ІСІК АУРЛАРЫНЫҢ АЛДЫН АЛУДА СЕЛЕННІҢ РОЛІ
Зерттеудің мақсаты онкологиялық аурулардың алдын-алудағы селеннің ролі туралы ғылыми әдебиеттерді талдау болды.
Материалдар мен әдістер. Дәлелді медицина деректер базасында (PubMed, Cochrane Library), мамандандырылған іздеу жүйелерінде (Google Scholar, Cyberleninka, электронды кітапхана) тиісті ғылыми жарияланымдарды іздеу жүргізілді. Зерттеуге қосу критерийлері адамдарда жүргізілген зерттеулер. Ағылшын, орыс тілдерінде жарияланған, сондай-ақ толық мәтінді мақалалар.
Нәтижелері. 27 еуропалық елдерде жүргізілген эпидемиологиялық зерттеулер жүргізілді. АҚШ пен Жапонияда селен тұтынуы мен лейкемиядан өлім, колоректальды қатерлі ісік, сүт безі және аналық безі қатерлі ісігі ауруы арасында кері байланыс орнатылды. Зерттеулерде селен жеткіліксіздігі кезінде простата обыры, қалқанша безі және сүт бездері, жатыр мойыны, өкпе, ауыз қуысы, асқазан-ішек жолдарында қатерлі ісіктің өсетіні расталды. Селенопротеиндердің биохимиялық рөлі қатерлі ісік ауруларының белгілі бір түрлерінде тотығу-тотықсыздану реакцияларына қатысып, генетикалық аппараттың зақым келтіру фазасында (инициация) және трансформация (промоция) жасуша мембранасының қалпына келтірілуіне қатысуымен байланысты. Жоғары дозада (200-300 мг / тәу) селенді ұзақ уақыт бойы қолдану қатерлі ісіктің алдын-алуының тиімділігіне ие және оның тапшылығы бар адамдарда өлімді азайтады.
Қорытынды Эксперименттік және клиникалық зерттеулер селеннің адамның денсаулығына маңыздылығын көрсетті. Қатерлі ісік ауруы мен қандағы селен деңгейі төмендеуі арасындағы маңызды байланыс анықталды. Селеннің ісік жасушаларына қатысты прооксидантты әсері селеннің фармакологиялық концентрацияның артуымен байланысты. Эксперименттік зерттеулердің нәтижелері селеннің канцерогенездің ерте сатыларында ісік жасушаларының пролиферациясын төмендетіп, апоптоздың индукциясына әсерін көрсетеді. Ісіктерде Se жинақталуы анықталады. Клиникалық зерттеулер онкологиядағы Se емдеудің тиімділігін растайды.
Гейр Бьёрклунд 1,
Ян Аасет 2,3,
Людмила М. Пивина 4,5
1 Тағамдық және экологиялық медицина бойынша кеңес (CONEM), Mo i Rana, Норвегия
2 Зерттеу департаменті, Innlandet Hospital Trust, Brumunddal, Норвегия
3 Inland Norway қолданбалы ғылымдар университеті, Элверум, Норвегия
4 Семей қаласының Мемлекеттік Медицина Университетінің жедел медициналық жәрдем кафедрасы, Қазақстан Республикасы
5 CONEM Қазақстандағы қоршаған ортаны қорғау және қауіпсіздік жөніндегі зерттеу тобы,
Семей қаласы, Қазақстан Республикасы
1. Andersen O., Nielsen J.B. Effect of simultaneous low level dietary supplementation with inorganic selenium in whole-body, blood and organ levels of toxic metals in mice // Environ. Health Perspect. 1994. Vol. 102. P. 321-324.
2. Aro A., Alfthan G. Effects of supplementation of fertilizers on human selenium status in Finland // Analyst. 1995. Vol. 120. P. 841-843.
3. Arthur J.R. Functional indicators of iodine and selenium status // Proc. Nutr. Soc. 1999. Vol. 58, N 2. Р. 507-512.
4. Asfour I.A., El-Tehewi M.M., Ahmed M.H., Abdel-Sattar M.A., Moustafa N.N., Hegab H.M., Fathey O.M High-dose sodium selenite can induce apoptosis of lymphoma cells in adult patients with non-Hodgkin’s lymphoma // Biol. Trace Elem. Res. 2008. Vol. 127. P. 200-210.
5. Avtsyn A.P., Zhavoronkov A.A., Rish M.A., Strochkova L.S. Microelementoses of human: etiology, classification, organ pathology // M: Medicine, 1991. 496 p.
6. Bellinger F.P., Raman A.V., Rueli R.H., Bellinger M.T., Dewing A.S., Seale L.A., Andres M.A., Uyehara-Lock J.H., White L.R., Ross G.W., Berry M.J. Changes in selenoprotein P in substantia nigra and putamen in Parkinson's disease // J Parkinsons Dis. 2012. Vol.2. Р.115-126.
7. Brooks J. D., Metter E. J., Chan D. W., Sokoll L. J., Landis P., Nelson W. G., Muller D., Andres R., Carter H. B. Plasma selenium level before diagnosis and the risk of prostate cancer development // J. Urol. 2001. Vol. 166, N 6. P. 2034-2038.
8. Clark L.C., Cantor K.P., Allaway W.H. Selenium in forage crops and cancer mortality in US. Counties // Arch. Environ. Health. 1981. Vol. 46. P. 37-42.
9. Clark L.C., Combs G.F.Jr., Turnbull B.W., Slate E.H., Chalker D.K., Chow J., Davis L.S., Glover R.A., Graham G.F., Gross E.G., Krongrad A., Lesher J.L.Jr., Park H.K., Sanders B. B.Jr., Smith C.L., Taylor J. R. Effects of selenium supplementation for cancer prevention in patients with carcinoma of the skin. A randomized controlled trial. Nutritional Prevention of Cancer Study Group // JAMA. 1996. Vol. 276. P. 1957-1963.
10. Clayton C.C., Baumann C.A. Diet and azo dye tumors: effect of diet during a period when the drug is not fed // Cancer Res. 1949. Vol. 9. P. 575.
11. Combs G., Combs S. The role of selenium in nutrition. New York: Acad. Press, 1986. Vol. 38. P. 179-199.
12. Combs G.F. Jr., Gray W.P. Chemopreventive agents: selenium // Pharmacol. Ther. 998. Vol. 79. P. 179-192.
13. Combs G.F., Lu J. Selenium as a cancer preventive agent // Selenium: Its molecular biology and role in human health / Hatfield D., Berry M., Gladyshev V. (eds.) 2nd ed. New York: Springer, 2006. P. 249-264.
14. Combs G.F.Jr. Impact of selenium and cancer-prevention findings on the nutrition-health paradigm // Nutr. Cancer. 2001. Vol. 40. P. 6-11.
15. Davis C.D., Irons R. Are selenoproteins important for the cancer protective effects of selenium? // Curr. Nutr. Food Sci. 2005. Vol. 1. P. 201-214.
16. Diwadkar-Navsariwala V., Diamond A.M. The link between selenium and chemoprevention: a case for selenoproteins // J. Nutr. 2004. Vol. 134. P. 2899-2902.
17. Dikiy A., Novoselov S.V., Fomenko D.E., Sengupta A., Carlson B.A., Cerny R.L., Ginalski K., Grishin N.V., Hatfield D.L., Gladyshev V.N. Sel T., Sel W., Sel H. Genomics and molecular insights into the functions of selenoproteins of a novel thioredoxin-like family // Biochemistry. 2007. Vol.46. Р. 6871-6882.
18. El-Bayoumy K. The protective role of selenium on genetic damage and on cancer // Mutat. Res. 2001. Vol. 475. P. 123-139.
19. Federico A., Iodice P., Federico P., Del Rio A., Mellone M. C., Catalano G., Federico P. Effects of selenium and zinc supplementation on nutritional status in patients with cancer of digestive tract // Eur. J.Clin. Nutr. 2001. Vol. 55, N 4. P. 293-297.
20. Forman H.J. Oxidant Radical Production and Lung Injury // Oxigen Radicals: Systemic Events and Disease Processes. Basel; Karger, 1990. P. 71-96.
21. Frost D.V. and Ingvoldstad D., Ecological aspects of selenium and tellurium in human and animal health // Chem. Scrip. 1975. 8A. Р. 96–107.
22. Frost D.V., Lish P.M. Selenium in biology // Annu Rev Pharmacol. 1975. Vol.15. Р.259-284.
23. Gius D., Botero A., Shan S., Curry H.A. Intracellular oxidation/reduction status in the regulation of transcription factors NF-kappaB and AP-1 // Toxicol. Lett. 1999. Vol. 106. P. 93-106.
24. Gladyshev V.N. Selenoproteins and selenoproteomes // Selenium: Its molecular biology and role in human health / Hatfield D. L., Berry M. J., Gladyshev V. N. (eds.). 2nd ed. New York: Springer. 2006. Р. 99-114.
25. Glattre E., Thomassen Y., Thoresen S.Ø., Haldorsen T., Lund-Larsen P. G., Theodorsen L., Aaseth J. Prediagnostic serum selenium in a case-control study of thyroid cancer // International journal of epidemiology.1989. Vol. 18, № 1, Р.45-49.
26. Godeas C., Tramer F., Micali F., Roveri A., Maiorino M., Nisii C., Sandri G., Panfili E. Phospholipid hydroperoxide glutathione peroxidase (PHGPx) in rat testis nuclei is bound to chromatin // Biochem Mol Med. 1996. Vol.59. Р. 118-124.
27. Hurst R., Fairweather-Tait S. Selenium and vitamin E supplementation for cancer prevention // JAMA. 2009. Vol. 301. P. 1876—1877.
28. Jensen L.S., Johnson J., Ruff M.D. Selenium status and response of broiler chicks to coccidial infection // Poultry Sci. 1978. Vol.57. Р.1147.
29. Johnson D.M., Heijman J., Bode E.F., Greensmith D.J., van der Linde H., Abi-Gerges N., Eisner D.A., Trafford A.W., Volders P.G. Diastolic spontaneous calcium release from the sarcoplasmic reticulum increases beat-to-beat variability of repolarization in canine ventricular myocytes after β-adrenergic stimulation // Circ Res. 2013. Vol.112. 2Р. 46-56.
30. Kim H.Y. The methionine sulfoxide reduction system: selenium utilization and methionine sulfoxide reductase enzymes and their functions // Antioxid Redox Signal. 2013 Jan 22.
31. Knekt P., Marniemi J., Teppo L., Heliövaara M., Aromaa A. Is low selenium status a risk factor for lung cancer? // Am. J. Epidemiol. 1998. Vol. 148, N 10. P. 975-82.
32. Last K.W., Cornelius V., Delves T., Sieniawska C. H., Fitzgibbon J., Norton A., Amess J., Wilson A., Rohatiner A., Lister A.T. Presentation serum selenium predicts for overall survival, dose delivery, and first treatment response in aggressive non-Hodgkin´s lymphoma // J. Clin. Oncol. 2003. Vol. 21. P. 2335-2341.
33. Lenart A, Pawłowski K. Intersection of selenoproteins and kinase signaling // Biochim Biophys Acta. 2013. Vol.1834. Р. 1279-1284.
34. Levander O.A. Selenium. In: Mertz W (Ed.). Trace Elements in Human and Animal Nutrition. 1986. 5th Ed. Vol. 2. Orlando, Florida: Academic Press, Р. 209-279.
35. Li H., Stampfer M. J., Giovannucci E. L., Morris J. S., Willett W. C., Gaziano J. M., Ma J. A prospective study of plasma selenium levels and prostate cancer risk // J. Natl. Cancer Inst. 2004. Vol. 96, N 9. P. 696-703.
36. Liu J., Li F., Rozovsky S. The intrinsically disordered membrane protein selenoprotein S is a reductase in vitro // Biochemistry. 2013. Vol.52. Р. 3051-3061.
37. Lundholm L., Putnik M., Otsuki M., Andersson S., Ohlsson C., Gustafsson J.A., Dahlman-Wright K. Effects of estrogen on gene expression profiles in mouse hypothalamus and white adipose tissue: target genes include glutathione peroxidase 3 and cell death-inducing DNA fragmentation factor, alpha-subunit-like effector // A. J Endocrinol. 2008. Vol.196. Р.547-557.
38. Micke O., Schomburg L., Buentzel J., Kisters K., Muecke R. Selenium in Oncology: From Chemistry to Clinics // Molecules. 2009. Vol. 14. P. 3975-3988.
39. Misra S., Boylan M., Selvam A., Spallholz J. E., Björnstedt M. Redox-active selenium compounds—From toxicity and cell death to cancer treatment // Nutrients, 2015, Vol.7, №5, Р. 3536-3556.
40. Nafstad I., Tollersrud S. Gastric ulcers in swine: 2. Effects of high fat diets and vitamin E on ulcer development // Pathol Vet 1967. Vol.4. Р. 15-22.
41. Nikitina L.P., Ivanov V.N. Selen in the life of human and animals. M., 1995. 242 p.
42. Novoselov S.V., Kryukov G.V., Xu X.M., Carlson B.A., Hatfield D.L., Gladyshev V.N. Selenoprotein H is a nucleolar thioredoxin-like protein with a unique expression pattern. //J Biol Chem. 2007. Vol.282. Р. 11960-11968.
43. Oldfield J.E. Douglas Van Anden Frost (1910-1989) // J Nutr. 1992. Vol.122. Р.405-411.
44. Platz E.A., Lippman S.M. Selenium, genetic variation, and prostate cancer risk: epidemiology reflects back on selenium and vitamin E cancer prevention trial // J. Clin. Oncol. 2009. Vol. 27. P. 3569—3572.
45. Poley W.E., Wilson W.O., Moxon A.L., Taylor J.B. The effect of selenized grains on the rate of growth in chicks // Poultry Sci. 1941. Р.20-171.
46. Rayman M. P., Combs G.F. Jr., Waters D.J. Selenium and vitamin E supplementation for cancer prevention // JAMA. 2009. Vol. 301, N 18. P. 1876.
47. Rotruck J.T., Pope A.L., Ganther H.E., Swanson A.B., Hafeman D.G., Hoekstra W.G. Selenium: biochemical role as a component of glutathione peroxidase. Science. 1973. Vol.179. Р.588-590.
48. Russo M.W., Murray S.C., Wurzelmann J.I., Woosley J.T., Sandler R.S. Plasma selenium levels and the risk of colorectal adenomas // Nutrition Cancer. 1997. Vol. 28, N 2. P. 125-129.
49. Salonen J. T., Alfthan G., Huttunen J. K., Puska P. Association between serum selenium and the risk of cancer // Am. J. Epidemiol. 1984. Vol. 120, N 3. P. 342-349.
50. Schwarz K., Foltz C.M. Selenium as an integral part of factor 3 against dietary liver degeneration // J Am Chem Soc. 1957. Vol.79. Р. 3292.
51. Schrauzer G.N. Anticarcinogenic effects of selenium // Cell. Mol. Life Sci. 2000. Vol. 57. P. 1864-1874.
52. Schrauser G. Selen zur Prevention und Therapie von Krebserkrankungen // Biol. Med. 2004. Vol. 3. P. 167-170.
53. Schrauzer G.N., White D.A., Schneider C.J. Cancer mortality correlation studies. III. Statistical association with dietary selenium intakes // Bioinorg. Chem. 1977. Vol. 7, N 1. P. 23-31.
54. Seo Y.R., Kelley M.R., Smith M.L. Selenomethionine regulation of p53 by a ref-1-dependent redox mechanism // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 2002. Vol. 99. P. 14 548-14 553.
55. Shamberger R.J. Relationship of selenium to cancer. I. Inhibitory effect of selenium on carcinogenesis // J Natl Cancer Inst. 1970. Vol.44. Р.931-936.
56. Shamberger R., Frost D.V. Possible protective effect of selenium against human cancer // Can Med Assoc J. 1969. Vol. 100. Р. 682.
57. Shamberger R.J., Willis C.E. Selenium distribution and human cancer mortality // CRC Crit Rev Clin Lab Sci. 1971. Vol.2. Р.211-221.
58. Shamberger R.J., Tytko S.A., Willis C.E. Antioxidants and cancer. Part VI. Selenium and age-adjusted human cancer mortality // Arch Environ Health. 1976. Vol.31. Р. 231-235.
59. Shamberger R.J., Willis C.E., McCormack L.J. Selenium and heart disease. III. Blood selenium and heart mortality in 19 states. Hemphill DD (Ed.): Trace Substances in Environmental Health XIII. Columbia, MO: University of Missouri Press 1979, Р. 59-63.
60. Shamberger R.J. Increase of peroxidation in carci-nogenesis // J Natl Cancer Inst. 1972. Vol.48. Р. 1491-1497.
61. Shamberger R.J., Tytko S.A., Willis C.E. Antioxidants and cancer. Part V.I. Selenium and age-adjusted human cancer mortality // Arch Environ Health. 1976. Vol.31. Р.231-235.
62. Sieja K., Talerczyk M. Selenium as an element in the treatment of ovarian cancer in women receiving chemotherapy // Gynecol. Oncol. 2004. Vol. 93. P. 320-327.
63. Steinbrenner H., Hotze A.L., Speckmann B., Pinto A., Sies H., Schott M., Ehlers M., Scherbaum W.A., Schinner S. Localization and regulation of pancreatic selenoprotein P // J Mol Endocrinol. 2012. Vol.50. Р.31-42.
64. Stevens J., Waters R., Sieniawska C., Kassam S., Montoto S., Fitzgibbon J., Rohatiner A., Lister A., Joel S. Serum selenium concentration at diagnosis and outcome in patients with haematological malignancies// Br. J. Haematol. 2011. Vol. 154. P. 448-456.
65. Stokstad E.R. Role of selenium in nutrition // Feedstuffs. 1957. Vol.29, Р. 30-35.
66. Suzuki S., Pitchakarn P., Ogawa K., Naiki-Ito A., Chewonarin T., Punfa W., Asamoto M., Shirai T., Takahashi S. Expression of glutathione peroxidase 2 is associated with not only early hepatocarcinogenesis but also late stage metastasis //Toxicology. 2013 Jul 15. doi:pii: S0300- 483X(13)00174-1. 10.1016/j.tox.2013.07.005.
67. Tamura T., Stadtman T.C. A new selenoprotein from human lung adenocarcinoma cells: purification, properties, and thioredoxin reductase activity // Proc. Natl. Acad. Sci. USA. 1996. Vol. 93, N 3. P. 1006-1011.
68. Taylor P. R., Parnes H. L., Lippman S. M. Science Peels the Onion of Selenium Effects on Prostate Carcinogenesis // J. Natl. Cancer Inst. 2004. Vol. 96, N 9. P. 645-647.
69. Underwood E. Trace Elements in Human Health and Disease. 4. Ed. New York: Academic Press 1977.
70. Wang X., Zhang J., Xu T. Cyclophosphamide-evoked heart failure involves pronounced co-suppression of cytoplasmic thioredoxin reductase activity and non-protein free thiol level // Eur J Heart Fail. 2009. Vol.11. Р. 154-162.
71. Wasserman A. Beiträge zum Problem: Geschwulste von der Blutbahn aus therapeutisch zu beeinflussen // Dtsch Med Wochenschr Vol.1911. Р. 2389-2391.
72. Whanger P.D. Selenium and its relationship to cancer: an update dagger // Br. J. Nutr. 2004. Vol. 91. P. 11-28.
73. Willett W. C., Polk B. F., Morris J. S., Stampfer M. J., Rosner B., Schneider K. Prediagnostic serum selenium and risk of cancer // Lancet. 1983. Vol. 2. P. 130-134.
74. Witting L.A., Lee L. Recommended dietary allowance for vitamin E: relation to dietary, erythrocyte and adipose tissue linoleate // Am J Clin Nutr. 1975. Vol.28. Р. 577-583.
75. Wortmann M., Schneider M., Pircher J., Hellfritsch J., Aichler M., Vegi N., Koelle P., Kuhlencordt P., Walch A., Pohl U., Bornkamm G.W., Conrad M., Beck H. Dopamine quinone modifies and decreases the abundance of the mitochondrial selenoprotein glutathione peroxidase 4 // Circ Res. 2013 Jun 14. [Epub ahead of print]
76. Van den Brandt P.A., Zeegers M.P., Bode P., Goldbohm R.A. Toenail selenium levels and the subsequent risk of prostate cancer: a prospective cohort study // Cancer Epidemiol. Biomarkers Prev. 2003. Vol. 12. P. 866-871.
77. Young K.J., Lee P.N. Intervention studies on cancer // Eur. J. Cancer Prevent. 1999. Vol. 8, N 2. P. 91-103.
78. Yu S.Y., Chu Y.J., Gong X.L., Hou C., Li W.G., Gong H. M., Xie J. R. Regional variation of cancer mortality incidence and its relation to selenium levels in China // Biol. Trace Elem. Res. 1985. Vol. 7. P. 21-29.
79. Zhang Q., Chen L., Guo K., Zheng L., Liu B., Yu W., Guo C., Liu Z., Chen Y., Tang Z. Effects of different selenium levels on gene expression of a subset of selenoproteins and antioxidative capacity in mice // Biol Trace Elem Res. 2013. Vol.154. Р. 255-261.
Көрген адамдардың саны: 569
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Бьёрклунд Г., Аасет Я., Пивина Л.М. Роль селена в профилактике рака // Наука и Здравоохранение. 2018. 5 (Т.20). С. 16-22. Bjørklund G., Aaseth J., Pivina L.M. The role of selenium in cancer prevention. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2018, (Vol.20) 5, pp. 16-22. Бьёрклунд Г., Аасет Я., Пивина Л.М. Ісік аурларының алдын алуда селеннің ролі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2018. 5 (Т.20). Б. 16-22.Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ