ЕМДЕУГЕ КЕЛЕТІН НЕСЕП-ЖЫНЫС ЖҮЙЕСІНІҢ АУРУЛАРЫНАН ТУЫНДАЛҒАН ӨЛІМ-ЖІТІМ ДЕҢГЕЙІН ЗЕРТТЕУ
Кіріспе. Соңғы жылдары несеп-жыныс жүйесі ауруларының өсуі байқалды. Мысалы, Global Burden of Disease мәліметтері бойынша, 2019 жылы шамамен 404,61 миллион жағдай және 236 790 адам қайтыс болды. Сонымен қатар, 1990-2019 жылдар аралығында өлім-жітім деңгейі 2,4 есе өсті, бұл ретте жас бойынша стандартталған өлім коэффициенті 100 000 тұрғынға шаққанда 2,77-ден 3,13-ке дейін өсті.
Біздің зерттеуіміздің мақсаты Қазақстандағы несеп-жыныс жүйесі ауруларынан емделетін өлімді есептеу.
Зерттеу әдістері. Статистикалық деректер Қазақстан Республикасы Стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің Ұлттық статистика бюросынан алынды (https://stat.gov.kz). Деректер Экономикалық ынтымақтастық және даму ұйымы (ЭЫДҰ) әзірлеген критерийлер мен индикаторлар негізінде қалыптастырылды, олар Қазақстан Республикасы мен облыстағы жас санаттары және өлім себептері бойынша өлім санын қамтиды. Деректер 2015 жылдан 2021 жылға дейінгі кезеңде 5 жас тобына бөлінген.
Нәтижелері. Жалпы ҚР бойынша бүйрек жеткіліксіздігінен емделетін өлім-жітім 100 000 тұрғынға шаққанда 6,76-дан 11,14-ке өсті, атап айтқанда, өсім 2015 жылмен салыстырғанда 2021 жылы Қазақстанның алты өңірінде үш еседен астам жоғары болды. ҚР бойынша 2021 жылы бүйрек жеткіліксіздігінен емделетін өлім-жітімнің жоғары көрсеткіші тоғыз өңірдегі 100 000 тұрғынға шаққанда 10 және одан жоғары болды.
Қортынды. Халықаралық зерттеулерді талдау несеп-жыныс жүйесі ауруларының ауыртпалығының өсуін көрсетеді, сондықтан алдын алу және емдеу шараларын жақсарту қажеттілігі байқалады, әсіресе емделетін өлім-жітім өскен аймақтарда.
Ляззат Кошербаева1,2, http://orcid.org/0000-0001-8376-4345
Айжан Самамбаева3, http://orcid.org/0000-0001-8600-7980
Назгуль Ахтаева1, https://orcid.org/0000-0002-0835-9814
Камшат Толганбаева1, https://orcid.org/ 0000-0003-2388-7110
Азиза Имаматдинова1, https://orcid.org/0000-0003-2233-4522
1 «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық Медицина университеті» КЕАҚ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Медицина университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 AYeconomics Research Centre S.L., Сантьяго де Компостела қ., Испания.
1. Akerla J., Pesonen J.S., Poyhonen A., Koskimaki J., Häkkinen J., Huhtala H., Auvinen A., Tammela T.L.J. Lower Urinary Tract Symptoms and Mortality among Finnish Men: The Roles of Symptom Severity and Bother. J Urol. 2022 Jun. 207(6):1285-1294. doi: 10.1097/JU.0000000000002450.
2. Assari S., Lankarani M.M. Income Gradient in Renal Disease Mortality in the United States. Front Med (Lausanne). 2017 Nov 6. 4:190. doi: 10.3389/fmed.2017.00190.
3. Avoidable mortality: OECD/Eurostat lists of preventable and treatable causes of death (January 2022 version). January 2022 https://www.oecd.org/health/health-systems/Avoidable-mortality-2019-Joint-OECD-Eurostat-List-preventable-treatable-causes-of-death.pdf (accessed 11.12.2022).
4. Baigenzhin A., Doskaliyev Z., Tuganbekova S., Zharikov S., Altynova S., Gaipov A. Organ Transplants in Kazakhstan // Exp Clin Transplant. 2015 Nov. 13 Suppl 3:4-6. doi: 10.6002/ect.tdtd2015.L5.
5. Dare A.J., Fu S.H., Patra J., Rodriguez P.S., Thakur J.S., Jha P. Million Death Study Collaborators. Renal failure deaths and their risk factors in India 2001-13: nationally representative estimates from the Million Death Study // Lancet Glob Health. 2017 Jan. 5(1):e89-e95. doi: 10.1016/S2214-109X(16)30308-4.
6. Fraser A., Paul M., Almanasreh N. et al. Benefit of appropriate empirical antibiotic treatment: thirty-day mortality and duration of hospital stay // Am J Med. 2006. 119(11):970-976. doi:10.1016/j.amjmed.2006.03.034
7. Galiabovitch E., Hansen D., Retegan C., McCahy P. Urinary tract stone deaths: data from the Australian and New Zealand Audits of Surgical Mortality // BJU Int. 2020 Nov. 126(5):604-609. doi: 10.1111/bju.15171.
8. López-de-Andrés A., Albaladejo-Vicente R., Palacios-Ceña D., Carabantes-Alarcon D., Zamorano-Leon J.J., de Miguel-Diez J., Lopez-Herranz M., Jiménez-García R. Time Trends in Spain from 2001 to 2018 in the Incidence and Outcomes of Hospitalization for Urinary Tract Infections in Patients with Type 2 Diabetes Mellitus // Int J Environ Res Public Health. 2020 Dec 16. 17(24):9427. doi: 10.3390/ijerph17249427.
9. Noa Eliakim-Raz, Tanya Babitch, Evelyn Shaw, Ibironke Addy, Irith Wiegand, Christiane Vank, et al. RESCUING Study Group, Risk Factors for Treatment Failure and Mortality Among Hospitalized Patients With Complicated Urinary Tract Infection: A Multicenter Retrospective Cohort Study (RESCUING Study Group) // Clinical Infectious Diseases, Volume 68, Issue 1, 1 January 2019, Pages 29–36, https://doi.org/10.1093/cid/ciy418. (accessed 11.12.2022).
10. OECD Health Statistics 2022 Definitions, Sources and Methods https://stats.oecd.org/index.aspx?queryid=96018 (accessed 11.12.2022).
11. Olatunde O., Windsor-Shellard B., Campbell A. Revised definition of avoidable mortality. UK Office for National Statistics; 2016. Available at https://www.ons.gov.uk/file?uri=/aboutus/whatwedo/statistics/consultationsandsurveys/allconsultationsandsurveys/reviewofavoidablemortalitydefinition/reviseddefinitionofavoidablemortalityandnewdefinitionforchildrenandyoungpeople.doc (accessed 11.12.2022).
12. Papanicolas I., Rajan D., Karanikolos M., Soucat A., Figueras J. editors. Health system performance assessment: a framework for policy analysis. Geneva: World Health Organization. 2022 (Health Policy Series, No. 57). Licence: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
13. Reichel H., Zee J., Tu C., Young E., Pisoni R.L., Stengel B., Duttlinger J., Lonnemann G., Robinson B.M., Pecoits-Filho R., Fliser D. Chronic kidney disease progression and mortality risk profiles in Germany: results from the Chronic Kidney Disease Outcomes and Practice Patterns Study // Nephrol Dial Transplant. 2020 May 1;35(5):803-810. doi: 10.1093/ndt/gfz260.
14. Rutstein D.D., Berenberg W., Chalmers T.C., Child C.G., Fishman A.P., Perrin E.B. Measuring the quality of medical care. A clinical method // N Engl J Med. 1976. 294(11):582-588. doi:10.1056/NEJM197603112941104
15. Rysmakhanov M., Yelemessov A., Mussin N., et al. Pure 3-Dimensional Laparoscopic Living-Donor Nephrectomy: First Case In Kazakhstan // Exp Clin Transplant. 2020. 18(Suppl 1):68-69. doi:10.6002/ect.TOND-TDTD2019.P12
16. Statistics Canada. Table 13-10-0151-01 Deaths, by cause, Chapter XIV: Diseases of the genitourinary system (N00 to N99) DOI:https://doi.org/10.25318/1310015101-eng https://www150.statcan.gc.ca/t1/tbl1/en/tv.action?pid=1310015101 (accessed 11.12.2022).
17. Thomas B., Matsushita K., Abate K.H., et al. Global Cardiovascular and Renal Outcomes of Reduced GFR // J Am Soc Nephrol. 2017. 28(7):2167-2179. doi:10.1681/ASN.2016050562
18. Tocut M., Zohar I., Schwartz O., Yossepowitch O., Maor Y. Short- and long-term mortality in patients with urosepsis caused by Escherichia coli susceptible and resistant to 3rd generation cephalosporins // BMC Infect Dis. 2022. 22(1):571. Published 2022 Jun 24. doi:10.1186/s12879-022-07538-5
19. Yang X., Chen H., Zheng Y., Qu S., Wang H., Yi F. Disease burden and long-term trends of urinary tract infections: A worldwide report // Front Public Health. 2022 Jul 27. 10:888205. doi: 10.3389/fpubh.2022.888205.
20. Zhu C., Wang D.Q., Zi H., Huang Q., Gu J.M., Li L.Y., Guo X.P., Li F., Fang C., Li X.D., Zeng X.T. Epidemiological trends of urinary tract infections, urolithiasis and benign prostatic hyperplasia in 203 countries and territories from 1990 to 2019 // Mil Med Res. 2021 Dec 9. 8(1):64. doi: 10.1186/s40779-021-00359-8.
Көрген адамдардың саны: 68
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Кошербаева Л., Самамбаева А., Ахтаева Н., Толганбаева К., Имаматдинова А. Емдеуге келетін несеп-жыныс жүйесінің ауруларынан туындалған өлім-жітім деңгейін зерттеу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 1 (Т.25). Б. 79-85. doi 10.34689/SH.2023.25.1.010Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ