ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ҚОҒАМДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУЫНДАҒЫ КӘСІП АРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ЖӘНЕ БОЛАШАҚ МАМАНДАР ПЕРСПЕКТИВАСЫ
Кіріспе. Денсаулық сақтау қызметтерімен жалпы қамту денсаулық сақтау жүйесін дамытудың негізгі бағытын көрсетеді. Халық денсаулығының алдын алу қоғамдық денсаулық сақтау бағдарламаларын іске асыруға байланысты. Ғылым және білім беру саласының қызметтері нарығындағы өзгерістер елдің жоғары оқу орындарының (ЖОО) қызметіне жаңа талаптар қояды. Өсіп келе жатқан бәсекелестік, жоғары оқу орындары санының қарқынды өсуі, әлеуетті талапкерлер санының төмендеуі, жоғары оқу орнының сыртқы және ішкі ортасының тез өзгеріп отыратын факторлары, білім беру қызметтерін тұтынушылардың мінез-құлқындағы өзгерістер, білім беруді жүйелі өзектендіру және біліктілікті арттыру жоғары оқу орындарынан әртүрлі терминдерді меңгерген мамандарды даярлау мен қайта даярлаудың үздіксіз жүйесін құруды талап етеді. Осылайша, ғылыми зерттеулердің жаңа бағыты Қоғамдық денсаулық сақтаудың білім беру бағдарламасының бөлігі болуы керек, мысалы, жасанды интеллект және т.б. Осыған байланысты Ақпараттық технологиялар, құқық және т.б. сияқты басқа секторлар арасындағы ынтымақтастықтың рөлі бәсекеге қабілетті Қоғамдық денсаулық сақтау бағдарламасын құру үшін маңызды.
Зерттеу мақсаты: қоғамдық денсаулыққа қатысты пәнаралық бағдарламалардың әлемдік тәжірибесін және олардың бәсекеге қабілеттілігін зерттеу.
Әдістер. Зерттеудің ақпараттық базасын шетелдік рецензияланатын журналдарда жарияланған ғылыми жарияланымдар, сондай-ақ халықаралық ұйымдар мен статистика органдарының деректері құрады. Әдебиеттерді іздеу PubMed, Scopus дерекқорларында 2008-2023 жылдар аралығында жүргізілді.
Нәтижелер. Талдау үшін қоғамдық денсаулыққа қатысты пәнаралық бағдарламаларға және олардың бәсекеге қабілеттілігіне бағытталған оң төрт тиісті+ зерттеулер енгізілді. Тұжырымдамалық картаға түсіру процесі инновация, араласу, бірлескен бағдарлама сияқты салаларды анықтады Қоғамдық денсаулық сақтау, серіктестік, коммуникация және стратегиялық жоспарлау, бұл бәсекеге қабілетті жоғары білім нарығына әсер етеді. Қоғамдық денсаулық сақтау бағдарламалары заң, әлеуметтік ғылымдар, мейіргер ісі, медицина және т. б. сияқты басқа салалармен бірлесіп жүзеге асырылуы мүмкін.
Қорытынды. Бүгінгі таңда білім беруді басқарудың заманауи құралдары өте алуан түрлі және жан-жақты. Алайда, әдістердің алуан түрлілігімен университет практикалық басқару тұрғысынан аз зерттелген ұйым болып табылады: университет менеджментінің бағыты енді қалыптасуда. Қоғамдық денсаулық сақтау саласында екі дипломдық бағдарламаларды дамыту түрлі бағыттар бойынша білім алушылардың санын көбейтуге мүмкіндік береді (ұқықтану, әлеуметтік қызмет, ақпараттық технологиялар және т. б.), осылайша оның бәсекеге қабілеттілігін арттырады.
Максут Т. Сенбеков1, https://orcid.org/0000-0003-3954-1317
1 КеАҚ «С.Ж. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медицина университеті»,
Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Alberts B. Prioritizing science education. Science. 2010 Apr 23. 328(5977):405. doi: 10.1126/science.1190788.
2. Abu-Zaid A., Eshaq A.M., Alkattan K. Dual-degree MBBS-MPH programs in Saudi Arabia: A call for implementation // J Family Med Prim Care. 2019. 8(2). P. 352-355. doi: 10.4103/jfmpc.jfmpc_461_18.
3. Ackerly D.C., Sangvai D.G., Udayakumar K., Shah B.R., Kalman N.S., Cho A.H., Schulman K.A., Fulkerson W.J., Dzau V.J. Training the next generation of physician-executives: an innovative residency pathway in management and leadership // Acad Med. 2011. 86(5). P. 575-579. doi: 10.1097/ACM.0b013e318212e51b.
4. Ammerman A., Smith T.W., Calancie L. Practice-based evidence in public health: improving reach, relevance, and results // Annu Rev Public Health. 2014. 35. P.47-63. doi: 10.1146/annurev-publhealth-032013-182458.
5. Baker S., Daginawala N. Leadership training for radiologists: a survey of opportunities and participants in MBA and MPH programs by medical students, residents, and current chairpersons // J Am Coll Radiol. 2011. 8(8). P. 563-567. doi: 10.1016/j.jacr.2011.02.013.
6. Barss P., Grivna M., Al-Maskari F., Kershaw G. Strengthening public health medicine training for medical students: development and evaluation of a lifestyle curriculum // Med Teach. 2008. 30(9-10). P.196-218. doi: 10.1080/01421590802334267.
7. Bloom N. et al. The impact of competition on management quality: evidence from public hospitals // The Review of Economic Studies. 2015. 2(82). P. 457-489.
8. Boumil M.M. Commentary: collaboration in dual degree programs contributes something new to both fields // J Public Health Policy. 2014. 35(2). P. 239-245. doi: 10.1057/jphp.2014.1.
9. Brazeau G.A. Interprofessional education: more is needed // Am J Pharm Educ. 2013. 77(9). P. 184. doi: 10.5688/ajpe779184.
10. Breton E. A Sophisticated Architecture Is Indeed Necessary for the Implementation of Health in All Policies but not Enough Comment on "Understanding the Role of Public Administration in Implementing Action on the Social Determinants of Health and Health Inequities" // Int J Health Policy Manag. 2016. 5(6). P. 383-385. doi: 10.15171/ijhpm.2016.28. PMID: 27285517; PMCID: PMC4885730.
11. Buring S.M., Bhushan A., Brazeau G., Conway S., Hansen L., Westberg S. Keys to successful implementation of interprofessional education: learning location, faculty development, and curricular themes // Am J Pharm Educ. 2009. 73(4). P. 60. doi: 10.5688/aj730460. PMID: 19657493; PMCID: PMC2720356.
12. Campbell N., Wozniak H., Philip R.L., Damarell R.A. Peer-supported faculty development and workplace teaching: an integrative review // Med Educ. 2019. 53(10). P. 978-988. doi: 10.1111/medu.13896.
13. Caron R.M., Tutko H. MPH program adaptability in a competitive marketplace: the case for continued assessment // J Community Health. 2010. 35(3). P. 275-284. doi: 10.1007/s10900-010-9225-x.
14. Centers for Disease Control and Prevention // A sustainable planning guide for healthy communities. http://www.cdc.gov/healthycommunitiesprogram/pdf/sustainability_guide.pdf. (accessed 22.05.2023).
15. Chichirez C.M., Purcărea V.L. Health marketing and behavioral change: a review of the literature // J Med Life. 2018. 11(1). P. 15-19
16. Clark P.G. The devil is in the details: the seven deadly sins of organizing and continuing interprofessional education in the US // J Interprof Care. 2011. 25(5). P. 321-7. doi: 10.3109/13561820.2011.578223.
17. Coculescu B.I., Coculescu E.C., Radu A., Petrescu L., Purcărea V.L. Market policy as an innovative element of marketing in the Romanian healthcare services - an approach focused on the patient // J Med Life. 2015. 8(4). P. 440-443.
18. Cooper S.P., McCormick J.B., Chappell C.L., Clare N., Vela L., et al. Texas needs physicians trained in public health: a new 4-year integrated MD/MPH degree program // Tex Med. 2010. 106(4). e1
19. DeSalvo K.B., O'Carroll P.W., Koo D., Auerbach J.M., Monroe J.A. Public Health 3.0: Time for an Upgrade // Am J Public Health. 2016. 106(4). P. 621-622. doi: 10.2105/AJPH.2016.303063.
20. Engbers R., de Caluwé L.I.A., Stuyt P.M.J., Fluit C.R.M.G., Bolhuis S. Towards organizational development for sustainable high-quality medical teaching // Perspect Med Educ. 2013. 2(1). P. 28-40. doi: 10.1007/s40037-013-0043-6.
21. Frankel R.M., Eddins-Folensbee F., Inui T.S. Crossing the patient-centered divide: transforming health care quality through enhanced faculty development // Acad Med. 2011. 86(4). P. 445-52. doi: 10.1097/ACM.0b013e31820e7e6e.
22. Frieden T.R. Six components necessary for effective public health program implementation // Am J Public Health. 2014. 104(1). P 17-22. doi: 10.2105/AJPH.2013.301608.
23. Giansanti D. Artificial Intelligence in Public Health: Current Trends and Future Possibilities // Int J Environ Res Public Health. 2022. 19(19). doi: 10.3390/ijerph191911907.
24. Hall L.W., Zierler B.K. Interprofessional Education and Practice Guide No. 1: developing faculty to effectively facilitate interprofessional education // J Interprof Care. 2015. 29(1). P. 3-7. doi: 10.3109/13561820.2014.937483.
25. Harmon K.G., Drezner J.A., Gammons M., et al. American Medical Society for Sports Medicine position statement: concussion in sport // Br J Sports Med. 2013. 47(1). 15-26. doi: 10.1136/bjsports-2012-091941.
26. Ho K., Jarvis-Selinger S., Borduas F., Frank B., Hall P., Handfield-Jones R., Hardwick D.F. et al. Making interprofessional education work: the strategic roles of the academy // Acad Med. 2008. 83(10) .P. 934-940. doi: 10.1097/ACM.0b013e3181850a75.
27. Hoffman J.L., Cowdery J.E. Interprofessional Collaboration in Public Health // Nurs Educ Perspect. 2021. 42(1). P. 46-48. doi: 10.1097/01.NEP.0000000000000591.
28. Jaksic-Stojanovic A., Jankovic M. Management and Marketing in Health Institutions // Stud Health Technol Inform. 2020. 25. 274:299-107. doi: 10.3233/SHTI200669.
29. Janssen M.M., Mathijssen J.J., van Bon-Martens M.J., van Oers H.A., Garretsen H.F. Effectiveness of alcohol prevention interventions based on the principles of social marketing: a systematic review // Subst Abuse Treat Prev Policy. 2013. 8(18). doi: 10.1186/1747-597X-8-18.
30. Jorm C., Roberts C., Lim R., et al. A large-scale mass casualty simulation to develop the non-technical skills medical students require for collaborative teamwork // BMC Med Educ. 2016. 16(83). doi:10.1186/s12909-016-0588-2.
31. Kaplan R.M., Satterfield J.M., Kington R.S. Building a better physician--the case for the new MCAT // N Engl J Med. 2012. 366(14). P. 1265-1268. doi: 10.1056/NEJMp1113274.
32. Kaufman N., Allan S., Ibrahim J. Using public health legal counsel effectively: beliefs, barriers and opportunities for training // J Law Med Ethics. 2013. 1. P. 61-64. doi: 10.1111/jlme.12041.
33. Kehyan M.G. Impact of external and internal environmental factors on innovative development of educational institutions // Voprosy innovative economy. 2015. 5(4). P. 189-206. doi: 10.18334/inec.5.4.2103
34. Lamparyk K., Williams A.M., Robiner W.N., Bruschwein H.M., Ward W.L. Interprofessional Education: Current State in Psychology Training // J Clin Psychol Med Settings. 2022. 29(1). P. 20-30. doi: 10.1007/s10880-021-09765-5.
35. Linnan L.A., Steckler A., Maman S., Ellenson M., French E., Blanchard L., Bowling M., Yamanis N., Succop S., Davenport A., Moracco B. Engaging key stakeholders to assess and improve the professional preparation of MPH health educators // Am J Public Health. 2010. 100(10). P. 1993-1999. doi: 10.2105/AJPH.2009.177709.
36. Luca N.R., Suggs L.S. Theory and model use in social marketing health interventions // J Health Commun. 2013. 18(1). P. 20-40. doi: 10.1080/10810730.2012.688243.
37. MacIntyre C.R., Chen X., Kunasekaran M., Quigley A., et al. Artificial intelligence in public health: the potential of epidemic early warning systems // J Int Med Res. 2023.51(3). doi: 10.1177/03000605231159335.
38. Marks J.H. What’s the big deal? The ethics of public-private partnerships related to food and health. (May 23, 2013). Edmond J. Safra Working Paper No. 11. http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.2268079 . (accessed 22.05.2023).
39. Meyer E. Bringing population health into medical education: Q&A with Mark Schwartz of NYU School of Medicine. 2017. https://iaphs.org/bringing-population-health-medical-education-qa-mark-schwartz-ny (accessed 22.05.2023)
40. Morozov A.V. Features of higher education management in modern conditions. Management education: theory and practice. 2016. Т.2 (22) P. 90-106
41. Negandhi H., Negandhi P., Tiwari R., Sharma A., Zodpey S., Kulatilaka H., Tikyani S. Developing core competencies for monitoring and evaluation tracks in South Asian MPH programs // BMC Med Educ. 2015. 15(126). doi: 10.1186/s12909-015-0403-5.
42. Nevin C.R. et al. Gamification as a tool for enhancing graduate medical education // Postgraduate medical journal. 2014. 1070. P. 685-693.
43. Orlando R., Haytaian M. Physician leadership: a health-care system's investment in the future of quality care // Conn Med. 2012. 76(7). P. 417-420.
44. O'Sullivan P.S., Irby D.M. Reframing research on faculty development // Acad Med. 2011. 86(4). P. 421-438. doi: 10.1097/ACM.0b013e31820dc058.
45. Interprofessional Education Collaborative Expert Panel. (2011). Core competencies for interprofessional collaborative practice: Report of an expert panel. Washington, D.C.: Interprofessional Education Collaborative https://ipec.memberclicks.net/assets/2011-Original.pdf
46. Prescott J.E. Exploring the context: contemporary medical education // Am J Prev Med. 2011. 41(4). P. 160-163 doi: 10.1016/j.amepre.2011.06.017.
47. Purcarea V.L. The impact of marketing strategies in healthcare systems // J Med Life. 2019. 12(2). P. 93-96. doi: 10.25122/jml-2019-1003.
48. Ricklefs W.P., Dosmagambetova R.S., Ricklefs I.M., Bukeeva A.S., et al. Peculiarities of medical education in Kazakhstan // Medical education and professional development. 2014. 4(18). P. 75-85.
49. Rabenu Eю, Shkoler O. A systematic and theoretical approach to the marketing of higher education // Front Psychol. 2022. 13. doi: 10.3389/fpsyg.2022.982347.
50. Reilly J.M., Plepys C.M., Cousineau M.R. Dual M.D. Degree Students in the United States: Moving the Medical Workforce Toward Population Health // Public Health Rep. 2021. 136(5). P. 640-647. doi: 10.1177/0033354920978422. Epub 2021 Feb 9.
51. Roberts C., Kumar K. Student learning in interprofessional practice-based environments: what does theory say? // BMC Med Educ. 2015. 15. P. 211. doi: 10.1186/s12909-015-0492-1.
52. Royeen Ch.B., Gail M.Je., Robin A.H. Leadership in interprofessional health education and practice. Jones & Bartlett Publishers, 2008. Рp.63
53. Ruiz M.G., Ezer H., Purden M. Exploring the nature of facilitating interprofessional learning: findings from an exploratory study // J Interprof Care. 2013. 27(6). P. 489-95. doi: 10.3109/13561820.2013.811640.
54. Salunke S., Lal D.K. Multisectoral approach for promoting public health // Indian J Public Health. 2017. 61(3). P. 163-168. doi: 10.4103/ijph.IJPH_220_17.
55. Schell S.F., Luke D.A., Schooley M.W., Elliott M.B., Herbers S.H., Mueller N.B., Bunger A.C. Public health program capacity for sustainability: a new framework // Implement Sci. 2013. 8(11). doi: 10.1186/1748-5908-8-15.
56. Shediac-Rizkallah M.C., Bone L.R. Planning for the sustainability of community-based health programs: conceptual frameworks and future directions for research, practice and policy // Health Educ Res. 2008. 13. P. 87–108.
57. Silver I.L., Leslie K. Faculty development for continuing interprofessional education and collaborative practice // J Contin Educ Health Prof. 2009. 29(3). P. 172-177. doi: 10.1002/chp.20032.
58. Singh A., Vellakkal S. Impact of public health programs on maternal and child health services and health outcomes in India: A systematic review // Soc Sci Med. 2021 doi: 10.1016/j.socscimed.2021.113795. 2021 Feb 23.
59. Steinert Y., Naismith L., Mann K. Faculty development initiatives designed to promote leadership in medical education. A BEME systematic review: BEME Guide No. 19. // Med Teach. 2012. 34(6). P. 483-503. doi: 10.3109/0142159X.2012.680937.
60. Taylor B.S., Mazurek P.H., Gutierrez S., et al. Educational Outcomes of a 4-Year MD-MPH Dual-Degree Program: High Completion Rates and Higher Likelihood of Primary Care Residency // Acad Med. 2022. 97(6). P. 894-898. doi: 10.1097/ACM.0000000000004603.
61. Thistlethwaite J. Interprofessional education: a review of context, learning and the research agenda // Med Educ. 2012. 46(1). P. 58-70. doi: 10.1111/j.1365-2923.2011.04143.x.
62. Universal health coverage (UHC) // Fact sheet. 12.12.2022. https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/universal-health-coverage-(uhc) (accessed 23.07.2023)
63. van Diggele C., Roberts C., Burgess A., Mellis C. Interprofessional education: tips for design and implementation // BMC Med Educ. 2020. 20(2). P. 455. doi: 10.1186/s12909-020-02286-z.
64. White L.E. Success of the undergraduate public health at tulane university // Front Public Health. 2015. 3(60). doi: 10.3389/fpubh.2015.00060.
65. Willgerodt M.A., Abu-Rish Blakeney E., Brock D.M., Liner D., Murphy N., Zierler B. Interprofessional education and practice guide No. 4: Developing and sustaining interprofessional education at an academic health center // J Interprof Care. 2015. 29(5). P. 421-425. doi: 10.3109/13561820.2015.1039117.
66. Wiltsey Stirman S., Kimberly J., Cook N., Calloway A., Castro F., Charns M. The sustainability of new programs and innovations: a review of the empirical literature and recommendations for future research // Implementation science: IS. 2012. 17(17). рp?
67. World Health Organization 2010 Health Professions Networks Nursing & Midwifery Human Resources for Health Framework for Action on Interprofessional Education & Collaborative Practice https://www.who.int/publications/i/item/framework-for-action-on-interprofessional-education-collaborative-practice (accessed 22.05.2023)
68. World Health Organization 2022 Human Resources for Health leadership and management: a prototype curricula package: prototype curriculum for a one-month course https://9789240055988-eng.pdf (accessed 22.05.2023)
69. World Health Organization. Everybody's business: strengthening health systems to improve health outcomes. WHO's framework for action. Geneva: 2007. https://apps.who.int/iris/handle/10665/43918 (accessed 22.05.2023)
70. Ziperstein D., Ruth B.J., Clement A., et al. Mapping Dual-Degree Programs in Social Work and Public Health: Results from a National Survey // Adv Soc Work. 2015. 16(2). P. 406-421. doi: 10.18060/18372.
Көрген адамдардың саны: 58
Мақалалар санаты:
Медициналық білімберу
Библиографиялық сілтемелер
Сенбеков М.Т. Жоғары білім берудегі қоғамдың денсаулық сақтауындағы кәсіп аралық ынтымақтастық және болашақ мамандар перспективасы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 3 (Т.25). Б. 257-264. DOI 10.34689/SH.2023.25.3.032Ұқсас жариялымдар:
2022-2023 ОҚУ ЖЫЛЫНДАҒЫ ҚОҒАМДЫҚ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУ, СТОМАТОЛОГИЯ, ФАРМАЦИЯ ЖӘНЕ МЕЙІРГЕР ІСІ МЕКТЕБІНІҢ БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫНЫҢ ПӘНДЕРІН ҚОРЫТЫНДЫ БАҒАЛАУДЫ ТАЛДАУ
ХАЛЫҚАРАЛЫҚ АКАДЕМИЯЛЫҚ ҰТҚЫРЛЫҚТЫ ЖӘНЕ ШЕТЕЛДЕН СТУДЕНТТЕРДІ ҚАБЫЛДАУДЫ ЖҮЙЕЛЕУ: СЕМЕЙ МЕН ЖАПОНИЯДА (КОЧИ ЖӘНЕ ХИРОСИМА) ОДАН ӘРІ БІРЛЕСКЕН ЖҰМЫСТАРДЫ ОРНАТУҒА ҰМТЫЛУ
АКАДЕМИЯЛЫҚ ЖӘНЕ ҚОЛДАНБАЛЫ БАКАЛАВРИАТ СТУДЕНТТЕРІ АРАСЫНДАҒЫ ДӘЛЕЛДІ МЕЙІРБИКЕЛІК ПРАКТИКАДАҒЫ БІЛІМ, КӨЗҚАРАС ЖӘНЕ МІНЕЗ-ҚҰЛЫҚ ДОМЕНДЕРІН САЛЫСТЫРМАЛЫ ТАЛДАУ
2022-2023 ОҚУ ЖЫЛЫНДАҒЫ МЕДИЦИНА МЕКТЕБІНІҢ БІЛІМ АЛУШЫЛАРЫНЫҢ ПӘНДЕРІН ҚОРЫТЫНДЫ БАҒАЛАУДЫ ТАЛДАУ
ЖОҒАРЫ БІЛІМ БЕРУДЕГІ ҚОҒАМДЫҢ ДЕНСАУЛЫҚ САҚТАУЫНДАҒЫ КӘСІП АРАЛЫҚ ЫНТЫМАҚТАСТЫҚ ЖӘНЕ БОЛАШАҚ МАМАНДАР ПЕРСПЕКТИВАСЫ