РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ ҰШЫРАҒАН АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯСЫ БАР ПАЦИЕНТТЕРГЕ АРНАЛҒАН ПРЕВЕНТИВТІ МЕДИЦИНА МЕКТЕБІНДЕ ОҚЫТУ ТИІМДІЛІГІ
Кіріспе: салауатты өмір мен мінез-құлық салтын насихаттауға бағытталған медициналық консультация беру радиациялық әсерге ұшыраған адамдарда артериялық гипертензияның (АГ) даму қауіптерін едәуір төмендетіп, оның жетекші себептерін жоя алады. Емдеуге бейілділік терапиялық оқытуды жүргізу кезінде айтарлықтай жоғарлайды.
Мақсаты: радиациялық әсерге ұшыраған артериялық гипертензиясы бар пациенттерге арналған превентивті медицина мектебінің тиімділігін бағалау.
Материалдар және әдістер: 2015-2017 жылдардың ішінде АГ-ға шалдыққан науқастарға арналған превентивті медицина мектебін ұйымдастыру аясында РМЭ ҒЗИ-дың оңалту орталығы базасында терапиялық оқыту бойынша 24 дәріс циклы өткізілді. Зерттеу 403 пациентті қамтыды, оның 202-сі негізгі топқа және 201-і бақылау тобына енді. 3 ай, 6 ай және бір жылдан кейін АҚ-ға, холестерин деңгейіне, ДМИ-не, емдеуге бейілділігіне, мазасыздану мен күйзеліс деңгейіне мониторинг жүргізілді. Зерттеу дизайны: тарихи бақылау жүргізілетін бақыланатын клиникалық зерттеу. Статистикалық өңдеу: IBM SPSS Statistics 20.
Нәтижелер: сәулеленуден кейін 6 айдың ішінде емдеуге бейілділік көрсеткішінің статистикалық тұрғыда 6,0-ден 11,9%-ке дейін едәуір жоғарлауы, тұрақты түрде жоғары АҚ-ы бар адамдардың үлес салмағының 3 айдан соң 60,8%-тен 47,2%-ке дейін төмендеуі белгіленді, осы көрсеткіштердің бақылау тобының көрсеткіштерінен статистикалық тұрғыда маңызды айырмашылықтары белгіленді (р<0,05). Араласу басталғаннан кейін алты айдан соң күйзеліс пен мазасыздану белгілерінің, сондай-ақ бақылау тобынан статистикалық маңызды айырмашылықтары болған коронарлық асқынулар қаупінің статистикалық тұрғыда айтарлықтай төмендеуі байқалды.
Қорытынды: АГ-ға шалдыққан науқастарға арналған превентивті медицина мектебін кеңінен енгізу қажеттілігі денсаулық сақтау саласының бастапқы буын деңгейінде АГ-ны уақытында түзету және асқынуларын алдын алу маңыздылығына негізделген.
Ляззат Б. Дюсенова1, Людмила М. Пивина1, https:// orcid.org/0000-0002-8035-4866,
Татьяна И. Белихина2, Тамара Жунусова3
1 КеАҚ «Семей медициналық университеті», Семей қ., Қазақстан Республикасы;
2 Семей қ. Ядролық медицина және экология орталығы, Семей қ., Қазақстан Республикасы;
3 Радиациялық қорғау институты, Осло қ., Норвегия.
1. Аникин В.В., Пушкарева О.В. Динамика суммарного коронарного риска у больных артериальной гипертонией, работающих на крупном промышленном предприятии, на фоне внедрения современных профилактических технологий // Курский научно-практический вестник "Человек и его здоровье". 2017. № 4. С. 77-82.
2. Ли В.В. Качество жизни больных артериальной гипертонией и его динамика при проведении образовательной программы // Наука и здравоохранение. 2014. №1. С. 31-34.
3. Наумова М.А., Меньшикова Л.И., Потехина Н.Н., Бельская Л.В. Опыт работы школы артериальной гипертонии в поликлинике // Экология человека. 2006. №2. С. 58-60
4. Статистический сборник «Здоровье населения РК и деятельность организаций здравоохранения в 2016 году». Астана: 2017 г.356с.
5. Шупина М.И. Динамика сердечно-сосудистых факторов риска и качества жизни пациентов молодого возраста с артериальной гипертонией как результат профилактического консультирования в первичном звене здравоохранения // Рациональная Фармакотерапия в Кардиологии 2009. №4. С. 25-32.
6. American Academy of Family Physicians. Summary of Recommendations for Clinical Preventive Services. Leawood, KS: American Academy of Family Physicians; 2014. [22 July 2014]. Accessed at http://www.aafp.org/dam/AAFP/documents/patient_care/clinical_recommendations/cps-recommendations.pdf.
7. American College of Physicians. ACP Clinical Practice Guidelines. Washington, DC: American College of Physicians; 2014. [22 July 2014]. Accessed at: http://www.acponline.org/clinical_information/guidelines/guidelines/.
8. Artinian N.T., Fletcher G.F., Mozaffarian D. et al. Interventions to promote physical activity and dietary lifestyle changes for cardiovascular risk factor reduction in adults: a scientific statement from the American Heart Association // Circulation. 2010. №122(4). Р.406–441.
9. Ayala C., Neff L.J., Croft J.B. Prevalence of self-reported high blood pressure awareness, advice received from health professionals, and actions taken to reduce high blood pressure among US adults--Healthstyles 2002 // J Clin Hypertens (Greenwich). 2005. №7(9). Р.513–519.
10. Barnes P.M., Schoenborn C.A. Trends in adults receiving a recommendation for exercise or other physical activity from a physician or other health professional // NCHS Data Brief. 2012. №86. Р.1–8
11. Brettschneider C., Kohlmann S., Gierk B., Löwe B., König H.H. Depression screening with patient-targeted feedback in cardiology: The cost-effectiveness of DEPSCREEN-INFO // PLoS One. 2017. №12(8). e0181021.
12. Carroll M.D., Kit B., Lacher D. Total and high-density lipoprotein cholesterol in adults: National Health and Nutrition Examination Survey, 2009-2010 // NCHS Data Brief. 2012. №92. Р.1–8.
13. Centers for Disease Control and Prevention. Million hearts: strategies to reduce the prevalence of leading cardiovascular disease risk factors--United States, 2011 // MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2011 №60(36). Р.1248–1251.
14. Centers for Disease Control and Prevention. Vital signs: avoidable deaths from heart disease, stroke, and hypertensive disease - United States, 2001-2010 // MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2013. №62(35). Р.721–727.
15. Centers for Disease Control and Prevention. Vital signs: prevalence, treatment, and control of high levels of low-density lipoprotein cholesterol---United States, 1999-2002 and 2005-2008 // MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2011.60(4). Р.109–114.
16. Chen S., Conwell Y., Xue J., Li L.W., Tang W., Bogner H.R., Dong H. Protocol of an ongoing randomized controlled trial of care management for comorbid depression and hypertension: the Chinese Older Adult Collaborations in Health (COACH) study // BMC Geriatr. 2018. №18(1). Р.124.
17. D'Agostino R.B. Sr, Vasan R.S., Pencina M.J. General cardiovascular risk profile for use in primary care: the Framingham Heart Study // Circulation. 2008.117(6). Р.743–53.
18. Gentil L., Vasiliadis H.M., Préville M., Berbiche D. Impact of Mental Disorders on the Association Between Adherence to Antihypertensive Agents and All-Cause Healthcare Costs // J Clin Hypertens (Greenwich). 2017. Vol.19(1). Р.75-81.
19. Goldstein L.B., Bushnell C.D., Adams R.J. Guidelines for the primary prevention of stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association / American Stroke // Association. Stroke. 2011. №42(2). Р.517–584.
20. Eckel R.H., Jakicic J.M., Ard J.D. 2013 AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology/American Heart Association Task Force on Practice Guidelines // J Am Coll Cardiol. 2014. №63(25 Pt B). Р.2960–2984.
21. Flocke S.A., Clark A., Schlessman K. Exercise, diet, and weight loss advice in the family medicine outpatient setting // Fam Med. 2005.37(6).Р.415–421.
22. Ford E.S., Bergmann M.M., Boeing H. Healthy lifestyle behaviors and all-cause mortality among adults in the United States // Prev Med. 2012. №55(1). Р.23–27.
23. Haskell W.L., Lee I.M., Pate R.R. Physical activity and public health: updated recommendation for adults from the American College of Sports Medicine and the American Heart Association // Med Sci Sports Exerc. 2007. №39(8). Р.1423–1434.
24. Hennein R., Hwang S.J., Au R., Levy D., Muntner P., Fox C.S., Ma J. Barriers to medication adherence and links to cardiovascular disease risk factor control: the Framingham Heart Study // Intern Med J. 2018. Vol.48(4). Р.414-421.
25. Hirabayashi K., Kawano N., Ohtaki M., Harada Y., Harada H., Muldagaliyev T., Apsalikov K., Hoshi M. Health status of radiation exposed residents living near the Semipalatinsk Nuclear Test Site based on health assessment by interview // Hiroshima J Med Sci. 2008. Vol.57(1). Р.27-35.
26. Jacob L., Kostev K. Persistence with antihypertensive drugs in patients with depression in Germany // Int J Clin Pharmacol Ther. 2018. Vol.56(4). Р.162-168.
27. Kuklina E.V., Carroll M.D., Shaw K.M. Trends in high LDL cholesterol, cholesterol-lowering medication use, and dietary saturated-fat intake: United States, 1976-2010 // NCHS Data Brief. 2013. №117. Р.1–8.
28. Lin J.S., O'Connor E.A., Evans C.V., Senger C.A., Rowland M.G., Groom H.C. Behavioral Counseling to Promote a Healthy Lifestyle for Cardiovascular Disease Prevention in Persons With Cardiovascular Risk Factors: An Updated Systematic Evidence Review for the U.S. Preventive Services Task Force [Internet] / Agency for Healthcare Research and Quality (US). 2014. Report No.: 13-05179-EF
29. Loganovsky K.N., Vasilenko Z.L. Depression and ionizing radiation // Probl Radiac Med Radiobiol. 2013. №18. Р.200-219.
30. Markabayeva A., Bauer S., Pivina L., Bjørklund G., Chirumbolo S., Kerimkulova A., Semenova Y., Belikhina T. Increased prevalence of essential hypertension in areas previously exposed to fallout due to nuclear weapons testing at the Semipalatinsk Test Site, Kazakhstan // Environ Res. 2018 . №167:129-135.
31. McNellis R.J., Ory M.G., Lin J.S., O'Connor E.A. Standards of Evidence for Behavioral Counseling Recommendations // Am J Prev Med. 2015 Sep. №49(3 Suppl 2):S150-7.
32. Morisky D.E., Ang A., Krousel-Wood M., Ward H.J. Predictive validity of a medication adherence measure in an outpatient setting // J Clin Hypertens (Greenwich). 2008. №10(5). Р. 348–354.
33. Nettleton J.A., Polak J.F., Tracy R. Dietary patterns and incident cardiovascular disease in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis // Am J Clin Nutr. 2009. №90(3). Р.647–654.
34. Snaith R.P., Zigmond A.S. The hospital anxiety and depression scale // Br Med J (Clin Res Ed).1986 № 292(6516). Р. 344.
35. Son Y.J., Won M.H. Depression and medication adherence among older Korean patients with hypertension: Mediating role of self-efficacy. //. Int J Nurs Pract. 2017. №23(3).
36. Spielberger C. D., Gorsuch R. L., Lushene R., Vagg P.R., Jacobs G. A. Manual for the State-Trait Anxiety Inventory.Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press. 1983
37. Tanaka K., Shigematsu R., Henwood T., Sasai H. Exercise, diet, and weight loss // J Phys Fitness Sports Med. 2012. № 1(3). Р. 457-465.
38. U.S. Department of Health and Human Services. 2008 Physical Activity Guidelines for Americans.Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2008.
39. U.S. Department of Health and Human Services. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2014. [22 July 2014]. Healthy People 2020. Accessed at: http://www.healthypeople.gov/2020/topicsobjectives2020/
U.S. Preventive Services Task Force. Procedure Manual. Rockville, MD: U.S. Preventive Services Task Force; 2011. [22 July 2014]. Accessed at: http://www.uspreventiveservicestaskforce.org/uspstf08/methods/procmanual.htm.
Rеfеrеncеs:
1. Anikin V.V., Pushkareva O.V. Dinamika summarnogo koronarnogo riska u bol'nykh arterial'noi gipertoniei, rabotayushhikh na krupnom promyshlennom predpriyatii, na fone vnedreniya sovremennykh profilakticheskikh tekhnologii [Dynamics of total coronary risk in patients with arterial hypertension, working at a large industrial enterprise, on the background of the introduction of modern preventive technologies]. Kurskii nauchno-prakticheskii vestnik "Chelovek i ego zdorov'e" [Kursk Scientific and Practical Bulletin "The Man and His Health"] 2017. № 4. pp. 77-82. [in Russian]
2. Li V.V. Kachestvo zhizni bol'nykh arterial'noi gipertoniei i ego dinamika pri provedenii obrazovatel'noi programmy [Quality of life of patients with the arterial hypertension and its dynamics when carrying out the educational program]. Nauka i zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2014. №1. pp. 31-34. [in Russian]
3. Naumova M.A., Men'shikova L.I., Potehina N.N., Bel'skaja L.V. Opyt raboty shkoly arterial'noi gipertonii v poliklinike [Experience of the school of arterial hypertension in the polyclinic]. Ekologiya cheloveka [Human Ecology]. 2006. №2. pp. 58-60 [in Russian]
4. Statisticheskii sbornik «Zdorov'e naseleniya RK i deyatel'nost' organizatsii zdravookhraneniya v 2016 godu» [Statistical handbook "Health of the Population of Kazakhstan and the activities of public health organizations in 2016"]. Astana: 2017 g. 356 p. [in Russian]
5. Shupina M.I. Dinamika serdechno-sosudistykh faktorov riska i kachestva zhizni patsientov molodogo vozrasta s arterial'noi gipertoniei kak rezul'tat profilakticheskogo konsul'tirovaniya v pervichnom zvene zdravookhraneniya [Dynamics of cardiovascular risk factors and quality of life of young patients with arterial hypertension as a result of preventive counseling in primary health care]. Ratsional'naya Farmakoterapiya v Kardiologii [Rational Pharmacotherapy in Cardiology]. 2009. №4. pp. 25-32. [in Russian]
6. American Academy of Family Physicians. Summary of Recommendations for Clinical Preventive Services. Leawood, KS: American Academy of Family Physicians; 2014. [22 July 2014]. Accessed athttp://www.aafp.org/dam/AAFP/documents/patient_care/clinical_recommendations/cps-recommendations.pdf
7. American College of Physicians. ACP Clinical Practice Guidelines. Washington, DC: American College of Physicians; 2014. [22 July 2014]. Accessed at http://www.acponline.org/clinical_information/guidelines/guidelines/
8. Artinian N.T., Fletcher G.F., Mozaffarian D. et al. Interventions to promote physical activity and dietary lifestyle changes for cardiovascular risk factor reduction in adults: a scientific statement from the American Heart Association. Circulation. 2010. №122(4). Р.406–441.
9. Ayala C., Neff L.J., Croft J.B. Prevalence of self-reported high blood pressure awareness, advice received from health professionals, and actions taken to reduce high blood pressure among US adults--Healthstyles 2002. J Clin Hypertens (Greenwich). 2005. №7(9). Р.513–519.
10. Barnes P.M., Schoenborn C.A. Trends in adults receiving a recommendation for exercise or other physical activity from a physician or other health professional. NCHS Data Brief. 2012. №86. Р.1–8
11. Brettschneider C., Kohlmann S., Gierk B., Löwe B., König H.H. Depression screening with patient-targeted feedback in cardiology: The cost-effectiveness of DEPSCREEN-INFO. PLoS One. 2017. №12 (8). e0181021.
12. Carroll M.D., Kit B., Lacher D. Total and high-density lipoprotein cholesterol in adults: National Health and Nutrition Examination Survey, 2009-2010. NCHS Data Brief. 2012. №92. Р.1–8.
13. Centers for Disease Control and Prevention. Million hearts: strategies to reduce the prevalence of leading cardiovascular disease risk factors--United States, 2011. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2011 №60(36). Р.1248–1251.
14. Centers for Disease Control and Prevention. Vital signs: avoidable deaths from heart disease, stroke, and hypertensive disease - United States, 2001-2010. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2013. №62(35). Р.721–727.
15. Centers for Disease Control and Prevention. Vital signs: prevalence, treatment, and control of high levels of low-density lipoprotein cholesterol---United States, 1999-2002 and 2005-2008. MMWR Morb Mortal Wkly Rep. 2011.60(4). Р.109–114.
16. Chen S., Conwell Y., Xue J., Li L.W., Tang W., Bogner H.R., Dong H. Protocol of an ongoing randomized controlled trial of care management for comorbid depression and hypertension: the Chinese Older Adult Collaborations in Health (COACH) study. BMC Geriatr. 2018. №18 (1). Р.124.
17. D'Agostino R.B. Sr, Vasan R.S., Pencina M.J. General cardiovascular risk profile for use in primary care: the Framingham Heart Study. Circulation. 2008.117(6). Р.743–53.
18. Gentil L., Vasiliadis H.M., Préville M., Berbiche D. Impact of Mental Disorders on the Association Between Adherence to Antihypertensive Agents and All-Cause Healthcare Costs. J Clin Hypertens (Greenwich). 2017. Vol.19 (1). Р.75-81.
19. Goldstein L.B., Bushnell C.D., Adams R.J. Guidelines for the primary prevention of stroke: a guideline for healthcare professionals from the American Heart Association / American Stroke. Association. Stroke. 2011. №42(2). Р.517–584.
20. Eckel R.H., Jakicic J.M., Ard J.D. 2013 AHA/ACC guideline on lifestyle management to reduce cardiovascular risk: a report of the American College of Cardiology / American Heart Association Task Force on Practice Guidelines. J Am Coll Cardiol. 2014. №63(25 Pt B). Р.2960–2984.
21. Flocke S.A., Clark A., Schlessman K. Exercise, diet, and weight loss advice in the family medicine outpatient setting. Fam Med. 2005.37(6).Р.415–421.
22. Ford E.S., Bergmann M.M., Boeing H. Healthy lifestyle behaviors and all-cause mortality among adults in the United States. Prev Med. 2012. №55(1). Р.23–27.
23. Haskell W.L., Lee I.M., Pate R.R. Physical activity and public health: updated recommendation for adults from the American College of Sports Medicine and the American Heart Association. Med Sci Sports Exerc. 2007. №39(8). Р.1423–1434.
24. Hennein R., Hwang S.J., Au R., Levy D., Muntner P., Fox C.S., Ma J. Barriers to medication adherence and links to cardiovascular disease risk factor control: the Framingham Heart Study. Intern Med J. 2018. Vol.48(4). Р.414-421.
25. Hirabayashi K., Kawano N., Ohtaki M., Harada Y., Harada H., Muldagaliyev T., Apsalikov K., Hoshi M. Health status of radiation exposed residents living near the Semipalatinsk Nuclear Test Site based on health assessment by interview. Hiroshima J Med Sci. 2008. Vol.57(1). Р.27-35.
26. Jacob L., Kostev K. Persistence with antihypertensive drugs in patients with depression in Germany. Int J Clin Pharmacol Ther. 2018. Vol.56(4). Р.162-168.
27. Kuklina E.V., Carroll M.D., Shaw K.M. Trends in high LDL cholesterol, cholesterol-lowering medication use, and dietary saturated-fat intake: United States, 1976-2010. NCHS Data Brief. 2013. №117. Р.1–8.
28. Lin J.S., O'Connor E.A., Evans C.V., Senger C.A., Rowland M.G., Groom H.C. Behavioral Counseling to Promote a Healthy Lifestyle for Cardiovascular Disease Prevention in Persons With Cardiovascular Risk Factors: An Updated Systematic Evidence Review for the U.S. Preventive Services Task Force [Internet] / Agency for Healthcare Research and Quality (US). 2014. Report No.: 13-05179-EF
29. Loganovsky K.N., Vasilenko Z.L. Depression and ionizing radiation. Probl Radiac Med Radiobiol. 2013. №18. Р.200-219.
30. Markabayeva A., Bauer S., Pivina L., Bjørklund G., Chirumbolo S., Kerimkulova A., Semenova Y., Belikhina T. Increased prevalence of essential hypertension in areas previosly exposed to fallout due to nuclear weapons testing at the Semipalatinsk Test Site, Kazakhstan. Environ Res. 2018. №167:129-135.
31. McNellis R.J., Ory M.G., Lin J.S., O'Connor E.A. Standards of Evidence for Behavioral Counseling Recommendations. Am J Prev Med. 2015 Sep. №49(3 Suppl 2):S150-7.
32. Morisky D.E., Ang A., Krousel-Wood M., Ward H.J. Predictive validity of a medication adherence measure in an outpatient setting. J Clin Hypertens (Greenwich). 2008. №10(5). Р. 348–354.
33. Nettleton J.A., Polak J.F., Tracy R. Dietary patterns and incident cardiovascular disease in the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis. Am J Clin Nutr. 2009. №90(3). Р.647–654.
34. Snaith R.P., Zigmond A.S. The hospital anxiety and depression scale. Br Med J (Clin Res Ed). 1986 № 292(6516). Р. 344.
35. Son Y.J., Won M.H. Depression and medication adherence among older Korean patients with hypertension: Mediating role of self-efficacy. Int J Nurs Pract. 2017. № 23(3).
36. Spielberger C. D., Gorsuch R. L., Lushene R., Vagg P. R., & Jacobs G. A. Manual for the State-Trait Anxiety Inventory. Palo Alto, CA: Consulting Psychologists Press. 1983
37. Tanaka K., Shigematsu R., Henwood T., Sasai H. Exercise, diet, and weight loss. J Phys Fitness Sports Med. 2012. № 1(3). Р. 457-465.
38. U.S. Department of Health and Human Services. 2008 Physical Activity Guidelines for Americans. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2008.
39. U.S. Department of Health and Human Services. Washington, DC: U.S. Department of Health and Human Services; 2014. [22.07.2014]. Healthy People 2020. Accessed at http://www.healthypeople.gov/2020/topicsobjectives2020/
40. U.S. Preventive Services Task Force. Procedure Manual. Rockville, MD: U.S. Preventive Services Task Force; 2011. [22 July 2014]. Accessed at http://www.uspreventiveser vicestaskforce.org/uspstf08/methods/procmanual.htm.
Көрген адамдардың саны: 223
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Дюсенова Л.Б., Пивина Л.М., Белихина Т.И., Жунусова Т. Радиациялық әсерге ұшыраған артериялық гипертензиясы бар пациенттерге арналған превентивті медицина мектебінде оқыту тиімділігі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2020. 4 (Т.22). Б. 86-96. doi 10.34689/SH.2020.22.4009Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ