COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫ КЕЗІНДЕ ҚАЗАҚСТАН ХАЛҚЫНЫҢ АҚПАРАТ КӨЗДЕРІНЕ ДЕГЕН СЕНІМІН БАҒАЛАУ
Кіріспе: SARS-CoV-2 коронавирусының штаммынан туындаған жаңа, бұрын белгісіз инфекцияның өршуі, жалпы қоғамдық денсаулық сақтау үшін қиындықтардың біріне айналды және коронавирус шектеулерінен туындаған адамдардың өмір салты мен жеке өміріне өзіндік өзгерістер еңгізді.
Зерттеу мақсаты: кейінгі ақпараттық науқандарды жақсарту мақсатында Қазақстандағы COVID-19 туралы әртүрлі ақпарат көздеріне халықтың сенім деңгейін зерттеу.
Зерттеу материалдар мен әдістері: Зерттеудің дизайны - көлденең қималық, іріктеу квоталық, Қазақстан Республикасының жалпы халқының жынысы, жасы, аумағы мен тұрғылықты жерінің түрі бойынша бөлінуін ескерілген. Деректерді жинау құралы орыс және қазақ тілдеріндегі валидацияланған және бейімделген сауалнама болып табылады.
Сипаттамалық статистикалық әдістер қолданылды. T-тест ақпарат көзі мен халықтың жынысы, жасы, қоныстану ерекшеліктері, сондай-ақ вакцинация жағдайы мен оларға деген көзқарас арасындағы байланыс үшін p-мәндерін және 95% сенімділік интервалдарын есептеу үшін пайдаланылды. Статистикалық маңыздылық p=0,05 деңгейінде белгіленді.
Нәтижелері: Ақпарат көздерінің көпшілігіне деген сенім деңгейі өте төмен. Ең сенімді санат – «Денсаулық сақтау мамандарымен кеңесу» (1-ден 5-ке дейінгі шкала бойынша орташасы – 3,04, 95% құрады, сенімділік интервалы: 2,97 – 3,11). Сенім деңгейінің төменгі санаты «атақты және ықпалды адамдардан алынған ақпарат» - 2.08 (2.02-2.15), сондай-ақ «Facebook, Twitter, YouTube, Telegram, WhatsApp, Instagram секілді әлеуметтік желілердегі ақпарат» сияқты ақпарат көздері 2,29 (2,23-2,36) құрады.
Қорытынды: Зерттеу нәтижелері белгілі адамдар қатысатын әлеуметтік желілердегі коммуникация тиімділігінің шектеулігі бар екенін көрсетті. Сонымен қатар, барлық дерлік ақпарат көздеріне тән сенімнің жоқтығы денсаулық сақтау мамандарының негізгі хабарламаларды халықтың әртүрлі топтарына жеткізудегі күш-жігеріне нұқсан келтіруі мүмкін. Ақпараттық науқандарды жүргізу кезінде маңызды ақпарат көздерінің сенімділігін арттыру жолдарын іздестіру, сонымен қатар олардың сенімділігіне қарай мақсатты аудиторияны сегменттеу қажет.
Айгульсум К. Изекенова 1, https://orcid.org/ 0000-0003-3850-8689
Асель Е. Бухарбаева 1, https://orcid.org/0000-0002-6170-1527
Бауржан С. Жусупов 2, https://orcid.org/0000-0002-8240-2753
Ляйля Ж. Алекешева 1, https://orcid.org/0000-0001-8663-5987
Марал А. Ерденова 1, https://orcid.org/0000-0002-4375-9506
Балнур А. Искакова 1, https://orcid.org //0000-0002-5862-5375
Акбопе K. Мыркасымова 1, https://orcid.org/0000-0002-2134-2494
Асель К. Изекенова 3, https://orcid.org/0000-0003-3765-8036
Куаныш Б. Карибаев 1 https://orcid.org/0000-0002-5452-8076
Гаухар А. Мергенова 1,4, https://orcid.org/0000-0003-4702-1944
1 С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті» АҚ,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 БҰҰ Балалар қоры ЮНИСЕФ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 К.Сагадиев атындағы Халықаралық бизнес университеті, Алматы қ., Казахстан Республикасы;
4 Орталық Азиядағы жаһандық денсаулықты зерттеу орталығы,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Вакцинация против коронавирусной инфекции https://egov.kz/cms/ru/articles/health_care/Vakcinaciya-protiv-koronavirusnoy-infekcii- Опубликовано в 2021. (Дата обращения: 12.02.2022)
2. Казахстан и COVID-19: медиа, культура, политика. Алматы: Издательство «DELUXE Printery», 2021 - 380 с.
3. Маукаева С.Б., Узбекова С.Е., Оразалина А.С., Узбeкoв Д.E., Жунусов Е.Т., Мусабеков М.Б. COVID-19 в Казахстане: эпидемиология и клиника // Наука и Здравоохранение. 2020. 3(Т.22). С. 17-21. doi 10.34689/SH.2020.22.3.003
4. Матрица оценки эпидемиологической ситуации в регионах Казахстана на 01.07.2021 https://hls.kz/wp-content/uploads/2021/07 (Дата обращения: 04.03.2022)
5. Приказ Главного государственного санитарного врача №52 от 07.12.2021 г. «О внесении изменений и дополнений в постановление Главного государственного санитарного врача Республики Казахстан от 20 октября 2021 года № 46 «О дальнейшем проведении мер по предупреждению заболеваний коронавирусной инфекцией среди населения Республики Казахстан» https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36122079 (Дата обращения: 08.02.2022)
6. Указ Президента Республики Казахстан от 15 марта 2020 года № 285 «О введении чрезвычайного положения в Республике Казахстан» https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32648341 (Дата обращения: 26.02.2022)
7. Ali S., Foreman J., Tozan Y., Capasso A., Jones A., DiClemente R. Trends and Predictors of COVID-19 Information Sources and Their Relationship With Knowledge and Beliefs Related to the Pandemic: Nationwide Cross-Sectional Study JMIR Public Health Surveill 2020. 6(4):e21071 URL: https://publichealth.jmir.org/2020/4/e21071 DOI: 10.2196/21071
8. Biswas M.R., Alzubaidi M.S., Shah U., Abd-Alrazaq A.A., Shah Z. A Scoping Review to Find Out Worldwide COVID-19 Vaccine Hesitancy and Its Underlying Determinants // Vaccines, 2021. 9(11), 1243. https://doi.org/10.3390/vaccines9111243
9. Bolatov A.K., Seisembekov T.Z., Askarova A.Z., Pavalkis D. Barriers to COVID-19 vaccination among medical students in Kazakhstan: development, validation, and use of a new COVID-19 Vaccine Hesitancy Scale // Hum Vaccin Immunother. 2021 Dec 2;17(12):4982-4992. doi: 10.1080/21645515.2021.1982280. Epub 2021 Oct 6. PMID: 34614385; PMCID: PMC8903916.
10. Coronavirus Disease (COVID-19) Technical Guide. Available online: https://www.who.int/zh/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/technical-guidance. (Accessed 14.02.22).
11. Davies P., Chapman S., Leask J. Antivaccination activists on the world wide web // Arch Dis Child 2002; 87:22 - 5; http://dx.doi.org/10.1136/adc.87.1.22; PMID: 12089115
12. Eve Dube, Caroline Laberge; Longueuil, Vaccine hesitancy Pages 1763-1773 | Received 02 Feb 2013, Accepted 11 Apr 2013, Published online: 12 Apr 2013 https://doi.org/10.4161/hv.24657
13. Figueiras M.J., Ghorayeb J., Coutinho M., Marôco J., Thomas J. Levels of Trust in Information Sources as a Predictor of Protective Health Behaviors During COVID-19 Pandemic: A UAE Cross-Sectional Study // Frontiers in psychology, 2021. 12, 633550. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.6335
14. Gehrau V., Fujarski S., Lorenz H., Schieb C., Blöbaum B. The Impact of Health Information Exposure and Source Credibility on COVID-19 Vaccination Intention in Germany // International journal of environmental research and public health. 2021. 18(9), 4678. https://doi.org/10.3390/ijerph18094678
15. History. What you need to know about the COVID-19 vaccine https://www.coronavirus2020.kz/ru/vaccine (Дата обращения: 15.12.2021)
16. Interesting news. Daily New Cases in Kazakhstan Source: Worldmeters info of Coronovirus. https://www.worldometers.info/coronavirus/country/kazakhstan/ (Дата обращения: 28.02.2022).
17. Issanov A., Akhmetzhanova Z., Riethmacher D., Aljofan M. Knowledge, attitude, and practice toward COVID-19 vaccination in Kazakhstan: a cross-sectional study // Hum Vaccin Immunother. 2021:1–7. doi: https://doi.org/10.1080/21645515.2021.1925054.
18. Karabela Ş.N., Coşkun F., Hoşgör H. Investigation of the relationships between perceived causes of COVID-19, attitudes towards vaccine and level of trust in information sources from the perspective of Infodemic: the case of Turkey // BMC public health, 2021. 21(1), 1195.
19. Kazakhstan: WHO Coronavirus Disease (COVID-19 Dashboard with vaccination Data. https://covid19.who.int/region/wpro/country/cn // Published 2022. (Accessed: January 11, 2022).
20. Kirst M., Shankardass K., Bomze S., Lofters A., Quiñonez C. Sociodemographic data collection for health equity measurement: a mixed methods study examining public opinions // Int J Equity Health. 2013. 12(75):75. doi: https://doi.org/10.1186/1475-9276-12-75
21. Kouzy R., Abi Jaoude J., Kraitem A., El Alam M. B., Karam B., Adib E., Zarka J., Traboulsi C., Akl E. W., Baddour K. Coronavirus Goes Viral: Quantifying the COVID-19 Misinformation Epidemic on Twitter // Cureus, 202012(3), e7255. https://doi.org/10.7759/cureus.7255
22. Le T., Chaudhuri S., White C., Thompson H., Demiris G. Trust in health information sources differs between young/middle and oldest old // American journal of health promotion: AJHP, 2014. 28(4), 239–241. https://doi.org/10.4278/ajhp.120921-ARB-459
23. Morales G.I., Lee S., Bradford A., De Camp A., Tandoc E.C. Exploring vaccine hesitancy determinants during the COVID-19 pandemic: An in-depth interview study. SSM // Qualitative research in health, 2022. 2, 100045. https://doi.org/10.1016/j.ssmqr.2022.100045
24. Murphy J., Vallières F., Bentall R.P., Shevlin M., McBride O., Hartman T.K., McKay R., Bennett K., Mason L., Gibson-Miller J., Levita L., Martinez A.P., Stocks T., Karatzias T., Hyland P. Psychological characteristics associated with COVID-19 vaccine hesitancy and resistance in Ireland and the United Kingdom. Nature communications, 2021. 12(1), 29. https://doi.org/10.1038/s41467-020-20226-9
25. Pfizer will be available for revaccination of people over 60 years old - Ministry of Health https://vlast.kz/novosti/48154-pfizer-budet-dostupen-dla-revakcinacii-lic-starse-60-let-minzdrav.html https://vlast.kz/novosti/48154-pfizer-budet-dostupen-dla-revakcinacii-lic-starse-60-let-minzdrav.html (Accessed: 12.02 .2022).
26. Pickles K., Cvejic E., Nickel B., Copp T., Bonner C., Leask J., Ayre J., Batcup C., Cornell S., Dakin T., Dodd R.H., Isautier J.M.J., McCaffery K.J. COVID-19: Beliefs in misinformation in the Australian community. medRxiv 2020.08.04.20168583; doi: https://doi.org/10.1101/2020.08.04.2016858
27. Puri N., Coomes E.A., Haghbayan H., Gunaratne K. Social media and vaccine hesitancy: new updates for the era of COVID-19 and globalized infectious diseases // Hum Vaccin Immunother. 2020 Nov 1;16(11):2586-2593. doi: 10.1080/21645515.2020.1780846. Epub 2020 Jul 21. PMID: 32693678; PMCID: PMC7733887
28. Ray B.J. Over 1 billion worldwide unwilling to take COVID-19 vaccine. Gallup.Com. 2021 May 7. https://news.gallup.com/poll/348719/billion-unwilling-covid-vaccine.aspx (Accessed: 05.03.2022)
29. Wolfe R.M., Sharp L.K., Lipsky M.S. Content and design attributes of antivaccination web sites // JAMA 2002; 287:3245 - 8; http://dx.doi.org/10.1001/jama.287.24.3245; PMID: 12076221
30. World Health Organization Coronavirus (COVID-19) Dashboard available at https://covid19.who.int/region/euro/country/kz (Аcceced: 21.02.2022)
References:
1. Vaktsinatsiya protiv koronavirusnoy infektsii [Vaccination against coronavirus infection] https://egov.kz/cms/ru/articles/health_care/Vakcinaciya-protiv-koronavirusnoy-infekcii- Opublikovano v 2021 g. Po sostoyaniyu na 25 dekabrya 2021 g. (Dostupno: 12.02.2022) [in Russian]
2. Kazakhstan i COVID-19: media, kul'tura, politika [Kazakhstan and COVID-19: media, culture, politics]. Almaty: Izdatel'stvo «DELUXE Printery», 2021 - 380 p. [in Russian]
3. Maukaeva S.B., Uzbekova S.E., Orazalina A.S., Uzbekov D.E., Zhunusov E.T., Musabekov M.B. COVID-19 v Kazakhstane: epidemiologiya i klinika [COVID-19 in Kazakhstan: epidemiology and clinic] Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2020. 3(T.22). pp. 17-21. doi 10.34689/SH.2020.22.3.003 [in Russian]
4. Matritsa otsenki epidemiologicheskoy situatsii v regionakh Kazakhstana na 01.07.2021 [Matrix for assessing the epidemiological situation in the regions of Kazakhstan as of 01.07.2021] https://hls.kz/wpcontent/uploads/2021/07/%.pdf [in Russian] (acceced: 04.03.2022)
5. Postanovleniye Glavnogo gosudarstvennogo sanitarnogo vracha RK №52 ot 07.12.2021 g. [Decree of the Chief State Sanitary Doctor of the Republic of Kazakhstan No. 52 dated 12.07.2021] https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=36122079 [in Russian] (acceced: 08.02.2022)
6. Ukaz Prezidenta Respubliki Kazakhstan ot 15 marta 2020 goda № 285 «O vvedenii chrezvychaynogo polozheniya v Respublike Kazakhstan» [Decree of the President of the Republic of Kazakhstan dated March 15, 2020 No. 285 "On the introduction of a state of emergency in the Republic of Kazakhstan"] https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=32648341 [in Russian] (acceced: 26.02.2022).
Көрген адамдардың саны: 111
Мақалалар санаты:
COVID-19-өзекті тақырып
Библиографиялық сілтемелер
Изекенова А.К., Бухарбаева А.Е., Жусупов Б.С., Алекешева Л.Ж., Ерденова М.А., Искакова Б.А., Мыркасымова А.K., Изекенова А.К., Карибаев К.Б., Мергенова Г.А. COVID-19 пандемиясы кезінде Қазақстан халқының ақпарат көздеріне деген сенімін бағалау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2022. 2 (Т.24). Б. 15-23. doi 10.34689/SH.2022.24.2.002Ұқсас жариялымдар:
COVID-19 КОРОНАВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯСЫНЫҢ ПАНДЕМИЯСЫ КЕЗІНДЕГІ АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯ АҒЫМЫ МЕН СЕМІЗДІКТІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. ӘДЕБИ ШОЛУ
КОРОНАВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯНЫҢ САЛДАРЫ: КОВИДТАН КЕЙІНГІ СИНДРОМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ.
COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫМЕН КҮРЕСУДЕ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУ: ҚАЗІРГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАР МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАР. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
SARS-COV-2-МЕН БАЙЛАНЫСТЫ КӨП ЖҮЙЕЛІ ҚАБЫНУ СИНДРОМЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ
COVID-19 ДӘУІРІНДЕГІ ЕРЕСЕКТЕРДЕГІ ЖРВИ-ДІҢ АУЫР ФОРМАСЫНДА ЭНИСАМИЯ ЙОДИД ПРЕПАРАТЫНЫҢ ВИРУСҚА ҚАРСЫ ТИІМДІЛІГІ