ҚАЗАҚ АДАМДАРДЫҢ ПЛАЗМА МЕТАБОЛОМЫНЫҢ ПРОФИЛІ
Кіріспе: Әртүрлі метаболиттердін вариациясын анықтау әдісін ауру қауіп-қатерін болжау және диагноз қою кезде, молекулярлық патофизиологияны түсіну үшін, қоршаған орта және өмір салтының ықпалын талдаған кезде, сонымен қатар дәрілік препараттарды зерттеу кезде тиімділігін, улылығын, қосымша реакцияларды бағалау үшін қолдануға болады.
Мақсаты: Осы жобада метаболиттік профильдері және биомаркердерді анықтау және сипаттау мақсатында Қазақстан территориясында тұратын ересек адамдар арасындағы метаболиттік айырмашылық бағалау орындалды.
Материалдар мен Әдістер: Зерттеу дизайны: Қазақ адамдарын бір сәтті транс-секционды бақылау. Мақсатты орындау үшін зерттеуге қатысқан 74 қазақ ұлттың өкілдерден қан плазмның метаболомға зертеу жүргізілді.Зерттеу шамадан тыс жоғары сұйық хроматография және масс-спектроскопияның (Ultrahigh Performance Liquid Chromatography-Tandem Mass Spectroscopy (UPLC-MS/MS)) тандемді технологиясы бойынша платформада өткізілді. Тәжірибелік топтар арасында айтарлықтай ерекшеленген биологиялық қосылыстарды анықтау үшін қажетті логарифмдік түрлендірулер және ANOVA дисперстік талдауы, екі таңдаулы Уэлс t-тесті өткізілді.
Нәтижелері: Зерттеу жас және 45 жастан жоғары ересек адамдарда өтетін метаболиттік өзгерістер туралы түсінік алу мақсатында өткізілді. 74 зерттеуге қатысушыларды метаболомдық талдау нәтижесінде аминқышқылдар, пептидтер, нуклеотидтер, көмірсулар, кофакторлар мен дәрумендер, ксенобиотиктер, липидтік және энергиялық алмасу бойынша негізгі метаболизм жолдарының 853 түрлі биохимиялық көрсеткіштері анықталды.
Қорытынды: 45 жастан жоғары адамдар тобында жас адамдар тобымен салыстырғанда бірнеше белгілі метаболиттер мен метаболиттік жолдарда өзгерістер анықталды. Метаболиттік айырмашылықтарға май қышқылдары алмасуымен, стероидогенезбен (стероидты гормондардың биосинтезі), қабыну үрдістері мен оксидативті стресспен байланысты өзгерістер кірді.
Әлия Әбілмажинова 1,
Ұлан Қожамкулов 1, http://orcid.org/0000-0002-9782-7631
Джозеф Ли 2,3, Scopus ID 56108217700
Айнұр Ақылжанова1, http://orcid.org/0000-0001-6161-8355
1 Геномды және Дербес Медицина Лабораториясы, Өмір туралы ғылымдар орталығы, National Laboratory Astana, Назарбаев Университеті, Астана, Қазақстан
2 Альцгеймер ауруы және мийдың жастық өзгерістерін зерттеу Taub институты, G.H. Sergievsky Орталығы, Колумбия Университеті, Нью-Йорк, АҚШ.
3 Эпидемиология департаменті, Қоғамдык денсаулык және денсаулық сақтау мектебі, Колумбия Университеті, Нью-Йорк, АҚШ.
1. Абылайулы Ж., Джусипов А.К., Беркинбаев С.Ф., Шалхарова Ж.С., Ошакбаев К.П., Бекжигитов С.Б., Абсеитова С.Р., Молдабек Г.К., Маймаков А.А., Ахмеджанов Н.А., Джунусбекова Г.А., Мусагалиева А.Т., Ахментаева Д.А. Проект консенсуса по диагностике и ведению метаболического синдрома в Республике Казахстан. Разработан по результатам резолюции Республиканской научно-практической конференции «Метаболический синдром. Реалии и перспективы в кардиологии и эндокринологии» // Терапевтический вестник. 2008. №4(20). С. 27-32.
2. Бенберин В.В., Карабаева Р.Ж. Метаболический синдром: вопросы изучения и перспективы развития исследований // Вестник Медицинского центра Управления делами Президента Республики Казахстан. 2012. №1. С.3-5
3. Adamski J., Suhre K. Metabolomics platforms for genome wide association studies – linking the genome to the metabolome // Current opinion in biotechnology. 2013. V.24. P.39-47.
4. Akanov A.A., Tulebaev K.A., Eshmanova A.K., Chaĭkovskaia V.V., Abikulova A.K., Kalmakhanov S.B., Mansharipova A.T. Analysis of condition and prospects in geriatric care of population of Kazakhstan // Adv Gerontol. 2014. V.27 (3). P.589-95.
5. Burke G.L., Bertoni A.G., Shea S., Tracy R., Watson K.E., Blumenthal R.S., Chung H., Carnethon M.R. The impact of obesity on cardiovascular disease risk factors and subclinical vascular disease: the Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis // Archives of internal medicine. 2008. V.168 (9). P.928-935.
6. Chrostowska M., Szyndler A., Paczwa P., Narkiewicz K. Impact of abdominal obesity on the frequency of hypertension and cardiovascular disease in Poland - results from the IDEA study (international day for the evaluation of abdominal obesity) // Blood pressure. 2011. V.20 (3). P. 145-152.
7. Fox K.A., Despres J.P., Richard A.J., Brette S., Deanfield J.E. Does abdominal obesity have a similar impact on cardiovascular disease and diabetes? A study of 91,246 ambulant patients in 27 European countries // European heart journal. 2009. V.30 (24). P.3055-3063.
8. Jordan K.W., Nordenstam J., Lauwers G.Y., Rothenberger D.A., Alavi K., Garwood M., Cheng L.L. «Metabolomic characterization of human rectal adenocarcinoma with intact tissue magnetic resonance spectroscopy» // Diseases of the Colon & Rectum. 2009. 52 (3). P.520–5.
9. Lavie C.J., Milani R.V., Ventura H.O. Obesity and cardiovascular disease: risk factor, paradox, and impact of weight loss // Journal of the American College of Cardiology. 2009. V.53 (21). P.1925-1932.
10. Oshakbayev K.P., Kenneth Alibek, Ponomarev I.O., Dukenbayeva B.A., Uderbayev N.N., Oshakbayev P., Mustafin H. The heating value of a different location of human body lipids // Global Journal of Medical Research. 2014. Vol.13 (7). P.19-23.
11. Oshakbayev K.P., Kenneth Alibek, Ponomarev I.O., Uderbayev N.N., Dukenbayeva B.A., Gazaliyeva M., Oshakbayev P., Kaliyeva Sh. Body fats accumulate metabolic products: physical and chemical analysis in vitro // American Journal of Medical and Biological Research. 2014. V.2 (1). P.5-11.
12. WHO. Highlights on health in Kazakhstan. 2005. 38p.
13. Zalesin K.C., Franklin B.A., Miller W.M., Peterson E.D., McCullough P.A. Impact of obesity on cardiovascular disease // The Medical clinics of North America. 2011 .V.95 (5). P.919-937.