ГИПЕРАДРЕНАЛИНЕМИЯ КЕЗІНДЕ АДЕНОЗИН ЖӘНЕ АДЕНОЗИНМОНОФОСФАТ КЕШЕНІН ҚОСЫНДЫ ЕНГІЗУДІҢ МЕТАБОЛИТИКАЛЫҚ ӘСЕРЛЕРІ
Кіріспе. Аденозинмонофосфат (АМФ) метаболиті ретінде аденозиннің көптеген функционалды және метаболитикалық әсерлері бар, олар гомеостазды тұрақтандыруға бағытталған. Аденозин миокардтың ишемияға және гипоксияға бейімделуінде маңызды рөл атқарады. Жүрекке антиаритмиялық әсер көрсете отыра, аденозин катехоламиндердің әсерінен туындаған атриовентиркулярлы өткізгіштікті тежейді.
Зерттеу мақсаты. Қанда, жүректе және бауырда гиперадреналинемия кезінде аденозин+АМФ кешенінің қосынды әрекетенің иммунды статусқа, антиоксидантты қорғаныс ферменттерінің белсенділігіне және пуринді нуклеотидтер алмасуы ферменттерінің белсенділігіне, МДА, ДК деңгейіне әсерін зерттеу.
Материал және әдістер. Зерттеу дизаины: эекспериментальды. Зерттеуге 60 минут қалғанда 100 г дене массасына 0,4 мг дозада адреналин енгізу арқылы жасалған гиперадреналинемия фонында ақ егеуқұйрықтардың қанында, жүректе және бауырында 1000 мкг қосынды дозада аденозин+АМФ кешенінің иммунды статусқа, глутатионпероксидаза (ГПО), глутатионредуктаза (ГР), каталаза, аденозиндезаминаза (АD), АМР-дезаминаза (АМPD), 5'-нуклеотидаза (5'Н), ферменттерінің белсенділігіне, малонды диальдегид (МДА) және диенді конъюгаттар (ДК) деңгейіне әсерін зерттеу.
Зерттеу нәтижелері Стьюденттік t-тест пайдаланып емделді. Ғылыми-зерттеу деректердің орташа көрсетеді ± орта қате (X ± м). Айырмашылықтар р <0,05 кезінде айтарлықтай қаралды.
Нәтижелер. Гиперадреналемия кезінде, аденозин және АМФ кешенін енгізу қанда лейкоциттердің, Т-лимфоциттердің және Т-супрессорлардың жалпы мөлшерін төмендетеді, Т-лимфоциттерді және РТМЛ арттырады, пуриндер алмасуы ферменттерінің AD, AMPD, 5’H , ГР белсенділігін жоғарылатады, ГПО, каталаза белсенділігін, МДА деңгейін төмендетеді.
Симпатикалық гиперактивация кезінде жүректе аденозин және АМФ кешені AD және AMPD белсендірілуіне, аденозин және АМФ катаболизмі жағына қарай АD+АМPD/5’Н белсенділіктерінің қатынасы жоғарылауына әкеледі, МДА және ДК мөлшерінің төмендеуін тудырады және соған адекватты түрде ГР, ГПО және каталаза белсенділігі де төмендейді, бұл осы мүшеде пероксидация процестерінің төмендеуін дәлелдейді.
Бауырда гиперадреналинемия кезінде аденозин және АМФ кешені МДА мен ДК деңгейін төмендетеді, және соған адекватты түрде ГПО мен каталаз белсенділігі де төмендейді, соған байланысты адреналиннің әсерінен туындаған тотықтырғыш стресс деңгейі де төмендейді.
Қорытындылар. Кез-келген табиғаты бар тотықтырғыш стресс және гиперадреналинемия кезінде байқалатын иммунды реакциялар мен пуриндер алмасуы ферменттері белсенділігінің, антиоксидантты қорғаныс жүйесіндегі өзгерістерді түзету үшін аденозин және АМФ кешенін пайдалануға болады.
Салават О. Тапбергенов 1, http://orcid.org/0000-0003-0703-7458
Бақытбек С. Советов 1, http://orcid.org/ 0000-0001-9291-558
Артур Т. Тапбергенов 2, http:// orcid.org/0000-0002-8533-1997
Элина Ганн 3 http://orcid.org/0000-0002-1530-853X
1 Семей қаласының Мемлекеттіқ Медицина Университеті, Биохимия және химиялық пәндер кафедрасы, Семей қ., Қазақстан;
2 Кардиохирургия орталығы, Гелиос клиникасы, Зигбург қ., Солтүстік Рейн-Вестфалия, Германия;
3 Julius-Максимилиана-университеті Вюрцбург қаласының, медицина факультеті, Вюрцбург қ., Бавария, Германия.
1. Власова С.Н., Шабунина Е.И., Переслегина И.А. Активность глутатионзависимых ферментов эритроцитов при хронических заболеваниях печени у детей. // Лабораторное дело. 1990. №8, С. 19-22.
2. Гаврилов В.Б., Гаврилов А.Р., Хмара А.Ф. Измерение диеновых коньюгатов в плазме по ультрафиолетовому поглощению гептановых и изопропильных экстрактов // Лабораторное дело.1988. №2. С. 60-64.
3. Королюк М.А., Иванова Л.И., Майорова И.Т. Метод определения активности каталазы. // Лабораторное дело. 1988. № 1. С. 16-18.
4. Козловский В.И., Зинчук В.В., Станкевич П.Б., Хлопицкий С. Роль аденозина в регуляции функций сердечно-сосудистой системы // Журнал Гродненского государственного медицинского университета. 2007. Вып. 1 №17, C. 49-53
5. Маколкин В.И., Ахмедова О.О., Бувальцев В.И. и др. Клинические и метаболические эффекты кардиоселективных β-блокаторов небиволола и метопролола у больных артериальной гипертонией и ишемической ьолезнью сердца в срчетании с сахарным диабетов 2-го типа // Кардиология. 2003. №2. C. 40-43.
6. Нагоев, Б.С., Шубич М.Г. Значение теста восстановления нитросинего тетразолия для изучения функциональной активности лейкоцитов // Лабор. дело 1981. №4. С.195-198.
7. Тапбергенов С.О., Тапбергенова С.М. Диагностическое значение определения активности аденилатдезаминазы сыворотки крови // Лабораторное дело. 1984. №2. С.104-107.
8. Тапбергенов С.О., Тапбергенов Т.С. Ферменты метаболизма пуриновых нуклеотидов в оценке функциональной полноценности иммунитета // Биомедицинская химия. 2005. Вып. 51. №2. С.199-205
9. Тапбергенов С.О., Тапбергенов Т.С. Ферменты метаболизма пуриновых нуклеотидов и иммунный статус при стрессорных состояниях разного происхождения // Успехи современного естествознания. 2009. №7. С.92-93.
10. Тапбергенов С.О., Тапбергенов А.Т. Влияние симпатической гиперактивации и адреноблокатора метопролола на иммунный статус и активность ферментов пуриновых нуклеотидов // Международный журнал экспериментального образования. 2013. № 3. С. 147-150.
11. Тапбергенов С.О., Советов Б.С., Тапбергенов А.Т. Особенности воздействия аденозина, АМФ и гиперадреналинемии на иммунный статус, ферменты метаболизма пуриновых нуклеотидов и систему антиоксидантной системы // Биомедицинская химия. 2016. №62. 6. С.645-649
12. Терешенко С.Н., Косицына И.В., Джаиани Н.А. Все ли мы знаем об особенностях метопролола в лечении ишемической болезни сердца? // Кардиология. 2005. № 4. С. 98-101.
13. Belardinelli L., Giles W.R. Ionic mechanisms of adenosine actions in pacemaker cells from rabbit heart // J. Physiol. 1988. Vol. 405, Р. 615-633.
14. Clausen J.E. Tuberculin-induced migration inhibition of human peripheral leucocytes in agarose medium // Acta Allergol.,1971. Vol. 26(1), Р.56-80.
15. Ehlenberger A.G., Mc.Williams M., Phillips-Quagliata J.M. Immunoglobulin-bearing and complement-receptor lymphocytes constitute the same population in human peripheral blood // J Clin Invest. 1976. Vol. 57 (1). P. 53–56.
16. Lerman B. B., Belardinelli L. Cardiac electrophysiology of adenosine. Basic and clinical concepts // Circulation.1991. Vol. 83, Р.1499-1509.
17. Limatibul S., Shore A., Dosch H.M., Gelfand W. Theophylline modulation of E-rosette formation: an indicator of T-cell maturation // J. Clin. and Exp. Immunol.,1978. Vol 33, (3), Р.503-510.
18. Naamani O., Chaimovitz C., Douvdevani A. Pharmacological preconditioning with adenosine A(1) receptor agonist suppresses cellular immune response by an A(2A) receptor dependent mechanism // Int Immunopharmacol. 2014 Vol. 20. №1, Р.205-212
19. Jondal M., Holm G., Wigzell H. Surface markers on human T and B lymphocytes. I. A large population of lymphocytes forming nonimmune rosettes with sheep red blood cells // J.Exp., Med., 1972. Vol. 136, Р. 207-209.
20. Pelleg A., Mitsuoka T., Mazgalev T., Michelson E.L. Vagal component in the chronotropic and dromotropic actions of adenosine and ATP // Prog Clin Biol Res.1987. Vol. 230, Р.375-384.
21. Uchiyama M., Mihara M. Determination of malonaldehyde precursor in tissues by thiobarbituric acid test // Analyt. Biochemia. 1978. №86. Р.271-278.