ЕГДЕ ЖАСТАҒЫ СУИЦИДТІК МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚПЕН ДЕПРЕССИЯНЫҢ КЕЙБІР ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ (КЛИНИКАЛЫҚ-ПСИХОПАТОЛОГИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ПАТОПСИХОЛОГИЯЛЫҚ АСПЕКТІЛЕРІ)
Өзектілігі. Егде жастағы депрессиялық бұзылулар жиі анықталмайды немесе жеткіліксіз емделеді, қатар жүретін патологияның барысы мен болжамын ауырлатады, еңбекке жарамсыздыққа, одан да көп физикалық құлдырауға әкеледі, пациенттердің ғана емес, сонымен қатар олардың қоршаған ортасының өмір сүру сапасын нашарлатады; суицидтік мінез-құлыққа әкеледі. Егде жастағы депрессиялық бұзылуларда когнитивті функциялардың әлсіреуі байқалады, бұл күрделі тапсырмаларды орындаудағы қиындықтарда, қарқынның баяулауында, зейіннің нашарлауында және шешім қабылдаудағы қиындықтарда көрінеді. Алайда, психометриялық зерттеулерде ұрпақ өрбіту қабілетінде, дені сау егде жастағы адамдардан айтарлықтай айырмашылықтар жиі анықталмайды.
Зерттеудің мақсаты егде жастағы суицидтік мінез-құлықпен депрессияның клиникалық-психопатологиялық ерекшеліктерінің кейбіреулерін бөліп көрсету болды.
Зерттеу материалдары мен әдістері. Жұмыс ҚР ДМ “Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы” ШЖҚ РМК жүргізілді. Материал 2016-2021 жылдары “РПДҒПО” стационарлық емдеуден өткен егде жастағы суицидтік мінез-құлқы бар депрессиямен ауыратын науқастар болды. Зерттеудің негізгі әдістері клиникалық-психопатологиялық, клиникалық-катамнестикалық болды, катамнездің ұзақтығы 1 жылдан 6 жылға дейін болды. Эксперименттік-психологиялық әдіс, психометриялық шкалалар да қолданылды: жеке және ситуациялық мазасыздық шкалалары (Спилбергер бойынша), депрессия мен мазасыздықтың ауырлығын анықтау үшін депрессия шкаласы (Цунг бойынша) қолданылды.
Нәтижелер. Бақылау көрсеткендей, зерттеу тобындағы науқастардағы психоздың ағымы қайталанған шабуылдардың дамуымен сипатталды (тек 5 науқас бір шабуылға ұшырады, бұл катамнестикалық бақылаудың қысқа кезеңімен түсіндірілуі мүмкін). 8 бақылауда бұл қайталанатын депрессиялық бұзылыстың бөлігі ретінде монополярлық шабуылдар болды. Басқа жағдайларда, депрессиялық шабуылдармен қатар, гипоманикалық жағдайлар да пайда болды, көбінесе қысқа мерзімді көңіл-күйдің көтерілуі түрінде. Науқастар өздерінің ауруларына өте сын көзбен қарады және сонымен бірге шабуылдардың қайталануынан қорқады. Барлық дерлік науқастарда резидуальды аффективті белгілер сақталды. Жойылған гипоманикалық немесе субдепрессиялық күйлер аутохтонды немесе әртүрлі сыртқы ынталандыруларға реакциялар түрінде пайда болды.
Қорытынды: Егде жастағы депрессиялық бұзылулар жоғары суицидогенділікті білдіретін бірқатар клиникалық белгілерге ие. Зерттеу көрсеткендей егде жастағы мазасыздық депрессиясының, психоздың басым болуы, көбінесе толқумен; гипохондриялық бұзылулар, соның ішінде гипохондриялық идеялар, мазасыздық пен фобиялық қорқыныштан бастап, әртүрлі алгиялық сенсациялары бар гипохондриялық сандыраққа дейін, науқастардың суицидтік қаупін арттыратыны анықталды.
Гүлнара И. Алтынбекова1, https://orcid.org/0000-0002-6642-4602
Асылхан Д. Куттыбаев2, https://orcid.org/0000-0001-7856-2765
Қуаныш С. Алтынбеков2,3, https://orcid.org/0000-0003-3755-0914
1 «Қазақстан-Ресей медицина университеті», Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті» КеАҚ,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 Республикалық психикалық денсаулық ғылыми-практикалық орталығы,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Борисов И.В., Любов Е.Б. Диагностика и экзистенциальная терапия суицидального поведения // Медицинская психология в России. 2013. №2 (19). С. 27-31.
2. Васильев В.В., Ковалев Ю.В., Имашева Э.Р. Суицидальные мысли при депрессивном синдроме // Суицидология. 2014. №1(14). С. 30-35.
3. Зотов П.Б. Суицидальное поведение: роль «внешнего ключа» как элемента суицидальной динамики и объекта психотерапии // Российский медикобиологический вестник им. И.П. Павлова. 2015. №4. С. 133-137.
4. Криворучко Ю.Д. Суицидальное поведение в позднем возрасте. М., 2017. C. 30-37.
5. Любов Е.Б. и др. Диагностика суицидального поведения и оценка степени суицидального риска. Сообщение 1 // Суицидология. 2018. №1 (30). С. 23-35.
6. Магурдумова Л.Г. Некоторые факторы, влияющие на формирование суицидального поведения у лиц поздне-го возраста // Всероссийская научно-практическая конфе-ренция с международным участием «Психиатрия на эта-пах реформ»: Тезисы. Казань, 2015. С.899.
7. Регуш Л.А. Проблемы психического развития и их предупреждение (от рождения до пожилого возраста). – СПб., 2016. С. 271-293.
8. Bennett S., Thomas A.J. Depression and dementia: cause, consequence or coincidence? // Maturitas. 2014 Oct. 79(2):184-90. doi: 10.1016/j.maturitas.2014.05.009.
9. Bingham K.S. et al. Management of Late-Life Depression in the Context of Cognitive Impairment: a Review of the Recent Literature // Curr Psychiatry Rep. 2019 Jul 5;21(8):74. doi: 10.1007/s11920-019-1047-7.
10. Blazer D.G. Depression in late life: review and commentary // J Gerontol A Biol Sci Med Sci. 2003 Mar. 58(3):249-65. doi: 10.1093/gerona/58.3.m249.
11. ICD-10. WHO. 2019. https://icd.who.int/browse-10/2019/en (Дата обращения: 17.04.2022)
12. Lavretsky H. Does Late-Life Depression Accelerate Aging? // Am J Geriatr Psychiatry. 2023 Jan;31(1):10-13. doi: 10.1016/j.jagp.2022.09.003. Epub 2022 Sep 19.
13. Oberlin L.E. et al. Late-life depression accentuates cognitive weaknesses in older adults with small vessel disease // Neuropsychopharmacology. 2022 Jan. 47(2):580-587. doi: 10.1038/s41386-021-00973-z. Epub 2021 Feb 9.
14. McIntyre R.S., Lee Y. et al. The Efficacy of Psychostimulants in Major Depressive Episodes: A Systematic Review and Meta-Analysis // J Clin Psychopharmacol. 2017 Aug. 37(4):412-418. doi: 10.1097/JCP.0000000000000723.
References: [1-7]
1. Borisov I.V., Lyubov E.B. Diagnostika i ekzistentsial'naya terapiya suitsidal'nogo povedeniya [Diagnostics and existential therapy of suicidal behavior]. Medical psychology in Russia [Meditsinskaya psikhologiya v Rossii]. 2013. No.2(19). pp.27-31. [in Russian]
2. Vasiliev V.V., Kovalev Yu.V., Imasheva E.R. Suitsidal'nye mysli pri depressivnom sindrome [Suicidal thoughts in depressive syndrome]. Suitsidologiya [Suicidology]. 2014. No. 1 (14). pp. 30-35. [in Russian]
3. Zotov P.B Suitsidal'noe povedenie: rol' «vneshnego klyucha» kak elementa suitsidal'noi dinamiki i ob"ekta psikhoterapii [Suicidal beh * avior: the role of the "foreign key" as an element of suicidal dynamics and the object of psychotherapy]. Rossiiskii medikobiologicheskii vestnik im. I.P. Pavlova [Russian Medical and Biological Bulletin named after academician I.P. Pavlov]. 2015. No.4, pp. 133-137. [in Russian]
4. Krivoruchko Yu.D. Suitsidal'noe povedenie v pozdnem vozraste [Suicidal behavior at a late age]. M., 2017. pp. 30-37. [in Russian]
5. Lyubov E.B. et al. Diagnostika suitsidal'nogo povedeniya i otsenka stepeni suitsidal'nogo riska. Soobshchenie 1 [Diagnosis of suicidal behavior and assessment of the degree of suicidal risk. Message 1]. Suitsidologiya. [Suicidology]. 2018. №1(30). pp.23-35. [in Russian]
6. Magurdumova L.G. Nekotorye faktory, vliyayushchie na formirovanie suitsidal'nogo povedeniya u lits pozdnego vozrasta [Some factors influencing the formation of suicidal behavior in late-aged people]. Vserossiiskaya nauchno-prakticheskaya konferentsiya s mezhdunarodnym uchastiem «Psikhiatriya na etapakh reform». [All-Russian scientific and practical conference with international participation "Psychiatry at the stages of reforms. Problems and prospects"]. Tezisy. Kazan, 2015. p. 899. [in Russian]
8. Regush L.A. Problemy psikhicheskogo razvitiya i ikh preduprezhdenie (ot rozhdeniya do pozhilogo vozrasta). [Problems of mental development and their prevention (from birth to old age)]. – SPb, 2016. pp. 271-293. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 197
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Алтынбекова Г.И., Куттыбаев А.Д., Алтынбеков Қ.С. Егде жастағы суицидтік мінез-құлықпен депрессияның кейбір ерекшеліктері (клиникалық-психопатологиялық және патопсихологиялық аспектілері) // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 4 (Т.25). Б. 140-145. doi 10.34689/SH.2023.25.4.017Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ