ШЫҒЫС ҚАЗАҚСТАН ОБЛЫСЫНДАҒЫ БҮЙРЕК ОБЫРЫ: СЫРҚАТТАНУШЫЛЫҚТЫ КОМПОНЕНТТІК ТАЛДАУ (2010–2019ж.)
Кіріспе. Әлемде жыл сайын бүйрек обырының (БО) 430 мыңға жуық жаңа жағдайы тіркеледі. БО – бұл қатерлі ісіктің маңызды түрлерінің бірі, себебі ол денсаулық сақтау жүйесіне айтарлықтай экономикалық ауыртпалық түсіруді жалғастыруда. Бүйрек қатерлі ісігінің жиілігін зерттеу қауіп факторларын анықтау, алдын алу шараларын бақылау және бағалау және диагностика мен емдеудің жаңа әдістерін әзірлеу тұрғысынан үлкен ғылыми және практикалық маңызға ие.
Зерттеу мақсаты: компоненттік талдау арқылы Шығыс Қазақстан облысында бүйрек қатерлі ісігімен сырқаттанушылықты бағалау.
Зерттеу материалдары мен әдістері. Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің №7 нысаннан алынған Шығыс Қазақстан облысы бойцынша БО жаңа жағдайлары туралы деректерін ретроспективті зерттеуде эпидемиологияның сипаттамалық және талдамалық әдістері пайдаланылды. 2010 жылдан 2019 жылға дейінгі жағдайлар санына негізделген сырқаттанушылық динамикасын талдау үшін компоненттік талдау қолданылды.
Нәтижелері. Зерттелетін кезеңде (2010-2019 жылдар) Шығыс Қазақстан облысында (ШҚО) 1 279 жаңа БО жағдайы тіркелді. ШҚО-да БО орташа жылдық сырқаттанушылық көрсеткіші 100 000 адамға шаққанда 9,2±0,4 (95%СИ=8,4-10,1) құрады. Ер адамдарда аурудың жалпы өсуі +5,740/0000, ал әйелдерде +3,210/0000 болды. Екі жыныста да БО жиілігі өсіп жатыр. Жалпы өсім +4,420/0000 болды және халықтың жас құрылымындағы өзгерістерге (∑ΔA=+1,110/0000), ауру қаупіне (∑ΔR=+3,130/0000) және жас құрылымы мен ауру қаупінің жиынтық әсеріне (∑ΔAR=+0,180/0000) байланысты болды. Компоненттік талдау есептеулеріне сәйкес 2019 жылы 118 науқас күтілген. Оның орнына пациенттер саны артып, 163-ке жетті. Осылайша, БО аурудың даму қаупінің өзгеруіне байланысты жағдайлардың көбеюімен сипатталады (+56,7% болатын жалпы өсімнің ішінде +42,0% -ға).
Тұжырымдар. Біздің зерттеуіміз пациенттер санының өсуі қауіп факторларымен, облыс халқының жас құрылымының өзгеруімен байланысты екенін көрсетеді, бұл халықтың жас типінің регрессивтіге қарай өзгеруімен байланысты. Денсаулық сақтау саясатын жақсарту және аурудың алдын алу туралы хабардар болу қатерлі ісік ауыртпалығын төмендетуде маңызды рөл атқаруы мүмкін.
Нұрбек С. Игісін1,2,3, https://orcid.org/0000-0002-2517-6315
Сергей С. Дьяков4,2,5, https://orcid.org/0000-0001-7566-7094
Жансая Б. Тельманова2, https://orcid.org/0000-0002-2364-6520
Индира О. Кудайбергенова5,3, https://orcid.org/0000-0003-3007-8127
Зайтуна Г. Хамидуллина6, https://orcid.org/0000-0002-5324-8486
Ақжүніс М. Джексенова6, https://orcid.org/0000-0001-9771-0882
Жанерке Р. Ажетова6,2, https://orcid.org/ 0000-0002-8266-1720
Серикбай Т. Орозбаев6,2, https://orcid.org/0000-0003-3895-0426
Гульнур С. Игисинова7,2, https://orcid.org/0000-0001-6881-2257
Зарина А. Билялова2,3, https://orcid.org/0000-0002-0066-235X
Сакен К. Кожахметов6, https://orcid.org/0000-0002-0075-0376
1 Өмір және денсаулық ғылымының зерттеу институты, медицина жоғары мектебі, Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау, Қазақстан;
2 Central Asian Institute for Medical Research, Астана қ., Қазақстан Республикасы;
3 Asian Pacific Organization for Cancer Prevention, Бішкек қ., Қырғыз Республикасы;
4 Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрлігінің Академик Н.Д. Батпенов атындағы Ұлттық Травматология және ортопедия ғылыми орталығы, Астана қ., Қазақстан Республикасы;
5 Ахунбаев атындағы Қырғыз мемлекеттік медицина академиясы, Бішкек қ., Қырғыз Республикасы;
6 «Астана медицина университеті» КеАҚ, Астана қ., Қазақстан Республикасы;
7 «Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті» КеАҚ, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Бюро национальной статистики Агентства стратегического планирования и реформ Республики Казахстан. https://stat.gov.kz (Дата обращения 01.05.2023).
2. Гланц С. Медико-биологическая статистика. Москва: Практика, 1999, 460 с.
3. Двойрин В.В., Аксель Е.М. Компонентный анализ динамики заболеваемости злокачественными новообразованиями (методические рекомендации). Москва, 1987, 10 с.
4. Дьяков С.С., Тельманова Ж.Б., Билялова З.А., Ажетова Ж.Р., и др. Оценка изменений показателей онкологической помощи при раке почки в Казахстане // Онкология и радиология Казахстана. 2022. 4(66), С. 4–9.
5. Игисинов Н.С., Балтакаева А.М. Пространственная оценка заболеваемости ожирением в Казахстане // Молодой ученый. 2011. 2(25), С. 153-156.
6. Мерков А.М., Поляков Л.Е. Санитарная статистика. Ленинград: Медицина, 1974, 384 с.
7. Bahadoram S., Davoodi M., Hassanzadeh S., Bahadoram M. et al. Renal cell carcinoma: an overview of the epidemiology, diagnosis, and treatment // G Ital Nefrol. 2022. 39(3), P. 2022-vol3.
8. Capitanio U., Bensalah K., Bex A., et al. Epidemiology of Renal Cell Carcinoma // Eur Urol. 2019. 75(1), P. 74-84.
9. Capitanio U., Montorsi F. Renal cancer // Lancet. 2016. 387, P. 894–906.
10. Chien C.R., Geynisman D.M., Kim B. et al. Economic Burden of Renal Cell Carcinoma—Part I: An Updated Review // Pharmaco Economics. 2019. 37, P. 301–331.
11. Chow W-H., Dong L.M., Devesa S.S. Epidemiology and risk factors for kidney cancer // Nat. Rev. Urol. 2010. 7, P. 245–257.
12. GBD 2015 Tobacco Collaborators. Smoking prevalence and attributable disease burden in 195 countries and territories, 1990-2015: a systematic analysis from the Global Burden of Disease Study 2015 // Lancet. 2017. 389(10082), P. 1885-1906.
13. GBD 2019 Demographics Collaborators. Global age-sex-specific fertility, mortality, healthy life expectancy (HALE), and population estimates in 204 countries and territories, 1950-2019: a comprehensive demographic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019 // Lancet. 2020. 396(10258), P. 1160-1203.
14. Ferlay J., Ervik M., Lam F. et al. Global Cancer Observatory: Cancer Today. Lyon, France: International Agency for Research on Cancer. 2020. https://gco.iarc.fr/today (Дата обращения 02.05.2023).
15. Harrison H., Thompson R.E., Lin Z., et al. Risk Prediction Models for Kidney Cancer: A Systematic Review // Eur Urol Focus. 2021. 7(6), P. 1380-1390.
16. Maher E.R. Hereditary renal cell carcinoma syndromes: diagnosis, surveillance and management // World J Urol. 2018. 36, P. 1891–1898.
17. Nam G.E., Cho K.H., Han K., Kim CM, et al. Obesity, abdominal obesity and subsequent risk of kidney cancer: a cohort study of 23.3 million East Asians // Br J Cancer. 2019. 121, P. 271–7.
18. National Cancer Institute at the National Institutes of Health. Advances in Kidney Cancer Research. https://www.cancer.gov/types/kidney/research (Дата обращения 04.05.2023)
19. National Kidney Foundation, 2023. https://www.kidney.org/atoz/content/about-chronic-kidney-disease research (Дата обращения 04.05.2023)
20. Rossi S.H., Klatte T., Usher-Smith J., Stewart G.D. Epidemiology and screening for renal cancer // World J Urol. 2018. 36, P. 1341–1353.
21. Rossi S.H., Klatte T., Usher-Smith J.A., et al. A decision analysis evaluating screening for kidney cancer using focused renal ultrasound // Eur Urol Focus. 2021. 7(2), P. 407-419.
22. Rossi S.H., Klatte T., Stewart G.D. Quality of life outcomes in patients with localised renal cancer: a literature review // World J Urol. 2018. 36(12), P. 1961-1972.
23. Safiri S., Kolahi A.A., Mansournia M.A., et al. The burden of kidney cancer and its attributable risk factors in 195 countries and territories, 1990-2017 // Sci Rep. 2020. 10(1), P. 13862.
24. Scelo G., Larose T.L. Epidemiology and risk factors for kidney cancer // J. Clin. Oncol. 2018. 36, P. 3574.
25. Shen T., Shu X.O., Xiang Y.B., et al. Association of hypertension and obesity with renal cell carcinoma risk: a report from the Shanghai Men's and Women's Health Studies // Cancer Causes Control. 2015. 26(8), P. 1173-1180.
26. Tahbaz R., Schmid M., Merseburger A.S. Prevention of kidney cancer incidence and recurrence: lifestyle, medication and nutrition // Curr Opin Urol. 2018. 28(1), P. 62-79.
27. Tian Y.Q., Yang J.C., Hu J.J., Ding R., Ye D.W., Shang J.W. Trends and risk factors of global incidence, mortality, and disability of genitourinary cancers from 1990 to 2019: Systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2019 // Front Public Health. 2023. 11, P. 1119374.
28. Washio M., Mori M., Mikami K., Miki T., et al. Cigarette smoking and other risk factors for kidney cancer death in a Japanese population: Japan collaborative cohort study for evaluation of cancer risk (JACC study) // Asian Pac J Cancer Prev. 2014. 14, P. 6523–8.
29. Zi H., He S.H., Leng X.Y., et al. Global, regional, and national burden of kidney, bladder, and prostate cancers and their attributable risk factors, 1990-2019 // Mil Med Res. 2021. 8(1), P. 60.
References: [1-6]
1. Byuro nacional'noj statistiki Agentstva po strategicheskomu planirovaniyu i reformam Respubliki Kazahstan [The Bureau of National Statistics of the Agency for Strategic Planning and Reforms of the Republic of Kazakhstan]. Available from: https://stat.gov.kz/ (Accessed 01.05.2023).
2. Glanc S. Mediko-biologicheskaya statistika [Biomedical statistics]. Moscow, Praktika [Practice], 1999, 460 p. [in Russian]
3. Dvoyrin V.V., Aksel E.M. Komponentnyi analiz dinamiki zabolevaemosti zlokachestvennymi novoobrazovaniyami (metodicheskie rekomendatsii) [Component analysis of the dynamics of the incidence of malignant neoplasms (methodological recommendations)]. Moscow, 1987. 10 p. [in Russian]
4. Dyakov S.S., Telmanova Zh.B., Bilyalova Z.A., Azhetova Zh.R., et al. Otsenka izmenenii pokazatelei onkologicheskoi pomoshchi pri rake pochki v Kazakhstane [Assessment of changes in indicators of oncological care for kidney cancer in Kazakhstan]. Onkologiya i radiologiya Kazakhstana [Oncology and radiology of Kazakhstan]. 2022. 4(66), P. 4-9.
5. Igissinov N., Baltakaeva A. Prostranstvennaya otsenka zabolevaemosti ozhireniem v Kazakhstane [Spatial assessment of the incidence of obesity in Kazakhstan]. Molodoi uchenyi [Young scientist]. 2011. 2(25), P. 153-156. [in Russian]
6. Merkov A.M., Polyakov L.E. Sanitarnaya statistika [Sanitary statistics]. Leningrad, Meditsina [Medicine], 1974, 384 p. [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 58
Мақалалар санаты:
Біртума зерттеулер
Библиографиялық сілтемелер
Игісін Н.С., Дьяков С.С., Тельманова Ж.Б., Кудайбергенова И.О., Хамидуллина З.Г., Джексенова А.М., Ажетова Ж.Р., Орозбаев С.Т., Игисинова Г.С., Билялова З.А., Кожахметов С.К. Шығыс Қазақстан облысындағы бүйрек обыры: сырқаттанушылықты компоненттік талдау (2010–2019ж.) // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 6 (Т.25). Б.22-29. doi 10.34689/SH.2023.25.6.003Ұқсас жариялымдар:
РАДИОЛОГИЯДА ЖАЛПЫ ТРУНКУС АРТЕРИОЗЫН ЗЕРТТЕУДІҢ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ӘДІСТЕРІ
МЕХАНИКАЛЫҚ САРҒАЮ ОПЕРАЦИЯСЫ КЕЗІНДЕ КОАГУЛОПАТИЯЛЫҚ ҚАН КЕТУДІҢ АЛДЫН АЛУ ӘДІСІ
ТҮЙІРШІКТЕЛГЕН ІРІҢДІ ЖАРАЛАРДЫ АУТОТЕРІЖАМАУМЕН ЕМДЕУДІҢ ОҢТАЙЛАНДЫРУ НӘТИЖЕЛЕРІ
ЖУАН ІШЕК ПЕН АНОРЕКТАЛДЫ АЙМАҚҚА ОПЕРАЦИЯ ЖАСАҒАН БАЛАЛАРДЫ РЕАБИЛИТАЦИЯЛАУ НЕГІЗДЕРІ
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ 2013-2022 ЖЫЛДАРҒА АРНАЛҒАН ӨМІРІНІҢ БІРІНШІ ЖЫЛЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ КӨРСЕТКІШТЕРІ