АРТЕРИЯЛЫҚ ГИПЕРТЕНЗИЯ КЕЗІНДЕ ЖҮРЕК-ҚАН ТАМЫР ҚАУПІН ҚАЛЫПТАСТЫРУДА ДИСЛИПИДЕМИЯНЫҢ, ДЕНЕНІҢ АРТЫҚ САЛМАҒЫНЫҢ ЖӘНЕ ТАМАҚТАНУ СИПАТЫНЫҢ РӨЛІ. ӘДЕБИЕТКЕ ШОЛУ
Кіріспе: Дамыған және дамымаған мемлекеттерде халықтың жиі кездесетін өлім себептеріне жүрек – қан тамыр аурулары, соның ішінде артериялық гипертензия жатады. Дүниежүзілік денсаулық сақтаудың тәжірибесі көрсеткендей, жүрек – қан тамыр ауруларын алдын – алу өлім деңгейін көрнекті түрде азайтты. Алдын – алу ең алдымен қауіп факторларына, соның ішінде артық салмақ, абдоминалды семіру, шылым шегу, салауатты емес тамақтану және жеткіліксіз физикалық белсенділікке әсер ету арқылы жүргізіледі.
Мақсаты: жүрек-қан тамыр аурулар кезінде жүрек – қан тамыр қаупін қалыптастыруда дислипидемияның, артық салмақтың және тамақтану сипатының рөлін бағалауға арналған әдебиеттерді іздестіру.
Мәліметтер мен әдістері: Әдебиеттерді іздестіру Pubmed, Scopus, Ebscohost, Medline, The Сocrane Library, Springer Link, Web of Knowledge (Thomson Reuters), Science Direct, Параграф Медицина, Гугл академия базаларында жүргізілді. Іздестіру тереңдігі: 1986 мен 2016 жылдар аралығында жүргізілді.
Әдебиетті қосу критерийлері: үлкен популяцияларда жүргізілген, рандомизирленген мен когортты зерттеулер туралы есептер; жүйелі шолулар мен мета – анализдері кіргізілді. Әдебиетті кіргізбеу критерийлеріне жатты: жеке оқиға мен оқиғалар сериясын сипаттаған мақалалар.
150 әдебиеттік қайнардан 60 мақала осы мақаланың анализдік материалы ретінде алынды.
Нәтижелері: Мақалаларды шолу барысында артериялық гипертензия кезінде жүрек-қан тамыр қаупінің мөлшері дислипидемия сипатымен, дене салмағының шамадан тыс болуымен және дәрежесімен, пациенттердің өмір салтымен және тамақтану сипатымен байланысты екендігін көрсетті.
Қорытынды: Артериялық гипертензиясы бар пациенттерде жүрек-қан тамыр қаупін нәтижелі төмендету мен асқынулардың алдын-алу үшін медициналық көмектің барлық кезеңдерінде науқас адамдағы май алмасу деңгейін бақылаумен қатар артериялық гипертензиясы бар науқас адамдарда салауатты өмір салты әдеттерін, сонымен қатар салауатты тамақтану әдеттерін қалыптастыру керек.
Айжан Т. Шаханова, http://orcid.org/0000-0001-8214-8575
Дана К. Кожахметова, http://orcid.org/0000-0002-8367-1461
Алма У. Нуртазина, http://orcid.org/0000-0002-9737-4003
Семей қаласының мемлекеттік медицина университеті,
Жалпы дәрігерлік практика кафедрасы. Семей қ., Қазақстан
Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016-2020 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы. www.amu.kz/kz/денсаулык.pdf. 2016. С. 1–32. (дата обращения: 23.02.17)
2. Титов В.Н., Востров И.А., Каба С.И., Амелюшкина В.А. Липопротеины низкой и очень низкой плотности: патогенетическое и клиническое значение // Клиническая медицина, 2013. Т. 1. № 3. С. 20–27.
3. Allan C.M., Walker D., Segrest J.P. Identification and characterization of a new human gene (APOC4) in the apolipoprotein E, C-I, and C-II gene locus // Genomics. 1995 Jul 20;28(2)291-300.
4. Anderson T.J. et. al. Update of the Canadian Cardiovascular Society Guidelines for the Diagnosis and Treatment of Dyslipidemia for the Prevention of Cardiovascular Disease in the Adult // Can. J. Cardiol. 2013. Т. 29. № 2. pp. 151–167.
5. Badheka A.O. et. al. Influence of Obesity on Outcomes in Atrial Fibrillation: Yet Another Obesity Paradox // Am. J. Med. 2010. Т. 123. № 7. С. 646–651.
6. Bibbins-Domingo K. et. al. Projected effect of dietary salt reductions on future cardiovascular disease // N. Engl. J. Med. 2010. Т. 362. № 7. pp. 590–9.
7. Calle E.E. et. al. Body-Mass Index and Mortality in a Prospective Cohort // N. Engl. J. Med. 1999. Т. 341. № 15. pp. 1097–1105.
8. Carlos Lorenzo, Sara Hartnett, Anthony J. Hanley, Marian J. Rewers, Lynne E. Wagenknecht, Andrew J. Karter and Steven M.H. Impaired Fasting Glucose and Impaired Glucose Tolerance Have Distinct Lipoprotein and Apolipoprotein Changes: The Insulin Resistance Atherosclerosis Study. 2013. pp. 1622–1630.
9. Carnethor MR., de Chavez PJ., Biggs ML., Lewis CE., Pankow J.S., Bertoni A.G., Golden S.H. Association of Weight Status with Mortality in Adults with Incident Diabetes // JAMA. 2012. Т. 308. № 6. pp. 581–590.
10. Conlin P.R. et. al. The effect of dietary patterns on blood pressure control in hypertensive patients: Results from the Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) trial // Am. J. Hypertens. 2000. Т. 13. № 9. pp. 949–955.
11. Conroy R.M. et. al. Estimation of ten-year risk of fatal cardiovascular disease in Europe: The SCORE project // Eur. Heart J. 2003. Т. 24. № 11. pp. 987–1003.
12. Cooney M.T., Dudina A.L., Graham I.M. Value and Limitations of Existing Scores for the Assessment of Cardiovascular Risk. A Review for Clinicians // J. Am. Coll. Cardiol. 2009. Т. 54. № 14. pp. 1209–1227.
13. Coutinho T. et. al. Central obesity and survival in subjects with coronary artery disease: A systematic review of the literature and collaborative analysis with individual subject data // J. Am. Coll. Cardiol. 2011. Т. 57. № 19. pp. 1877–1886.
14. Diaf M., Khaled B.M. Impact of corpulence parameters and haemoglobin A1c on metabolic control in type 2 diabetic patients: comparison of apolipoprotein B/A-I ratio with fasting and postprandial conventional lipid ratios // Libyan J. Med. 2015. Т. 1. pp. 1–10.
15. Dickinson H.O. et. al. Lifestyle interventions to reduce raised blood pressure: a systematic review of randomized controlled trials. // J. Hypertens. 2006. Т. 24. № 2. pp. 215–33.
16. Du T. et. al. Clinical usefulness of lipid ratios, visceral adiposity indicators, and the triglycerides and glucose index as risk markers of insulin resistance // Cardiovasc. Diabetol. 2014. Т. 13. № 1. pp. 146.
17. Elmer P.J. et. al. Effects of comprehensive lifestyle modification on diet, weight, physical fitness, and blood pressure control: 18-month results of a randomized trial // Ann Intern Med. 2006. Т. 144. № 7. pp. 485–495.
18. Ferns G.D. Haplotypes of the human apoprotein AI-CIII-AIV gene cluster in coronary atherosclerosis. 1986. pp. 245–9.
19. Frisoli T.M. et. al. Beyond salt: Lifestyle modifications and blood pressure // Eur. Heart J. 2011. Т. 32. № 24. pp. 3081–3087.
20. Haines P.S., Siega-Riz A.M., Popkin B.M. The Diet Quality Index Revised: A measurement instrument for populations // J. Am. Diet. Assoc. 1999. Т. 99. № 6. pp. 697–704.
21. Hamer M., Stamatakis E. Overweight and obese cardiac patients have better prognosis despite reporting worse perceived health and more conventional risk factors // Prev. Med. (Baltim). 2013. Т. 57. № 1. pp. 12–16.
22. Hippisley-Cox J. et. al. Predicting cardiovascular risk in England and Wales: prospective derivation and validation of QRISK2. // BMJ. 2008. Т. 336. № 7659. pp. 1475–1482.
23. Huot I. et. al. Correlates of diet quality in the Quebec population // Public Health Nutr. 2004. Т. 7. № 8. pp. 1009–1016.
24. Jenkins D.J.A. et. al. The effect of a dietary portfolio compared to a DASH-type diet on blood pressure // Nutr. Metab. Cardiovasc. Dis. 2015. Т. 25. № 12. pp. 1132–1139.
25. Kant A.K. et. al. A prospective study of diet quality and mortality in women. // JAMA. 2000. Т. 283. № 16. pp. 2109–15.
26. Kant A.K. Dietary Patterns and Health Outcomes. 2004. С. 1.
27. Kant A.K., Thompson F.E. Measures of overall diet quality from a food frequency questionnaire: National Health Interview Survey, 1992 // Nutr. Res. 1997. Т. 17. № 9. pp. 1443–1456.
28. Karasek D. et. al. Prehypertension in dyslipidemic individuals; relationship to metabolic parameters and intima-media thickness // Biomed. Pap. 2013. Т. 157. № 1. pp. 41–49.
29. Kim 3.I. et. al. A Study on the Anthropometric and Biochemical Characteristics of Pre-hypertensive and Hypertensive Patients in Gyeongnam Area. 2014. pp. 127–138.
30. Klos K.L.E. et. al. APOA5 polymorphisms influence plasma triglycerides in young, healthy African Americans and whites of the CARDIA Study // J. Lipid Res. 2005. Т. 46. № 3. pp. 564–71.
31. Lakka H.M. et. al. Abdominal obesity is associated with increased risk of acute coronary events in men // Eur. Heart J. 2002. Т. 23. № 9. pp. 706–713.
32. León-Muñoz L.M. et. al. Dietary habits of the hypertensive population of Spain: accordance with the DASH diet and the Mediterranean diet // J. Hypertens. 2012. Т. 30. № 7. pp. 1373–82.
33. Li W. et. al. The apo ipoprotein multigene fam ly : biosynthesis, structure, structure-function relationships // J. Lipid Res. 1988. Т. 29. pp. 245–271.
34. MacMahon S. et. al. Body-mass index and cause-specific mortality in 900 000 adults: collaborative analyses of 57 prospective studies // Lancet. 2009. Т. 373. № 9669. pp. 1083–1096.
35. Marcovina S.M. et. al.International federation of clinical chemistry standardization project for measurements of apolipoproteins A-I and B. IV. Comparability of apolipoprotein B values by use of international reference material // Clin. Chem. 1994. Т. 40. № 4. pp. 586–592.
36. Massari M. et. al. An index to measure the association between dietary patterns and coronary heart disease risk factors: findings from two Italian studies // Prev. Med. (Baltim). 2004. Т. 39. № 4.pp. 841–847.
37. Nelson M.R. et. al. Influence of apolipoprotein E genotype variation on the means, variances, and correlations of plasma lipids and apolipoproteins in children // Ann. Hum. Genet. 1999. Т. 63. № Pt 4. pp. 311–28.
38. Okamura T. et. al. Serum level of LOX-1 ligand containing ApoB is associated with increased carotid intima-media thickness in Japanese community-dwelling men, especially those with hypercholesterolemia LOX-1 ligand and IMT in Japanese // J. Clin. Lipidol. 2016. Т. 10. № 1. pp. 172–180e1.
39. Osler M. et. al. Dietary patterns and mortality in Danish men and women: a prospective observational study // Br. J. Nutr. 2001. Т. 85. № 2. pp. 219.
40. Patterson R.E., Haines P.S., Popkin B.M. Diet quality index: Capturing a multidimensional behavior // J. Am. Diet. Assoc. 1994. Т. 94. № 1. pp. 57–64.
41. Pereira M. et. al. Differences in prevalence, awareness, treatment and control of hypertension between developing and developed countries // J. Hypertens. 2009. Т. 27. № 5. pp. 963–975.
42. Pimenta E. et. al. Effects of dietary sodium reduction on blood pressure in subjects with resistant hypertension: results from a randomized trial // Hypertens. (Dallas, Tex. 1979). 2009. Т. 54. № 3. pp. 475–81.
43. Qi L. et. al. Prevalence and risk factors associated with dyslipidemia in Chongqing, China // Int. J. Environ. Res. Public Health. 2015. Т. 12. № 10. pp. 13455–13465.
44. Ramón Durazo-Arvizu P. et. al. Relative weight and mortality in U.S. blacks and whites: Findings from representative national population samples. 1997. pp. 383–395.
45. Reiner Ž. et. al. ESC/EAS Guidelines for the management of dyslipidaemias // Eur. Heart J. 2011. Т. 32. № 14. С. 1769–1818.
46. Robinson J.G. et. al. Meta-Analysis of the Relationship Between Non-High-Density Lipoprotein Cholesterol Reduction and Coronary Heart Disease Risk // J. Am. Coll. Cardiol. 2009. Т. 53. № 4. pp. 316–322.
47. Ryoo J.H. et. al. Clinical significance of serum apolipoproteins as a predictor of coronary heart disease risk in Korean men // Clin. Endocrinol. (Oxf). 2016. Т. 84. № 1. pp. 63–71.
48. Sacks F. et. al. DASH - Sodium Collaborative Research Group. Effects on blood pressure of reduced dietary sodium and the Dietary approaches to stop Hypertension (DASH) diet // N Engl J Med. 2001. Т. 344. № 1. pp.3–10.
49. Shahar D. и др. Development of a food frequency questionnaire (FFQ) for an elderly population based on a population survey // J Nutr. 2003. Т. 133. № August. pp. 3625–3629.
50. Sing C.F., Davignon J. Role of the apolipoprotein E polymorphism in determining normal plasma lipid and lipoprotein variation. // Am. J. Hum. Genet. 1985. Т. 37. № 2. pp. 268–285.
51. Stengård J.H. et. al. Contribution of regulatory and structural variations in APOE to predicting dyslipidemia. // J. Lipid Res. 2006. Т. 47. № 2. pp. 318–328.
52. Talmud P.J. et. al. Relative contribution of variation within the APOC3 / A4 / A5 gene cluster in determining plasma triglycerides // 2002. Т. 11. № 24. pp. 78-84.
53. Toft U. et. al. The Dietary Quality Score: validation and association with cardiovascular risk factors: the Inter 99 study // Eur. J. Clin. Nutr. 2007. Т. 61. pp.270–278.
54. Trichopoulou A. et. al. Adherence to a Mediterranean diet and survival in a Greek population // N Engl J Med. 2003. Т. 348. № 26. pp. 2599–2608.
55. Tucker K.L. et. al. The combination of high fruit and vegetable and low saturated fat intakes is more protective against mortality in aging men than is either alone: the Baltimore Longitudinal Study of Aging // J. Nutr. 2005. Т. 135. № 10, 2004. pp. 556–561.
56. Tuomilehto J. et. al. Advanced Framework for a New Diagnosis of Obesity As a Chronic Disease // Eur. Heart J. 2014. Т. 23. № 9. pp. 706–713.
57. W D. et. al. Inverse relation of body weight and weight change with mortality and morbidity in patients with type 2 diabetes and cardiovascular co-morbidity: an analysis of the PROactive study population // Int. J. Cardiol. 2012. pp. 162(1):20-6.
58. Wong W. -m. R. Apolipoprotein AIV Gene Variant S347 Is Associated With Increased Risk of Coronary Heart Disease and Lower Plasma Apolipoprotein AIV Levels // Circ. Res. 2003. Т. 92. № 9. pp.. 969–975.
59. Zhang X. et. al. Detection of circulating IgG antibodies to apolipoprotein B100 in acute myocardial infarction FEBS Open Bio. 2015. Т. 5. pp. 712–716.
60. Zheng W. et. al. Association between body-mass index and risk of death in more than 1 million Asians // N Engl J Med. 2011. Т. 364. № 8. pp. 719–729.