиологиялық талдау – тыныс жолдары ауруларының алғашқы дертіне ұшырау көрсеткіші 100 000,0 адамға шаққанда 50 947,0 мен 65 301,0 аралығында екенін көрсетті. Барлық жастағы топтар арасындағы аурудың құрылымына көз жүгіртсек – көп бөлігі бронхитке шалдықса, онан әрі пневмания, инфекциялық бронхит, астма, инфекциялық емес бронхит және өкпе обыры болып төмендей береді. Соңғы 5 жыл ішінде тыныс органдары ауруна шалдыққандардың ішінде балалар мен жасөспірімдер саны жартысын құраса, ересектер арасында бұл көрсеткіш 1,5 есе өскен. Астмамен ауыратындар арасында балалар мен жасөспірімдер саны 1,4 есе өссе, ересектер арасында 1,7 есе көбейген. 5 жыл ішінде ӨСА ауратындар саны 2,8 есе көбейген, ересек тұрғындар арасында бұл көрсеткіш 4,1 есе. 2013-2017 жылдар аралығында обырмен ауырғандар саны 4 есеге артқан. Тыныс жорлдарының инфекциялық аурулары көрсеткіші 18 жасқа дейінгілер арасында шамалы төмендеген. Аталмыш мерзім ішінде ауаны өлшеулі заттармен ластау көрсеткіші артып, 1,2 РЕК өқраған. 2013-2017 жылдар арасында Алматы қаласы тұрғындарының тыныс жолдары ауруларына ұшыруы мен қаладағы ауаның ластануы арасындағы байланыс анықталды. Чеддок шкаласы бойынша есептегенде астмаға (Р≤0,05), бронхит, ӨСА-ға ұшырау мен ауаның өлшеулі заттармен залалдануының мөлшерінің тікелей қатыстылығы анықталды. Ауаның ластануымен байланысты нозология сырқатымен аурғандар саны артып келеді.
Қорытынды: 2013-2017 жылдар аралығында Алматы қаласы тұрғындарының арасында тыныс алу жолдарының алғашқы сырқаттарына ұшырау деректері арта түскен. Аурудың тұрғындардың барлық топтарының арасында таралуына қарар болсақ, көп бөлігі бронхитке тиесілі. Онан әрі астма, ӨСА мен өкпе обыры тұр. Бронхитпен, ӨСА-мен, астмамен ауыратындардың сандарының артуы мен қаладағы ауа ластануының арасындағы тікелей байланыс анықталды.
Марина Б. Лю 1,2, https://orcid.org/0000-0002-7865-0017
Наиля А. Ибрагимова 1, https://orcid.org/0000-0002-1618-900X
Дохтурбек А. Адамбеков 2, https://orcid.org/0000-0002-3594-4250
1 «Инфекцияға қарсы препараттар ғылыми орталығы» АҚ, Алматы қ, Қазақстан Республикасы;
2 Қырғыз мемлекеттік медицина академиясы И. К. Ахунбаева, Бішкек қ., Қырғызстан
1. Кенесариев У.И., Досмухаметов А.Т., Амрин М.К. Состояние здоровья населения в зависимости от уровня загрязнения атмосферного воздуха // Журнал семьи. 2014. №34. С. 79-92.
2. Нурмадиева Г.Т., Жетписбаев Б.А. Влияние экосистемы на здоровье человека в промышленно развитых регионах Казахстана. Обзор литературы // Наука и здравоохранение. 2018. № 4(20). С. 107-132.
3. Петров С.Б. Эколого-эпидемиологическая оценка влияния взвешенных веществ в атмосферном воздухе на развитие болезней системы кровообращения // Экология человека. 2011. №2. С. 3-7.
4. Турбина Е.С. Влияние содержания в атмосферном воздухе взвешенных веществ на заболеваемость детей-дошкольников // Вестник ДВГСА, Естественнонаучные знания. 2010. №2(6). С. 102-109.
5. Aalapati S., Ganapathy S., Manapuram S., Anumolu G., Prakya B.M. Toxicity and bio-accumulation of inhaled cerium oxide nanoparticles in CD1 mice // Nanotoxicology. 2014. 8. Р.786-798.
6. Alexis N.E., Huang Y.C., Rappold A.G., Kehrl H., Devlin R., Peden D.B. Patients with asthma demonstrate airway inflammation after exposure to concentrated ambient particulate matter // Am J. Respir. Crit. Care Med. 2014. 190. Р. 223-235.
7. Atkinson RW, Anderson HR, Sunyer J, Ayres J, Baccini M, Vonk JM, et al. Acute effects of particulate air pollution on respiratory admissions: results from APHEA 2 project. Air Pollution and Health: a European Approach // Am J Respir Crit Care Med. 2001. 164(10 Pt 1). Р. 1860-1866. 10.1164/ajrccm.164.10.2010138.
8. Becker S., Soukup J.M., Sioutas C., Cassee F.R. Response of human alveolar macrophages to ultrafine, fine, and coarse urban air pollution particles // Exp. Lung Res. 2003. 29. Р. 29-44.
9. Brook R.D., Urch B., Dvonch J.T., et al. Insights into the mechanisms and mediators of the effects of air pollution exposure on blood pressure and vascular function in healthy humans // Hypertension. 2009. 54(3). Р. 659-667.
10. Buist A.S., McBurnie M.A., Vollmer W.M., Gillespie S., Burney P., Mannino D.M., et al. International variation in the prevalence of COPD (the BOLD Study): a population-based prevalence study // Lancet. 2007. 370(9589). Р. 741-750. Epub 2007/09/04. 10.1016/S0140-6736(07)61377-4.
11. Clark N. A., Demers P. A., Karr C. J. Effect of early life exposure to air pollution on development of childhood asthma // Environmental Health Perspectives. 2010. 118 (2). Р. 284-290. doi: 10.1289/ehp.0900916.
12. Cohen A.J., Brauer M., Burnett R., Anderson H.R., Frostad J., Estep K., et al. Estimates and 25-year trends of the global burden of disease attributable to ambient air pollution: an analysis of data from the Global Burden of Diseases Study 2015 // Lancet. 2017. 389(10082). Р. 1907–1918. doi: 10.1016/S0140-6736(17)30505-6.
13. Darrow L.A., Klein M., Flanders W.D. Air pollution and acute respiratory infections among children 0–4 years of age: an 18-year time-series study //Am J Epidemiol. 2014. 180. Р. 968-977.
14. Duijts L. Fetal and infant origins of asthma // Eur. J. Epidemiol. 2012. 27. Р. 5-14. doi: 10.1007/s10654-012-9657-y.
15. Happo M.S., Hirvonen M.R., Halinen A.I. Seasonal variation in chemical composition of size-segregated urban air particles and the inflammatory activity in the mouse lung // Inhal Toxicol. 2010. 22. Р. 17-32.
16. Hehua Z, Qing C, Shanyan G, Qijun W, Yuhong Z. The impact of prenatal exposure to air pollution on childhood wheezing and asthma: A systematic review. // Environ Res. 2017. 159. Р. 519-530.
17. Hurst J.R. Exacerbation phenotyping in chronic obstructive pulmonary disease // Am J Respir Crit Care Med. 2011. 184(6). Р.625-626. Epub 2011/09/17. 10.1164/rccm.201106-1136ED.
18. Jerrett M., Shankardass K., Berhane K. Traffic-related air pollution and asthma onset in children: a prospective cohort study with individual exposure measurement // Environmental Health Perspectives. 2008. 116(10). Р. 1433-1438. doi: 10.1289/ehp.10968.
19. Khreis H., Kelly C., Tate J., Parslow R., Lucas K., Nieuwenhuijsen M. Exposure to traffic-related air pollution and risk of development of childhood asthma: A systematic review and meta-analysis // Environment International. 2016. doi: 10.1016/j.envint.2016.11.012.
20. Kim V., Han M.K., Vance G.B., Make B.J., Newell J.D., Hokanson J.E., et al. The chronic bronchitic phenotype of COPD: an analysis of the COPDGene // Study. Chest. 2011. 140(3). Р. 626-633, PMID: 21474571, 10.1378/chest.10-2948.
21. Kristal A. Rychlik, Jeremiah R. Secrest, Carmen Lau, Jairus Pulczinski, Misti L. Zamora, Jeann Leal, Rebecca Langley, Louise G. Myatt, Muppala Raju, Richard C.-A.Chang, Yixin Li, Michael C. Golding, Aline Rodrigues-Hoffmann, Mario J. Molina, Renyi Zhang, and Natalie M. Johnson In utero ultrafine particulate matter exposure causes offspring pulmonary immunosuppression // PNAS. 2019. 116(9). Р. 3443-3448.
22. Li J., Sun S., Tang R., Qiu H., Huang Q., Mason T.G. Major air pollutants and risk of COPD exacerbations: a systematic review and meta-analysis // Int. J. Chron. Obstruc.t Pulmon. Dis. 2016. 11. Р. 3079-3091. doi: 10.2147/COPD.S122282.
23. Lippmann M. Toxicological and epidemiological studies of cardiovascular effects of ambient air fine particulate matter (PM2.5) and its chemical components: coherence and public health implications // Crit Rev Toxicol. 2014. 44. Р. 299-347.
24. Liu Y., Wang H.D., Yu Z.X., Hua S.C., Zhou L.T., Peng L.P. Influence of air pollution on hospital admissions in adult asthma in northeast Сhina // Chin. Med. J. 2018. 131. Р. 1030-1033. doi: 10.4103/0366-6999.230735.
25. McConnell R., Berhane K., Gilliland F., Molitor J., Thomas D., Lurmann F., Avol E., Gauderman W.J., Peters J.M. Prospective study of air pollution and bronchitic symptoms in children with asthma // Am J. Respir. Crit. Care. Med. 2003. 168(7). Р. 990-997.
26. Mejza F., Gnatiuc L., Buist A.S., Vollmer W.M., Lamprecht B., Obaseki D.O., Nastalek P., Nizankowska-Mogilnicka E., Burney P.G.J. Prevalence and burden of chronic bronchitis symptoms: results from the BOLD study // Eur Respir J. 2017. 50:1700621. doi: 10.1183/13993003.00621-2017.
27. Orellano P., Quaranta N., Reynoso J., Balbi B., Vasquez J. Effect of outdoor air pollution on asthma exacerbations in children and adults: systematic review and multilevel meta-analysis // PLoS ONE. 2017. 12(3):e0174050. doi: 10.1371/journal.pone.017405
28. Postma D.S., Bush A., van den Berge M. Risk factors and early origins of chronic obstructive pulmonary disease // Lancet. 2015. 385(9971). Р. 899-90
29. WHO 2019, (Ambient air pollution: Health impacts) https://www.who.int/airpollution/ambient/health-impacts/en (22.08.2019).
30. World Health Organization Ambient Air Pollution – A Major Threat to Health and Climate. (accessed on 27 December 2018); Available online: https:// www.who.int/airpollution/ambient/en.
31. Wu J.-Zh., Ge D.-D., Zhou L.-F., Hou L.-Y., Zhou Y., Li Q.-Y. Effects of particulate matter on allergic respiratory diseases // Chronic Diseases and Translational. Medicine. 2018. 4. Р. 95-102.
32. Xu D., Huang N., Wang Q., Liu H. Study of ambient PM2.5 on the influence of the inflammation injury and the immune function of subchronic exposure rats // Wei. Sheng. Yan. 2008. 37. Р. 423-428.
References:
1. Kenesariev U.I., Dosmukhametov A.T., Amrin M.K. Sostoyanie zdorov'ya naseleniya v zavisimosti ot urovnya zagryazneniya atmosfernogo vozdukha [The health status of the population depending on the level of air pollution]. Zhurnal sem'I [Journal of the family]. 2014. №34. pp. 79-92. [in Russian].
2. Nurmadieva G.T., Zhetpisbaev B.A. Vliyanie ekosistemy na zdorov'e cheloveka v promyshlenno razvitykh regionakh Kazakhstana. Obzor literatury [Influence of the ecosystem on human health in the industrial developed regions of Kazakhstan. A literature review]. Nauka i zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2018. № 4(20). pp. 107-132. [in Russian].
3. Petrov S.B. Ekologo-epidemiologicheskaya otsenka vliyaniya vzveshennykh veshhestv v atmosfernom vozdukhe na razvitie boleznei sistemy krovoobrashheniya [Environmental and epidemiological assessment the effect of suspended solids in the air on the development of diseases the circulatory system]. Jekologija cheloveka [Human ecology]. 2011. №2. pp. 3-7. [in Russian].
4. Turbina E.S. Vliyanie soderzhaniya v atmosfernom vozdukhe vzveshennykh veshhestv na zabolevaemost' detei-doshkol'nikov [The effect of suspended substances in the air on the incidence of preschool children]. Vestnik DVGSA, Estestvennonauchnye znaniya. [Bulletin FESSH, Natural Science.]. 2010. №2 (6). pp. 102-109. [in Russian].
Көрген адамдардың саны: 290
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Лю М.Б., Ибрагимова Н.А., Адамбеков Д.А. Алматы қаласы халқының атмосфералық ауаның ластануы контекстінде өкпе аурулары жағдайын бағалау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2019. 4 (Т.21). Б. 90-99.Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ