ҚАЗАҚ ПОПУЛЯЦИЯСЫ ЕРЛЕРІНІҢ ЖАСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ГИПОГОНАДИЗМІ БАР СЕМІЗДІК ТҮРЛЕРІ МЕН ТЕСТОСТЕРОН ДЕҢГЕЙІНІҢ АРАСЫНДАҒЫ БАЙЛАНЫС
Кіріспе. Артық салмақ пен семіздік-бүкіл әлемдегі денсаулық үшін өзекті клиникалық және әлеуметтік проблемалар. Бұл кешенді мультифакториальное ауру, генетикалық факторлар және сыртқы орта факторларының салдарынан дамиды. Бұл жағдайда ерлердегі семіздіктің маңызды ерекшелігі жыныстық гормондардың метаболизмінің өзгеруі болып табылады. Артық салмақ фонында жасқа байланысты гипогонадизм клиникалық және биохимиялық синдром болып табылады. Бұл өмір сапасының едәуір төмендеуіне әкеледі және қартаю ағзасының көптеген жүйелері мен мүшелерінің жұмысына теріс әсер етеді.
Зерттеу мақсаты. Егде жастағы қазақ популяциясындағы ерлердегі тестостерон фракциясы мен липидтер алмасуының деңгейіне артық салмақтың әсерін бағалау.
Материалдар мен әдістер. Зерттеуге гипогонадизмнің бар-жоғын анықтай отырып, кешенді клиникалық тексеруден өткен 300 ер адам кіреді. Тексерілгендер дене салмағы индексы (ДСИ) бойынша стратификацияланған, 3 топқа бөлінген: қалыпты ДСИ-мен 25 кг / м2 дейін (1-топ, n=145), артық дене салмағымен ДСИ - мен 25-29,9 кг/м2 (2-топ, n=70) және семіздікпен ДСИ-мен 30 кг/м2 және одан жоғары (3-топ, n=85).
Нәтижелері. Жалпы тестостерон деңгейі жыныс гормандарын байланыстырушы глобулин (ЖГБГ) концентрациясына тікелей байланысты. Қандағы жыныс гормандарын байланыстырушы глобулин деңгейінің өзгеруі тестостерон плазмасының таралуына және оның мақсатты тіндер мен жасушаларға қол жетімділігіне әсер етеді. Біздің зерттеулерімізде бос тестостеронның пайызы жалпы тестостеронмен, жыныс гормандарын байланыстырушы глобулин және ДСИ-мен теріс байланысты. Бірақ зерттеу нәтижелері бойынша есептелген еркін тестостерон жоғары ДСИ топтарында жоғары болды. Бірақ әдеби мәліметтерге сәйкес еркін тестостеронның анықтамалық мәні жалпы тестостерон мен ДСИ деңгейіне тікелей пропорционалды болды. Біздің зерттеулерімізде ДСИ мен триглицеридтер, ТТЛП арасындағы тікелей байланыс және ТЖЛП деңгейімен кері байланыс анықталды.
Тұжырымдар. Артық салмақ пен семіздік жыныс гормандарын байланыстырушы глобулин және жалпы тестостерон деңгейінің төмендеуімен және олардың семіздік деңгейіне пропорционалды төмендеуімен бірге жүреді. Бос тестостеронның есептелген көрсеткіштерінің күшті биологиялық негізі болмаса да, андрологиялық тәжірибеде қолдануға жарамды. Липидтер алмасуының бұзылуы көбінесе өмір салты мен этникалық тамақтану әдеттеріне байланысты.
Мерхат Н. Аккалиев1, https://orcid.org/0000-0003-3122-7411
Нурлан Е. Аукенов2, http://orcid.org/0000-0002-3163-2997
Меруерт Р. Масабаева1, https://orcid.org/0000-0001-8240-361Х
Сауле О. Рахыжанова1, https://orcid.org/0000-0001-5507-0610
Бахытбек А. Апсаликов1, https://orcid.org/0000-0001-6983-9224
Айнур С. Крыкпаева1, Нариман М. Садыков3,
Муратхан Т. Кудербаев1, https://orcid.org/0000-0002-7431-6273
1КеАҚ, «Семей медицина университеті», Семей каласы, Қазақстан Республикасы.
2ҚР ДМ Ғылым мен адами ресурстар департаментінің ғылым мен жаңа технологиялар басқармасы,
Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы;
3Павлодар филиалы КеАҚ., «Семей медицина университеті», Павлодар қ., Қазақстан Республикасы.
1. Anawalt B.D., Hotaling J.M., Walsh Th.J. et al. Performance of total testosterone measurement to predict free testosterone for the biochemical evaluation of male hypogonadism // J Urol. 2012. Т187. №4. Р 1369-1373. doi: 10.1016/j.juro.2011.11.095
2. Andreas P., Konstantinos K., Jürgen M., Fritz Sc. et al. Relationships of circulating sex hormone-binding globulin with metabolic traits in humans // Diabetes. 2010. Т 59. №12. Р 3167-73. doi: 10.2337/db10-01792.
3. Brand J.S., van der Tweel I., Grobbee D.E. et al. Testosterone, sex hormone-binding globulin and the metabolic syndrome: a systematic review and metaanalysis of observational studies // Int J Epidemiol. 2011. Т 40. № 1. Р 189–207. doi: 10.1093/ije/dyq158.
4. Brian G.K., Adaway Jo. Assessment of free testosterone concentration // J Steroid Biochem Mol Biol. 2019. V 190. Р 207-211. doi: 10.1016/j.jsbmb.2019.04.008
5. Chaoyang Li., Ford E.S., Benyi Li., Giles W.H., Simin Liu. Association of testosterone and sex hormone-binding globulin with metabolic syndrome and insulin resistance in men // Diabetes Care. 2010. T.33. №7. P 1618-24. doi: 10.2337/dc09-1788.
6. Daka B., Rosen T., Jansson P. A. et al. Inverse association between serum insulin and sex hormone-binding globulin in a population survey in Sweden // Endocrine Connections. 2012. Т.2. №1. Р 18–22. https://doi.org/10.1530/EC-12-0057
7. Marques P., Skorupskaite K., George J.T., Anderson R.A. Physiology of GNRH and Gonadotropin Secretion. Endotext // South Dartmouth (MA): MDText.com, Inc. 2018. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK279070/
8. Dinsa G.D., Goryakin Y., Fumagalli E., Suhrcke M. Obesity and socioeconomic status in developing countries: a systematic review // Obes Rev. 2012. Т.13. №11. Р 1067-1079. doi: 10.1111/j.1467-789X.2012.01017.x.
9. Ebbesson S.O.E., Tejero M.E., López-Alvarenga J.C., Harris W.S. et al. Individual saturated fatty acids are associated with different components of insulin resistance and glucose metabolism: the GOCADAN study // International Journal of Circumpolar Health. 2010. Т 69. № 4. Р 344. https://doi.org/10.3402/IJCH.V69I4.17669
10. Ellulu M., Abed Y., Rahmat A., Ranneh Y., Ali F. Epidemiology of obesity in developing countries: challenges and prevention // Global Epidemic Obesity. 2014. Т.2. № 1. Р 1-6. https://doi.org/10.7243/2052-5966-2-2
11. Emmanuela Quental Callou de Sá, Francisco Carleial Feijó de Sá , Kelly Cristina Oliveira et al. Association between sex hormone-binding globulin (SHBG) and metabolic syndrome among men // Sao Paulo Med J. 2014. Т.132. №2. Р.111-5. doi:10.1590/1516-3180.2014.1322666.
12. Fernandez C.J., Chacko E.C., Pappachan J.M. Male Obesity-related Secondary Hypogonadism – Pathophysiology, Clinical Implications and Management. 2019 // European Endocrinology. 2019. Т.15. № 2. Р. 83-90. https://doi.org/10.17925/EE.2019.15.2.83
13. Frederick C.W., Tajar W.A., Pye S.R., Silman A.J. et al. Hypothalamic-pituitary-testicular axis disruptions in older men are differentially linked to age and modifiable risk factors: the European Male Aging Study // J Clin Endocrinol Metab. 2008. Т.93. №7. Р.2737-2745. doi: 10.1210/jc.2007-1972.
14. Gusova Z.R., Dzantieva E.O. Importance of Visceral Obesity and Testosterone Deficiency in the formation of metabolic disorders in men // Vestnik Urologii. 2019. Т 7. № 3. Р 14-22. (In Russ.) https://doi.org/10.21886/2308-6424-2019-7-3-14-22
15. Grossmann Mathis. Hypogonadism and male obesity: Focus on unresolved questions // Clin Endocrinol (Oxf). 2018. Т 89. № 1. Р 11-21. doi: 10.1111/cen.13723.
16. Hales C.M., Carroll M.D., Fryar C.D., Ogden C.L. Prevalence of Obesity and Severe Obesity Among Adults: United States, 2017-2018 Key findings Data from the National Health and Nutrition Examination Survey. 2017. https://www.cdc.gov/nchs/products/index.htm.
17. Hammond G.L. Access of reproductive steroids to target tissues // Obstetrics and Gynecology Clinics of North America. 2002. Т.29. №3. Р.411–423. https://doi.org/10.1016/S0889-8545(02)00008-6
18. Haring R., Baumeister S.E., Völzke H., Kohlmann T., Marschall P., Flessa S., Nauck M., Wallaschofski H. Prospective association of low serum total testosterone levels with health care utilization and costs in a population-based cohort of men // Int J Androl. 2010. Т 33. № 6. Р 800-809. doi: 10.1111/j.1365-2605.2009.01029.x.
19. Harman S.M. Longitudinal Effects of Aging on Serum Total and Free Testosterone Levels in Healthy Men // Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2001. Т 86. № 2. Р 724–731. https://doi.org/10.1210/JC.86.2.724
20. Huhtaniemi I. Late-onset hypogonadism: Current concepts and controversies of pathogenesis, diagnosis and treatment // Asian J Androl. 2014. Т16. №2. Р 192–202. doi: 10.4103/1008-682X.122336
21. Kelly T., Yang W., Chen C.S., Reynolds K., He J. Global burden of obesity in 2005 and projections to 2030. // Int J Obes (Lond). 2008. Т 32. № 9. Р 1431-1437. doi: 10.1038/ijo.2008.102
22. Kim K.B., Shin Y.A. Males with Obesity and Overweight // Journal of Obesity & Metabolic Syndrome. 2020. T 29. № 1. P 18-25. https://doi.org/10.7570/JOMES20008.
23. Lori A Cooper, Stephanie T Page, John K Amory, Bradley D Anawalt, Alvin M Matsumoto. The association of obesity with sex hormone-binding globulin is stronger than the association with ageing--implications for the interpretation of total testosterone measurements // Clin Endocrinol (Oxf). 2015. Т.83. №6. Р 828-833. doi:10.1111/cen.12768
24. Li J.Y., Li X.Y., Li M., Zhang G.K., Ma F.L., Liu Z.M., Zhang N.Y., Meng P. Decline of serum levels of free testosterone in aging healthy Chinese men // The Aging Male. 2009. Т.8. № 3–4. Р.203–206. https://doi.org/10.1080/13685530500356010
25. Osuna J.A., Gómez-Pérez R., Arata-Bellabarba G., Villaroel V. Relationship between BMI, total testosterone, sex hormone-binding-globulin, leptin, insulin and insulin resistance in obese men // Arch Androl. 2006. Т 52. № 5. Р 355-361. doi: 10.1080/01485010600692017
26. Ramasamy R., Golan R., Wilken N., Scovell J.M., Lipshultz L.I. Association of Free Testosterone with Hypogonadal Symptoms in Men with Near-Normal Total Testosterone Levels // Urology, 2015. Т 86№ 2. Р 287- 290. https://doi.org/10.1016/J.UROLOGY.2015.05.007
27. Sun K., Wang C., Lao G. et al. Lipid accumulation product and late-onset hypogonadism in middle-aged and elderly men: results from a cross-sectional study in China // BMJ Open. 2020. Т.10. №2. Р 1-7. https://doi.org/10.1136/BMJOPEN-2019-033991
28. Tajar A., Forti G., O′Neill T.W., Lee D.M., Silman A. J. et al. Characteristics of secondary, primary, and compensated hypogonadism in aging men: evidence from the European Male Ageing Study // J Clin Endocrinol Metab. 2010. Т 95. Р 1810-8.
29. Tchernof A. Pathophysiology of human visceral obesity: an update // Physiological Reviews. 2013. Vol. 93. P. 359–404.
30. Zhou Y.E., Kubow S., Egeland G.M. Highly unsaturated n-3 fatty acids status of canadian inuit: International Polar Year Inuit Health Survey, 2007-2008 // International Journal of Circumpolar Health. 2011. Т.70. №.5. Р 498–510. https://doi.org/10.3402/IJCH.V70I5.17864
Көрген адамдардың саны: 168
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Аккалиев М.Н., Аукенов Н.Е., Масабаева М.Р., Рахыжанова С.О., Апсаликов Б.А., Крыкпаева А.С., Садыков Н.М., Кудербаев М.Т. Қазақ популяциясы ерлерінің жасына байланысты гипогонадизмі бар семіздік түрлері мен тестостерон деңгейінің арасындағы байланыс // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 5 (Т.23). Б. 125-131. doi 10.34689/SH.2021.23.5.015Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ