ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ КЕНЕ ЭНЦЕФАЛИТІН ЭПИДЕМИОЛОГИЯЛЫҚ ҚАДАҒАЛАУ ЖҮЙЕСІ, 2019-2021 жж.
Кіріспе. Кене энцефалиті - иксод кенелерінің шағуынан және кене энцефалиті вирусын жұқтырған ешкі мен сиыр сүтін тұтынудан туындайтын Қазақстан үшін өзекті жіті трансмиссивті ауру. Қазақстанда бұл аурудың циклдік сипаты болады, бұл эпидемиялық процеске және инфекция ошақтарына әсер ететін әлеуметтік факторларға байланысты. Инфекцияның жаңа ошақтарының пайда болуы байқалады. Соңғы 10 жылда сырқаттанушылықтың орташа ұзақ мерзімді көрсеткіші 100 000 адамға шаққанда 0.19 құрайды. Зерттеудің мақсаты Қазақстан Республикасындағы кене энцефалитін қадағалаудың қолданыстағы жүйесін сипаттау және бағалау болды.
Материалдар мен әдістер: Біз Қазақстандағы кене энцефалитін эпидқадағалау жүйесін сипаттадық. Біз жүйенің негізгі мына құжаттарын қолдандық: сырқаттанушылық туралы ресми деректер, ықтимал және расталған жағдайлар туралы есептер, нормативтік-құқықтық актілер, аумақтық санитариялық-эпидемиологиялық бақылау департаменттерінің жыл сайынғы есептері.
Нәтижелері: Зерттеу нәтижелері жүйеде мамандардың жетіспеушілігі немесе даярлығының жеткіліксіз болуы, жүйе деңгейлері арасында ақпараттың берілу жылдамдығының төмендігі, жүйеленген электрондық деректер базасының болмауы, жиналған деректерді талдау және интерпретациялау кезінде статистикалық әдістерді қолдану деңгейінің төмендігі сияқты кейбір олқылықтарды анықтады.
Қорытынды: Зерттеу нәтижелері қоғамдық денсаулық сақтау органдарына мәлімделгеннен бері эпидқадағалау жүйесі жетілдірілді. Кене энцефалитінің мониторингін бекіту туралы бұйрықтың жобасы жолданды, 2019–2021 жылдардағы расталған жағдайлар бойынша электрондық база құрылды. Соңғы жылы зерттеулер белсенді түрде жүргізіліп жатыр, эпидемиологиялық ахуалды болжау жүзеге асырылады және алдын алу шаралары бойынша ұсынымдар берілуде.
Ульяна А. Кирпичева1, https://orcid.org/0000-0003-0428-113X
Жанна Ж. Шапиева1, https://orcid.org/0000-0002-7748-9436
Эльмира С. Утегенова1, https://orcid.org/0000-0003-2000-3404
1 ҚР ДСМ «Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы» ШЖҚ РМК «Санитариялық-эпидемиологиялық сараптама және мониторинг ғылыми-практикалық орталығы» филиалы,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. ВОЗ. Клещевой энцефалит [Электронный ресурс] https://www.who.int/immunization/diseases/tick_encephalitis/ru/(Дата обращения 12.02.2023)
2. Злобин В.И., Рудаков Н.В., Малов И.В. Клещевые трансмиссивные инфекции. – Новосибирск: Наука, 2015. – 224 с.
3. Клещевой энцефалит в Европе [Электронный ресурс]. https://www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis/facts/ (Дата обращения 12.02.2023)
4. Коренберг Э.И., Помелова В.Г., Осин Н.С. Природноочаговые инфекции, передающиеся иксодовыми клещами: учебное пособие / под редакцией А.Л. Гинцбурга, В.Н. Злобина. – Москва: Комментарий, 2013. – 463 с.
5. Линецкая Ю. Штаммы весенне-летнего энцефалита в Алматинской области. – Алматы: Казахский государственный медицинский университет им. В.М. Молотова (ныне Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиарова). – 1949 г. C198
6. Международная классификация болезней 10-го пересмотра МКБ 10 [Электронный ресурс] // Новосибирск. https://mkb-10.com/ (Дата обращения 12.02.2023)
7. Огурцов А.А. Оптимизация эпидемиологического надзора и профилактических мероприятий в сочетанных очагах клещевого энцефалита и иксодового клещевого боррелиоза: диссертация кандидата медицинских наук: 14.00.30. – Омск, 2004. – 212 с.
8. Приказ Министра здравоохранения РК Об утверждении Санитарных правил “Санитарно-эпидемиологические требования к организации и проведению санитарно-противоэпидемических и санитарно-профилактических мероприятий по предупреждению паразитарных заболеваний” №КР ДСМ-44 от 16 мая 2022 года. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200028086 (Дата обращения 12.02.2023)
9. Приказ Министра здравоохранения РК об утверждении “Стандартов в области медицинской деятельности по определению случаев особо опасных инфекций человека при их учете и регистрации” №623 от 15.12.2006 г. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30086939 (Дата обращения 12.02.2023)
10. Рудаков Н.В., Егембердиева Р.А, Дуйсенова А.К., Сейдуллаева Л.Б. Клещевые трансмиссивные инфекции человека: учебное пособие. – Омск: Издательский центр Омский научный вестник, 2016. 192.
11. Холодилов И.С., Белова О.А., Мотузова О.В., Гмыль А.П., Орлова О.Е., Романова Л.Ю., Бойко В.А., Крючков Р.А., Шамсутдинов А.Ф., Карганова Г.Г. Оценка зараженности клещей вирусом клещевого энцефалита с использованием различных методов исследования. Неоднозначность трактовки результатов // Эпидемиология и вакцинопрофилактика. 2014. №3 (76). – С. 29-36.
12. Шапиева Ж.Ж., Жетписбаева Г.Б. Некоторые актуальные вопросы эпидемиологии клещевого энцефалита // Здоровье. 2008. № 2. С. 260-262.
13. Щучинова Л.Д., Злобин В.И. Организация профилактики клещевого энцефалита на высокоэндемичной территории Республики Алтай // Современные проблемы науки и образования. 2017. №5. С63
14. Banović P., Obregón D., Mijatović D., Simin V., Stankov S., Budakov-Obradović Z., Bujandrić N., Grujić J., Sević S., Turkulov V., Díaz-Sánchez A.A., Cabezas-Cruz A. Tick-Borne Encephalitis Virus Seropositivity among Tick Infested Individuals in Serbia // Pathogens. 2021. Vol. 10. № 3. P.1–12.
15. Bogovic P., Strle F. Tick-borne encephalitis: A review of epidemiology, clinical characteristics, and management // World Journal of Clinical Cases. 2015. Vol. 3. № 5. P. 430.
16. Frey S. Vectors, molecular epidemiology and phylogeny of TBEV in Kazakhstan and central Asia // Parasit Vectors. – 2020. – №13(1):504.
17. Hay J. et al. Biosurveillance in Central Asia: Successes and Challenges of Tick-Borne Disease Research in Kazakhstan and Kyrgyzstan // Front Public Health. 2016. Vol. 4. P. 4.
18. Jenkins V.A., Silbernagl G., Baer L. R., Hoet B. The epidemiology of infectious diseases in Europe in 2020 versus 2017–2019 and the rise of tick-borne encephalitis (1995–2020) // Ticks Tick Borne Dis. 2022. Vol. 13. № 5. P. 101972.
19. Kríz B., Benes C., Daniel M. Alimentary transmission of tick-borne encephalitis in the Czech Republic (1997-2008) // Epidemiol Mikrobiol Imunol. 2009. Vol. 58. № 2. P. 98-103.
20. Monthly Summary Reports [Electronic resource]. https://rk-ncph.kz/ru/sanepidem/ezhemesyachnaya-situatsiya (Дата обращения 12.02.2023)
21. Scientific and Practical Centre for Sanitary-Epidemiological Expertise and Monitoring [Electronic resource]. http://rk-ncph.kz/ru/. (Дата обращения 12.02.2023)
22. Perfilyeva Y.V., Shapiyeva Z.Z., Ostapchuk Y.O., Berdygulova Z.A., Bissenbay A.O., Kulemin M.V., Ismagulova G.A., Skiba Y.A., Sayakova Z.Z., Mamadaliyev S.M., Maltseva E.R., Dmitrovskiy A.M. Tick-borne pathogens and their vectors in Kazakhstan // Ticks Tick Borne Dis. 2020. №11(5):101498.
23. Riccardi N., Antonello R.M., Luzzati R., Zajkowska J., Bella S., Giacobbe D.R. Tick-borne encephalitis in Europe: a brief update on epidemiology, diagnosis, prevention, and treatment // Eur J Intern Med. Elsevier. 2019. Vol. 62. P. 1–6.
24. Stefanoff P., Eidson M., Morse D.L., Zielinski A. Evaluation of tickborne encephalitis case classification in Poland // Euro Surveill. 2005. Vol. 10. № 1. P. 23–25.
25. Tick-borne encephalitis [Electronic resource]. https://www.who.int/health-topics/tick-borne-encephalitis#tab=tab_1 (Дата обращения 12.02.2023)
26. Updated Guidelines for Evaluating Public Health Surveillance Systems / Centers for Disease Control [Электронный ресурс]. https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5013a1.htm. (Дата обращения 12.02.2023)
27. Yoshii K. Epidemiology and pathological mechanisms of tick-borne encephalitis // J Vet Med Sci. Japanese Society of Veterinary Science. 2019. Vol. 81. №3. P. 343.
28. Zeman P., Pazdiora P., Benes C. Spatio-temporal variation of tick-borne encephalitis incidence in the Czech Republic: Is the current explanation of the disease’s rise satisfactory? // Ticks Tick Borne Dis. 2010. Vol.1. №3. P.129–140.
References:
1. VOZ. Kleshchevoi entsefalit [Tick-borne encephalitis] https://www.who.int/immunization/diseases/tick_encephalitis/ru/ (accesed 12.02.23)
2. Zlobin V.I., Rudakov N.V., Malov I.V. Kleshhevye transmissivnye infektsii [Tick-borne vector-borne infections]. Novosibirsk: Nauka, 2015. 224 p. [in Russian]
3. Kleshchevoi entsefalit v Evrope [Tick-borne encephalitis in Europe]. https://www.ecdc.europa.eu/en/tick-borne-encephalitis/facts/ (accesed 12.02.23)
4. Korenberg Je.I., Pomelova V.G., Osin N.S. Prirodnoochagovye infektsii, peredayushhiesya iksodovymi kleshhami: uchebnoe posobie [Natural focal infections transmitted by ixodic ticks: textbook] pod redaktsiei A.L. Ginsburga, V.N. Zlobina. – Moskva: Kommentarii, 2013. – 463 p. [in Russian]
5. Linetskaya Ju. Shtammy vesenne-letnego entsefalita v Almatinskoi oblasti [Strains of spring-summer encephalitis in Almaty region]. – Almaty: Kazakhskii gosudarstvennyi meditsinskii universitet im. V.M. Molotova (nyne Kazakhskii natsional'nyi meditsinskii universitet im. S.D. Asfendiyarova). – 1949 g. 198p. [in Russian]
6. Mezhdunarodnaya klassifikatsiya boleznei 10-go peresmotra MKB 10 [Elektronnyi resurs] // Novosibirsk. https://mkb-10.com/ (accesed 12.02.23)
7. Ogurtsov A.A. Optimizatsiya epidemiologicheskogo nadzora i profilakticheskikh meroprijatii v sochetannykh ochagakh kleshhevogo entsefalita i iksodovogo kleshhevogo borrelioza: dissertatsiya kandidata meditsinskikh nauk: 14.00.30 [Optimization of epidemiological surveillance and preventive measures in combined foci of tick-borne encephalitis and ixodic tick-borne borreliosis: dissertation]. Omsk, 2004. 212p. [in Russian]
8. Prikaz Ministra zdravookhraneniya RK Ob utverzhdenii Sanitarnykh pravil “Sanitarno-epidemiologicheskie trebovaniya k organizatsii i provedeniyu sanitarno-protivoepidemicheskikh i sanitarno-profilakticheskikh meropriyatii po preduprezhdeniyu parazitarnykh zabolevanii” №KR DSM-44 ot 16 maya 2022 goda [8. Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan on approval of Sanitary rules “Sanitary and epidemiological requirements for the organization and conduct of sanitary and anti-epidemic and sanitary preventive measures to prevent parasitic diseases]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2200028086 (accesed 12.02.23)
9. Prikaz Ministra zdravookhraneniya RK ob utverzhdenii “Standartov v oblasti meditsinskoi deyatel'nosti po opredeleniyu sluchaev osobo opasnykh infektsii cheloveka pri ikh uchete i registratsii” №623 ot 15.12.2006 g. [The Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan on the approval of “Standards in the field of medical activity for the identification of cases of particularly dangerous human infections during their registration and registration]. https://online.zakon.kz/Document/?doc_id=30086939 (accesed 12.02.23)
10. Rudakov N.V., Egemberdieva R.A, Dujsenova A.K., Sejdullaeva L.B. Kleshhevye transmissivnye infektsii cheloveka: uchebnoe posobie [Tick-borne human vector-borne infections]. – Omsk: Izdatel'skii tsentr Omskii nauchnyi vestnik, 2016. – 192 p. [in Russian]
11. Holodilov I.S., Belova O.A., Motuzova O.V., Gmyl' A.P., Orlova O.E., Romanova L.Ju., Bojko V.A., Kryuchkov R.A., Shamsutdinov A.F., Karganova G.G. Otsenka zarazhennosti kleshhei virusom kleshhevogo entsefalita s ispol'zovaniem razlichnykh metodov issledovaniya. Neodnoznachnost' traktovki rezul'tatov [Assessment of tick infection with tick-borne encephalitis virus using various research methods. Ambiguity of interpretation of the results]. Epidemiologiya i vaktsinoprofilaktika [Epidemiology and vaccine prevention]. 2014. №3 (76). pp. 29-36. [in Russian]
12. Shapieva Zh.Zh., Zhetpisbaeva G.B. T.S.S. Nekotorye aktual'nye voprosy epidemiologii kleshhevogo entsefalita [Some topical issues of epidemiology of tick-borne encephalitis]. Zdorov'e [Health]. 2008. №2. pp. 260-262. [in Russian]
13. Shhuchinova L.D., Zlobin V.I. Organizatsiya profilaktiki kleshhevogo entsefalita na vysokoendemichnoi territorii Respubliki Altai [Organization of prevention of tick-borne encephalitis in the highly endemic territory of the Altai Republic]. Sovremennye problemy nauki i obrazovaniya [Modern problems of science and education]. 2017. № 5. P63 [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 56
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Кирпичева У.А., Шапиева Ж.Ж., Утегенова Э.С. Қазақстан Республикасындағы кене энцефалитін эпидемиологиялық қадағалау жүйесі, 2019-2021 жж. // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 3 (Т.25). Б. 71-78. doi 10.34689/SH.2023.25.3.009Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ