БЕЛГІСІЗ ПОТЕНЦИАЛЫ КЛОНДЫ ГЕМОПОЭЗ ЖӘНЕ ЖҮРЕКТІҢ ИШЕМИЯЛЫҚ АУРУЫНЫҢ ДАМУ ҚАУПІ
Кіріспе. Белгісіз потенциалды клонды гемопоэз (БПКГ) жүрек-қан тамырлары ауруларының қауіп факторы болып табылады, егде жастағы адамдарда кең таралған және қан қатерлі ісігінің даму қаупінің жоғарылауымен байланысты.
Мақсаты. Әдебиеттік шолу арқылы коронарлық микроваскулярлық дисфункциядағы (МД) белгісіз потенциалды клонды гемопоэз (БПКГ) мен клонды гемопоэз (КГ) арасындағы байланысты және жүрек-қан тамыр аурулары (ЖҚА) қаупіндегі ықтимал байланысты қарастыру.
Іздеу стратегиясы. Дереккөздерді іздеу EMBASE, Scopus және PubMed дәлелді медицина дерекқорлар және түйін сөздер көмегімен жүргізілді. Нәтижесінде 88 мақала табылды. Осы кең тізімнен қатаң белгіленген қосу критерийлерін қанағаттандыратын 54 мақала таңдалды: ағылшын тіліндегі толық мәтінді басылымдар, мета-анализдер, когорттық зерттеулер, қолданылған статистикалық әдістер. Бұл критерийлер дәлелдемелердің жоғары деңгейін және дереккөздерді таңдаудың ғылыми негізділігін қамтамасыз ету үшін алдын ала берілген. Таңдалған дереккөздердің сапасын одан әрі нақтылау және арттыру үшін ерекшелік критерийлері: қысқаша баяндамалар, жарнамалық мақалалар және зерттеушілердің лингвистикалық құзыретіне кірмейтін тілдердегі мақалалар. Іріктеудің бұл кезеңі ғылыми негіздеме талаптарына сәйкес келмейтін көздерден аулақ болуға көмектесті. Іздеу тереңдігі 12 жыл болды (2012-2023).
Нәтижелер. Белгісіз потенциалды клонды гемопоэз (БПКГ) алғашқы жылдары зерттеу тақырыбына айналды, бірақ тақырып бойынша негізгі зерттеулер мен пікірталастар соңғы онжылдықтарда ғылыми әдебиеттерде белсенді дами бастады. Геномды секвенирлеу және молекулалық диагностиканың жетілдірілген әдістерінің арқасында белгісіз потенциалды клонды гемопоэзға және оның жүрек-қан тамырлары, онкологиялық және басқа ауруларды қоса алғанда, әртүрлі аурулармен байланыс қызығушылығы артты. Клонды гемопотоэз холестеринді төмендететін препараттарды қолдану немесе белгілі бір қабыну жолдарына әсер ету арқылы өзгертілетін қауіп факторы болуы мүмкін деп болжануда. Біздің әдебиеттерге шолу нәтижелері бойынша зерттеу нәтижелері егде жастағы адамдар арасында анықталған потенциалы белгісіз потенциалды клонды гемопоэзді тасымалдаушылардың осы мутацияларды тасымалдаушылармен салыстырғанда жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА) және гематологиялық аурулардың даму қаупі жоғары, бірақ жасына қарай жас екенін көрсетеді. Зерттеу сонымен қатар DNMT3A, TET2, ASXL1 және Jak2 гендеріндегі мутацияларды жүректің коронарлық ауруымен байланыстырады, бұл БПКГ тасымалдаушыларында атеросклеротикалық жүктеменің маркері болып табылатын коронарлық артериялардың кальцификациясының жоғарылағанын көрсетеді. Бұл тұжырымдар БПКГ-ның, ЖИА және гематологиялық аурулардың, әсіресе егде жастағы популяциялардың дамуы үшін қауіп факторы ретіндегі маңыздылығын көрсетеді.
Қорытынды. Клонды гемопоэздің болуы коронарлық микроваскулярлық дисфункция (КМД) кезінде жүрек-қан тамырлары нәтижелерінің қолайсыз қаупінің үштен біріне дерлік болады. Коронарлық микроваскулярлық дисфункция (КМД) және жүректің ишемиялық ауруы (ЖИА) қаупін арттыруда белгісіз потенциалы бар клонды гемопоэздің (БПКГ) рөлін анықтау үшін қосымша зерттеулер жасалуы қажет.
Томирис К. Шахмарова1, https://orcid.org/0009-0008-6884-3908
Мадина Р. Жалбинова1, https://orcid.org/0000-0001-9704-8913
Аяулым Е. Чамойева1, https://orcid.org/0000-0003-0877-3537
Жанель Ж. Мирманова1, https://orcid.org/0000-0002-0284-3891
Сауле Е. Рахимова1, https://orcid.org/0000-0002-8245-2400
Салтанат А. Андосова2, https://orcid.org/0000-0001-7259-183X
Махаббат С. Бекбосынова2, https://orcid.org/0000-0003-2834-617X
Айнур Р. Акильжанова1, https://orcid.org/0000-0001-6161-8355
1 National Laboratory Astana, Назарбаев университеті, Астана қ., Қазақстан Республикасы;
2 Ұлттық ғылыми кардиохирургия орталығы, Астана қ., Қазақстан Республикасы.
1. Ahmad A. et al. Coronary microvascular dysfunction is associated with exertional haemodynamic abnormalities in patients with heart failure with preserved ejection fraction // European Journal of Heart Failure. 2021.Т. №. 5. С. 765-772.
2. Akhiyat N. et al. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential is associated with coronary microvascular dysfunction in early nonobstructive coronary artery disease // Arteriosclerosis, thrombosis, and vascular biology. 2023. №. 5. С. 774-783.
3. Assmus Birgit et al. Clonal haematopoiesis in chronic ischaemic heart failure: prognostic role of clone size for DNMT3A-and TET2-driver gene mutations // European Heart Journal. 2021. 42.3: 257-265.
4. Baber U. et al. Prevalence, impact, and predictive value of detecting subclinical coronary and carotid atherosclerosis in asymptomatic adults: the BioImage study // Journal of the American College of Cardiology. 2015. №. 11. С. 1065-1074.
5. Bhattacharya R. et al. Clonal hematopoiesis is associated with higher risk of stroke // Stroke. 2022. №. 3. С. 788-797.
6. Bolton Kelly L., et al. Managing clonal hematopoiesis in patients with solid tumors // Journal of Clinical Oncology. 2019. 37.1: 7.
7. Bonnefond, Amélie, et al. Association between large detectable clonal mosaicism and type 2 diabetes with vascular complications // Nature genetics 2013. 45.9: 1040-1043.
8. Buscarlet, Manuel, et al. "DNMT3A and TET2 dominate clonal hematopoiesis and demonstrate benign phenotypes and different genetic predispositions // Blood, The Journal of the American Society of Hematology. 2017. 130.6: 753-762.
9. Busque Lambert, et al. Concise review: age-related clonal hematopoiesis: stem cells tempting the devil // Stem Cells. 2018. 36.9: 1287-1294.
10. Busque, Lambert, et al. "Recurrent somatic TET2 mutations in normal elderly individuals with clonal hematopoiesis // Nature genetics. 44.11 (2012): 1179-1181
11. Camici P.G., Crea F. Coronary microvascular dysfunction // New England Journal of Medicine. 2007. №.8. С. 830-840.
12. Farlik Matthias, et al. DNA methylation dynamics of human hematopoietic stem cell differentiation // Cell stem cell. 2016. 19.6: 808-822.
13. Fialkow P.J., Gartler S. M., Yoshida A. Clonal origin of chronic myelocytic leukemia in man // Proceedings of the National Academy of Sciences. 1967. Т. 58. №. 4. С. 1468-1471.
14. Fuster J.J. et al. Clonal hematopoiesis associated with TET2 deficiency accelerates atherosclerosis development in mice // Science. 2017. Т. 355. №. 6327. С. 842-847.
15. Fuster José J., Kenneth Walsh. Somatic mutations and clonal hematopoiesis: unexpected potential new drivers of age-related cardiovascular disease // Circulation research 122.3 (2018): 523-532.
16. Genovese Giulio, et al. Clonal hematopoiesis and blood-cancer risk inferred from blood DNA sequence // New England Journal of Medicine. 371.26 (2014): 2477-2487.
17. Hannum G. et al. Genome-wide methylation profiles reveal quantitative views of human aging rates // cell. 2013. №. 2. С. 359-367.
18. Hasdai D. et al. Prevalence of coronary blood flow reserve abnormalities among patients with nonobstructive coronary artery disease and chest pain // Mayo Clinic Proceedings. Elsevier, 1998. №. 12. С. 1133-1140.
19. Herrmann J., Kaski J.C., Lerman A. Coronary microvascular dysfunction in the clinical setting: from mystery to reality // European heart journal. 2012. №. 22. С. 2771-2783.
20. Herrmann J., Lerman A. The endothelium: dysfunction and beyond // Journal of Nuclear Cardiology. 2001. С. 197-206.Jaiswal S. et al. Age-related clonal hematopoiesis associated with adverse outcomes // New England Journal of Medicine. 2014. №. 26. С. 2488-2498.
21. Hoermann G. et al. Clonal Hematopoiesis of Indeterminate Potential: A multidisciplinary challenge in personalized hematology // Journal of Personalized Medicine. 2020. Т. 10. №. 3. С. 94.
22. Hoermann Gregor. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential: clinical relevance of an incidental finding in liquid profiling // Journal of Laboratory Medicine. 2022. 46.4: 301-310.
23. Jaiswal S. et al. Age-related clonal hematopoiesis associated with adverse outcomes // New England Journal of Medicine. 2014. №. 26. С. 2488-2498.
24. Jaiswal S. et al. Clonal hematopoiesis and risk of atherosclerotic cardiovacular disease // New England Journal of Medicine. 2017. №. 2. С. 111-121.
25. Jaiswal S., Libby P. Clonal haematopoiesis: connecting ageing and inflammation in cardiovascular disease // Nature Reviews Cardiology. 2020. №. 3. С. 137-144.
26. Jaiswal Siddhartha, Benjamin L. Ebert. Clonal hematopoiesis in human aging and disease // Science. 2019. 366.6465: eaan4673.
27. Jan M. et al. Clonal evolution of preleukemic hematopoietic stem cells precedes human acute myeloid leukemia // Science translational medicine. 2012. №. 149. С. 149ra118-149ra118.
28. Kumar Preetham et al. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential and cardiovascular disease // Current oncology reports. 2020. 22: 1-6.
29. Levine M.E. et al. An epigenetic biomarker of aging for lifespan and healthspan // Aging (albany NY). 2018. №. 4. С. 573.
30. Li, Fei, Xiaojing Wu, Qi Zhou, Dennis Weixi Zhu Clonal hematopoiesis of indeterminate potential (CHIP): A potential contributor to atherlosclerotic cardio/cerebro-vascular diseases? // Genes & diseases. 2018. 5.2: 75.
31. Libby P. et al. CHIPping away at the pathogenesis of heart failure // JAMA cardiology. 2019. №. 1. С. 5-6.
32. Libby P. et al. Clonal hematopoiesis: crossroads of aging, cardiovascular disease, and cancer: JACC review topic of the week // Journal of the American College of Cardiology. 2019. №. 4. С. 567-577.
33. Libby P. Interleukin-1 beta as a target for atherosclerosis therapy: biological basis of CANTOS and beyond // Journal of the American College of Cardiology. №. 18. С. 2278-2289.
34. Marnell C.S., Bick A., Natarajan P. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential (CHIP): Linking somatic mutations, hematopoiesis, chronic inflammation and cardiovascular disease // Journal of molecular and cellular cardiology. 2021. С. 98-105.
35. Mouhieddine T.H. et al. Clonal hematopoiesis is associated with adverse outcomes in multiple myeloma patients undergoing transplant // Naturecommunications. 2020. №. 1. С. 2996.
36. Nachun D. et al. Clonal hematopoiesis associated with epigenetic aging and clinical outcomes // Aging Cell. 2021. №. 6. С. e13366.
37. Nakanishi K. et al. Impaired coronary flow reserve as a marker of microvascular dysfunction to predict long-term cardiovascular outcomes, acute coronary syndrome and the development of heart failure // Circulation Journal. 2012. №. 8. С. 1958-1964.
38. Pascual-Figal D. A. et al. Clonal hematopoiesis and risk of progression of heart failure with reduced left ventricular ejection fraction // Journal of the American College of Cardiology. 2021. №. 14. С. 1747-1759.
39. Rauch P. J. et al. Loss-of-function mutations in Dnmt3a and Tet2 lead to accelerated atherosclerosis and convergent macrophage phenotypes in mice // Blood. 2018. Т. 132. С. 745.
40. Robertson N.A. et al. Age-related clonal haemopoiesis is associated with increased epigenetic age // Current Biology. 2019. №. 16. С. R786-R787.
41. Sano S. et al. CRISPR-mediated gene editing to assess the roles of Tet2 and Dnmt3a in clonal hematopoiesis and cardiovascular disease // Circulation research. 2018. Т. 123. №. 3. С. 335-341.
42. Sano S. et al. Tet2-mediated clonal hematopoiesis accelerates heart failure through a mechanism involving the IL-1β/NLRP3 inflammasome // Journal of the American College of Cardiology. 2018. №. 8. С. 875-886.
43. Sperling A.S., Gibson C.J., Ebert B.L. The genetics of myelodysplastic syndrome: from clonal haematopoiesis to secondary leukaemia // Nature Reviews Cancer. 2017. №. 1. С. 5-19.
44. Steensma D.P. et al. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential and its distinction from myelodysplastic syndromes // Blood, The Journal of the American Society of Hematology. 2015. №. 1. С. 9-16.
45. Tall A.R., Fuster J.J. Clonal hematopoiesis in cardiovascular disease and therapeutic implications // Nature cardiovascular research. 2022. №. 2. С. 116-124.Libby, Peter. "The changing landscape of atherosclerosis." Nature 592.7855 (2021): 524-533.
46. Uddin M.M. et al. Clonal hematopoiesis of indeterminate potential, DNA methylation, and risk for coronary artery disease // Nature Communications. 2022. №. 1. С. 5350.
47. Wang W. et al. Macrophage inflammation, erythrophagocytosis, and accelerated atherosclerosis in Jak2 V617F mice // Circulation research. 2018. Т. 123. №. 11. С. e35-e47.
48. Wilkins J.T. et al. Lifetime risk and years lived free of total cardiovascular disease // Jama. 2012. №. 17. С. 1795-1801.
49. Xie M. et al. Age-related mutations associated with clonal hematopoietic expansion and malignancies // Nature medicine. 2014. №. 12. С. 1472-1478.
50. Young A.L. et al. Clonal haematopoiesis harbouring AML-associated mutations is ubiquitous in healthy adults // Nature communications. 2016. №. 1. С. 12484.
51. Yu X., Ningjing Q., Yaping W. A new risk factor associated with cardiovascular disease: clonal hematopoiesis of indeterminate potential // Molecular Biology Reports. 2023. 50.3. pp. 2813-2822.
52. Yu Zhi, et al. Genetic modification of inflammation-and clonal hematopoiesis–associated cardiovascular risk // The Journal of Clinical Investigation. 2023 .133. 18
53. Zekavat S.M. et al. TP53-mediated clonal hematopoiesis confers increased risk for incident peripheral artery disease // medRxiv. 2021. С. 2021.08. 22.21262430
54. Zink F. et al. Clonal hematopoiesis, with and without candidate driver mutations, is common in the elderly // Blood, The Journal of the American Society of Hematology. 2017. Т.130. №.6. С. 742-752.
Көрген адамдардың саны: 278
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Шахмарова Т.К., Жалбинова М.Р., Чамойева А.Е., Мирманова Ж.Ж., Рахимова С.Е., Андосова С.А., Бекбосынова М.С., Акильжанова А.Р. Белгісіз потенциалы клонды гемопоэз және жүректің ишемиялық ауруының даму қаупі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 6 (Т.25). Б. 161-170. DOI 10.34689/SH.2023.25.6.019Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ