ҚАЗАҚСТАН ТҰРҒЫНДАРЫНЫҢ COVID-19 ТУРАЛЫ ӘРТҮРЛІ АҚПАРАТ КӨЗДЕРІНЕ СЕНІМ ДЕҢГЕЙІН ЖӘНЕ ОНЫҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ СИПАТТАМАЛАРМЕН ЖӘНЕ COVID-19-ҒА ҚАРСЫ ЕКПЕ АЛУМЕН БАЙЛАНЫСЫН КӨЛДЕНЕҢ ЗЕРТТЕУІ
Кіріспе: Сенім COVID-19 пандемиясымен күрестің барлық кезеңдеріндегі негізгі элемент және дүниежүзілік екпе алу науқанының сәттілігінің маңызды элементі екенін дәлелдеді.
Зерттеу мақсаты: Бұл зерттеудің мақсаты – болашақ ақпараттық науқандарды жақсарту үшін Қазақстандағы COVID-19 туралы әртүрлі ақпарат көздеріне халықтың сенім деңгейін және оның COVID-19-ға қарсы екпе алу және әлеуметтік-демографиялық сипаттамаларымен байланысын зерттеу.
Зерттеу материалдар мен әдістері: Зерттеудің дизайны - көлденең қималық, ықтималдық іріктеу, Қазақстан Республикасының жалпы халқының жынысы, жасы, аумағы мен тұрғылықты жерінің түрі бойынша бөлінуін ескерілген. Деректерді жинау құралы орыс және қазақ тілдеріндегі валидацияланған және бейімделген сауалнама болып табылады.
Нәтижелері: Ақпарат көздерінің көпшілігіне деген сенім деңгейі өте төмен. Ең сенімді санат – «Денсаулық сақтау мамандарымен консультациялар», ол 3,02 орташа баллмен сенімділіктің орташа деңгейіне сәйкес келеді (95% CI: 2,94-3,09). Ең төменгі сенім деңгейі «атақты адамдар мен әлеуметтік желіге әсер етушілерден алынған ақпарат» үшін белгіленді – 2,12 (95% CI: 2,05-2,19).
Қорытынды: Сенімді медицина мамандары мен жұртшылық арасындағы үздіксіз диалог профилактикалық шаралар мен нұсқауларды, сондай-ақ екпе алу ынталандыруды қоса алғанда, қоғамдық денсаулық сақтау науқандарын ілгерілетудің тиімді стратегиясы болуы мүмкін. Алынған деректер денсаулық сақтау саласындағы қажетті байланыс арналарын түсіну үшін маңызды.
Асель Е. Бухарбаева1, https://orcid.org/0000-0002-6170-1527
Акбопе К. Мыркасымова1, https://orcid.org/0000-0002-2134-2494
Балнур А. Искакова1, https://orcid.org//0000-0002-5862-5375
Айгульсум К. Изекенова1, https://orcid.org/0000-0003-3850-8689
Ляйля Ж. Алекешева1, https://orcid.org/0000-0001-8663-5987
Асель К. Изекенова2, https://orcid.org/0000-0003-3765-8036
Марал А. Ерденова1, https://orcid.org/0000-0002-4375-9506
Бауржан С. Жусупов1, https://orcid.org/0000-0002-8240-2753
Куаныш Б. Карибаев1, https://orcid.org/0000-0002-5452-8076
Айгуль А. Ассен⁴, https://orcid.org/0000-0002-4884-9121
Ляззат Б. Амирова⁴, https://orcid.org/0009-0001-5144-9698
Сархыткуль К. Мусрепова⁴, https://orcid.org/0000-0003-1316-0727
6Гаухар А. Мергенова1,3, https://orcid.org/0000-0003-4702-1944
¹ «С.Ж.Асфендияров атындағы Қазақ Ұлттық медицина университеті» КеАҚ,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Кенжеғали Сағадиев атындағы Халықаралық бизнес университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 Орталық Азиядағы жаһандық денсаулықты зерттеу орталығы, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
⁴ №7 Қалалық емхана, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Adhikari B., Yeong Cheah P., von Seidlein L. Trust is the common denominator for COVID-19 vaccine acceptance: A literature review // Vaccine: 2022. X, 12, 100213. https://doi.org/10.1016/j.jvacx.2022.100213
2. Ahorsu D.K., Lin C-Y., Yahaghai R., Alimoradi Z., Broström A., Griffiths M.D., et al. The mediational role of trust in the healthcare system in the association between generalized trust and willingness to get COVID-19 vaccination in Iran // Hum Vaccin Immunother. 2022 Dec. 18(1):1–8.
3. Brennen J.S., Simon F., Howard P.N., Nielsen R.K. Types, sources, and claims of COVID-19 misinformation // Reuters Inst. 2020. 7:3–1. Available online at: https://reutersinstitute.politics.ox.ac.uk/types-sources-and-claims-covid-19-misinformation (Accessed: 27.05.23.)
4. Buturoiu R., Corbu N., Oprea D-A., Botan M. Trust in information sources during the COVID-19 pandemic. A Romanian case study // Communications. 2022. 47(3):375–94. https://doi.org/10.1515/commun-2020-0052 (Accessed: 27.05.23.)
5. Chu L., Fung H.H., Tse D.C.K., Tsang V.H.L., Zhang H., Mai C. Obtaining Information From Different Sources Matters During the COVID-19 Pandemic // The Gerontologist, 2021. 61(2), 187–195. https://doi.org/10.1093/geront/gnaa222 (Accessed: 27.05.23.)
6. Cuan-Baltazar J.Y., Munoz-Perez M.J., Robledo-Vega C., Perez-Zepeda M.F., Soto-Vega E. Misinformation of COVID-19 on the Internet: Infodemiology Study. JMIR public health and surveillance, 2020. 6(2), e18444. https://doi.org/10.2196/18444 (Accessed: 27.05.23.)
7. Greenwood B. The contribution of vaccination to global health: past, present and future. Philos Trans R Soc London Ser B // Biol Sci. 2014. 369(1645):20130433.
8. Izekenova А.К., Bukharbayeva А.Е., Zhussupov B.S., Alekesheva L.Z., Erdenova М.А., Iskakova B.А., Myrkassymova А.K., Izekenova А.К., Karibayev К.B. et al. Assessing the trust of the population of Kazakhstan in sources of information during the pandemic COVID-19 // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2022, (Vol.24) 2, pp. 15-23. doi 10.34689/SH.2022.24.2.002
9. Jiang N., Wu A.M., Cheng E.W. Social trust and stress symptoms among older adults during the COVID-19 pandemic: evidence from Asia // BMC Geriatr 2022. 22, 330. https://doi.org/10.1186/s12877-022-02847-5 (Accessed: 27.05.23.)
10. Kumar S., Shah Z., Garfield S. Causes of Vaccine Hesitancy in Adults for the Influenza and COVID-19 Vaccines: A Systematic Literature Review // Vaccines, 2022. 10(9), 1518. https://doi.org/10.3390/vaccines10091518)
11. Kwon O.Y. Social Trust and Economic Development: The Case of South Korea [Internet]. Cheltenham, UK: Edward Elgar Publishing; 2019. https://www.elgaronline.com/view/9781784719593/9781784719593.xml (Accessed: 27.05.23.)
12. Lenton T.M., Boulton C.A., Scheffer M. Resilience of countries to COVID-19 correlated with trust. Scientific reports, 2022. 12(1), 75. https://doi.org/10.1038/s41598-021-03358-w
13. O'Shea B.A., Ueda M. Who is more likely to ignore experts' advice related to COVID-19? // Preventive medicine reports, 2021. 23, 101470. https://doi.org/10.1016/j.pmedr.2021.101470
14. Pandhe R., Bilszta J.L.C. Novel COVID-19 vaccine hesitancy and acceptance, and associated factors, amongst medical students: a scoping review. Medical education online, 2023. 28(1), 2175620. https://doi.org/10.1080/10872981.2023.2175620
15. Qunaibi E. A., Helmy M., Basheti I., Sultan I. A high rate of COVID-19 vaccine hesitancy in a large-scale survey on Arabs. eLife, 2021. 10, e68038. https://doi.org/10.7554/eLife.68038. (Accessed: 27.05.23.)
16. Roozenbeek J., Schneider C.R., Dryhurst S., Kerr J., Freeman A.L.J., Recchia G., et al. Susceptibility to misinformation about COVID-19 around the world // R Soc open Sci. 2020 Oct.7(10):201199.
17. Sapienza A., Falcone R. The Role of Trust in COVID-19 Vaccine Acceptance: Considerations from a Systematic Review // International journal of environmental research and public health, 2022. 20(1), 665. https://doi.org/10.3390/ijerph20010665
18. Siegrist M., Zingg A. The role of public trust during pandemics: Implications for crisis communication // Eur Psychol. 2014.19:23–32.
19. Simione L., Vagni M., Gnagnarella C., Bersani G., Pajardi D. Mistrust and Beliefs in Conspiracy Theories Differently Mediate the Effects of Psychological Factors on Propensity for COVID-19 Vaccine // Front Psychol. 2021 Jul 7.12:683684. doi: 10.3389/fpsyg.2021.683684. PMID: 34305736; PMCID: PMC8292632.
20. Smith Diane. Health care consumer's use and trust of health information sources // Journal of Communication in Healthcare. 2011. 4. pp.200-210. 10.1179/1753807611Y.0000000010.
21. Soorapanth S., Cheung R., Zhang X., Mokdad A.H., Mensah G.A. Rural-Urban Differences in Vaccination and Hesitancy Rates and Trust: US COVID-19 Trends and Impact Survey on a Social Media Platform, May 2021-April 2022 // Am J Public Health. 2023 Jun.113(6):680–8.
22. Statement on the fifteenth meeting of the IHR. Emergency Committee on the COVID-19 pandemic (no date) World Health Organization. 2005 Available at: https://www.who.int/news/item/05-05-2023-statement-on-the-fifteenth-meeting-of-the-international-health-regulations-(2005)-emergency-committee-regarding-the-coronavirus-disease-(covid-19)-pandemic (Accessed: 05 June 2023).
23. Verma N., Fleischmann K.R., Zhou L., Xie B., Lee M.K., Rich K., Shiroma K., Jia C., Zimmerman T. Trust in COVID-19 public health information // Journal of the Association for Information Science and Technology, 2022. 10.1002/asi.24712. Advance online publication. https://doi.org/10.1002/asi.24712
24. Viskupic F., Wiltse D.L., Meyer B.A. Trust in physicians and trust in government predict COVID-19 vaccine uptake // Soc Sci Q. 2022 May.103(3):509–20.
Көрген адамдардың саны: 84
Мақалалар санаты:
COVID-19-өзекті тақырып
Библиографиялық сілтемелер
Бухарбаева А.Е., Мыркасымова А.К., Искакова Б.А., Изекенова А.К., Алекешева Л.Ж., Изекенова А.К., Ерденова М.А., Жусупов Б.С., Карибаев К.Б., Мергенова Г.А., Ассен А.А., Амирова Л.Б., Мусрепова С.К., Мергенова Г.А. Қазақстан тұрғындарының COVID-19 туралы әртүрлі ақпарат көздеріне сенім деңгейін және оның әлеуметтік-демографиялық сипаттамалармен және COVID-19-ға қарсы екпе алумен байланысын көлденең зерттеуі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 4 (Т.25). Б.24-32. doi 10.34689/SH.2023.25.4.003Ұқсас жариялымдар:
COVID-19 КОРОНАВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯСЫНЫҢ ПАНДЕМИЯСЫ КЕЗІНДЕГІ АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯ АҒЫМЫ МЕН СЕМІЗДІКТІҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ. ӘДЕБИ ШОЛУ
КОРОНАВИРУСТЫҚ ИНФЕКЦИЯНЫҢ САЛДАРЫ: КОВИДТАН КЕЙІНГІ СИНДРОМЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ПСИХИКАЛЫҚ КӨРІНІСТЕРІ. ӘДЕБИЕТТІК ШОЛУ.
COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫМЕН КҮРЕСУДЕ ЖАСАНДЫ ИНТЕЛЛЕКТТІ ҚОЛДАНУ: ҚАЗІРГІ ТЕНДЕНЦИЯЛАР МЕН ПЕРСПЕКТИВАЛАР. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
SARS-COV-2-МЕН БАЙЛАНЫСТЫ КӨП ЖҮЙЕЛІ ҚАБЫНУ СИНДРОМЫ БАР БАЛАЛАРДЫҢ ИММУНОЛОГИЯЛЫҚ ӨЗГЕРІСТЕРІ
COVID-19 ДӘУІРІНДЕГІ ЕРЕСЕКТЕРДЕГІ ЖРВИ-ДІҢ АУЫР ФОРМАСЫНДА ЭНИСАМИЯ ЙОДИД ПРЕПАРАТЫНЫҢ ВИРУСҚА ҚАРСЫ ТИІМДІЛІГІ