ТИІМДІ ШЕШІМДЕР ҚАБЫЛДАУДАҒЫ ЖАҢА МЕДИЦИНАЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫҢ ДАМУЫ МЕН ӘСЕРІНІҢ РӨЛІ. ӘДЕБИ ШОЛУ
Өзектілігі: Халықаралық тәжірибе көрсеткендей, денсаулық сақтау технологиясын бағалау (ДСТБ) бұл дәлелді медицина мен фармакоэкономикаға негізделген технологияларды қолданудың барлық аспектілерін қарастыратын, шешім қабылдауды оңтайландыруға бағытталған медициналық технологиялар туралы ақпаратты жалпылаудың кешенді үрдісі. Этикалық мәселелер мен әлеуметтік салдарға, клиникалық және экономикалық тиімділікті сараптамалық бағалау әдістері мен салыстырмалы зерттеулерге ерекше рөл бөледі. ДСТБ ұйымдарының көпшілігі тек жүргізілген зерттеулердің бағалауымен және мәліметтер базасымен шектелген, бірақ көптеген дамыған елдерде ДСТБ халықаралық ұйымдары негізгі зерттеулермен қатар қосымша зерттеулер жүргізуді ұсынады, клиникалық және әдістемелік нұсқаулықтар әзірлейді, зерттеулер жүргізудің кедергілері мен мүмкіндіктерін анықтайды, бастапқы есептерді бағалау мен әсер ету әдістемесін дайындайды, технология саласындағы мамандардың біліктілігін арттырады, мүдделі тараптарды бағалау, ақпараттандыру және кеңес берумен айналысады, технологиялық сараптамалық есептер мен басқа да қызметтерді ғылыми негіздейді және дайындайды.
Мақсаты: Тиімді шешім қабылдауда Денсаулық сақтау технологияларын бағалаудың дамуы мен әсері тақырыбында жүргізілген зерттеулердің әдеби дереккөздеріне талдау жасау.
Зерттеу әдісі: Ақпараттық іздеу: Medline/PubMed, Web of Science, Google Scholar базаларында, e-Library, Cyberleninka электрондық ғылыми кітапханаларында жүргізілді. Қосу критерийлері: іздеу тереңдігі 2010-2021 жылдар аралығында ашық түрде, ағылшын және орыс тілдеріндегі бірегей толық мәтінді ғылыми мақалалар, әдістемелік ұсынымдар, денсаулық сақтау технологияларын бағалаудың халықаралық ұйымдарының әдістемелік құжаттары. Енгізілмеген материалдар критерийлері: дәлелді базасы жоқ мақалалар мен материалдар, баяндамалардың түйіндемелері, конференция материалдары мен негізгі маңыздылығын көрсетпейтін, анық емес тұжырымдары бар төмен әдістемелік жарияланымдар.
Біз осы тақырып бойынша бағалаудың сыни талдауынан өткен және мақсатына сәйкес келетін 45 жарияланымды 107 шетелдік және отандық жарияланымдардан таңдап енгіздік.
Нәтижелер мен қорытындылар: Шетелдік және отандық дереккөздерге әдеби талдау жүргізгенде, ДСТБ нәтижелеріне әсер ету үшін барлық мүдделі тараптарды хабардар ету қажет екендігі анықталды. Көптеген ДСТБ ұйымдары формальдылық үшін бағалау жүргізеді, бірақ ДСТБ-ның айқын әсері технологияны бағалаушы ұйымдардың денсаулық сақтау қызметкерлерімен тығыз жұмыс жасайтын елдерде анықталды. Денсаулық сақтау саясатындағы ДСТБ үрдісінің тиімді болуы үшін әр түрлі ауруларды диагностикалау мен емдеу тәсілдерін қолданудан бөлек, сондай-ақ мемлекеттің денсаулық сақтау саласына бөлінген шығындарды ұтымды пайдалануын бағыттайды. Технологиялардың әсерін мониторингілеудің басты себебі, болашақтағы өнімділікті бағалау үшін ДСТБ ұсыныстарының іс жүзінде жүзеге асырылуын анықтау, стратегиялардың бағдарлануы мен таратылуын қолдау жасау үшін ұйыммен кері байланысты құру. Жаңа технологиялардың әсерін мониторингілеу арқылы денсаулық сақтау саясатына әсерін өзіндік талдауға және бағалауға мүмкіндік береді.
Айғаным М. Асқарова1, https://orcid.org/0000-0002-6896-8697
Ляззат К. Кошербаева1, https://orcid.org/0000-0001-8376-4345
Адлет Б. Табаров2
1 КеАҚ «С.Ж. Асфендияров атындағы ҚазҰМУ», Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 Денсаулық сақтауды дамыту республикалық орталығы, Нұр-Сұлтан қ., Қазақстан Республикасы.
1. Государственная программа развития здравоохранения Республики Казахстан на 2020 – 2025 годы. Приказ утвержден постановлением Правительства РК. 2019. № 982. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000982. (дата обращения: 30.04.2021).
2. Гаитова К.К., Кошербаевна Л.К., Мауенова Д.К. Совершенствование системы оценки медицинских технологий. Методические рекомендации. Правила проведения оценки медицинских технологий. Астана. 2018. С. 25-35.
3. Колбин А.С., Павлыш А.В., Курылев А.А., Белоусов Д.Ю. Исследования сравнительной эффективности // Качественная Клиническая Практика. 2013;(1),70-77 https://cyberleninka.ru/article/n/issledovaniya-sravnitelnoy-effektivnosti (дата обращения: 28.05.2021).
4. Костюк А.В., Аканов А.Б., & Альмадиева А.К. (2014). Оценка технологий здравоохранения как инструмент принятия решений. Наука о жизни и здоровье, (3), 22-26. https://cyberleninka.ru/article/n/otsenka-tehnologiy-zdravoohraneniya-kak-instrument-prinyatiya-resheniy (дата обращения: 25.03.2021).
5. Максимова Л.В. Международное сотрудничество в области оценки технологий здравоохранения // Медицинские технологии. Оценка и выбор, 2012. 3(9), 68-74. URL:https://cyberleninka.ru/article/n/mezhdunarodnoe-sotrudnichestvo-v-oblasti-otsenki-tehnologiy-zdravoohraneniya (дата обращения: 03.05.2021).
6. Максимова Л.В., Омельяновский В.В., Авксентьева М.В. Последние достижения европейского проекта EUnetHTA // Медицинские технологии. Оценка и выбор, 2014. 2 (16), 36-41. URL:https://cyberleninka.ru/article/n/poslednie-dostizheniya-evropeyskogo-proekta-eunethta (дата обращения: 25.05.2021).
7. Об утверждении Правил применения новых методов диагностики, лечения и медицинской реабилитации. Приказ утвержден МЗ РК. 2020. № ҚР ДСМ-208/2020. URL:https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021690. (дата обращения: 12.02.2021).
8. Предоставление качественных услуг здравоохранения: обязательное условие всеобщего охвата услугами здравоохранения на мировом уровне [Delivering quality health services: a global imperative for universal health coverage]. Женева: Всемирная организация здравоохранения, Организация экономического сотрудничества и развития и Международный банк реконструкции и развития / Всемирный банк; 2019. Лицензия: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. URL: https://apps.who.int/iris/handle/10665/272465. (дата обращения: 14.05.2021).
9. Светый Л.И., Лопухова В.А., Тарасенко И.В., Климкин А.С. Применение системы оценки технологий здравоохранения в принятии эффективных управленческих решений. Медико-фармацевтический журнал «Пульс», 2013. 15 (1-4), 234-235. URL:https://cyberleninka.ru/article/n/primenenie-sistemy-otsenki-tehnologiy-zdravoohraneniya-v-prinyatii-effektivnyh-upravlencheskih-resheniy (дата обращения: 25.05.2021).
10. Стародубов В.И., Каграманян И.Н., Хохлов А.Л. и др. Оценка медицинских технологий: международный опыт. М.: 2012. 104 с.
11. Barac R., Stein S., Bruce B. et al. Scoping review of toolkits as a knowledge translation strategy in health // BMC Med Inform Decis Mak 14, 121 (2014). https://doi.org/10.1186/s12911-014-0121-7.
12. Chalkidou K., Marten R., Cutler D., Culyer T., Smith R., et al. Health technology assessment in universal health coverage // Lancet. 2013 Dec 21;382(9910):e48-9. doi: 10.1016/S0140-6736(13)62559-3. PMID: 24360390.
13. Choi B.C., Li L., Lu Y., Zhang L.R., Zhu Y., Pak A.W., Chen Y., Little J. Bridging the gap between science and policy: an international survey of scientists and policy makers in China and Canada. Implement Sci. 2016 Feb 6;11:16. doi: 10.1186/s13012-016-0377-7. PMID: 26852131; PMCID: PMC4744416.
14. Cohen G., Schroeder J., Newson R. et al. Does health intervention research have real world policy and practice impacts: testing a new impact assessment tool. Health Res Policy Sys. 13, 3 (2015). https://doi.org/10.1186/1478-4505-13-3
15. Cook A., Streit E., Davage G. Involving clinical experts in prioritising topics for health technology assessment: a randomised controlled trial // BMJ Open. 2017 Aug 21;7(8):e016104. doi: 10.1136/bmjopen-2017-016104. PMID: 28827250; PMCID: PMC5629658.
16. Garrido M.V., Kristensen F.B., Nielsen C.P., Busse R. HTA and shaping health policy in Europe. «Current state, problems and prospects». Observatory Study series. WHO from replacing the European Observatory on Health systems ana policies. 2010. Edition. 14. e.96-e105.
17. Glassman A, Chalkidou K. Priority-setting institutions in health. Building institutions for smarter public spending. Washington. DC: Center for Global Development; 2012. https://www.researchgate.net/publication/239806973_Priority-Setting_in_Health_Building_Institutions_for_Smarter_Public_Spending. (дата обращения: 19.02.2021).
18. Gordijn B., ten Have H. International experiences with priority setting in healthcare. Med Health Care Philos. 2013 Aug;16(3):325-6. doi:10.1007/s11019-013-9496-y. PMID: 23756718.
19. Group of Eight. Excellence in Innovation: Research Impacting our Nation’s Future: Assessing the Benefits. Adelaide. SA: Australian Technology Network of Universities; 2012. http://www.atn.edu.au/newsroom/Docs/2012/ATN-Go8-Report-web.pdf. (дата обращения: 19.02.2021).
20. Hailey D. et al. HTA agencies and decision makers: An INAHTA guidance document. Stockholm: INAHTA. 2010. e.36-45. Available http://www.inahta.org. (дата обращения: 14.03.2021).
21. Hailey D. et al. The influence of Health Technology Assessment, a conceptual paper. INAHTA. Edmonton. 2014. Available http://www.inahta.org. (дата обращения: 25.02.2021).
22. Healthcare Improvement Scotland. Research into the impact of the SHTG 12-15. February 2012. http://www.healthcareimprovementscotland.org/our_work/technologies_and_medicines/shtg_ad_hoc/evaluation_report.aspx. (дата обращения: 19.05.2021).
23. Higher Education Funding Council for England (HEFCE). Research Excellence Framework 2014: Overview Report by Main Panel A and Sub-panels 1 to 6. London: HEFCE; 2015. www.ref.ac.uk/media/ref/content/expanel/-member/Main%20Panel%20A%20overview%20report.pdf. (дата обращения: 14.05.2021).
24. Holahan John, Blumberg Linda, Mirmirani Sam. An analysis of the Obama health care proposal. Obama Health Care Reform Proposal From An International Perspective. Journal of Business & Economics Research (JBER). 2010. 8. 10.19030/jber.v8i1.654.
25. Jönsson B. Relative eff ectiveness and the European pharmaceutical market // Eur J Health Eco 2011; 12:97—102.
26. Karaca‐Mandic P., Town R. J., Wilcock A. The effect of physician and hospital market structure on medical technology diffusion // Health services research. 2017. Т. 52. №. 2. С. 579-598.
27. Kleijnen S., George E., Goulden S., et al. Relative Effectiveness Assessment of Pharmaceuticals: Similarities and Diff erences in 29 Jurisdictions // Value In Health 2012;15:954 —960;
28. Kristensen F.L. The HTA Core Model® 10 Years of Developing an International Framework to Share Multidimensional Value Assessment // Value in Health. 20. 244-250. 10.1016/j.jval.2016.12.010.
29. Li R., Hernandez-Villafuerte K., Towse A., Vlad I., Chalkidou K. Mapping Priority Setting in Health in 17 Countries Across Asia, Latin America, and sub-Saharan Africa // Health Syst Reform. 2016;2(1):71-83. doi:10.1080/23288604.2015.1123338.
30. Oduncu F.S. Priority-setting, rationing and cost-effectiveness in the German health care system // Med Health Care Philos. 2013 Aug;16(3):327-39. doi:10.1007/s11019-012-9423-7. PMID: 22692518.
31. Pavlovic M. Collaboration between EMA and EUnetHTA. Development of consensus on HTA methodologies. International experience of Health Technology Assessment and prospects of its implementation in Russia. Moscow, May 21, 2012. C.78-79
32. Peirson L., Ciliska D., Dobbins M., Mowat D. Building capacity for evidence informed decision making in public health: a case study of organizational change // BMC Public Health. 2012;12:137.
33. Longobardo L.M., Oliva-Moreno J., García-Armesto S., Hernández-Quevedo C. The Spanish long-term care system in transition: Ten years since the 2006 Dependency Act // Health Policy. 2016 Oct;120(10):1177-1182. doi:10.1016/j.healthpol.2016.08.012. Epub 2016 Sep 9. PMID: 27667653.
34. Raftery J., Hanney S., Greenhalgh T., Glover M., Blatch-Jones A. Models and applications for measuring the impact of health research: update of a systematic review for the Health Technology Assessment programme // Health technology assessment. 2016, 20(76), pp.1-254.
35. Rajabi F. Evidence-informed health policy making: the role of policy. brief. // Int J Prev Med. 2012;3:596–8.
36. Schaefer Ramon et al. “PDG70 The Role of the Budget Impact: A Multivariate Analysis of Health Technology Assessment (HTA) Outcomes by GBA/IQWiG in Germany and NICE in England” // Value in Health. 23 (2020): n. pag.
37. Schütte S., Acevedo P.N.M., Flahault A. Health systems around the world - a comparison of existing health system rankings // J Glob Health. 2018 Jun;8(1):010407. doi:10.7189/jogh.08.010407. PMID: 29564084; PMCID: PMC5857204.
38. Somerton T. Technology assessment: a systematic collaborative approach to assessing healthcare technologies for effective clinical decision-support in practice. 2015. doi:10.13140/RG.2.1.4527.5608.
39. Swedish Council on Health Technology Assessment. Rosén, M., Werkö S. Does health technology assessment affect policy-making and clinical practice in sweden? // International Journal of Technology Assessment in Health Care, 2014. 30(3), 265-272. doi:10.1017/S0266462314000270.
40. Tal O., Booch M., Bar-Yehuda S. Hospital staff perspectives towards health technology assessment: data from a multidisciplinary survey // Health Res Policy Syst. 2019 Jul 23;17(1):72. doi:10.1186/s12961-019-0469-3. PMID: 31337398; PMCID: PMC6651984.
41. The HTA Core Model. Version 2.0 from November 28, 2013. https://corehta.info/model/HTACoreModel2.0.pdf. (дата обращения: 24.05.2021).
42. Uzochukwu B.S.C., Okeke C., O'Brien N., Ruiz F., Sombie I., Hollingworth S. Health technology assessment and priority setting for universal health coverage: a qualitative study of stakeholders' capacity, needs, policy areas of demand and perspectives in Nigeria // Global Health. 2020 Jul 8;16(1):58. doi:10.1186/s12992-020-00583-2. PMID: 32641066; PMCID: PMC7346669.
43. Vinck I., Lona M., Swartenbroekx N. Impact of the KCE reports published in 2009-2011 – Synthesis. Methodology (MET). Brussels: Belgian Health Care Knowledge Centre (KCE) 2013. KCE Reports 214CS. D/2013/10.273/98.
44. Walley T. Translating comparative effectiveness research into clinical practice: the UK experience // Drugs. 2012 Jan 22;72(2):163-70. doi:10.2165/11630860-000000000-00000. PMID: 22268389.
45. World Health Organization. Sixty-seventh World Health Assembly. WHA67.23. Agenda item 15.7. 24 May 2014. Health intervention and technology assessment in support of universal health coverage. Geneva: World Health Organization; 2014. Available at URL:http://apps.who.int/gb/ebwha/pdf_files/WHA67/A67_R23-en.pdf?ua=1. (дата обращения: 23.05.2021).
References [1-10]:
1. Gosudarstvennaya programma razvitiya zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan na 2020-2025 gody. [State health development program of the Republic of Kazakhstan for 2020-2025] Prikaz utverzhden postanovleniyem Pravitelstva RK. [The order was approved by the government of Kazakhstan] 2019. №982. https://adilet.zan.kz/rus/docs/P1900000982. [in Russian] (application date: 28.05.2021).
2. Gaitova K.K., Kosherbayeva L.K., Mauenova D.K. Sovershenstvovanie sistemy otsenki meditsinskih technology. Metodicheskie recommendatsii [Improvement of the Health technology assessment system (guidelines)]. Pravila provedeniya otsenki meditsinskih technology. [Medical technology assessments rules]. Astana. 2018. C.25-35 [in Russian].
3. Kolbin A.S., Pavlysh A.V., Kurylev A.A., Belousov D.Y. Issledovaniya sravnitelnoi effectivnosti [Comparative effectiveness study]. Kachestvennaya klinicheskaya praktika [Quality clinical practice]. 2013. №1, 70-77. https://cyberleninka.ru/article/n/issledovaniya-sravnitelnoy-effektivnosti (application date: 28.05.2021). [in Russian].
4. Kostyuk A.V., Akhanov A.B., Almadiyeva A.K. Otsenka technology zdravookhraneniya kak instrument prinyatiya reshenii [Health technology assessment as a decision-making tool]. Vestnik AGIUV. 2014. №3, 22-26 https://cyberleninka.ru/article/n/otsenka-tehnologiy-zdravoohraneniya-kak-instrument-prinyatiya-resheniy. [in Russian] (application date: 25.03.2021).
5. Maksimova L.V. Mezhdunarodnoe sotrudnichestvo v oblasti otsenki technology zdravookhraneniya [International collaboration in health technology assessment]. Meditsinskie technologii. Otsenka i vybor [Medical technology. Assessment and selection] 2012. №3(9), 68-74. https://cyberleninka.ru/article/n/mezhdunarodnoe-sotrudnichestvo-v-oblasti-otsenki-tehnologiy-zdravoohraneniya. [in Russian] (application date: 03.05.2021).
6. Maksimova L.V., Omelyanovskyi V.V., Avksentyeva M.V. Poslednie dostizheniya evropeiskogo proekta EUnetHTA [The latest achievements of the European project EUnetHTA]. Meditsinskie technologii. Otsenka i vybor. [Medical technology. Assessment and selection] 2014. №2(16). 36-41. https://cyberleninka.ru/article/n/poslednie-dostizheniya-evropeyskogo-proekta-eunethta. [in Russian] (application date: 25.05.2021).
7. Ob utverzhdenii Pravil primeneiya novykh metodov diagnostiki, lecheniya I meditsinskoy reabilitatsii. Prikaz utverzhden ministerstvom zdravookhraneniya RK [On the approval of the Rules for the Application of New Methods of Diagnostics, Treatment and Medical Rehabilitation. Order approved by the Ministry of Health of Kazakhstan] № QR DSM-208/2020. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021690. [in Russian] (application date: 12.02.2021).
8. Predostavlenie kachestvennykh uslug zdravookhraneniya: obyazatel’noe usloviye vseobshego okhvata uslugami zdravoohraneniya na mirovom urovne. Geneva: VOZ, Organizatsiya economicheskogo sotrudnichestva I razvitiya I Mezhdunarodnyi bank reconstruktsii I razvitiya [Delivering quality health services: a global imperative for universal health coverage. Geneva: WHO, Organization for economic cooperation and development and International bank for reconstruction and development] / Vsemirnyi bank [The World Bank]; 2019. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO. https://apps.who.int/iris/handle/10665/272465. [in Russian] (application date: 14.05.2021).
9. Svetyi L.I., Lopukhova V.A., Tarasenko I.V., Klimkin A.S. Primenenie sistemy otsenki technology zdravoohraneniya v prinyatii effectivnikh upravlencheskikh reshenyi [Application of HTA system in making effective management decisions]. Mediko-pharmatsevticheskyi zhurnal “Puls” [medical-pharmaceutic journal “Puls”]. 2013. 15, (1-4), 234-235. https://cyberleninka.ru/article/n/primenenie-sistemy-otsenki-tehnologiy-zdravoohraneniya-v-prinyatii-effektivnyh-upravlencheskih-resheniy. [in Russian] (application date: 25.05.2021).
10. Starodubov V.I. and et.c. Otsenka meditsinskikh technology [HTA]. Mezhdunarodnyi opyt [International experience]. 2012. С. 104. [in Russian].
Көрген адамдардың саны: 139
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Асқарова А.М., Кошербаева Л.К., Табаров А.Б. Тиімді шешімдер қабылдаудағы жаңа медициналық технологиялардың дамуы мен әсерінің рөлі. Әдеби шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2021. 5 (Т.23). Б. 174-184. doi 10.34689/SH.2021.23.5.019Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ