МЕКТЕП ЖАСЫНДАҒЫ БАЛАЛАРДЫҢ ТАМАҚТАНУ ЖАҒДАЙЫН БАҒАЛАУ ӘДІСТЕРІ: АНТРОПОМЕТРИЯЛЫҚ ПАРАМЕТРЛЕРГЕ НАЗАР АУДАРУ. ӘДЕБИ ШОЛУ.
Кіріспе: Балалардың салмағы мен бойының сипаттамаларын өлшеу балалардың физикалық дамуы мен тамақтану жағдайын бағалауға мүмкіндік береді. Балаларды салмағы аз, артық және семіздікке шалдыққан деп жіктеуге арналған әртүрлі бағалау құралдары бар. Мұндай бағалауда май мен майсыз массаның мөлшерін ескеретін дене құрылымы маңызды.
Зерттеу мақсаты: балалардың салмағы мен бойының көрсеткіштерін өлшеу арқылы тамақтанудың жеткіліктілігін негізгі бағалау әдістері бойынша әдеби дереккөздерге шолу.
Іздеу стратегиясы: Wiley, Scopus, Web of Science, PubMed, Google Scholar, e-Library.ru, CyberLeninka іздеу жүйелерінде ғылыми мақалалар мен ақпараттарды іздеу жүргізілді. Қосу критерийлері: ағылшын және орыс тілдерінде ашық қол жетімді толық мәтінді құжаттар, іздеу ауқымы 2003 жылдан бастап 20 жылды құрады. Сонымен қатар, шолу тақырыбы бойынша тарихи экскурсия үшін 1990 жылдан бастап жеке дереккөздер зерделенді. Шолуда түпнұсқа мақалалар, ғылыми есептер, әдебиеттерге шолулар, мета-талдаулар, нормативтік құжаттар талданды. Іздеу нәтижесінде осы шолуға енгізілген критерийлерге сәйкес келетін 80 дереккөз таңдалып алынды.
Нәтижелері: Әдебиеттерге шолу қазіргі уақытта балалардың тамақтану жағдайын бағалаудың бірқатар қарапайым, әмбебап құралдары әзірленгенін көрсетті, олардың әрқайсысының белгілі бір жағдайларда дәлдігі мен қолданылуына қатысты өзіндік кемшіліктері мен артықшылықтары бар.
Тұжырымдар: Дене параметрлерін антропометриялық өлшеу негізінде балалардың ас үлесінің тағамдық лайықтылығын бағалауға болады. Ең көп таралған әдіс - балалардың жынысы мен жасына байланысты дене салмағының индексі (ДСИ). Алайда ДСИ ағзадағы май тінінің мөлшерін бағалау шарасы ретінде шектеулері бар. Осыған байланысты бой мен салмақты өлшеуге негізделген дененің майлы массасын болжау теңдеулерін қолдану келешектегі бағыт болып табылады.
Шынар З. Абдрахманова1,2, https://orcid.org/0000-0003-3504-0427
Алтын М. Арингазина3,4, https://orcid.org/0000-0002-9056-2394
Асел А. Адаева¹,², https://orcid.org/0000-0001-9013-5248
1 Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау Министрлігінің «Қоғамдық денсаулық сақтау ұлттық орталығы», Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
2 «Қоғамдық денсаулық сақтау жоғары мектебі» Қазақстандық медицина университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
3 Алматы Менеджмент Университеті (AlmaU), Алматы қ., Қазақстан Республикасы;
4 Каспийский Университеті, Алматы қ., Қазақстан Республикасы.
1. Абдрахманова Ш.З., Слажнева Т.И., Адаева А.А., Имашева Б.С., Арингазина А.М., Акимбаева А.А., Сулейманова Н.А. Антропометрические показатели недостаточной и избыточной массы тела детей младшего школьного возраста в Республике Казахстан // Наука и Здравоохранение. 2021. 6(Т.23). С.76-87. doi 10.34689/SH.2021.23.6.009
2. Аскаров К.К., Абдрахманова Ш.З., Слажнева Т.И., Адаева А.А., Калмакова Ж.А., Акимбаева А.А., Сулейманова Н.А. Эпидемиологический надзор за детским ожирением, питанием и физической активностью в Республике Казахстан. Национальный отчет, 2020 год.- Нур-Султан: НЦОЗ МЗ РК, 2022.- 42с.
3. Баттакова Ж.Е., Мукашева С.Б., Слажнева Т.И., Абдрахманова Ш.З., Буонкристиано М., Адаева А.А., Акимбаева А.А. Эпидемиологический мониторинг детского ожирения и факторов, его формирующих в Республике Казахстан, 2015-2016 гг. НЦПФЗОЖ, Алматы, 2017г. 48с.
4. Дадаева В.А., Еганян Р.А., Розанов В.Б., Елиашевич С.О., Громова А.В., Котова М.Б., Иванова Е.И., Драпкина О.М. Особенности компонентного состава тела, физического и психического здоровья женщин с избыточным весом // Профилактическая медицина. 2022. 25(9):60 69.
5. Кедринская А.Г., Образцова Г.И., Леонова И.А. Компонентный состав тела у детей с избыточной массой тела и ожирением // Российский педиатрический журнал. 2018. 21(2): 73-77. DOI: http://dx.doi.org/10.18821/1560-9561-2018-21-2-73-77. (Дата обращения: 15.05.2023)
6. Кильдиярова Р.Р. Оценка физического развития детей с помощью перцентильных диаграмм // Вопросы современной педиатрии. 2017. 16 (5): 431–437. doi: 10.15690/vsp.v16i5.1808)
7. Кузмичев Ю.Г., Богомолова Е.С., Калюжный Е.А. и др. Информативность региональных и международных стандартов оценки длины и массы тела детей и подростков // Медицинский альманах. 2015. 2(37):83–86.
8. Скоблина Н.А., Милушкина О.Ю., Бокарева Н.А. История изучения показателей физического развития детей и подростков в гигиене (к 50-летию выхода первого сборника материалов по физическому развитию детей и подростков городов и сельских местностей СССР (России)) // ЗНиСО. 2012. №8. С.12-14.
9. Приказ Министра здравоохранения Республики Казахстан от 15 декабря 2020 года № ҚР ДСМ-264/2020. Об утверждении правил, объема и периодичности проведения профилактических медицинских осмотров целевых групп населения, включая детей дошкольного, школьного возрастов, а также учащихся организаций технического и профессионального, послесреднего и высшего образования. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021820 (Дата обращения: 15.05.2023)
10. Федорцив О.Е., Воронцова Т.А., Цидылко У.М., Луцук А.О., Щербатюк Н.Ю., Кубей И.В., Лищенко Н.А., Никитюк С.О., Шульгай Л.М., Недошитко Т.Н. Алгоритмы практических навыков в педиатрии: Учебное пособие. – Тернополь: Укрмедкнига, 2003.– 180 с.
11. Ashwell Margaret Charts Based on Body Mass Index and Waist-to-Height Ratio to Assess the Health Risks of Obesity: A Review // The Open Obesity Journal. 2011. 311. 78-84. 10.2174/1876823701103010078.
12. Bergman R.N., Stefanovski D., Buchanan T.A., Sumner A.E., Reynolds J.C., Sebring N.G., Xiang A.H., Watanabe R.M. A Better Index of Body Adiposity. Obesity // A Research Journal. 2012. 20 (6): 1083–1089. doi:10.1038/oby.2012.99
13. Bila W.C., Mariano R.M., Silva V.R., Dos Santos M.E., Lamounier J.A., Ferriolli E. et al. Applications of deuterium oxide in human health // Isotopes Environ Health Stud. 2017. 53:327–43.
14. Camhi S.M., Bray G.A., Bouchard C., Greenway F.L., Johnson W.D. et al. The relationship of waist circumference and BMI to visceral, subcutaneous, and total body fat: sex and race differences // Obesity (Silver Spring) 2011. 19: 402–408.
15. Chen L.W., Tint M.T., Fortier M.V., Aris I.M., Shek L.P., Tan K.H., Chan S.Y., Gluckman P.D. et al. Which anthropometric measures best reflect neonatal adiposity? // Int J Obes (Lond). 2018 Mar. 42(3):501-506. doi: 10.1038/ijo.2017.250.
16. Chiquete E., Ruiz-Sandoval J.L., Ochoa-Guzmán A., Sánchez-Orozco L.V., Lara-Zaragoza E.B., Basaldúa N., Ruiz-Madrigal B., Martínez-López E., Román S., Godínez-Gutiérrez S.A., Panduro A. The Quételet index revisited in children and adults // Endocrinol Nutr. 2014 Feb. 61(2):87-92. English, Spanish. doi: 10.1016/j.endonu.2013.06.001
17. Chooi Y.C., Ding C., Magkos F. The epidemiology of obesity // Metabolism. 2019 Mar. 92:6-10. doi: 10.1016/j.metabol.2018.09.005. Epub 2018 Sep 22. PMID: 30253139.
18. Choy C.C., Johnson W., Duckham R.L. et al. Prediction of fat mass from anthropometry at ages 7 to 9 years in Samoans: a cross-sectional study in the Ola Tuputupua’e cohort // Eur J Clin Nutr. 2023. 77, 495–502. https://doi.org/10.1038/s41430-022-01256-6
19. Cole T., Himes J.E. Weight-stature indices to measure underweight, overweight, and obesity. Anthropometric Assessment of Nutritional Status. New York, NY: Wiley-Liss; 1991:83-111.
20. Costa-Urrutia P., Vizuet-Gámez A., Ramirez-Alcántara M., Guillen-González M.Á., Medina-Contreras O., Valdes-Moreno M. et al. Obesity measured as percent body fat, relationship with body mass index, and percentile curves for Mexican pediatric population // PLoS ONE. 2019. 14(2): e0212792. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0212792
21. Czernichow S., Kengne A.P., Stamatakis E., Hamer M., Batty G.D. Body mass index, waist circumference and waist-hip ratio: which is the better discriminator of cardiovascular disease mortality risk?: evidence from an individual-participant meta-analysis of 82 864 participants from nine cohort studies // Obes Rev. 2011 Sep.12(9):680-7. doi: 10.1111/j.1467-789X.2011.00879.x
22. De Cunto A., Paviotti G., Ronfani L., Travan L., Bua J., Cont G. et al. Can body mass index accurately predict adiposity in newborns? // Arch Dis Child Fetal Neonatal Ed. 2014. 99:F238–9.
23. de Onis M., Onyango A.W., Van den Broeck J., Chumlea W.C., Martorell R. Measurement and standardization protocols for anthropometry used in the construction of a new international growth reference // Food Nutr Bull. 2004. 25(1) (suppl):S27-S36. doi: 10.1177/15648265040251S105.
24. Deurenberg P., Pieters J.J., Hautvast J.G. The assessment of the body fat percentage by skinfold thickness measurements in childhood and young adolescence // Br J Nutr. 1990. 63:293–303.
25. Doak C.M., Hoffman D.J., Norris S.A., Campos Ponce M., Polman K., Griffiths P.L. Is body mass index an appropriate proxy for body fat in children? // Glob Food Sec. 2013:1–7.
26. Eknoyan G. Adolphe Quetelet (1796-1874)--the average man and indices of obesity // Nephrol Dial Transplant. 2008 Jan. 23(1):47-51. doi: 10.1093/ndt/gfm517
27. Faria J.C.P., Victorino C.A., Sawamura L.S., Coelho S.R., Suano-Souza F.I., Sarni R.O.S. Relationship between body mass index and waist-to-height ratio in childhood // Rev Assoc Med Bras. 1992. 2021 Apr.67(4):566-570. doi: 10.1590/1806-9282.20201057
28. Flegal K.M., Ogden C.L., Yanovski J.A., Freedman D.S., Shepherd J.A., Graubard B.I., Borrud L.G. High adiposity and high body mass index-for-age in US children and adolescents overall and by race-ethnic group // Am J Clin Nutr. 2010 Apr. 91(4):1020-6. doi: 10.3945/ajcn.2009.28589
29. Garrido-Chamorro R.P., Sirvent-Belando J.E., Gonzalez-Lorenzo M., Martin-Carratala M.L., Roche E. Correlation between body mass index and body composition in elite athletes // J Sports Med Phys Fitness. 2009. 49: 278–284.
30 Gómez-Ambrosi J., Silva C., Galofré J.C., Escalada J., Santos S., Millán D., Vila N., Ibañez P., Gil M.J., Valentí V., et al. Body mass index classification misses subjects with increased cardiometabolic risk factors related to elevated adiposity // Int J Obes. 2012. 36:286–94.
31. Goodpaster B.H., Krishnaswami S., Harris T.B. et al. Obesity, regional body fat distribution, and the metabolic syndrome in older men and women // Arch Intern Med. 2005. 165, 777–783.
32. Grummer-Strawn L.M., Reinold C., Krebs N.F. Use of World Health Organization and CDC Growth Charts for Children Aged 0-59 Months in the United States // MMWR Recomm Rep. 2010. 59(RR-9):59(rr09):1–15. https://www.cdc.gov/mmwr/preview/mmwrhtml/rr5909a1.htm
33. Hudda M.T., Fewtrell M.S., Haroun D., Lum S., Williams J.E., Wells J.C.K., Riley R.D., Owen C.G., Cook D.G., Rudnicka A.R., Whincup P.H., Nightingale C.M. Development and validation of a prediction model for fat mass in children and adolescents: meta-analysis using individual participant data // BMJ. 2019, Jul 24;366:l4293. doi: 10.1136/bmj.l4293
34. Hudda M.T., Wells J.C.K., Adair L.S., Alvero-Cruz J.R.A., Ashby-Thompson M.N., Ballesteros-Vasquez M.N. et al. External validation of a prediction model for estimating fat mass in children and adolescents in 19 countries: individual participant data meta-analysis // BMJ. 2022. 378:e071185. doi:10.1136/bmj-2022-071185
35. Hudda M.T., Owen C.G., Rudnicka A.R. et al. Quantifying childhood fat mass: comparison of a novel height-and-weight-based prediction approach with DXA and bioelectrical impedance // Int J Obes. 2021. 45, 99–103. https://doi.org/10.1038/s41366-020-00661-w
36. Huvanandana J., Carberry A.E., Turner R.M., Bek E.J., Raynes-Greenow C.H., McEwan A.L. et al. An anthropometric approach to characterising neonatal morbidity and body composition, using air displacement plethysmography as a criterion method // PLoS One. 2018. 13:e0195193.
37. Javed A., Jumean M., Murad M.H., Okorodudu D., Kumar S., Somers V.K., Sochor O., Lopez-Jimenez F. Diagnostic performance of body mass index to identify obesity as defined by body adiposity in children and adolescents: a systematic review and meta-analysis // Pediatr Obes. 2015. 10:234–44
38. Josefson J.L., Nodzenski M., Talbot O., Scholtens D.M., Catalano P. Fat mass estimation in neonates: anthropometric models compared with air displacement plethysmography // Br J Nutr. 2019. 121:285–90.
39. Karchynskaya V., Kopcakova J., Klein D., Gába A., Madarasova-Geckova A., van Dijk J.P., de Winter A.F., Reijneveld S.A. Is BMI a Valid Indicator of Overweight and Obesity for Adolescents? // Int J Environ Res Public Health. 2020 Jul 4. 17(13):4815. doi: 10.3390/ijerph17134815
40. Kobylińska M., Antosik K., Decyk A., Kurowska K., Skiba D. Body Composition and Anthropometric Indicators in Children and Adolescents 6-15 Years Old // Int J Environ Res Public Health. 2022 Sep 14. 19(18):11591. doi: 10.3390/ijerph191811591
41. Kuczmarski R.J. et al. 2000 CDC Growth Charts for the United States: methods and development // Vital Health Stat. 2002. 11, 1–190.
42. Kyle U.G., Schutz Y., Dupertuis Y.M., Pichard C. Body composition interpretation: Contributions of the fat-free mass index and the body fat mass index // Nutrition, 2003. 19(7–8), 597–604. https://doi.org/10.1016/S0899-9007(03)00061-3 (Дата обращения: 11.05.2023)
43. Larsson I., Henning B., Lindroos A.K., Näslund I., Sjöström C.D., Sjöström L. Optimized predictions of absolute and relative amounts of body fat from weight, height, other anthropometric predictors, and age 1 // Am J Clin Nutr. 2006 Feb. 83(2):252-9. doi: 10.1093/ajcn/83.2.252. PMID: 16469982.
44. Lee D.H., Keum N., Hu F.B., Orav E.J., Rimm E.B., Sun Q., Willett W.C., Giovannucci E.L. Development and validation of anthropometric prediction equations for lean body mass, fat mass and percent fat in adults using the National Health and Nutrition Examination Survey (NHANES) 1999-2006 // Br J Nutr. 2017 Nov. 118(10):858-866. doi: 10.1017/S0007114517002665
45. Lee J.J., Pedley A., Therkelsen K.E., Hoffmann U., Massaro J.M., Levy D., Long M.T. Upper Body Subcutaneous Fat Is Associated with Cardiometabolic Risk Factors // Am J Med. 2017 Aug. 130(8):958-966.e1. doi: 10.1016/j.amjmed.2017.01.044.
46. Licenziati M.R., Ballarin G., Iannuzzo G. et al. A height-weight formula to measure body fat in childhood obesity // Ital J Pediatr. 48, 106 (2022). https://doi.org/10.1186/s13052-022-01285-8 (Дата обращения: 15.05.2023)
47. López A.A., Cespedes M.L., Vicente T., Tomas M., Bennasar-Veny M., Tauler P. et al. Body Adiposity Index Utilization in a Spanish Mediterranean Population: Comparison with the Body Mass Index // PLoS ONE 2012. 7(4): e35281. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0035281 (Дата обращения: 18.05.2023)
48. McCarthy H. Measuring growth and obesity across childhood and adolescence // Proceedings of the Nutrition Society, 2014. 73(2), 210-217. doi:10.1017/S0029665113003868
49. Onis M.D., Onyango A.W., Borghi E., Siyam A., Nishida C., Siekmann J. Development of a WHO growth reference for school-aged children and adolescents // Bull World Health Organ. 2007. 85:660–7.
50. Orsso C.E., Tibaes J.RB., Oliveira C.L.P., Rubin D.A., Field C.J. et al. Low muscle mass and strength in pediatrics patients: Why should we care? // Clin Nutr Edinb Scotl. 2019. 38:2002–2015. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2019.04.012 (Дата обращения: 18.05.2023)
51. Petermann-Rocha F., Rao N., Pell J.P., Celis-Morales C., Wong I.C.K., Ho F.K., Ip P. Weight-for-Height, Body Fat, and Development in Children in the East Asia and Pacific Region // JAMA Netw Open. 2022 Jan 4. 5(1):e2142458. doi: 10.1001/jamanetworkopen.2021.42458.
52. Peterson C.M., Su H., Thomas D.M. et al. Tri-Ponderal Mass Index vs Body Mass Index in Estimating Body Fat During Adolescence // JAMA Pediatr. 2017. 171(7):629–636. doi:10.1001/jamapediatrics.2017.0460
53. Reilly J.J., Methven E., McDowell Z.C., Hacking B., et al. Health consequences of obesity // Arch Dis Child. 2003 Sep. 88(9):748-52. doi: 10.1136/adc.88.9.748
54. Rodríguez-Cano A.M., Piña-Ramírez O., Rodríguez-Hernández C. et al. Development and validation of anthropometric-based fat-mass prediction equations using air displacement plethysmography in Mexican infants // Eur J Clin Nutr. 77, 748–756 2023. https://doi.org/10.1038/s41430-023-01285-9 (Дата обращения: 18.05.2023)
55. Roje D., Banovic I., Tadin I. et al. Gestational age--the most important factor of neonatal ponderal index // Yonsei Med J. 2007 Jun 30;48(3):561.
56. Rønn P.F., Andersen G.S., Lauritzen T. et al. Abdominal visceral and subcutaneous adipose tissue and associations with cardiometabolic risk in Inuit, Africans and Europeans: a cross-sectional study // BMJ Open 2020. 10:e038071. doi: 10.1136/bmjopen-2020-038071
57. Ruiz J.R., Sui X., Lobelo F. et al. Association between muscular strength and mortality in men: prospective cohort study // BMJ. 2008. 337, a439.
58. Rush E.C., Puniani K., Valencia M.E., Davies P.S., Plank L.D. Estimation of body fatness from body mass index and bioelectrical impedance: comparison of New Zealand European, Maori and Pacific Island children // Eur J Clin Nutr. 2003 Nov. 57(11):1394-401. doi: 10.1038/sj.ejcn.1601701.
59. Sam S. Differential effect of subcutaneous abdominal and visceral adipose tissue on cardiometabolic risk // Hormone Molecular Biology and Clinical Investigation, vol. 33, no. 1, 2018, pp. 20180014. https://doi.org/10.1515/hmbci-2018-0014 (Дата обращения: 18.05.2023)
60. Seidell J.C. Looking back: BMI as a measure of body fatness: age- and sex-specific prediction formulas. Thirty years later // Br J Nutr. 2022 Apr 28. 127(8):1279-1280. doi: 10.1017/S0007114522000150.
61. Stevens J., Cai J., Truesdale K.P., Cuttler L., Robinson T.N., Roberts A.L. Percent body fat prediction equations for 8- to 17-year-old American children // Pediatr Obes. 2014. 9:260-71. doi:10.1111/j.2047- 6310.2013.00175.x
62. Stevens J., Ou F.S., Cai J., Heymsfield S.B., Truesdale K.P. Prediction of percent body fat measurements in Americans 8 years and older // Int J Obes (Lond). 2016. 40:587-94. doi:10.1038/ijo.2015.231
63. Stevens J., Truesdale K.P., Cai J., Ou F.S., Reynolds K.R., Heymsfield S.B. Nationally representative equations that include resistance and reactance for the prediction of percent body fat in Americans // Int J Obes (Lond). 2017. 41:1669-75. doi:10.1038/ijo.2017.167
64. Styne D.M. et al. Pediatric obesity–assessment, treatment, and prevention: an Endocrine Society Clinical Practice guideline // J. Clin. Endocrinol. Metab. 2017.102.709–757.
65. Sun J., Yang R., Zhao M., Bovet P., Xi B. Tri-Ponderal Mass Index as a Screening Tool for Identifying Body Fat and Cardiovascular Risk Factors in Children and Adolescents: A Systematic Review // Front Endocrinol (Lausanne). 2021. 12:694681. Published 2021 Oct 21. doi:10.3389/fendo.2021.694681
66. The nutrition challenge: food system solutions. WHO. 2018. https://www.who.int/publications/i/item/WHO-NMH-NHD-18-10 (Дата обращения: 20.04.2023)
67. Tung J.Y.L., Poon G.W.K., Du J., Wong K.K.Y. Obesity in children and adolescents: Overview of the diagnosis and management // Chronic Dis Transl Med. 2023 Mar 7. 9(2):122-133. doi: 10.1002/cdt3.58.
68. Vanderwall C., Randall Clark R., Eickhoff J. et al. BMI is a poor predictor of adiposity in young overweight and obese children // BMC Pediatr. 17, 135 (2017). https://doi.org/10.1186/s12887-017-0891-z (Дата обращения: 18.05.2023)
69. Wang X., Ma J., Huang S. et al. Use of Tri-Ponderal Mass Index in Predicting Late Adolescent Overweight and Obesity in Children Aged 7-18 // Front Nutr. 2022. 9:785863. Published 2022 Mar 21. doi:10.3389/fnut.2022.785863
70. Watts K., Naylor L.H., Davis E.A., Jones T.W., Beeson B., Bettenay F., Siafarikas A., Bell L., Ackland T., Green D.J. Do skinfolds accurately assess changes in body fat in obese children and adolescents? // Med Sci Sports Exerc. 2006 Mar. 38(3):439-44. doi: 10.1249/01.mss.0000191160.07893.2d. PMID: 16540830.
71. Wells J.C. Toward body composition reference data for infants, children, and adolescents // Adv Nutr. 2014 May 14.5(3):320S-9S. doi: 10.3945/an.113.005371. PMID: 24829484. PMCID: PMC4013189.
72. Wells J.C. Toward body composition reference data for infants, children, and adolescents // Adv Nutr. 2014 May 14;5(3):320S-9S. doi: 10.3945/an.113.005371.
73. Wendel D., Weber D., Leonard M.B., et al. Body composition estimation using skinfolds in children with and without health conditions affecting growth and body composition // Ann Hum Biol. 2017. 44(2):108-120. doi:10.3109/03014460.2016.1168867
74. Williams J., Wake M., Campbell M. Comparing estimates of body fat in children using published bioelectrical impedance analysis equations // Int J Pediatr Obes. 2007. 2(3):174-179. doi:10.1080/17477160701408783
75. WHO Expert Consultation. Appropriate body-mass index for Asian populations and its implications for policy and intervention strategies // Lancet. 2004 Jan 10;363(9403):157-63. doi: 10.1016/S0140-6736(03)15268-3. Erratum in: Lancet. 2004 Mar 13. 363(9412):902. PMID: 14726171.
76. Wolfe R.R. The underappreciated role of muscle in health and disease // Am J Clin Nutr. 2006 84, 475–482.
77. Woolford S.J., Sidell M., Li X. et al. Changes in Body Mass Index Among Children and Adolescents During the COVID-19 Pandemic. JAMA. 2021. 326(14):1434–1436. doi:10.1001/jama.2021.15036
78. Würtz P., Wang Q., Kangas A.J., Richmond R.C., Skarp J., Tiainen M. et al. Metabolic Signatures of Adiposity in Young Adults: Mendelian Randomization Analysis and Effects of Weight Change // PLoS Med. 2014. 11:e1001765.
79. Zaniqueli D., Oliosa P.R., Neves F.S. et al. Ponderal index classifies obesity in children and adolescents more accurately than body mass index z-scores // Pediatr Res. 2019. 86(1):128-133. doi:10.1038/s41390-019-0395-7
80. Zapata J.K., Azcona-Sanjulian M.C., Catalán V. et al. BMI-based obesity classification misses children and adolescents with raised cardiometabolic risk due to increased adiposity // Cardiovasc Diabetol. 22, 240 (2023). https://doi.org/10.1186/s12933-023-01972-8 (Дата обращения: 18.05.2023)
References [1-4]:
1. Abdrakhmanova Sh.Z., Slazhneva T.I., Adayeva A.A., Imasheva B.S., Aringazina A.M., Akimbaeva A.A., Suleimanova N.A. Antropometricheskie pokazateli nedostatochnoi i izbytochnoi massy tela detei mladshego shkol'nogo vozrasta v Respublike Kazakhstan [Anthropometric indicators of thinness and overweight among primary school children in the Republic of Kazakhstan]. Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2021. 6(T.23). pp. 76-87. doi 10.34689/SH.2021.23.6.009 [in Russian]
2. Askarov K.K., Abdrakhmanova Sh.Z., Slazhneva T.I., Adayeva A.A., Kalmakova Zh.A., Akimbaeva A.A., Suleimanova N.A. Epidemiologicheskii nadzor za detskim ozhireniem, pitaniem i fizicheskoi aktivnost'yu v Respublike Kazakhstan Natsional'nyi otchet, 2020 god [Epidemiological surveillance on childhood obesity, nutrition and physical activity in the Republic of Kazakhstan. National report, 2020]. - Nur-Sultan: NCOZ MZ RK, 2022. 42p. [in Russian]
3. Battakova Zh.E., Mukasheva S.B., Slazhneva T.I., Abdrakhmanova Sh.Z., Buonkristiano M., Adayeva A.A., Akimbaeva A.A. Epidemiologicheskii monitoring detskogo ozhireniya i faktorov, ego formiruyushhikh v Respublike Kazakhstan, 2015-2016 gg [Epidemiologicla monitoring on childhood obesity and contributing factors in the Republic of Kazakhstan, 2015-2016]-NCPFZOZh, Almaty, 2017g.- 48p. [in Russian]
4. Dadaeva V.A., Eganjan R.A., Rozanov V.B., Eliashevich S.O., Gromova A.V., Kotova M.B., Ivanova E.I., Drapkina O.M. Osobennosti komponentnogo sostava tela, fizicheskogo i psihicheskogo zdorov'ya zhenshhin s izbytochnym vesom [Body composition, physical and mental health of overweight females]. Profilakticheskaya meditsina [The Russian Journal of Preventive Medicine]. 2022. 25(9):60 69. [in Russian]
5. Kedrinskaja A.G., Obraztsova G.I., Leonova I.A. Komponentnyi sostav tela u detei s izbytochnoi massoi tela i ozhireniem [Component composition of the body in children with excessive body mass and obesity]. Rossiiskii pediatricheskii zhurnal [Russian Pediatric Journal]. 2018. 21(2): 73-77. DOI: http://dx.doi. org/10.18821/1560-9561-2018-21-2-73-77. (Accessed: 15.05.2023) [in Russian]
6. Kil'dijarova R.R. Otsenka fizicheskogo razvitiya detei s pomoshh'yu pertsentil'nykh diagram [Assessment of children's physical development using percentile diagrams]. Voprosy sovremennoi pediatrii [Current Pediatrics]. 2017. 16(5):431–437. doi: 10.15690/vsp.v16i5.1808 [in Russian]
7. Kuzmichev Ju.G., Bogomolova E.S., Kaljuzhnyj E.A. i dr. Informativnost' regional'nykh i mezhdunarodnykh standartov otsenki dliny i massy tela detei i podrostkov [The informativeness of regional and international standards for assessing the body length and weight of children and adolescents]. Meditsinskii al'manakh [Medical almanac]. 2015. 2(37):83–86. [in Russian]
8. Skoblina N.A., Milushkina O.Ju., Bokareva N.A. Istoriya izucheniya pokazatelei fizicheskogo razvitiya detei i podrostkov v gigiene (k 50-letiyu vykhoda pervogo sbornika materialov po fizicheskomu razvitiyu detei i podrostkov gorodov i sel'skikh mestnostei SSSR (Rossii)) [The history of studying indicators of physical development of children and adolescents in hygiene (to the 50th anniversary of the publication of the first collection of materials on the physical development of children and adolescents in cities and rural areas of the USSR (Russia))]. ZNiSO. 2012. №8. [in Russian]
9. Prikaz Ministra zdravookhraneniya Respubliki Kazakhstan ot 15 dekabrya 2020 goda № KR DSM-264/2020 [The Order of the Minister of Health of the Republic of Kazakhstan]. Ob utverzhdenii pravil, ob’ema i periodichnosti provedeniya profilakticheskih meditsinskikh osmotrov tslevykh grupp naseleniya, vklyuchaya detei doshkol'nogo, shkol'nogo vozrastov, a takzhe uchashhikhsya organizatsii tekhnicheskogo i professional'nogo, poslesrednego i vysshego obrazovaniya [On the approval of the rules, scope and frequency of preventive medical examinations of target groups of the population, including children of preschool and school age, as well as students of organizations of technical and vocational, post-secondary and higher education]. https://adilet.zan.kz/rus/docs/V2000021820 (Accessed: 15.05.2023) [in Russian]
Көрген адамдардың саны: 62
Мақалалар санаты:
Әдебиеттерге шолу
Библиографиялық сілтемелер
Абдрахманова Ш.З., Арингазина А.М., Адаева А.А.Мектеп жасындағы балалардың тамақтану жағдайын бағалау әдістері: антропометриялық параметрлерге назар аудару. Әдеби шолу // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2023. 6 (Т.25). Б. 207-216. DOI 10.34689/SH.2023.25.6.024Ұқсас жариялымдар:
ІШ АСУЫНЫҢ ЗАРАҚАТЫНДАҒЫ ДИАГНОСТИКАЛЫҚ ЖӘНЕ ЕМДЕУ ЛАПАРОСКОПИЯСЫ. ӘДЕБИЕТТЕРДІ ШОЛУ.
БІРІНШІЛІК БИЛИАРЛЫ ХОЛАНГИТІ БАР НАУҚАСТАРДЫҢ ӨМІР САПАСЫ МЕН ОНЫ БАҒАЛАУДЫҢ ӘДІСТЕРІ
БАУЫРДЫҢ ДӘРІЛІК-ИНДУКЦИЯЛАНҒАН ЗАҚЫМДАНУЫ ЖӘНЕ ГЕНДЕРЛІК АЙЫРМАШЫЛЫҚТАР
КӨП АҒЗАЛЫ ДИСФУНКЦИЯСЫ БАР НАУҚАСТАРДАҒЫ ИНТРААБДОМИНАЛЬДЫ ГИПЕРТЕНЗИЯ МЕН АСҚАЗАН-ІШЕК ЖОЛДАРЫНЫҢ ЗАҚЫМДАНУ МАРКЕРЛЕРІНІҢ ӨЗАРА БАЙЛАНЫСЫ
ЖЕДЕЛ КОРОНАРЛЫҚ СИНДРОМ МЕН КӨМІРСУЛАР АЛМАСУЫНЫҢ БҰЗЫЛУЫНЫҢ БАЙЛАНЫСЫ